Khóa luận Bảo hiểm nhân thọ và an sinh giáo dục

122 trang hapham 610

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Bảo hiểm nhân thọ và an sinh giáo dục", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

khoa_luan_bao_hiem_nhan_tho_va_an_sinh_giao_duc.pdf

Nội dung text: Khóa luận Bảo hiểm nhân thọ và an sinh giáo dục

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI : Bảo hiểm nhân thọ và an sinh giáo dục
Chương I: KHÁI QUÁT VỀ BẢO HIỂM NHÂN THỌ VÀ SẢN PHẨM BẢO HIỂM AN SINH GIÁO DỤC I. TỔNG QUAN VỀ BẢO HIỂM NHÂN THỌ (BHNT) VÀ SẢN PHẨM BẢO HIỂM AN SINH GÍAO DỤC (ASGD) 1. Khái niệm Về BHNT, có rất nhiều khái niệm khác nhau, thực tế, BHNT là sự cam kết giữa công ty bảo hiểm với người tham gia bảo hiểm về việc công ty bảo hiểm có trách nhiệm trả cho người tham gia bảo hiểm (hoặc người thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm) một số tiền nhất định khi có những sự kiện đã định trước xảy ra (người được bảo hiểm bị chết hay sống đến một thời điểm được xác định trong hợp đồng) còn người tham gia bảo hiểm có trách nhiệm nộp phí bảo hiểm đầy đủ, đúng hạn. Nói cách khác, BHNT là quá trình bảo hiểm các rủi ro có liên quan đến sinh mạng, cuộc sống và tuổi thọ của con người. Tuy nhiên, đứng trên góc độ pháp lý, kỹ thuật tồn tại những khái niệm khác về BHNT đó là: *Về mặt pháp lý: BHNT là bản hợp đồng trong đó để nhận được phí bảo hiểm của người tham gia bảo hiểm (người ký kết hợp đồng) thì người bảo hiểm cam kết sẽ trả cho một người hay nhiều người thụ hưởng bảo hiểm một số tiền nhất định (đó là số tiền bảo hiểm hay một khoản trợ cấp) trong trường hợp người được bảo hiểm bị tử vong hay người được bảo hiểm sống đến một thời điểm được xác định trong hợp đồng. *Về mặt kỹ thuật: BHNT là nghiệp vụ bao hàm những cam kết mà sự thi hành những cam kết này phụ thuộc chủ yếu vào tuổi thọ của con người. 2
Như vậy BHNT giải quyết nỗi lo âu về mặt an toàn trong đời sống nhưng nó chỉ gắn với các biến cố liên quan đến bản thân con người như: tử vong, tai nạn, sống sót v.v. Đôi khi các sự cố không phải luôn tương ứng với các thiệt hại. 2. Lịch sử ra đời 1 2.1. Trên thế giới Cũng giống như các loại hình bảo hiểm khác, BHNT tuân theo quy luật “lấy số đông bù số ít” tức là sự chia sẻ rủi ro giữa một số đông và một vài người trong số họ phải gánh chịu. Có thể nói nguyên tắc này lần đầu tiên được ghi vào lịch sử là năm 1583 ở London của Vương Quốc Anh và hợp đồng BHNT đầu tiên được ký kết với ông William Gibbons. Trong hợp đồng thoả thuận rằng một nhóm người góp tiền và số tiền này sẽ được trả cho người nào trong số họ bị chết trong vòng 1 năm. Lúc đó, ông William Gibbons tham gia và phí bảo hiểm ông phải đóng lúc đó là 32 bảng Anh, khi ông chết trong năm đó người thừa kế của ông được hưởng 400 bảng Anh. Như vậy, BHNT có phôi thai từ rất sớm, nhưng lại không có điều kiện phát triển ở một số nước do thiếu cơ sở vật chất kỹ thuật, và vì nó giống như một trò chơi nên bị nhà thờ giáo hội lên án với lý do lạm dụng cuộc sống con người, nên BHNT phải tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Tuy nhiên, sau đó do sự phát triển kinh tế mạnh mẽ, cuộc sống của con người được cải thiện rõ rệt, thêm vào đó là sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật nên bảo hiểm đã có điều kiện phát triển trên phạm vi rộng lớn. Đến năm 1759 công ty BHNT đầu tiên mới ra đời, Công ty Bảo hiểm Philadenphia của Mỹ. Công ty đó đến nay vẫn còn hoạt động nhưng ban đầu nó chỉ bán bảo hiểm cho các con chiên ở nhà thờ của mình. Năm 1762, công ty BHNT Equitable ở Anh được thành lập và bán BHNT cho mọi người dân. Ở Châu Á, công ty BHNT đầu tiên ra đời ở Nhật Bản. Năm 1868 công ty bảo hiểm Meiji của Nhật ra đời và đến năm 1888 và 1889, hai công ty khác là Kyoei và Nippon ra đời và phát triển cho đến nay. 3
Năm 1860 bắt đầu xuất hiện mạng lưới đại lý BHNT. Trên thế giới, BHNT là loại hình bảo hiểm phát triển nhất, năm 1985 doanh thu phí BHNT mới chỉ đạt 630,5 tỷ USD, năm 1989 đã lên tới 1210,2 tỷ USD và năm 1993 con số này là 1647 tỷ USD chiếm gần 48% tổng phí bảo hiểm. Bảng 1: Phí BHNT của một số nước trên thế giới năm 1993 Phí BHNT Cơ cấu phí Phí BHNT trên Tỷ lệ phí (tr. USD) BHNT đầu người BHNT trên Tên nước (%) (USD/nghìn GDP người) (%) Hàn Quốc 28717,43 79,66 651201 8,68 Nhật Bản 236458,62 73,86 1909870 5,61 Đài loan 6799,60 68,77 325311 3,14 Singapore 1039,92 62,42 358620 1,89 Philipine 736,74 59,43 11294 1,38 Thái lan 1141,21 43,64 19470 0,92 Malaisia 924,9 46,54 48125 1,43 Indonesia 373,98 30,25 1974 0,26 Mỹ 216510,74 41,44 838223 3,41 Đức 42689,00 39,38 524138 2,25 Pháp 47673,24 56,55 826320 3,80 Anh 66094,84 64,57 1141450 7,00 (Nguồn: Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam tháng 8/1996) Qua số liệu ở bảng trên ta nhận thấy hầu hết phí bảo hiểm nhân thọ ở các nước có nền kinh tế phát triển là tương đối cao, cao nhất là Nhật Bản với tổng số phí là 236,458 tỷ USD. Đối với các nước ở khu vực Đông Nam Á, những nước mà có nền kinh tế có những nét tương đồng như chúng ta, nhìn chung phí BHNT còn thấp, so với các nước trong khu vực thì Thái Lan là nước đứng đầu về doanh thu phí BHNT, tỷ lệ phí BHNT và phi nhân thọ của nước này là tương đối gần bằng nhau. Bảng 1: Phí BHNT một số nước trên thế giới năm 2000 Đơn vị: Triệu USD Mỹ Anh Nhật Bản Hàn Singa- Malays-ia Thailan Indones-ia 4
Quốc pore 344267 99023 305313 58337 3482 2853 1859,5 916 (Nguồn: Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam, tháng 2 năm 2001) Từ bảng 1 và bảng 1’, so sánh số liệu năm 2000 với năm 1993 ta thấy doanh thu phí BHNT ở tất cả các nước này đều tăng, đặc biệt tại thị trường Mỹ tăng doanh thu phí năm 2000 tăng 127,756 tỷ USD tức tăng 59% so với doanh thu năm 1993 và tại Nhật Bản năm 2000 tăng 68,854 tỷ USD tức tăng 29% so với năm 1993. Từ đây chúng ta tin tưởng rằng BHNT ở nước ta chắc chắn sẽ không nằm ngoài xu thế chung của thế giới. 2.2.Tại Việt Nam Trước năm 1954, ở miền Bắc nước ta, những người làm việc cho Pháp đã mua BHNT và một số gia đình đã được hưởng quyền lợi từ các hợp đồng bảo hiểm này. Các hợp đồng bảo hiểm trên đều do các công ty bảo hiểm của Pháp trực tiếp thực hiện. Sau năm 1954, ở miền Bắc, Công ty Bảo hiểm Việt Nam trước đây hay Tổng công ty Bảo Hiểm Việt Nam hiện nay (gọi tắt là BAOVIET) là doanh nghiệp bảo hiểm đầu tiên của Nhà nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa đã ra đời ngày 17/12/1964 và bắt đầu hoạt động chính thức từ ngày 15/01/1965. Cùng trong khoảng thời gian đó (những năm 1970, 1971), ở Miền Nam công ty bảo hiểm Hưng Việt thuộc Ngụy quyền Sài Gòn đã triển khai một số loại hình BHNT như : An sinh giáo dục, bảo hiểm Trường sinh (BHNT cả đời), bảo hiểm có thời hạn 5 năm, 10 năm hay 20 năm. Nhưng công ty này hoạt động trong thời gian rất ngắn chỉ 1-2 năm nên hầu hết người dân chưa biết nhiều về loại hình bảo hiểm này. Kể từ đó cho tới trước năm 1993, ở nước ta chỉ có một doanh nghiệp bảo hiểm là Tổng Công ty Bảo hiểm Việt Nam (BAOVIET) trực thuộc Bộ Tài chính. Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta đã thực hiện công cuộc đổi mới về kinh tế, từng bước đưa nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung chuyển sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, 5
tạo ra tiền đề cần thiết để chuyển sang thời kỳ phát triển kinh tế mới, đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu rõ : “Khuyến khích phát triển, đa dạng hoá hoạt động kinh doanh bảo hiểm cuả các thành phần kinh tế và mở cửa hợp tác với nước ngoài ”. Đường lối đổi mới kinh tế, xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường với định hướng xã hội chủ nghĩa đã thể hiện trong lĩnh vực bảo hiểm thương mại, cụ thể là ngày 18/12/1993 Chính phủ nước Cộng hoà XHCN Việt Nam đã ban hành Nghị định 100/CP về kinh doanh bảo hiểm. Đây là văn bản pháp lý chuyên ngành đầu tiên đặt nền móng cho pháp luật về bảo hiểm trong điều kiện kinh tế thị trường. Nghị định này là bước ngoặt quan trọng tuyên bố chấm dứt sự độc quyền Nhà nước về kinh doanh bảo hiểm tại Việt Nam. Theo Nghị định này các doanh nghiệp bảo hiểm có thể là doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp cổ phần, hội bảo hiểm tương hỗ, công ty liên doanh với nước ngoài, chi nhánh hay công ty 100% vốn nước ngoài. Và có thể nói đây là thời kỳ bắt đầu của việc “tự do hoá” và mở cửa thị trường Việt Nam. Với nhận thức sâu sắc về vai trò và tầm quan trọng của BHNT, trong những năm qua Chính phủ và Bộ Tài chính rất quan tâm phát triển nghiệp vụ bảo hiểm này. Ngày 22/6/1996, sự ra đời của công ty BHNT chính thức đầu tiên ở Việt Nam đã khẳng định rõ sự quan tâm của các cơ quan Nhà nước tầm vĩ mô.Tiếp đến, năm 1999 với sự tham gia của một số công ty BHNT có vốn nước ngoài thị trường BHNT Việt Nam đã trở lên sôi động hơn và phong phú hơn, giúp cho người dân có thể lựa chọn cho mình sản phẩm bảo hiểm phù hợp nhất. Cho đến nay thì đã có 5 công ty BHNT hoạt động trên thị trường bảo hiểm Việt Nam đó là: 6
- Bảo Việt là công ty BHNT duy nhất ở Việt Nam có 100% vốn trong nước, đồng thời có số vốn kinh doanh và thời gian hoạt động lâu nhất: vốn kinh doanh là 55 triệu USD, phát hành hợp đồng đầu tiên ngày 01/8/1996, thời gian hoạt động là không kỳ hạn. - Manulife là công ty 100% vốn nước ngoài của Canada khai trương hoạt động 12/6/1999, vốn đăng ký kinh doanh là 10 triệu USD, thời gian hoạt động 50 năm. - Prudential là công ty 100% vốn nước ngoài của Anh quốc đây là công ty BHNT đầu tư vào Việt Nam có số vốn lớn sau Bảo Việt (40 triệu USD), khai trương hoạt động ngày 29/10/1999 và có thời gian hoạt động là 50 năm. - Bảo Minh - CMG liên doanh giữa tập đoàn CMG (Australia) và Công ty bảo hiểm TP Hồ Chí Minh (Bảo Minh) khai trương hoạt động ngày 12/10/1999, vốn đăng ký kinh doanh 6 triệu USD, thời gian hoạt động 30 năm. - AIA công ty Bảo hiểm 100% vốn nước ngoài của Mỹ khai trương hoạt động 22/2/2000, vốn đăng ký kinh doanh 10 triệu USD, thời gian hoạt động là 50 năm. - Ngày 27/8/2002, công ty ACE INA International holdings Ltd., đã chính thức nộp đơn xin cấp giấy phép kinh doanh bảo hiểm nhân thọ lên Bộ Tài Chính sau 6 năm có mặt tại Việt nam. Kể từ 1/4/2001 Luật kinh doanh bảo hiểm chính thức phát huy hiệu lực tạo ra hành lang pháp lý đồng thời góp phần khẳng định vị trí của ngành kinh doanh bảo hiểm trong xã hội Việt Nam. 3.Sự cần thiết của BHNT Trong cuộc sống sinh hoạt cũng như trong hoạt động sản xuất kinh doanh hàng ngày dù đã luôn chú ý ngăn ngừa và đề phòng nhưng con người vẫn có nguy cơ gặp phải những rủi ro bất ngờ xảy ra. Các rủi ro xảy ra do nhiều 7
nguyên nhân, ví dụ như: - Các rủi ro do môi trường thiên nhiên: Bão, lụt, động đất, hạn hán - Các rủi ro xảy ra do sự tiến bộ và phát triển của khoa học kỹ thuật. Khoa học kỹ thuật phát triển, một mặt thúc đẩy sản xuất cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc sống con người nhưng mặt khác cũng gây ra nhiều tai nạn bất ngờ như tai nạn ôtô, hàng không, tai nạn lao động - Các rủi ro do môi trường xã hội. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra rủi ro cho con người, bởi khi xã hội càng phát triển thì con người càng có nguy cơ gặp nhiều rủi ro như thất nghiệp, tệ nạn xã hội, lạm phát Bất kể là do nguyên nhân gì, khi rủi ro xảy ra thường đem lại cho con người những khó khăn trong cuộc sống như nguy hại đến bản thân, hao tổn tài chính gia đình làm ảnh hưởng đến đời sống kinh tế xã hội. Để đối phó với những rủi ro, con người đã có nhiều biện pháp khác nhau nhằm kiểm soát cũng như khắc phục những hậu quả do rủi ro gây ra. Đó là nhóm biện pháp kiểm soát rủi ro và tài trợ rủi ro. + Nhóm biện pháp kiểm soát rủi ro bao gồm các biện pháp: né tránh rủi ro, ngăn ngừa tổn thất, giảm thiểu rủi ro. Các biện pháp này thường được sử dụng để ngăn chặn hoặc giảm thiểu khả năng xảy ra rủi ro. Mặc dù, biện pháp này đã giúp chúng ta ngăn chặn và giảm thiểu rất nhiều rủi ro trong cuộc sống nhưng khi rủi ro xảy ra chúng ta không ngăn ngừa hết được hậu quả. + Nhóm các biện pháp tài trợ rủi ro bao gồm các biện pháp chấp nhận rủi ro và bảo hiểm. Đây là các biện pháp được sử dụng trước khi rủi ro xảy ra với mục đích khắc phục các hậu quả tổn thất do rủi ro gây ra nếu có. Khi chấp nhận rủi ro thì con người phải đối phó với những khó khăn không những cho bản thân mà còn về mặt tài chính của gia đình nữa và bảo hiểm là phương pháp tốt để đối phó với rủi ro. Bảo hiểm là một phần quan trọng trong các chương trình quản lý rủi ro của các tổ chức cũng như cá nhân. Theo quan điểm của các nhà quản lý rủi ro, bảo hiểm là sự di chuyển rủi ro trên cơ sở hợp đồng. Theo quan điểm xã hội, bảo hiểm không chỉ chuyển giao rủi ro mà 8
còn là sự giảm rủi ro về số lượng cũng như mức độ. Do việc tập trung vào tay người bảo hiểm một số lớn các rủi ro cho phép có thể tiên đoán về các tổn thất khi chúng xảy ra nên người bảo hiểm với kinh nghiệm và phương tiện của mình sẽ có những biện pháp để giảm thiểu số lượng và mức độ xảy ra rủi ro.Vì vậy, bảo hiểm là công cụ đối phó hiệu quả nhất với hậu quả tổn thất do rủi ro gây ra. Như vậy, bảo hiểm nói chung và BHNT nói riêng ra đời là đòi hỏi tất yếu khách quan của cuộc sống con người. Sự ra đời và phát triển của BHNT đã đóng góp một phần không nhỏ vào sự phát triển cuả nền kinh tế trên thế giới. Ngày nay tham gia BHNT trở thành một nhu cầu tất yếu của người dân các nước phát triển cũng như các nước đang phát triển. Ở châu Á, những năm gần đây BHNT phát triển hết sức mạnh mẽ, thực hiện chức năng huy động nguồn vốn nhàn rỗi trong dân, tạo nguồn đầu tư dài hạn cho sự phát triển kinh tế- xã hội, giảm bớt tình trạng vay vốn nước ngoài với lãi suất cao. BHNT giúp tăng tích luỹ cho ngân sách nhà nước, góp phần giải quyết một số vấn đề xã hội như vấn đề thất nghiệp, vấn đề giáo dục Hiện nay hầu hết các công ty lớn trên thế giới đều tham gia BHNT nhằm duy trì hoạt động của công ty, bù đắp phần thiệt hại do rủi ro trong trường hợp người chủ công ty phải ngừng làm việc do tử vong hoặc thương tật toàn bộ vĩnh viễn. Ở Việt Nam BHNT từ khi ra đời và triển khai các nghiệp vụ BHNT hỗn hợp mang tính chất vừa bảo hiểm vừa tiết kiệm đã và đang huy động được một lượng vốn không nhỏ trong dân. Tuy bước đầu, lượng người tham gia bảo hiểm chưa lớn, số hợp đồng tham gia ở mức trách nhiệm cao cũng chưa nhiều, nhưng đã mở ra thêm cho người dân một cách thức tiết kiệm mới đồng thời góp phần vào phát triển nguồn vốn, tăng đầu tư cho đất nước. Theo số liệu của Kinh tế 2000-2001 Việt Nam & Thế giới thì tổng doanh thu phí BHNT năm 2000 đạt 1117 tỷ đồng còn trong năm 2001 theo số liệu của công ty Bảo Việt Nhân Thọ Hà Nội 1/2002 doanh thu phí BHNT trên toàn thị trường đạt 2377,499 tỷ đồng (chiếm khoảng 0,55% GDP). Như vậy số vốn 9
nhàn rỗi trong dân cư thông qua nghiệp vụ BHNT đã được “hút” lại để đầu tư phát triển kinh tế. 4. Vai trò và vị trí của BHNT 4.1. Vai trò của BHNT Thứ nhất: BHNT góp phần ổn định tài chính cho người tham gia hoặc người được hưởng quyền lợi bảo hiểm. Nhắc đến BHNT là phải nhắc đến vai trò đầu tiên này, rủi ro là cái không thể lường trước trong cuộc sống mỗi con người, xã hội càng phát triển càng có nhiều cơ hội nhưng cũng đồng nghĩa với có nhiều rủi ro đe doạ cuộc sống con người dẫn đến những bất ổn về tài chính cho cá nhân gia đình cũng như xã hội. Khi rủi ro chẳng may xảy ra, nếu tham gia BHNT thì bản thân hoặc người thân, gia đình của bạn sẽ được đảm bảo về mặt tài chính bù đắp phần nào những tổn thất do rủi ro gây ra. Còn khi rủi ro không xảy ra, thông qua một số loại hình sản phẩm khác như bảo hiểm trợ cấp hưu trí, bảo hiểm hỗn hợp người tham gia vẫn nhận được số tiền bảo hiểm cùng với lãi. Thứ hai: BHNT góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước và tăng thêm quyền lợi cho người lao động. Trước đây, trong thời kỳ bao cấp, hàng năm ngân sách Nhà nước phải chi ra một lượng tiền khá lớn để chi trả cho các cá nhân và các công ty gặp rủi ro dưới hình thức trợ cấp (trợ cấp ốm dau trợ cấp mất việc làm ). Các khoản chi này vừa làm thâm hụt ngân sách Nhà nước, đôi khi lại còn gây tâm lý ỷ lại không cố gắng đối với cá nhân cũng như tổ chức vì đã có người khác chịu trách nhiệm giúp mình. Ngày nay khi BHNT ra đời, người tham gia đã có thể tự bảo vệ cho mình, chủ động đối phó với các rủi ro đồng thời tạo ra một khoản tiết kiệm. Bên cạnh đó, tham gia bảo hiểm hưu trí tự nguyện người lao động còn được hưởng khoản trợ cấp hưu trí, tự lo được cho bản thân giảm gánh nặng cho gia đình cũng như xã hội. Thứ ba: BHNT là công cụ thu hút vốn đầu tư hữu hiệu. Phí trong BHNT khá lớn, nhờ vào những đặc trưng cũng như quyền lợi to 10
lớn khi tham gia BHNT mà ngày nay người ta ngày càng quan tâm đến BHNT, nhờ đó lượng vốn được huy động từ dân chúng được tăng lên. Việt Nam đang trong thời kỳ đổi mới “Công nghiệp hoá - hiện đại hoá” đất nước để phục vụ cho sự phát triển kinh tế phải có một lượng vốn đầu tư rất lớn. Chính vì nhận thức được tầm quan trọng của BHNT nên tuy mới ra đời được 5 năm nhưng Nhà nước ta đã liên tục có những chính sách để tạo điều kiện cho BHNT ngày một phát triển mà bước tiến quan trọng là sự cho phép các công ty BHNT nước ngoài tham gia vào thị trường BHNT Việt Nam và sự ra đời của Luật Bảo hiểm ngày 7/12/2000. Với chủ trương là chủ yếu dựa vào nguồn nội lực và tranh thủ nguồn ngoại lực, chúng ta có quyền hy vọng thông qua BHNT có thể trong thời gian tới thu hút được nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư nhiều hơn nữa. Ngoài ra, khi các công ty BHNT nước ngoài tham gia vào thị trường BH Việt Nam nguồn vốn do họ đầu tư vào cũng sẽ rất lớn. Thêm vào đó, do đặc điểm của BHNT là mang tính dài hạn, nguồn vốn huy động được có thể đem đầu tư trong một thời gian dài và đây là nguồn vốn tuyệt vời nhất cho các dự án kinh tế lớn. Thứ tư: BHNT tạo ra một số lượng lớn công ăn việc làm cho người lao động. Với dân số gần 80 triệu (theo Niên gíam thống kê 2000) lại là dân số trẻ, việc làm luôn là vấn đề nóng bỏng khi mà lượng người không có việc làm ngày càng nhiều trong đó ngoài những người không có trình độ thì cũng có rất nhiều người có trình độ không được sử dụng đúng mục đích. Hoạt động BHNT cần một mạng lưới rất lớn các đại lý khai thác bảo hiểm, đội ngũ nhân viên tin học, tài chính, kế toán, quản lý kinh tế Vì vậy, phát triển BHNT đã góp phần tạo ra nhiều công ăn việc làm, giảm bớt số lượng người thất nghiệp, bớt đi gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Cứ nói riêng ở công ty BHNT Hà Nội, với số lượng cán bộ khai thác ở mỗi phòng lên đến trên dưới 50 người, riêng nội thành đã có 18 phòng khai thác, đa số đều là các cán bộ chuyên nghiệp chưa kể đến các đại lý bán chuyên nghiệp rải rác ở từng quận huyện. Thứ năm: BHNT là biện pháp đầu tư hợp lý cho giáo dục và góp phần 11
tạo nên một tập quán, một phong cách sống mới. Đối với những nước đang phát triển, đầu tư cho giáo dục là rất quan trọng và phải coi là nền tảng của sự phát triển. Tuy nhiên khi chi phí cho giáo dục ngày một tăng thì nguồn lực của các nước này lại rất hạn hẹp, bên cạnh các biện pháp hỗ trợ giáo dục như kêu gọi đóng góp, viện trợ của các cơ quan trong và ngoài nước, cho sinh viên vay vốn tín dụng đều mang tính nhất thời, không ổn định, tham gia BH An sinh giáo dục là một biện pháp hợp lý để đầu tư cho việc học hành của con em nhờ tiết kiệm thường xuyên của gia đình. Đây cũng là giải pháp góp phần xây dựng mục tiêu công bằng xã hội vì đầu tư cho tương lai con em mình không chỉ là trách nhiệm của xã hội mà còn là trách nhiệm của từng gia đình. Ngoài ra, tham gia BHNT còn thể hiện một nếp sống đẹp thông qua việc tạo cho mỗi người thói quen biết tiết kiệm, biết lo lắng cho tương lai của người thân, đồng thời giáo dục con em mình cũng biết tiết kiệm và sống có trách nhiệm đối với người khác. Có thể nói, BHNT đã góp phần không nhỏ vào việc giải quyết một số vấn đề xã hội như giáo dục, xoá đói giảm nghèo, giảm thất nghiệp bù đắp tổn thất, bất hạnh trong cuộc sống, góp phần giảm gánh nặng trách nhiệm xã hội đối với người lao động, người cao tuổi 4.2 Vị trí của BHNT trong lĩnh vực bảo hiểm 4.2.1 BHNT là một trong những loại hình bảo hiểm ra đời sớm nhất Bảo hiểm thương mại trên thế giới đã có lịch sử phát triển hơn 500 năm. Bảo hiểm hoạt động trên nguyên tắc “số đông bù số ít” đó là sự chia sẻ rủi ro giữa một số đông và một vài người trong số họ chẳng may gặp phải rủi ro. Bảo hiểm ra đời là một biện pháp hữu hiệu để xử lý các rủi ro tồn tại khách quan. Tham gia bảo hiểm đang ngày càng trở thành một tác nghiệp không thể thiếu được đối với các chủ doanh nghiệp, một thói quen tốt trong dân chúng. Ban đầu bảo hiểm chỉ dừng lại ở một số hình thức như bảo hiểm hoả hoạn, bảo hiểm hàng hải Đến nay, bảo hiểm đã phát triển rất mạnh mẽ với 12
những loại hình bảo hiểm hết sức phong phú và đa dạng. Một trong các loại hình bảo hiểm ra đời khá lâu là BHNT với lịch sử phát triển 400 năm, nó đang ngày càng chứng tỏ vị thế của mình trong thị trường bảo hiểm nói chung. 4.2.2 BHNT ngày càng lớn mạnh và trở thành một bộ phận quan trọng không thể thiếu được trên thị trường bảo hiểm. Thực tế cho thấy tốc độ phát triển của nghiệp vụ BHNT trên thế giới không ngừng tăng và chiếm tỉ lệ lớn trong tổng doanh thu của các nghiệp vụ BH (xem bảng 1). Tuy nhiên tốc độ phát triển của BHNT rất không đồng đều. Nếu như ở châu Mỹ Latinh phí BH từ hoạt động kinh doanh BHNT rất thấp, chỉ chiếm khoảng 21,4% thì ở châu Âu phí BHNT đạt tỉ lệ cân đối trong khoảng từ 41,8% - 49,3% còn tỉ lệ phí BHNT ở châu Đại đương chiếm 52,3% trong toàn bộ doanh thu phí nghiệp vụ BH. Tóm lại, dù đứng trên giác độ khách quan hay chủ quan chúng ta cũng phải thừa nhận rằng BHNT vẫn ngày càng phát triển và khẳng định vị trí quan trọng của mình trong thị trường BH nói riêng và trong nền kinh tế của các quốc gia, nền kinh tế thế giới nói chung. 5. Những đặc điểm cơ bản của BHNT 5.1. BHNT vừa mang tính tiết kiệm vừa mang tính rủi ro Đây là một trong những đặc điểm khác nhau cơ bản giữa BHNT với BH phi nhân thọ, tham gia BHNT người mua có trách nhiệm nộp một khoản tiền nhất định (gọi là phí BH) cho người BH theo định kỳ đồng thời người bảo hiểm cũng có trách nhiệm trả một số tiền (gọi là số tiền bảo hiểm, STBH) cho người hưởng quyền lợi bảo hiểm như đã thoả thuận khi có các sự kiện bảo hiểm xảy ra. Số tiền bảo hiểm này được trả khi người được bảo hiểm sống đến một độ tuổi nhất định, hoặc trả cho người thừa hưởng khi người được bảo hiểm tử vong trong thời hạn được bảo hiểm Số tiền này không thể bù đắp về mặt tình cảm nhưng bù đắp phần nào những tổn thất về mặt tài chính. 13
Tính tiết kiệm trong bảo hiểm thể hiện ở ngay trong từng cá nhân, gia đình một cách thường xuyên, có kế hoạch và có kỷ luật. Tiết kiệm bằng cách mua bảo hiểm khác với các loại hình tiết kiệm khác ở chỗ người bảo hiểm đảm bảo trả cho người tham gia bảo hiểm hoặc người thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm ngay cả khi người tham gia bảo hiểm mới tiết kiệm được một khoản tiền rất nhỏ qua việc đóng phí. Có nghĩa là khi người được bảo hiểm không may gặp rủi ro, trong thời hạn bảo hiểm đã định trước, người thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm sẽ nhận được những khoản trợ cấp hay số tiền bảo hiểm từ công ty bảo hiểm theo như thoả thuận từ trước. Điều này giải thích tại sao nói bảo hiểm vừa mang tính tiết kiệm vừa mang tính bảo vệ. 5.2. BHNT đáp ứng được rất nhiều mục đích khác nhau của người tham gia bảo hiểm. Khác với nghiệp vụ bảo hiểm phi nhân thọ chỉ đáp ứng được một mục đích là góp phần khắc phục hậu quả khi đối tượng tham gia BH gặp rủi ro, BHNT do vừa mang tính bảo vệ vừa mang tính tiết kiệm đã đáp ứng được nhiều mục đích khác nhau của con người, mỗi mục đích được thể hiện khá rõ trong từng sản phẩm bảo hiểm. Chẳng hạn như Bảo hiểm An hưỏng hưu trí sẽ đáp ứng yêu cầu của người được bảo hiểm là có một khoản tiền góp phần ổn định cuộc sống khi họ về hưu, bảo hiểm An gia thịnh vượng đáp ứng yêu cầu của người tham gia là có được một khoản tiền lớn sau một thời gian ấn định trước Ngoài ra, hợp đồng BHNT đôi khi còn có vai trò như một vật thế chấp để vay vốn khi người tham gia bảo hiểm gặp những khó khăn về mặt tài chính, thủ tục cho vay được công ty bảo hiểm giải quyết rất nhanh gọn không như đi vay vốn ngân hàng hơn nữa số tiền cho vay này có thể trả hay không trả lại cho công ty BH (tất nhiên số tiền cho vay được giới hạn theo quy định trong hợp đồng bảo hiểm). Chính vì đáp ứng được nhiều mục đích khác nhau mà BHNT đang có thị trường ngày càng rộng rãi và được nhiều người quan tâm. 5.3. Các hợp đồng trong BHNT rất đa dạng 14
Tính đa dạng của các hợp đồng BHNT xuất phát từ mục đích của người tham gia và từ các sản phẩm bảo hiểm của công ty bảo hiểm. Mỗi sản phẩm của công ty thiết kế ra là để phù hợp với từng đối tượng tham gia khác nhau, cho nên bất cứ ai cũng có thể tham gia bảo hiểm và có được sản phẩm phù hợp với mục đích của bản thân khi tham gia bảo hiểm. 5.4. Phí BHNT chịu tác động tổng hợp của nhiều yếu tố, vì vậy quá trình định phí khá phức tạp. Để đưa được sản phẩm BHNT đến với người tiêu dùng, người BH đã phải bỏ ra rất nhiều chi phí để tạo ra sản phẩm bao gồm: chi phí khai thác, chi phí quản lý hợp đồng Tuy nhiên những chi phí đó mới chỉ là một phần để cấu tạo nên phí BHNT, còn phần chủ yếu là phụ thuộc vào: + Độ tuổi của người tham gia bảo hiểm + Tuổi thọ bình quân của con người + Số tiền bảo hiểm + Thời hạn tham gia bảo hiểm + Phương thức thanh toán + Lãi suất đầu tư + Tỉ lệ lạm phát, thiểu phát của đồng tiền Đối với sản phẩm BHNT, để định giá phí BHNT thì phải dựa trên từng vùng địa lý, từng quốc gia, từng chế độ xã hội và tình hình kinh tế chính trị của mỗi nước. Hơn nữa, còn phải nắm vững đặc trưng cơ bản của từng loại sản phẩm, phân tích dòng tiền tệ, phân tích chiều hướng phát triển chung của mỗi loại sản phẩm trên thị trường 5.5 BHNT ra đời và phát triển trong những điều kiện kinh tế xã hội nhất định Trên thế giới, BHNT đã ra đời hàng trăm năm nay nhưng cũng có những quốc gia chưa triển khai được BHNT mặc dù người ta hiểu rất rõ vai trò và lợi ích của nó. Nguyên nhân của hiện tượng này được các nhà kinh tế giải thích 15
rằng cơ sở chủ yếu để BHNT ra đời và phát triển là phải có những điều kiện kinh tế xã hội nhất định: - Những điều kiện về kinh tế: + Tốc độ tăng trưởng của tổng sản phẩm quốc nội (GDP) phải đạt đến một mức độ nhất định, thể hiện sự phát triển của nền kinh tế đất nước. + Tổng sản phẩm quốc nội tính bình quân đầu người phải đạt mức trung bình trở lên. + Mức thu nhập của dân cư phải phát triển đến một mức độ nhất định để không những đảm bảo nhu cầu tối thiểu của con người mà còn đáp ứng được những nhu cầu cao hơn. + Tỷ lệ lạm phát của đồng tiền phải tương đối ổn định + Tỷ giá hối đoái phải ổn định ở mức hợp lý thì người dân mới tin tưởng mà đầu tư vào BHNT - Những điều kiện xã hội bao gồm: Tình hình xã hội tương đối ổn định, không xảy ra nội chiến, bạo động. Một xã hội phát triển ổn định thì người dân mới tin tưởng đầu tư cho những kế hoạch trung và dài hạn. Ngoài ra, môi trường pháp lý cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự ra đời và phát triển của BHNT. Ở Việt Nam trong thời gian gần đây, khi tình hình đất nước ngày càng phát triển thì luật pháp cũng được sửa đổi sao cho phù hợp và tạo điều kiện thuận lợi cho các ngành phát triển đặc biệt là những ngành mới như bảo hiểm. II. CÁC LOẠI HÌNH BHNT Như trên đã nêu, BHNT là loại hình bảo hiểm mang ý nghĩa kinh tế - xã hội sâu sắc. Trong đó, người tham gia bảo hiểm sẽ định kì đóng những khoản phí trong một thời gian thoả thuận trước vào một quỹ lớn do công ty bảo hiểm quản lí và công ty bảo hiểm có trách nhiệm trả một khoản tiền như đã thoả thuận trong hợp đồng khi kết thúc thời hạn bảo hiểm hoặc khi có sự 16
kiện rủi ro được bảo hiểm xảy ra cho người được bảo hiểm. Do đó BHNT được hiểu như một sự đảm bảo, một hình thức tiết kiệm và mang tính chất tương hỗ. BHNT trên một phương diện nào đó còn mang tính chất bổ sung cho bảo hiểm xã hội (BHXH) khi đời sống của nhân dân đưọc nâng cao mà chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH) chưa đáp ứng hết được. BHNT đáp ứng được rất nhiều mục đích khác nhau của con người tuỳ theo mục đích của người tham gia là gì. Trong thực tế để phân loại bảo hiểm người ta chia ra các hình thức cơ bản sau: 1. Phân loại theo rủi ro bảo hiểm Có 3 loại hình BHNT cơ bản, sản phẩm của các công ty bảo hiểm đều xuất phát từ 3 loại này. 1.1. Bảo hiểm trong trường hợp tử vong Đây là loại hình phổ biến nhất trong BHNT và được chia làm 2 nhóm: a.Bảo hiểm tử kỳ Còn gọi là BH tạm thời hay BH sinh mạng có thời hạn. Đây là loại hình BH được kí kết bảo hiểm cho cái chết xảy ra trong thời gian đã quy định của hợp đồng. Nếu cái chết không xảy ra trong thời gian đó thì người được BH không nhận được bất kỳ một khoản tiền nào. Điều đó cũng có nghĩa là người BH không phải thanh toán số tiền BH cho người được BH. Ngược lại, nếu có cái chết xảy ra trong thời hạn có hiệu lực của hợp đồng, người BH có trách nhiệm thanh toán số tiền BH cho người thụ hưởng quyền lợi BH được chỉ định. Loại hình BH này được đa dạng hoá thành các loại hình sau: +Bảo hiểm tử kỳ cố định + Bảo hiểm tử kỳ có thể tái tục + Bảo hiểm tử kỳ có thể chuyển đổi + Bảo hiểm tử kỳ giảm dần + Bảo hiểm tử kỳ tăng dần + Bảo hiểm thu nhập gia đình + Bảo hiểm thu nhập gia đình tăng lên 17
+ Bảo hiểm tử kỳ có điều kiện Đặc điểm - Thời hạn BH xác định - Trách nhiệm và quyền lợi mang tính tạm thời - Mức phí BH thấp vì không phải lập nên quỹ tiết kiệm cho người được BH. Mục đích - Đảm bảo các chi phí mai táng, chôn cất - Bảo trợ cho gia đình và người thân trong một thời gian ngắn - Thanh toán các khoản nợ nần (như khoản vay hoặc thế chấp) của người được BH b. Bảo hiểm trọn đời (hay còn gọi là bảo hiểm trường sinh) Bảo hiểm trọn đời là loại hình BHNT mà thời gian bảo hiểm không xác định và số tiền bảo hiểm được chi trả cho người thừa kế khi người được bảo hiểm chết. Ngoài ra trong một số trường hợp, loại hình bảo hiểm này còn đảm bảo chi trả cho người được bảo hiểm ngay khi họ sống đến một độ tuổi nhất định(chẳng hạn 99 tuổi theo quy định của Prudential). Loại hình này thường có các loại hợp đồng sau: + Bảo hiểm nhân thọ trọn đời phi lợi nhuận + BHNT trọn đời có tham gia chia lợi nhận + BHNT trọn đời đóng phí liên tục + BHNT trọn đời đóng phí một lần + BHNT trọn đời quy định số lần đóng phí Đặc điểm: - STBH trả một lần khi người được bảo hiểm bị chết - Thời hạn BH không xác định - Phí BH có thể đóng một lần hoặc đóng định kỳ và không thay đổi trong suốt quá trình bảo hiểm 18
- Phí BH cao hơn so với sinh mạng có thời hạn vì rủi ro chết chắc chắn xảy ra nên STBH chắc chắn phải chi trả Mục đích: - Đảm bảo thu nhập để ổn định cuộc sống gia đình - Giữ gìn tài sản, tạo dựng và khởi nghiệp kinh doanh cho thế hệ sau 1.2. Bảo hiểm trong trường hợp sống (sinh kỳ) Thực chất của loại hình bảo hiểm này là người bảo hiểm cam kết chi trả những khoản tiền đều đặn trong một khoảng thời gian xác định hoặc trong suốt cuộc đời người tham gia bảo hiểm. Nhưng nếu người được bảo hiểm chết trước ngày đến hạn thanh toán thì sẽ không được chi trả bất kỳ một khoản tiền nào. Đặc điểm: - Trợ cấp định kỳ cho người được bảo hiểm trong thời gian xác định hoặc cho đến khi chết. - Phí bảo hiểm đóng một lần - Nếu trợ cấp định kỳ đến khi chết thì thời gian không xác định. Mục đích: - Đảm bảo thu nhập cố định khi về hưu hay khi tuổi cao sức yếu. - Giảm bớt nhu cầu phụ thuộc vào phúc lợi xã hội hoặc con cái khi tuổi già. - Bảo trợ mức sống trong những năm tháng còn lại của cuộc đời. 1.3 BHNT hỗn hợp BHNT hỗn hợp là sự kết hợp giữa bảo hiểm và tiết kiệm, số tiền bảo hiểm sẽ được trả khi người được bảo hiểm bị chết hoặc sống đến đáo hạn hợp đồng và thời hạn bảo hiểm được xác định trước, trong đó bảo tức trả khi đáo hạn hợp đồng và phụ thuộc vào hiệu quả mang lại do đầu tư phí bảo hiểm mà người được bảo hiểm chọn. Tuỳ thuộc vào nhu cầu và khả năng tài chính khác nhau của bản thân, mỗi người đều có thể lựa chọn cho mình một sản phẩm BHNT sao cho phù hợp 19
với mục đích của mình. Trong BHNT hỗn hợp này yếu tố rủi ro và tiết kiệm đan xen nhau vì thế nó được áp dụng rộng rãi hầu hết ở các nước trên thế giới. Đặc điểm: - STBH được trả khi: Hết hạn hợp đồng hoặc người được BH bị tử vong trong thời hạn bảo hiểm. - Thời hạn bảo hiểm xác định (thường là 5 năm, 10 năm, 20 năm ) - Phí BH thường đóng định kỳ và không thay đổi trong suốt thời hạn bảo hiểm. - Có thể được chia lãi thông qua đầu tư phí bảo hiểm và cũng có thể được hoàn phí khi không có điều kiện tiếp tục tham gia. Mục đích: - Đảm bảo ổn định cuộc sống gia đình và người thân. - Tạo lập quỹ giáo dục, hưu trí, trả nợ Khi triển khai BHNT hỗn hợp, các công ty bảo hiểm có thể đa dạng hóa loại sản phẩm này bằng các hợp đồng có thời hạn khác nhau, hợp đồng phi lợi nhuận, có lợi nhuận và các hợp đồng khác tuỳ theo tình hình thực tế. 2. Phân loại theo phương thức tham gia bảo hiểm 2.1 Bảo hiểm cá nhân Là loại bảo hiểm con người thực hiện dưới hình thức người tham gia bảo hiểm là cá nhân. Thông thường loại bảo hiểm tự nguyện đều do cá nhân tham gia bảo hiểm 2.2. Bảo hiểm nhóm Là loại bảo hiểm con người theo hình thức tập thể có kèm theo danh sách cá nhân được bảo hiểm. Ví dụ tập thể cán bộ, công nhân viên của một doanh nghiệp đều được mua bảo hiểm con người có kèm theo danh sách các cá nhân được bảo hiểm rủi ro chết hoặc bảo hiểm tai nạn bất ngờ nhằm đảm bảo an toàn sản xuất, lao động. 3. Phân loại theo thời hạn hợp đồng. Trong bảo hiểm con người thì BHNT được sử dụng để chỉ loại hình bảo hiểm con người có tính chất dài hạn (trên 1 năm), trong BHNT có 3 loại hình 20
cơ bản như đã nêu ở phần 1. Bên cạnh đó còn có những sản phẩm đi kèm cho sản phẩm chính đó là sản phẩm bổ sung, có những sản phẩm có thời hạn chỉ 1 năm, hết 1 năm lại tái tục hợp đồng ví dụ như: Trợ cấp nằm viện, chi phí phẫu thuật, bảo hiểm thương tật bộ phận vĩnh viễn do tai nạn III.SẢN PHẨM BẢO HIỂM AN SINH GÍAO DỤC TRONG HỆ THỐNG BHNT 1.Bảo hiểm cho trẻ em trên thế giới Trên thế giới bảo hiểm cho trẻ em xuất phát từ những nhu cầu thực tế là cha mẹ muốn đảm bảo cho con cái về mặt tài chính khi có rủi ro về thu nhập xảy ra với bản thân họ. Việc thanh toán học phí có thể thực hiện trong khi bố mẹ đang có thu nhập đủ để trả cho các chi phí này. Khó khăn phát sinh nếu khoản thu nhập chính bị đánh mất hoặc bị giảm do cha hoặc mẹ bị thương tật toàn bộ vĩnh viễn hoặc chết. Có nhiều cách để cha mẹ có thể đảm bảo thanh toán học phí cho con em trong các trường hợp khó khăn đó, chẳng hạn mua bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp. Và nếu mua bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp thì hợp đồng bảo hiểm này có thể có hai dạng: +1) Hợp đồng bảo hiểm được kí dựa trên sinh mạng của đứa trẻ tức người được bảo hiểm là đứa trẻ +2) Hợp đồng được kí dựa trên sinh mạng của đứa trẻ và cha mẹ chúng tức người được bảo hiểm là đứa trẻ và cha hoặc mẹ chúng nhưng tất nhiên cha mẹ chúng vẫn là người chủ hợp đồng. Ta cấn lưu ý rằng trong hợp đồng bảo hiểm trẻ em người cha, người mẹ là chủ hợp đồng (người kí hợp đồng) nhưng cha mẹ không có quyền lợi bảo hiểm đối với sinh mạng con cái họ. Bất cứ bảo hiểm nhân thọ nào vì lợi ích trẻ em đều hoàn phí trong trường hợp chết sớm xảy ra. Điều này là phù hợp bởi khả năng tự bảo vệ của trẻ em hầu như không có và nếu vẫn thanh toán số tiền bảo hiểm khi trẻ còn nhỏ sẽ có hiện tượng tránh trục lợi từ bảo hiểm. Nếu cha mẹ chết trước khi con cái đến tuổi trưởng thành, hợp đồng bảo hiểm vẫn tiếp tục mà không phải đóng thêm phí cho đến ngày hợp đồng đáo hạn. Vào ngày kỷ niệm hợp đồng trước ngày sinh nhật lần thứ 18 sẽ có nhiều 21
sự lựa chọn khác nhau cho đứa trẻ. Những sự lựa chọn này bao gồm việc thanh toán ngay toàn bộ số tiền hoặc đơn bảo hiểm tiếp tục có hiệu lực trên cơ sở các loại bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp và không cần bằng chứng về sức khoẻ. Nếu đứa trẻ là nữ thì có quyền lựa chọn việc chuyển hợp đồng cho người chồng trước khi kết hôn. 2. Bảo hiểm cho trẻ em tại Việt Nam (sản phẩm bảo hiểm ASGD hay Phú tích luỹ, Phú tương lai) Theo quyết định số 296 / TC / TCNH ngày 20 / 3 / 1996 của Bộ tài chính, khi bước vào triển khai loại hình BHNT Bảo Việt đã tiến hành triển khai 2 loại hình BH đó là BHNT có thời hạn 5, 10 năm và chương trình đảm bảo cho trẻ em đến tuổi trưởng thành. Sản phẩm “Chương trình bảo đảm cho trẻ em đến tuổi trưởng thành” là tên ban đầu, sau đó, theo quyết định số 362/1998/QĐ-BTC ngày 27/3/1998 sản phẩm bảo hiểm dành cho trẻ em của Bảo Việt được đổi thành sản phẩm An Sinh Giáo Dục. Ngoài ra, ngay sau khi thành lập, các công ty bảo hiểm nhân thọ cũng đưa ra loại sản phẩm này nhưng có thể dưới tên khác (chẳng hạn sản phẩm Phú- Tích luỹ gíao dục hoặc Phú tương lai của công ty Prudential, An sinh gíao dục và An sinh gíao dục đặc biệt của công ty AIA). Về bản chất sản phẩm này thuộc nhóm bảo hiểm hỗn hợp, nghĩa là loại hình được bảo hiểm cả trong trường hợp người được bảo hiểm bị tử vong hay còn sống, yếu tố tiết kiệm và rủi ro đan xen lẫn nhau. Vì thế nó rất phù hợp với đối tượng trẻ em, bởi lẽ khi mua sản phẩm bảo hiểm này các bậc phụ huynh hoàn toàn không mong muốn rủi ro xảy ra đối với con em mình mà chỉ mong muốn đó là một khoản tiết kiệm dành cho những kế hoạch trung hay dài hạn cho con cái sau này. Đối tượng được bảo hiểm ở đây là trẻ em cho nên tính tiết kiệm được đề cao hơn tính rủi ro. Trong sản phẩm bảo hiểm này có một số đặc tính sau: - Khi trẻ em được bảo hiểm đến tuổi trưởng thành năm 18 tuổi tức khi hợp đồng đáo hạn công ty bảo hiểm nhân thọ sẽ trả số tiền đã cam kết trong hợp đồng. 22
- Nếu trẻ em không may bị chết thì thông thường công ty BHNT sẽ hoàn phí. Đây là nguyên tắc quan trọng để tránh trục lợi từ tham gia bảo hiểm. - Nếu người chủ hợp đồng bảo hiểm bị chết hoặc thương tật toàn bộ vĩnh viễn do tai nạn, thì hợp đồng bảo hiểm vẫn có thể có hiệu lực. - Ngoài số tiền bảo hiểm, tuỳ thuộc vào kết quả đầu tư công ty bảo hiểm sẽ trả cho người được bảo hiểm một khoản lãi trích từ kết quả kinh doanh phí của nghiệp vụ này gọi là bảo tức. -Trong thời hạn bảo hiểm khi hợp đồng có hiệu lực từ 2 năm trở lên người tham gia bảo hiểm có thể huỷ bỏ hợp đồng và nhận được một số tiền gọi là giá trị giải ước. 3. Nội dung cơ bản của sản phẩm An sinh giáo dục 3.1.Một số khái niệm *Hồ sơ yêu cầu bảo hiểm (giấy yêu cầu bảo hiểm): là mẫu đăng ký bảo hiểm do công ty bảo hiểm phát hành, người yêu cầu bảo hiểm phải điền đầy đủ và chính xác những thông tin liệt kê sẵn trên mẫu. Hồ sơ yêu cầu bảo hiểm được xem là một phần của hợp đồng bảo hiểm. Hồ sơ yêu cầu bảo hiểm, điều khoản và các phụ lục là những bộ phận cơ bản của hợp đồng bảo hiểm. * Người tham gia bảo hiểm (bên mua bảo hiểm): là cá nhân cư trú tại Việt Nam trong độ tuổi từ 18 trở lên, là người kê khai hồ sơ yêu cầu bảo hiểm, đồng thời là người kí hợp đồng và nộp phí bảo hiểm. *Người được bảo hiểm: Trẻ em cư trú tại Việt Nam thường trong độ tuổi từ 1 đến 13 có thể rộng hơn tuỳ công ty, là người mà công ty chấp nhận bảo hiểm sinh mạng theo hợp đồng bảo hiểm. Tên người được bảo hiểm được ghi trong giấy yêu cầu bảo hiểm và hợp đồng bảo hiểm *Người thụ hưởng: Người thụ hưởng là tổ chức, cá nhân được chủ hợp đồng (bên mua bảo hiểm) chỉ định để nhận quyền lợi bảo hiểm theo quy định của hợp đồng bảo hiểm. 23
*Tuổi bảo hiểm (tuổi bắt đầu bảo hiểm): tuổi dùng để tính phí bảo hiểm là tuổi của kỳ sinh nhật vừa qua. *Ngày kỷ niệm hợp đồng (ngày đáo niên): Là ngày kỷ niệm hàng năm của ngày hợp đồng bảo hiểm bắt đầu có hiệu lực trong thời hạn bảo hiểm. *Năm hợp đồng: là một năm tính từ ngày hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực hoặc các năm tiếp theo tính từ ngày đáo niên của hợp đồng. *Tai nạn: trong BHNT quy ước “Tai nạn là bất cứ thiệt hại thân thể nào do hậu quả duy nhất và trực tiếp của một lực mạnh, bất ngờ từ bên ngoài tác động lên thân thể người được bảo hiểm hoặc người tham gia bảo hiểm, loại trừ ốm đau hoặc bệnh tật hoặc bất kì trạng thái nào xảy ra tự nhiên hoặc quá trình thoái hoá”. Như vậy những thương tật xảy ra do ngộ độc thức ăn, cảm, trúng gió bất ngờ đối với người bảo hiểm nhưng không được coi là tai nạn bảo hiểm. *Thương tật toàn bộ vĩnh viễn: là khi người được bảo hiểm hoặc người tham gia bảo hiểm bị mất hoàn toàn hoặc không thể phục hồi được chức năng của: - Hai tay hoặc hai chân hoặc . . . - Một tay, một chân hoặc hai mắt hoặc . . . - Một tay, một mắt hoặc . . . - Một chân, một mắt. Hay có một cách định nghĩa khác:TTTBVV xảy ra vì lý do bệnh tật hay tổn thương cơ thể, người thanh toán phí bảo hiểm không thể tham gia vào bất cứ nghề nào hoặc bất cứ việc gì để có thu nhập. Từ đây cho * Giá trị giải ước (hay giá trị hoàn lại): Là số tiền mà người tham gia bảo hiểm có thể nhận lại khi yêu cầu huỷ bỏ hợp đồng trong thời hạn hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực. Hợp đồng bảo hiểm có giá trị giải ước khi có hiệu lực từ 2 năm trở lên. Giá trị giải ước ứng với mỗi năm hợp đồng vào ngày kỷ niệm của hợp đồng bảo hiểm (ngày sinh nhật, ngày hợp đồng có hiệu 24
lực).Giá trị giải ước luôn nhỏ hơn tổng số phí mà người tham gia bảo hiểm đã đóng góp với công ty bảo hiểm, nó thường chiếm khoảng 70 đến 80 % số phí bảo hiểm đã đóng, vì người tham gia bảo hiểm phải thanh toán cho công ty những khoản chi phí đã thực hiện hợp đồng như chi phí phát hành và quản lí hợp đồng, chi phí khai thác Tỷ lệ giải ước trên số phí đã đóng càng cao thì càng thu hút, hấp dẫn đối với khách hàng và do đó cũng là nhân tố tác động đến quyết định tham gia BHNT hay không. *Số tiền bảo hiểm giảm (duy trì hợp đồng với số tiền bảo hiểm giảm): Khi hợp đồng bảo hiểm đã có hiệu lực từ hai năm trở lên, người tham gia bảo hiểm có thể ngừng đóng phí và tiếp tục duy trì hợp đồng bảo hiểm này với số tiền bảo hiểm mới gọi là số tiền bảo hiểm giảm. Điều này giúp người tham gia bảo hiểm vẫn tiếp tục tham gia BHNT trong những lúc gặp khó khăn, đây là sự linh động của BHNT ứng với mỗi điều kiện khác nhau. *Bảo tức: Là lợi tức (khoản lãi chia) được thông báo hàng năm và khách hàng sẽ được nhận vào ngày kỷ niệm hợp đồng hoặc khi xảy ra sự kiện bảo hiểm hoặc khi đáo hạn hợp đồng. *Ngày cấp giấy chứng nhận bảo hiểm nhân thọ: Là ngày công ty bảo hiểm nhân thọ cấp giấy chứng nhận bảo hiểm nhân thọ, được ghi trên giấy chứng nhận bảo hiểm nhân thọ và sau khi đã nộp phí bảo hiểm đầu tiện. *Phạm vi bảo hiểm: Hiện nay ở Việt Nam chưa có một quy tắc chung thống nhất áp dụng cho sản phẩm ASGD mà từng công ty soạn thảo ra quy tắc của riêng của công ty đó rồi trình lên Bộ tài chính duyệt và nếu được Bộ tài chính duyệt công ty đó mới được phép sử dụng. Chẳng hạn, quy tắc và điều khoản bảo hiểm an sinh gíao dục của Bảo Việt được sử dụng theo bản “quy tắc và điều khoản” được Bộ Tài Chính phê duyệt kèm quyết 25
định số 362/1998/QĐ-BTC ngày 27/3/1998 và kèm công văn số 2755 TC/TCNH ngày 28/3/201, còn Prudential theo “quy tắc và điều khoản” được Bộ Tài Chính phê chuẩn theo quyết định số 6359TC/TCNH ngày 16/12/1999, theo quyết định phê chuẩn sửa đổi bổ sung số 5319TC/TCNH ngày 20/12/2000 và quyết định phê chuẩn sửa đổi bổ sung số 2421 TC/TCNH ngày 20/3/2002 và Manulife theo “quy tắc và điều khoản” được Bộ tài chính phê duyệt kèm công văn số 4720TC/TCNH ngày 20/9/1999 Tuy nhiên phạm vi bảo hiểm của các công ty này cũng có những nét tương đồng sau: + Trẻ em được bảo hiểm sống đến đáo hạn hợp đồng bảo hiểm. + Trẻ em được bảo hiểm chết trong thời hạn hiệu lực của hợp đồng thì các công ty sẽ hoàn phí. Ngoại lệ trên là Bảo Minh- CMG và Prudential, và AIA. Prudential, AIA quy định nếu trẻ em chết trong thời hạn hiệu lực của hợp đồng vẫn được bảo hiểm, còn Bảo Minh thì quy định nếu mua sản phẩm An sinh thanh toán 1 lần và nếu trẻ chết khi đã hơn 10 tuổi thì vẫn bảo hiểm điều này được coi là cá biệt, đặc biệt ở Prudential, AIA nó tạo nên sức hấp dẫn hơn so với các công ty khác. Cũng riêng đối với Bảo Việt và Prudential, phạm vi bảo hiểm đối với đứa trẻ còn được mở rộng bao gồm cả bảo hiểm đối với rủi ro thương tật toàn bộ vĩnh viễn do bị tai nạn và mất 2 trong 6 bộ phận quy định ở phần trên. Như mục 1.III ở trên đã trình bày, hợp đồng bảo hiểm trẻ em có thể được kí dựa trên sinh mạng của đứa trẻ hoặc được kí dựa trên sinh mạng cuả đứa trẻ và cha mẹ chúng. Ở Bảo Việt, Manulife hợp đồng bảo hiểm được kí dựa trên sinh mạng của cả đứa trẻ và cha hoặc mẹ chúng. Vì vậy phạm vi bảo hiểm còn mở rộng đối với người được bảo hiểm là chủ hợp đồng hay còn gọi là người thanh toán phí bảo hiểm hay người tham gia bảo hiểm. Cụ thể, nếu người chủ hợp đồng bị TTTBVV hoặc bị chết thì hợp đồng vẫn có hiệu lực mà không phải đóng phí. Tuy 26
nhiên quy định về TTTBVV do tai nạn và chết ở 2 công ty này khác nhau. Cụ thể quy định về TTTBVV do tai nạn của Bảo Việt giồng ở phần trên còn của Manulife TTTBVV do tai nạn ở công ty này được quy định là vì lý do bệnh tật hay tổn thương cơ thể, người thanh toán phí bảo hiểm không thể tham gia vào bất cứ nghề nào hoặc bất cứ việc gì để có thu nhập. Từ đây cho thấy, quy định về TTTBVV của Manulife khắt khe hơn Bảo Việt. Nói cách khác phạm vi bảo hiểm của Manulife hẹp hơn Bảo Việt về TTTBVV, nhưng quy đối với phạm vi bảo hiểm chết thì ở Bảo Việt Phải do tai nạn hoặc sau khi hợp đồng có hiệu lực 12 tháng nhưng ở Manulife không có quy định cụ thể gì. Đối với AIA, Prudential, Bảo Minh-CMG, chủ hợp đồng chỉ được hưởng phạm vi bảo hiểm trên nếu họ mua thêm sản phẩm bổ sung. Và cách quy định của họ về phạm vi được bảo hiểm cũng gần tương tự Bảo Việt, duy AIA quy định TTTBVV ngoài các trường hợp trên còn gồm tình trạng mất khả năng hoàn toàn và liên tục của người được baỏ hiểm do bị thương tổn hay đau ốm nên không thể thực hiện hoặc tham gia vào bất kỳ một công việc có ích, nghề nghiệp hay hoạt động kinh doanh nào mà người đó có trình độ hoặc phù hợp một cách hợp lý do có kiến thức, được đào tạo hay có kinh nghiệm nhưng tàn tật này phải liên tục trong thời gian ít nhất 06 tháng kể từ ngày bắt đầu bị tàn tật trước khi công ty đánh gía. Bên cạnh những rủi ro được bảo hiểm, trong ASGD mọi công ty đều quy định riêng về rủi ro loại trừ. Việc đưa ra các rủi ro loại trừ nhằm hạn chế phạm vi trách nhiệm của nhà bảo hiểm, mặt khác gián tiếp giáo dục mọi người về ý thức tổ chức kỉ luật, tôn trọng pháp luật, có ý thức đề phòng và hạn chế rủi ro. Sau đây là những nét chung về rủi ro loại trừ đối với người được bảo hiểm: . Rủi ro loại trừ đối với người được bảo hiểm là trẻ em: 27
* Prudential, AIA, Bảo Minh –CMG đều loại trừ bảo hiểm đối với trường hợp trẻ bị chết do hậu quả trực tiếp hay gían tiếp của: - Hành động tự tử trong vòng 24 tháng kể từ ngày hợp đồng có hiệu lực; - Nhiễm AIDS; - Các hành vi phạm tội của người sẽ nhận quyền lợi bảo hiểm hoặc người được bảo hiểm. * Prudential, Bảo Việt đều không bảo hiểm nếu người được bảo hiểm bị TTTBVV do : - Hành động cố ý của người được bảo hiểm và/hoặc người tham gia bảo hiểm và/hoặc người thụ hưởng. - Hành động vi phạm phạm tội của người được bảo hiểm, người tham gia bảo hiểm, người được hưởng quyền lợi bảo hiểm - Người được bảo hiểm tham gia các hoạt động hàng không trừ khi với tư cách là hành khách. . Mọi công ty không bảo hiểm đối với chủ hợp đồng bị TTTBVV hoặc bị chết trong các trường hợp sau: - Hành động tự tử trong vòng 24 tháng kể tư khi hợp đồng có hiệu lực - Nhiễm HIV - Hành vi phạm tội của chủ hợp đồng Ngoài ra tuỳ từng công ty cụ thể có thể có thêm các điều khoản rủi ro loại trừ khác đối với chủ hợp đồng. Chẳng hạn Bảo Việt, Manulife không bảo hiểm trong trường hợp có chiến tranh, bạo động. 3.2. Trách nhiệm và quyền lợi bảo hiểm a. Trách nhiệm của các bên. * Trách nhiệm của người tham gia bảo hiểm Kể từ khi kí hợp đồng bảo hiểm, các công ty bảo hiểm đều yêu cầu chủ hợp đồng thực hiện các trách nhiệm sau: -Thực hiện đầy đủ các điều khoản trong hợp đồng. 28
- Khai báo đúng và đầy đủ các rủi ro khi kí hợp đồng: như kê khai trung thực về tình trạng sức khoẻ, về khả khả năng tài chính - Đóng phí bảo hiểm: đây là số tiền mà họ phải đóng cho công ty bảo hiểm, theo quy định nộp phí của các công ty khoản phí đóng đầu tiên và ngày công ty chấp nhận yêu cầu bảo hiểm ngày nào xảy ra sau sẽ là cơ sở thời điểm bắt đầu có hiệu lực của hợp đồng. - Trách nhiệm khai báo, thông báo tổn thất: khi có sự cố rủi ro xảy ra, người tham gia bảo hiểm phải khai báo cụ thể tình hình xảy ra sự cố tổn thất, tình trạng sức khoẻ của người được bảo hiểm cho công ty bảo hiểm biết. Bên cạnh đó phải cung cấp đầy đủ hồ sơ gồm có các bằng chứng cho công ty một cách trung thực, chính xác để các công ty căn cứ trả tiền bảo hiểm. * Trách nhiệm chung của các công ty bảo hiểm - Thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng bảo hiểm. - Đề phòng, hạn chế tổn thất xảy ra trong thời gian hợp đồng còn hiệu lực. - Thu phí và có trách nhiệm nộp cho ngân sách Nhà nước một khoản tiền gọi là thuế như đối với các doanh nghiệp khác. - Bảo toàn đồng vốn và chấp hành đúng pháp luật. b . Quyền lợi bảo hiểm *Đối với người được bảo hiểm b1) Nếu người được bảo hiểm sống đến khi hợp đồng bảo hiểm đáo hạn, các công ty BHNT sẽ trả cho người thụ hưởng số tiền bảo hiểm đã cam kết và được ghi trong hợp đồng bảo hiểm. b2) Trường hợp ngưòi được bảo hiểm bị chết trước ngày hợp đồng bảo hiểm đáo hạn, các công ty Bảo Việt, Manulife sẽ hoàn trả số phí đã nộp cộng với lãi tới thời điểm đó vì khi người tham gia BHNT kí kết hợp đồng với mục đích là đảm bảo cho con em mình tới tuổi trưởng thành. Mà khi người được bảo hiểm gặp rủi ro bị chết thì ý nghĩa của sản phẩm này không còn nữa mặt khác để tránh trục lợi từ bảo hiểm thì việc 29
các công ty chỉ hoàn trả số phí đã nộp là hoàn toàn hợp lý. Nhưng quy định về lãi của các công ty này là khác nhau: Manulife: lãi kép 5%, Bảo Việt: tuỳ theo hoạt động kinh doanh của công ty. Tuy nhiên, cá biệt và ngoại lệ so với thông lệ thế giới, trong trường hợp này để thu hút khách hàng, công ty Prudential vẫn cam kết sẽ trả số tiền bảo hiểm quy định trong giấy chứng nhận bảo hiểm nhân thọ nhưng với điều kiện là rủi ro chết phải nằm trong phạm vi được bảohiểm và để hạn chế trục lợi công ty này chỉ thanh toán số tiền bảo hiểm theo tỷ lệ sau: Tuổi vào thời điểm bị chết Quyền lợi bảo hiểm được trả Dưới 1 tuổi Hoàn lại toàn bộ phí bảo hiểm đã nộp Dưới 2 tuổi 25% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Dưới 3 tuổi 50% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Dưới 4 tuổi 75% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Từ 4 tuổi trở lên 100% (STBH+Bảo tức tích luỹ) AIA cũng đưa ra điều khoản hấp dẫn này. Đó là nếu người được bảo hiểm tử vong trong thời gian hiệu lực của hợp đồng, công ty sẽ bồi thường số tiền bảo hiểm năm hiện tại, nếu là trẻ em dưới 4 tuổi thì bồi thường theo tỷ lệ sau: Tuổi người được BH lúc tử vong Tỷ lệ % của số tiền bảo hiểm năm hiện tại của hợp đồng 0 tuổi 20 1 tuổi 40% (STBH+Bảo tức tích luỹ) 2 tuổi 60% (STBH+Bảo tức tích luỹ) 3 tuổi 80% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Từ 4 tuổi trở lên 100% (STBH+Bảo tức tích luỹ) 30
Còn Bảo Minh – CMG quy định nếu người tham gia bảo hiểm chọn loại hình thanh toán 1 lần và nếu trẻ chết khi đã trên 10 tuổi thì công ty này thanh toán toàn bộ số tiền bảo hiểm nếu rủi ro chết thuộc phạm vi được bảohiểm. Quy định này có phần khắt khe hơn Prudential. b3) Như phần phạm vi bảo hiểm đã đề cập các công ty khác không bảo hiểm nếu người được bảo hiểm bị TTTBVV có nghĩa là hợp đồng bảo hiểm trẻ em vẫn duy trì bình thường nêu đứa trẻ bị TTTBVV mà không có yêu cầu chấm dứt hay thay đổi hợp đồng từ phía cha mẹ đứa trẻ còn Bảo Việt và Prudential quy định sẽ thanh toán khi TTTBVV xảy ra đối với trẻ. Nhưng Bảo Việt cam kết trợ cấp 1/4 STBH hàng năm cho người được bảo hiểm cho đến khi hợp đồng đáo hạn. Còn Prudential lại thanh toán STBH theo tỷ lệ sau: Tuổi vào thời điểm bị TTTBVV Quyền lợi bảo hiểm được trả Dưới 1 tuổi Hoàn lại toàn bộ phí bảo hiểm đã nộp Dưới 2 tuổi 25% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Dưới 3 tuổi 50% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Dưới 4 tuổi 75% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Từ 4 tuổi trở lên 100% (STBH+Bảo tức tích luỹ) Và (STBH+Bảo tức tích luỹ) được chi trả theo tỷ lệ trên sẽ được Prudential thanh toán làm 10 lần bằng nhau trong 10 năm. Về quy định này, rõ ràng là của Bảo Việt có lợi cho người tham gia bảo hiểm hơn. *Đối với người tham gia bảo hiểm Trường hợp người tham gia bảo hiểm bị chết hoặc bị TTTBVV trong phạm vi được bảo hiểm thì tại Bảo Việt, Manulife hợp đồng sẽ tự động có hiệu lực mà không phải đóng phí, mọi quyền lợi của người được bảo hiểm vẫn được duy trì. Còn tại các công ty còn lại hợp đồng chỉ tự động có hiệu lực khi người tham gia bảo hiểm mua sản phẩm bổ xung cho phép miễn thu phí ở tại công ty đó. 3.3.Bảo tức 31
Ngoài các quyền lợi bảo hiểm nói trên mục 3.2.b và khi hợp đồng bảo hiểm đã có hiệu lực từ 2 năm trở lên, các công ty bảo hiểm còn có thể trả một khoản tiền lãi từ kết quả đầu tư phí BHNT của công ty cho người tham gia bảo hiểm. Nhưng quy định về trả lãi của mỗi công ty là khác nhau. AIA cam kết số tiền bảo hiểm tăng 2% sau 2 năm, còn các công ty còn lại trả lãi theo hoạt động kinh doanh của công ty 3.4. Số tiền bảo hiểm và phí bảo hiểm a. Phí bảo hiểm Cũng như tất cả các loại hình bảo hiểm, phí bảo hiểm là cơ sở để xây dựng quĩ bảo hiểm để chi trả cho người được bảo hiểm và các khoản phụ phí. *Khái niệm Phí bảo hiểm là số tiền cần phải thu của công ty bảo hiểm để công ty bảo hiểm đảm bảo trách nhiệm của mình khi có các sự kiện bảo hiểm được xảy ra đối với người tham gia bảo hiểm (chủ hợp đồng, người được bảo hiểm) như: chết, hết hạn hợp đồng, thương tật và đảm bảo cho việc hoạt động của công ty. Đây cũng là sự thể hiện trách nhiệm của người tham gia bảo hiểm với công ty bảo hiểm nhằm nhận được sự bảo đảm trước những rủi ro đã được nhà bảo hiểm nhận bảo hiểm. Hay nói cách khác, phí bảo hiểm là cái gía của việc chuyển giao rủi ro từ người tham gia bảo hiểm sang công ty bảo hiểm. *Các yếu tố ảnh hưởng Có rất nhiều yếu tố tác động lên phí nhưng cơ bản vẫn là: - Tuổi thọ của người được bảo hiểm, cụ thể là dựa vào bảng tỉ lệ tử vong (bảng dưới) có thể tính được các hàm nhân thọ ở các độ tuổi vào các khoảng thời gian khác nhau. Cũng cần phải chú ý rằng tuổi thọ của người được bảo hiểm ở các nước khác nhau là khác nhau do chịu tác động của môi trường tự nhiên và môi trường kinh tế xã hội là khác nhau. Bảng tỉ lệ tử vong 32
Tuổi Số người sống Số người chết Tỷ lệ chết (x) (lx) (dx) (qx) 0 100000 708 0,00708 10 98509 119 0,0012 20 96650 173 0,0018 . . . Nguồn: Chương trình huấn luyện BHNT–Bộ phận huấn luyện đại lý 12/2000 của Manulife - Lãi suất kỹ thuật: là lãi suất tiền gửi tính trong cơ sở tính phí. Công ty bảo hiểm có trách nhiệm đầu tư các khoản phí thu về để làm giảm phí thu từ người tham gia bảo hiểm nhằm kích thích số người tham gia bảo hiểm. Lãi suất tiền gửi tính trong cơ sở tính phí thường được xác định dựa vào lãi suất thực tế và thường nhỏ hơn lãi suất thực tế.Trong điều kiện đầu tư kém hiệu quả và không chắc chắn, không thể định phí với lãi suất quá cao vì công ty bảo hiểm khó có thể thực hiện được trên thị trường bảo hiểm. Như vậy một lần nữa, môi trường kinh tế nói chung và môi trường kinh doanh nói riêng của nơi tiến hành nghiệp vụ bảo hiểm này lại có tác động quan trọng lên cách xác định phí của nghiệp vụ bảo hiểm này. - Chi phí khai thác chi cho tuyên truyền, quảng cáo, môi giới, chi cho đại lý - Chi phí quản lý hợp đồng trong thời hạn hợp đồng đang thu phí, kể cả chi phí thu phí BH - Chi phí quản lý liên quan đến các khoản chi trả bồi thường. Ngoài ra, còn có các nhân tố khác tác động như thời hạn bảo hiểm, số tiền bảo hiểm, cách thức nộp phí, tỉ lệ huỷ bỏ hợp đồng trước thời hạn cộng với các yếu tố tác động gían tiếp khác rất khó lượng hoá trong quá trình tính phí chẳng hạn như tình hình kinh tế chính trị xã hội, tình hình thị trường hiện tại và tương lai của công ty , thuế và một 33
số vấn đề liên quan đến hệ thống quản lý vĩ mô của chính phủ Đối với sản phẩm trọn gói như của Bảo Việt sinh mạng của người mua bảo hiểm cũng rất có tác động khi tính phí. *Nguyên tắc tính phí Mỗi công ty đều có cách tính phí bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp khác nhau chẳng hạn như có cách thống kê về tỷ lệ tử vong tại khu vực tiến hành kinh doanh bảo hiểm khác nhau, hoặc biểu thức tính tác động của các yếu tố khác nhau nhưng dù tính bằng cách nào thì các công ty đều phải đảm bảo nguyên tắc dựa trên biểu thức cân bằng giữa trách nhiệm của công ty bảo hiểm và trách nhiệm của người tham gia bảo hiểm tính theo giá trị tại thời điểm ký kết hợp đồng. Hay phí bảo hiểm phải được xác định sao cho tất cả các khoản thu trong tương lai phải đủ để trang trải các khoản chi phí và các khoản tiền bảo hiểm, đồng thời mang lại lợi nhuận hợp lý cho công ty để công ty có thể tồn tại. Vì vậy phí bảo hiểm ở mọi công ty đều được tính toán dựa trên những cơ sở khoa học nhất định mà công ty đó chọn thường là phải dựa trên luật số lớn, bảng tỷ lệ tử vong trong thống kê, quy luật về lạm phát của đồng tiền trong các nền kinh tế và dựa vào một số giả định thống nhất và hợp lý (giả định về tỷ lệ tử vong giữa các ngành nghề, cácvùng địa lý, địa phương; giả định về tỷ lệ lãi suất giữa các loại hình đầu tư, tỷ trọng lãi suất trong từng loại hình đầu tư; giả định về chi phí, về tỷ lệ hợp đồng bị huỷ bỏ, về thời hạn thanh toán ). Ngoài ra khi tính phí bảo hiểm các công ty chú ý sao cho bảo đảm yếu tố cạnh tranh, yếu tố này phụ thuộc vào thị trường hiện tại cũng như thị trường tương lai của công ty, thuế và một số vấn đề liên quan đến hệ thống quản lý vĩ mô của chính phủ. 34
Như trên đã đề cập, mỗi công ty có những cách xác định phí riêng và đó bí mật của từng công ty, người mua bảo hiểm khó có thể so sánh được gía phí của công ty nào rẻ hơn, công ty nào đắt hơn, vì ngoài việc phạm vi bảo hiểm của các công ty bảo hiểm khác nhau các công ty bảo hiểm chỉ xác định phí mà khách hàng phải nộp khi khách hàng đã quyết định mua bảo hiểm rồi và viết yêu cầu bảo hiểm với STBH là cụ thể cùng với phương thức thanh toán phí cụ thể. Sau đây là cách tính phí của một số công ty: +1) AIA: Nhưng AIA chỉ đưa ra bảng hệ số phí bảo hiểm. Bảng hệ số phí bảo hiểm là bảng trong đó xác định rõ tương ứng với tuổi của người được bảo hiểm là hệ số phí bảo hiểm. Và từ đó, xác định phí nộp theo kỳ của khách hàng là bao nhiêu bằng cách lấy hệ số phí bảo hiểm nhân với số tiền bảo hiểm. Fnăm = (Mệnh gía gốc x Hệ số tuổi người được bảo hiểm)/1000 F6tháng = Fnăm x 0,51 Fquý = Fnăm x 0,26 Với mệnh gía gốc là số tiền bảo hiểm và hệ số tuổi người được bảo hiểm được xác định từ bảng hệ số phí bảo hiểm và F là số phí mà khách hàng phải nộp cho công ty theo kỳ. +2) Prudential: Cách xác định phí của Prudential dựa theo loại sản phẩm, thời hạn hợp đồng, giới tính, tuổi của người được bảo hiểm, số tiền bảo hiểm và định kỳ đóng phí bảo hiểm. Với phí bảo hiểm được tính như sau: Fnăm = (Số tiền bảo hiểm * hệ số phí bảo hiểm)/1000 Fnửa năm = Fnăm *0,522 Fquý = Fnăm * 0,268 Ftháng = Fnăm * 0,092 Với: hệ số phí bảo hiểm = phí bảo hiểm cho 1000 đồng số tiền bảo hiểm ( được xác định trong biểu phí) F là số phí phải nộp theo kỳ +3) Bảo Việt: 35
Ftháng = (Số tiền bảo hiểm * Hệ số phí bảo hiểm *Tỷ lệ chiết khấu)/1000000 Với: - Hệ số phí bảo hiểm = phí bảo hiểm cho 1000000 đồng số tiền bảo hiểm - Tỷ lệ chiết khấu được xác định như sau: >) Với số tiền bảo hiểm trong khoảng từ [1000000, 3000000] thì tỷ lệ chiết khấu = 1 >)Với STBH trong khoảng từ [31000000, 40000000] thì tỷ lệ chiết khấu = 0,98 >) Với STBH trong khoảng từ 41 triệu trở lên thì tỷ lệ chiết khấu = 0,98 Fquý = Ftháng *2,97 Fnửa năm = Ftháng * 5,88 Fnăm = Ftháng * 11,32 +)Manulife: F = (STBH * Hệ số tính phí)/năm *Quy định nộp phí Các công ty đều quy định phí bảo hiểm có thể nộp định kỳ theo tháng, quý, nửa năm hoặc một năm. Nhưng đối với từng hợp đồng thì chỉ được chọn hoặc theo kỳ tháng hoặc quý hoặc nửa năm hoặc 1 năm và hợp đồng sẽ ghi cụ thể lựa chọn này, người tham gia phải chấp hành theo. Ngày định kỳ nộp phí và số phí nộp mỗi kỳ được quy định trong từng hợp đồng cụ thể của các công ty và đối với các công ty nó chính là ngày thu phí bảo hiểm đầu tiên và ngày công ty chấp nhận hồ sơ yêu cầu bảo hiểm. Các công ty đều quy định trong hợp đồng rằng người tham gia bảo hiểm phải nộp phí đầy đủ và đúng hạn. Các công ty đều quy định lần đóng đầu tiên là căn cứ xác định hiệu lực của hợp đồng, trừ AIA đó là ngày người tham gia bảo hiểm đóng phí bảo hiểm đầu tiên và hoàn tất hồ sơ yêu cầu bảo hiểm. Nếu các lần đóng phí sau đó người tham gia không tuân theo quy định về thời hạn nộp phí thì người tham gia bảo hiểm vẫn được phép gia hạn các lần nộp phí bảo hiểm tiếp theo trong 36
thời hạn không quá 60 ngày kể từ ngày đến kỳ nộp phí đối với AIA ,Prudential, Bảo Việt, Bảo Minh-CMG còn Manulife quy định là 30 ngày. Nếu quá thời hạn nói trên nếu không có thông báo yêu cầu huỷ hợp đồng các công ty BHNT đều sẽ tự động điều chỉnh giảm số tiền bảo hiểm nếu hợp đồng đã có hiệu lực từ 2 năm trở lên hoặc các các công ty sẽ đơn phương huỷ bỏ hợp đồng nếu hợp đồng chưa có hiệu lực đủ 2 năm. b. Số tiền bảo hiểm Đây là hạn mức trách nhiệm của nhà bảo hiểm đối với người mua bảo hiểm . Trong BHNT (cụ thể là bảo hiểm ASGD) mọi công ty đều đưa ra phí bảo hiểm tối thiểu hoặc số tiền bảo hiểm tối thiểu (Prudential STBH tối thiểu: 1 triệu đồng; Bảo Việt STBH tối thiểu: 5 triệu đồng, AIA phí BH tối thiểu theo năm: 695000 đồng, theo nửa năm: 355000đ, theo quý: 181000đ; Bảo Minh CMG: Phí BH tối thiểu theo năm: 1 triệu đ, nửa năm: 600000đ, hàng quý: 350000đ, hàng tháng: 150000đ; Manulife phí BH tối thiểu 1400000đ, cho mỗi năm, 700000 đ cho mỗi quý và mỗi nửa năm, 350000đ cho mỗi tháng. Bảo Minh-CMG, Manulife đều không đưa ra STBH tối đa còn Bảo Việt đưa ra nhiều mức số tiền khác nhau và người tham gia bảo hiểm sẽ dựa trên khả năng tài chính của mình để lựa chọn số tiền thích hợp nhất. Chẳng hạn, người tham gia BHNT tại Bảo Việt Nhân Thọ có quyền lựa chọn một trong các mức số tiền bảo hiểm sau: 5 triệu, 10 triệu, 15 triệu, 20 triệu, 30 triệu, 40 triệu, 50 triệu. Còn Prudential đưa ra STHB tối đa với trẻ <15 tuổi là 750 triệu. AIA lại quy định STBH tối đa là 7 tỷ phụ thuộc vào “thông báo về thẩm định dành cho trẻ vị thành niên” mà công ty đưa ra. 3.5. Thủ tục bảo hiểm -1. Mọi công ty đều quy định khi yêu cầu bảo hiểm, người tham gia bảo hiểm phải điền đầy đủ, trung thực vào giấy yêu cầu bảo hiểm, xuất trình giấy khai sinh của người được bảo hiểm và giấy khai sinh hoặc chứng minh thư hay hộ khẩu của người tham gia bảo hiểm cho 37
công ty BHNT và đại lý bảo hiểm không được khai hộ người tham gia bảo hiểm -2. Bảo Việt , Manulife, Bảo Minh quy định trong thời gian 14 ngày, (AIA, Prudential: 21 ngày) kể từ ngày nộp phí bảo hiểm đầu tiên, người tham gia BH có quyền từ chối không tiếp tục tham gia bảo hiểm. Trong trường hợp này người tham gia bảo hiểm được nhận 100% số phí đã nộp. 3.6.Thời điểm phát sinh hiệu lực, thời hạn, huỷ bỏ, thay đổi, chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm a.Thời điểm phát sinh hiệu lực: Mọi công ty đều quy định ngày phát sinh hiệu lực của hợp đồng là ngày bên tham gia bảo hiểm điền đầy đủ vào giấy yêu cầu bảo hiểm được công ty bảo hiểm chấp nhận và nộp phí bảo hiểm đầu tiên theo yêu cầu của công ty BHNT. b.Thời hạn của hợp đồng: Được các công ty quy định trong giấy chứng nhận bảo hiểm nhân thọ c. Huỷ bỏ hợp đồng bảo hiểm: *1)Mọi công ty đều quy định trong hợp đồng rằng: Trong trường hợp hợp đồng bảo hiểm đã có hiệu lực công ty BHNT không có quyền huỷ bỏ hay thay đổi các điều khoản, điều kiện của hợp đồng này trừ khi đã có thoả thuận khác nhau giữa công ty BHNT và người tham gia bảo hiểm. *2) Trong hợp đồng các công ty đều quy định về trường hợp người tham gia bảo hiểm có yêu cầu huỷ bỏ hợp đồng bảo hiểm như sau: +1 Trong trường hợp hợp đồng bảo hiểm đã có hiệu lực chưa được 14 ngày đối với Bảo Việt, Manulife, Bảo Minh và Prudential, AIA là 21 ngày người tham gia bảo hiểm có quyền yêu cầu huỷ bỏ hợp đồng và công ty BHNT phải hoàn lại 100% số phí mà người tham gia bảo hiểm đã nộp. 38
+2 Khi hợp đồng có hiệu lực chưa đủ hai năm và quá thời hạn cho phép như quy định ở mục +1 trên , công ty BHNT không hoàn trả lại số phí đã nộp cho người tham gia bảo hiểm. +3 Khi hợp đồng có hiệu lực từ hai năm trở lên, công ty BHNT sẽ thanh toán cho người tham gia bảo hiểm giá trị giải ước tính đến thời điểm nhận được yêu cầu huỷ bỏ hợp đồng và khoản tiền lãi của hợp đồng. d Thay đổi hợp đồng Mọi công ty đều cho phép người tham gia bảo hiểm được dừng nộp phí bảo hiểm và duy trì hợp đồng với số tiền bảo hiểm giảm, sau khi hợp đồng đã có gía trị hoàn lại. Theo Luật Bảo hiểm và các công ty đều trích dẫn vào hợp đồng rằng khi hợp đồng có sự khai nhầm về tuổi của người được bảo hiểm và\hoặc người tham gia bảo hiểm thì: +Nếu số phí đã nộp thấp hơn số phí tính theo tuổi đúng thì số tiền bảo hiểm sẽ được điều chỉnh lại tương ứng với số phí đã nộp. +Nếu số phí đã nộp cao hơn số phí đã nộp tính theo tuổi đúng thì công ty BHNT sẽ hoàn lại số phí thừa đã nộp cho người tham gia bảo hiểm. +Nếu theo tuổi đúng người được bảo hiểm hoặc người tham gia bảo hiểm không được nhận bảo hiểm theo điều khoản bảo hiểm của hợp đồng thì hợp đồng sẽ bị huỷ bỏ và công ty sẽ hoàn lại phí bảo hiểm sau khi đã trừ đi một số chi phí. e.Chuyển nhượng hợp đồng Trừ Bảo Việt và Manulife do hợp đồng được kí kép dựa trên sinh mạng của chủ hợp đồng và người được bảo hiểm các công ty còn lại đều cho phép người tham gia bảo hiểm được chuyển nhượng hợp đồng nhưng việc chuyển nhượng chỉ có hiệu lực khi có sự chấp nhận của công ty đó và người được bảo hiểm vẫn là người được bảo hiểm ghi trên giấy chứng nhận bảo hiểm nhân thọ và người được chuyển nhượng có toàn bộ quyền lợi và nghĩa vụ với hợp đồng này. 39
3.7. Chi trả bảo hiểm a. Đối với trường hợp hợp đồng vẫn có hiệu lực và trẻ em sống đến đáo hạn hợp đồng các công ty bảo hiểm sẽ thanh toán toàn bộ STBH hiện thời. b. Đối với trường hợp trẻ chết trong thời gian hiệu lực của hợp đồng thì Bảo Việt, Manulife sẽ hoàn toàn bộ phí mà người tham gia bảo hiểm đã nộp cho công ty còn AIA, Prudential căn cứ vào phạm vi bảo hiểm và quyền lợi bảo hiểm mà công ty quy định (như các phân trên đã đề cập) mà công ty tiến hành chi trả cho người hưởng thụ. c. Đối với trường hợp trẻ bị TTTBVV căn cứ vào phạm vi bảo hiểm và quyền lợi bảo hiểm mà công ty quy định (như các phân trên đã đề cập) Bảo Việt và Prudential sẽ tiến hành chi trả cho người được bảo hiểm. d. Quy định của các công ty cho thấy nếu người tham gia bảo hiểm không đóng phí mà cũng không được miễn theo điều khoản của hợp đồng và hiệu lực của hợp đồng chưa được 2 năm thì công ty sẽ không hoàn lại số phí đã nộp và hợp đồng chấm dứt hiệu lực. Trong quy định của hợp đồng với người tham gia bảo hiểm các công ty bảo hiểm đều cam kết có trách nhiệm giải quyết và chi trả bảo hiểm trong vòng x ngày (Bảo Việt, Prudential: 30 ngày, AIA: 90 ngày, Manulife: 60 ngày) kể từ ngày nhận được hồ sơ đầy đủ và hợp lệ. Nếu quá thời hạn trên thì khi thanh toán công ty bảo hiểm sẽ trả thêm lãi của số tiền này theo lãi suất tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn do Ngân hàng Nhà nước được quy định trong hợp đồng. 3.8.Giải quyết tranh chấp Các ty đều quy định về cách thức giải quyết tranh chấp đólà mọi tranh chấp liên quan đến hợp đồng nếu không giải quyết được bằng thương lượng 40
thì một trong các bên có quyền khởi kiện tại toà án nơi công ty có trụ sở hoặc nơi người được bảo hiểm cư trú. Các tranh chấp thường phát sinh khi có những sự kiện rủi ro xảy ra với người được bảo hiểm, người bảo hiểm nhưng các công ty bảo hiểm không cho rằng đó thuộc phạm vi bảo hiểm của mình, đặc biệt là liên quan đến gíam định nguyên nhân gây ra TTTBVV, gây ra cái chết của chủ hợp đồng. ChươngII: THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI SẢN PHẨM BẢO HIỂM AN SINH GIÁO DỤC TRONG HỆ THỐNG BHNT TẠI VIỆT NAM I.SẢN PHẨM BẢO HIỂM AN SINH GIÁO DỤC TẠI TẠI VN 1.Ý nghĩa của sản phẩm bảo hiểm An sinh giáo dục Bảo hiểm An sinh giáo dục là loại bảo hiểm dành cho trẻ em, bảo đảm cho trẻ tới tuổi trưởng thành có một khả năng tài chính. Là một loại hình thuộc BHNT hỗn hợp nên nó mang rất nhiều ý nghĩa: - An sinh giáo dục: một giải pháp đầu tư cho tương lai, giúp con nhà nghèo có thể học đại học. 41
Hiện nay có nhiều sinh viên phải bỏ dở việc học đại học hay đỗ đại học mà không được đi học, một trong những nguyên nhân là do chi phí phải nộp cùng các khoản đóng góp quá cao. Chi phí cho học hành trở thành vấn đề bức xúc đối với toàn xã hội cũng như các bậc phụ huynh mà phần lớn họ có mức thu nhập thấp. Nhà nước chủ trương không bao cấp mà thu học phí của sinh viên là thể hiện phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm” trong giáo dục. Nhiều gia đình ở nông thôn đã phải bán đất bán ruộng để đổi lấy một chỗ ngồi trên giảng đường cho con cái (đây là vấn đề đã được nêu ở trên một tờ báo). Làm sao để con em mình có tiền đi học đại học? Bạn có biết rằng chỉ với một vài ngàn đồng tiết kiệm mỗi ngày, con bạn có thể ngẩng cao đầu trong tương lai. Vậy giải pháp có tính khả thi và phù hợp với tất cả mọi người hiện nay là gì? Đó là An sinh giáo dục. -An sinh giáo dục giúp cho mọi người thực hiện được mong ước cho tương lai và đảm bảo quyền lợi cho chính con cái và gia đình nên An sinh giáo dục mang ý nghĩa nhân văn, giáo dục sâu sắc . Là một loại hình của BHNT hỗn hợp, nên người tham gia chương trình An sinh giáo dục chắc chắn sẽ nhận được số tiền vào một thời điểm nhất định trong tương lai dù rủi ro không xảy ra và nhận được một khoản lãi được gọi là bảo tức tích luỹ mà không phải chi ra một khoản tiền lớn cùng một lúc, chỉ tích luỹ dần dần. Hơn nữa sản phẩm này lại thể hiện tính nhân văn cao cả mà các loại hình bảo hiểm khác không thể hiện được. Có thể cùng nhận một khoản tiền như BHNT có thời hạn 5 năm, 10 năm nhưng nó mang một ý nghĩa to lớn hơn rất nhiều. Trong một xã hội nói chung và một gia đình nói riêng, các thế hệ đi trước thường có mối quan tâm đặc biệt đối với các thế hệ đi sau và chương trình An sinh giáo dục đã thể hiện rõ sự quan tâm đặc biệt đó. Nó thể hiện sự chăm lo sâu sắc của ông bà, cha mẹ đối với con cháu và ngược lại, nó 42
làm cho thế hệ trẻ chúng ta biết sống vì người khác, hiểu rõ hơn sự quan tâm của ông bà, cha mẹ để phấn đấu hơn trong học tập và rèn luyện. - An sinh giáo dục còn góp phần tạo nên một phong cách, tập quán và lối sống mới. Người tham gia bảo hiểm có thể bảo hiểm, tạo quyền lợi cho chính mình và con cháu mình. Điều đó thể hiện một nét sống đẹp là biết chăm lo cho con cái và biết tự lo cho chính bản thân. Cha mẹ tham gia chương trình An sinh giáo dục là một cách để giáo dục con cái mình và sống có trách nhiệm với người khác. - Tham gia chương trình An sinh giáo dục là góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội. Vì “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai“ nên đầu tư cho giáo dục phải được coi là một trong những nhân tố then chốt cho sự phát triển, nó làm cho sự tiến bộ xã hội không ngừng được nâng cao. An sinh giáo dục là một trong những giải pháp huy động nguồn vốn dài hạn để đầu tư cho giáo dục từ việc tiết kiệm thường xuyên và có kế hoạch của mỗi gia đình. Đây là giải pháp góp phần xây dựng mục tiêu công bằng xã hội. Bảo đảm tương lai cho con em mình, cũng nên được coi là trách nhiệm của mỗi gia đình - tế bào của xã hội với chức năng cơ bản tạo ra thế hệ kế cận ưu tú hơn. - An sinh giáo dục là chưong trình bảo hiểm cho cả người tham gia bảo hiểm và người được bảo hiểm. Đây là một đặc trưng của bảo hiểm trẻ em vì khi ông ba, cha mẹ tham gia chương trình An sinh giáo dục cho con em mình thì đồng thời cũng bảo hiểm cho bản thân bởi lẽ nếu có rủi ro xảy ra đối với chủ hợp đồng thì con em họ vẫn có thể tiếp tục được bảo vệ mà không tiếp tục phải đóng phí, tất nhiên về mặt tình cảm là không thể bù đắp được nhưng trên phương diện tài chính thì có thể yên tâm rằng con em họ 43
vẫn được bảo vệ. Đó là quyền lợi của người tham gia bảo hiểm và người được bảo hiểm. 2.So sánh sản phẩm bảo hiểm ASGD của các công ty bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam Một sản phẩm bảo hiểm dành riêng cho đối tượng trẻ em là sản phẩm mà mọi công ty đều phải có, bởi lẽ trẻ em luôn là đối tượng được gia đình và xã hội quan tâm ưu ái nhất, chính vì thế khi một công ty BHNT triển khai sản phẩm bảo hiểm của mình thì không thể bỏ qua một đối tượng bảo hiểm lớn như vậy được. Hơn nữa ở Việt Nam lại có cơ cấu dân số trẻ cho nên lượng khách hàng có nhu cầu bảo hiểm là trẻ em rất đông cho nên khi triển khai BHNT ở Việt Nam thì mọi công ty bảo hiểm đều đưa ra sản phẩm bảo hiểm dành riêng cho trẻ em. Tuy cùng là sản phẩm bảo hiểm dành riêng cho trẻ em nhưng mỗi công ty khác nhau thì lại có những đặc thù riêng trong sản phẩm của mình: về cách thức tính phí, về phí bảo hiểm cho sản phẩm chính và sản phẩm phụ, về lãi chia, về giá trị giải ước, về quyền lợi bảo hiểm Sản phẩm của mỗi công ty đều có ưu điểm riêng và cánh thức tính khác nhau để có thể đưa ra nhiều quyền lợi cho khách hàng nhất để đảm bảo công việc cạnh tranh trên thị trường. Ở đây, em không đi sâu vào cách thức tính phí, lãi, giá trị giải ước bởi đây là bí mật riêng của mỗi công ty bảo hiểm, và để tính được các vấn đề trên họ có những đội ngũ chuyên gia tính phí được đào tạo rất công phu, em chỉ xin đề cập đến một số vấn đề khác nhau cơ bản giữa các công ty bảo hiểm về sản phẩm An sinh giáo dục nói chung. a. So sánh ASGD của Bảo Việt với Phú Tích Luỹ Giáo Dục của Prudential. +Về độ tuổi người được bảo hiểm: - Bảo Việt: Trẻ em từ 1 - 13 tuổi - Prudential: Trẻ em từ 0 - 20 tuổi 44
Như vậy là về độ tuổi tham gia có sự khác nhau giữa hai công ty, của Prudential thì có độ tuổi tham gia rộng hơn là sản phẩm An sinh giáo dục của Bảo Việt. +Về người chủ hợp đồng: - Bảo Việt: Là người từ 18 đến 60 tuổi, là cha mẹ, người đỡ đầu hay giám hộ hợp pháp của đứa trẻ. Nếu là ông bà, Cô, Dì, Chú, Bác, Anh, Chị (ruột) thì phải được sự đồng ý của Cha mẹ hay người giám hộ bằng văn bản. - Prudential: Là người từ 18 tuổi trở lên, là cha mẹ hay người giám hộ hợp pháp. Nói chung quy định về chủ hợp đồng thì các công ty đều có quy định tương tự như nhau vì đó là những quy định cơ bản để đảm bảo cho hợp đồng được duy trì một cách an toàn. + Về thời hạn tham gia bảo hiểm: Do có quy định về độ tuổi tham gia khác nhau cho nên thời hạn tham gia bảo hiểm của hai công ty là khác nhau - Bảo Việt: từ 5 - 18 năm - Prudential: từ 5 - 25 năm +Về phạm vi bảo hiểm: * Phạm vi bảo hiểm đối với trẻ: Prudential bảo hiểm cả trường hợp sống và chết còn Bảo Việt chỉ bảo hiểm trường hợp sống. Trong trường hợp sống cả hai công ty đều bảo hiểm đối với trường hợp xảy ra TTTBVV do tai nạn. * Về điều khoản rủi ro loại trừ đối với trẻ: * Do bảo hiểm cả trường hợp chết Prudential phải quy định Prudential sẽ trả gía trị hoàn lại hoặc tổng số phí bảo hiểm đã nộp, không có lãi suất, nếu người được bảo hiểm chết do hậu quả trực tiếp hay gían tiếp của: + Hành động tự tử trong vong 24 tháng kể từ ngày hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực hay từ ngày khôi phục hiệu lực của hợp đồng; hoặc + Nhiễm AISD; hoặc 45
+Các hành vi phạm tội của người sẽ nhận quyền lợi bảo hiểm hoặc người được bảo hiểm * Đối với TTTBVV do tai nạn của Bảo Việt ngoài các rủi ro mà 2 công ty cùng quy định Bảo Việt còn quy định thêm BảoViệt không giải quyết quyền lợi bảo hiểm nếu người được bảo hiểm bị TTTBVV do một trong các nguyên nhân sau: - Ảnh hưởng của bia, rượu, ma tuý hoặc các chất kích thích khác - Động đât, núi lửa, nhiễm phóng xạ - Chiến tranh, nội chiến, bạo động, nổi loạn và các sự kiện mang tính chất chiến tranh khác * Phạm vi bảo hiểm đối với chủ hợp đồng Bảo Việt miễn nghĩa vụ nộp phí cho chủ hợp đồng trong trường hợp chủ hợp đồng bị chết hay bị TTTBVV do tai nạn trong phạm vi được bảo hiểm. Còn Prudential chỉ miễn cho chủ hợp đồng hưởng quyền lợi này nếu người này mua sản phẩm bảo hiểm bổ sung Từ bỏ thu phí. Về rủi ro loại trừ trong trường hợp này Bảo Việt có thêm so với Prudential các rủi ro loại trừ sau: - Ảnh hưởng của bia, rượu, ma tuý hoặc các chất kích thích khác - Động đât, núi lửa, nhiễm phóng xạ - Chiến tranh, nội chiến, bạo động, nổi loạn và các sự kiện mang tính chất chiến tranh khác Ngoài ra trong quy tắc và điều khoản loại hình bảo hiểm hỗn hợp sản phẩm dành cho trẻ em được Bộ Tài Chính duyệt kèm theo quyết định số 5319TC/TCNH Prudential còn giới hạn số tiền bảo hiểm tối đa khi mua cho trẻ em để tránh trục lợi bảo hiểm là 750 triệu đồng đối với trẻ em dưới 15 tuổi. Một điểm khác nữa là Prudential quy định trong hợp đồng rằng cho phép chủ hợp đồng chuyển nhượng hợp đồng nếu thông báo với công ty và được công ty chấp thuận. b. So sánh ASGD của Bảo Việt với công ty BHNT AIA 46
Đầu tiên, về mục đích sản phẩm đều là giành cho đối tượng trẻ em nhưng mỗi công ty khác nhau thì quy định lại có một số vấn đề khác biệt nhau: +Về độ tuổi tham gia của người được bảo hiểm: - Bảo Việt: Trẻ em từ 1 đến 13 tuổi - AIA: Trẻ em từ 30 ngày đến 13 tuổi +Về người chủ hợp đồng: - Bảo Việt: Là người từ 18 đến 60 tuổi, là cha mẹ, người đỡ đầu hay giám hộ hợp pháp của đứa trẻ. Nếu là ông bà, Cô, Dì, Chú, Bác. Anh, Chị (ruột) thì phải được sự đồng ý của Cha mẹ hay người giám hộ bằng văn bản. - AIA: Chủ hợp đồng phải đủ 18 tuổi trở lên tại thời điểm nộp hồ sơ yêu cầu bảo hiểm và phải đủ điều kiện được mua bảo hiểm cho đứa trẻ như ở trên (Bảo Việt) +Về thời hạn tham gia bảo hiểm: Giống nhau là thời hạn bảo hiểm từ 5 đến 18 năm +Về phạm vi bảo hiểm: * Phạm vi bảo hiểm đối với trẻ: AIA bảo hiểm cả trường hợp sống và chết còn Bảo Việt chỉ bảo hiểm trường hợp sống. Trong trường hợp sống công ty Bảo Việt bảo hiểm đối với trường hợp xảy ra TTTBVV do tai nạn còn AIA thì không bảo hiểm. * Về điều khoản rủi ro loại trừ đối với trẻ: - Do bảo hiểm cả trường hợp chết AIA phải quy định vào mọi thời điểm không một quyền lợi bảo hiểm nào được AIA chi trả ngoại trừ hoàn toàn bộ số phí bảo hiểm đã nộp, không có lãi suất, nếu người được bảo hiểm chết do hậu quả trực tiếp hay gían tiếp của bất kỳ lý do nào dưới đây: +Hành động tự tử trong vong 24 tháng kể từ ngày hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực hay từ ngày khôi phục hiệu lực của hợp đồng sau cùng tuỳ thuộc ngày nào xảy ra sau; hoặc + nhiễm HIV hay AISD; hoặc 47
+các hành vi phạm tội của chủ hợp đồng, người được bảo hiểm hay người sẽ nhận quyền lợi bảo hiểm. - Đối với TTTBVV do tai nạn của Bảo Việt quy định BảoViệt không giải quyết quyền lợi bảo hiểm nếu người được bảo hiểm bị TTTBVV do một trong các nguyên nhân sau: - Hành động cố ý của người tham gia bảo hiểm, người được bảo hiểm - Hành động cố ý vi phạm pháp luật của người tham gia bảo hiểm, người được bảo hiểm - Người được bảo hiểm tham gia các hoạt động hàng không trừ trường hợp với tư cách là hành khách. - Ảnh hưởng của bia, rượu, ma tuý hoặc các chất kích thích khác - Động đât, núi lửa, nhiễm phóng xạ - Chiến tranh, nội chiến, bạo động, nổi loạn và các sự kiện mang tính chất chiến tranh khác * Phạm vi bảo hiểm đối với chủ hợp đồng Bảo Việt miễn nghĩa vụ nộp phí cho chủ hợp đồng trong trường hợp chủ hợp đồng bị chết hay bị TTTBVV do tai nạn trong phạm vi được bảo hiểm. Còn AIA chỉ miễn cho chủ hợp đồng hưởng quyền lợi này nếu người này mua sản phẩm bảo hiểm bổ sung Quyền lợi người thanh toán. Về rủi ro loại trừ trong trường hợp này Bảo Việt có thêm so vớiAIA các rủi ro loại trừ sau: - Ảnh hưởng của bia, rượu, ma tuý hoặc các chất kích thích khác - Động đât, núi lửa, nhiễm phóng xạ - Chiến tranh, nội chiến, bạo động, nổi loạn và các sự kiện mang tính chất chiến tranh khác Ngoài ra trong sản phẩm An Sinh giáo dục của AIA còn có một đặc điểm khác biệt so với sản phẩm An sinh gíao dục của Bảo Việt là số tiền bảo hiểm gốc sẽ được tăng lên 2% mỗi năm kể từ năm thứ ba trở đi và cho phép một khoảng thời gian gọi là bảo hiểm tạm thời cho trường hợp tử vong do tai nạn tính từ khi nhận phí bảo hiểm đầu tiên cho đến lúc phát hành hợp đồng 48
bảo hiểm chính thức với số tiền là 100 triệu đồng hoặc bắng số tiền bảo hiểm gốc, lấy số nào nhỏ hơn. c.So sánh ASGD của Bảo Việt với công ty Bảo Minh CMG +Về độ tuổi người được bảo hiểm: - Bảo Việt: Trẻ em từ 1 - 13 tuổi - Bảo Minh CMG: Trẻ em từ 0 – 16 tuổi +Về người chủ hợp đồng: - Bảo Việt: Là người từ 18 đến 60 tuổi, là cha mẹ, người đỡ đầu hay giám hộ hợp pháp của đứa trẻ. Nếu là ông bà, Cô, Dì, Chú, Bác, Anh, Chị (ruột) thì phải được sự đồng ý của Cha mẹ hay người giám hộ bằng văn bản. - Bảo Minh CMG: Là người từ 18 trở lên, là cha mẹ hoặc những người có trách nhiệm nuôi dưỡng trẻ. Như vậy, quy định về chủ hợp đồng ở Bảo Minh CMG có phần chặt chẽ hơn. +Về thời hạn tham gia bảo hiểm: Do có quy định về độ tuổi tham gia khác nhau cho nên thời hạn tham gia bảo hiểm của hai công ty là khác nhau - Bảo Việt: từ 5 - 18 năm - Bảo Minh CMG: từ 5 – 21 năm +Về phạm vi bảo hiểm: * Đối với trẻ em: - Bảo Việt chỉ bảo hiểm trường hợp sống không bảo hiểm trường hợp chết nhưng Bảo Minh bảo hiểm giống như Bảo Việt nếu đó là sản phẩm chọn cách thanh toán 4 lần, còn Bảo Minh sẽ bảo hiểm cho trường hợp chết nếu mua sản phẩm thanh toán 1 lần và trẻ bị chết đạt trên mười tuổi tính tới thời điểm chêt. Một điểm khác biệt nữa là Bảo Việt Bảo hiểm cả đối với trường hợp trẻ bị TTTBVV do tai nạn còn Bảo Minh thì không bảo hiểm * Đối với chủ hợp đồng: 49
Không giống như Bảo Việt bảo hiểm luôn cả trường hợp chủ hợp đồng chết và bị TTTBVV do tai nạn, Bảo Minh CMG chỉ bảo hiểm nếu người chủ hợp đồng mua thêm sản phẩm Điều khoản Từ Bỏ Thu Phí Bảo Hiểm. Ngoài ra, một khác biẹt nữa là ở Bảo Việt đến khi trẻ trưởng thành, khi hợp đồng đáo hạn thì Bảo Việt sẽ thanh toán toàn bộ số tiền bảo hiểm và cộng với lãi (nếu có và chưa lĩnh) còn Bảo Minh CMG lại cam kết trả số tiền bảo hiểm cùng lãi chia theo 2 cách tương ứng với 2 loại sản phẩm nhỏ: thứ nhất, trả cùng một lúc toàn bộ số tiền bảo hiểm khi hợp đồng đáo hạn; thứ hai, trả thành 4 đợt bằng nhau trong 4 năm tức mỗi đợt là 25% số tiền bảo hiểm. d. So sánh ASGD của Bảo Việt với Gíao dục hỗn hợp của công ty Manulife +Về độ tuổi người được bảo hiểm: - Bảo Việt: Trẻ em từ 1 - 13 tuổi - Manulife: Trẻ em từ 0 – 10 tuổi +Về người chủ hợp đồng: - Bảo Việt: Là người từ 18 đến 60 tuổi, là cha mẹ, người đỡ đầu hay giám hộ hợp pháp của đứa trẻ. Nếu là ông bà, Cô, Dì, Chú, Bác, Anh, Chị (ruột) thì phải được sự đồng ý của Cha mẹ hay người giám hộ bằng văn bản. - Manulife: Là người từ 18 đến 65 tuổi, là cha mẹ, người đỡ đầu hay giám hộ hợp pháp của đứa trẻ. Như vậy độ tuổi của bên mua bảo hiểm của Manulife rộng hơn Bảo Việt. +Về thời hạn tham gia bảo hiểm: Do có quy định về độ tuổi tham gia khác nhau cho nên thời hạn tham gia bảo hiểm của hai công ty là khác nhau - Bảo Việt: từ 5 - 18 năm - Manulife: từ 8 - 18 năm đối với thời hạn đóng phí còn đối với thời hạn hiệu lực hợp đồng là từ khi bắt đầu tham gia cho đến khi trẻ 22 tuổi +Về phạm vi bảo hiểm: * Đối với đứa trẻ: 50
Hai công ty đều chỉ bảo hiểm trong trường hợp trẻ em sống mà không bảo hiểm trong trường hợp chết. Tuy nhiên trong trường họp sống Bảo Việt còn bảo hiểm cả trường hợp trẻ bị TTTBVV do tai nạn. *Đối với chủ hợp đồng: Hai công ty đều bảo hiểm cho trường hợp chủ hợp đồng bị chết hay bị TTTBVV do tai nạn. Quy định về rủi ro loại trừ của hai công ty tương đối giống nhau. Ngoài ra, một điểm khác biệt ở Manulife khi số tiền bảo hiểm được chi trả trong 4 năm, bắt đầu vào ngày kỉ niệm hợp đồng bảo hiểm khi trẻ được 18 tuổi với tỷ lệ chi trả như sau: Tuổi bảo hiểm Số tiền chi trả (tính theo % của số tiền bảo hiểm) 18 20% 19 23% 20 26% 21 31% Và Manulife cũng quy định khi hợp đồng đáo hạn có thể lấy hoặc gửi lại công ty để tích lãi. Ngoài ra, Manulife còn cam kết tặng một “món quà tốt nghiệp” trị gía 20% số tiền bảo hiểm vào ngày kỉ niệm hợp đồng khi trẻ 22 tuổi dù không vào đại học. Một điểm nữa Manulife khác với Bảo Việt đó là Manulife còn quy định trong quy tắc và điều khoản đã được bộ tài chính duyệt kèm công văn số 4720TC/TCNH ngày 20/9/1999 giới hạn tối đa của số tiền bảo hiểm là 700 triệu đồng và Manulife cho phép mua sản phẩm bổ sung Quyền lựa chọn đảm bảo thời gía. Từ những so sánh trên chúng ta thấy sản phẩm của mỗi công ty có điểm mạnh điểm yếu khác nhau nhưng nếu nhìn một cách chung nhất thì sản phẩm 51
của Prudential có phạm vi bảo hiểm rộng hơn cả, điều này giải thích tại sao thị phần của Prudential tăng lên nhanh chóng được đề cập ở phần sau. II.TÌNH HÌNH TRIỂN KHAI SẢN PHẨM BẢO HIỂM ASGD TẠI VIỆT NAM 1.Tình hình phát triển của thị trường BHNT Việt Nam a.Tình hình phát triển của thị trường BH thương mại VN: Hoạt động kinh doanh bảo hiểm giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Kinh doanh bảo hiểm được coi như là một tấm lá chắn kinh tế bảo vệ cho các tổ chức, cá nhân, đồng thời huy động nguồn vốn cho đầu tư phát triển. Trên thị trường VN từ năm 1964- 1993 chỉ có duy nhất Tổng công ty Bảo hiểm VN (Bảo Việt) hoạt động kinh doanh bảo hiểm và đồng thời thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Suốt thời gian này, Bảo Việt mới chỉ thực hiện một số nghiệp vụ bảo hiểm truyền thống như bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu, bảo hiểm tàu biển, bảo hiểm tai nạn hành khách. Do cơ chế hoạt động độc quyền và mang tính bao cấp, nên quy mô bảo hiểm nhỏ, sản phẩm đơn điệu, và phạm vi rất hạn chế bảo hiểm mới chỉ dừng lại ở chức năng bảo vệ tài sản mà chưa thực hiện được chức năng thu hút tiết kiệm và đầu tư. Chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường, cơ chế hoạt động độc quyền đã trở lên không phù hợp, ngăn cản sự phát triển của ngành bảo hiểm nói riêng và nền kinh tế nói chung. Trước tình hình đó, chính phủ đã ban hành Nghị định 100/CP nhằm tạo môi trường pháp lý thúc đẩy thị trường bảo hiểm phát triển, thu hút đầu tư nước ngoài và nâng cao năng lực quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh bảo hiểm. Ngành bảo hiểm VN đã co những bước phát triển nhanh chóng, từ chỗ chỉ có một và duy nhất, đến T5/ 2000 đã phát triển 52
thành một thị trường với sự tham gia của 15 doanh nghiệp bảo hiểm thuộc mọi thành phần kinh tế bao gồm 4 doanh nghiệp nhà nước, 3 công ty cổ phần, 4 doanh nghiệp liên doanh, 4 doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài, ngoài ra còn có 1 liên doanh môi giới bảo hiểm. Kể từ năm 1994 đến T5/2000 tốc độ tăng trưởng bình quân của thị trường bảo hiểm đạt 23%/ năm (1). Doanh thu phí bảo hiểm gốc năm 1995 đạt 1028 tỷ VND, năm 1998 đạt 1751 tỷ VND (2). Doanh thu phí bảo hiểm gốc năm 1999 đạt 2080 tỷ VND, tăng 2,8 lần so với doanh thu ngành bảo hiểm năm 1994 (3). Thị trường bảo hiểm đã đóng góp tích cực vào việc ổn định kinh tế quốc dân và đời sống người dân thông qua công tác bồi thường, năm 1999 số tiền bồi thường đạt gần 800 tỷ VND, gấp 2 lần so với 1994 (4). Đến năm 2000 tổng doanh thu phí khoảng 2950 tỷ VND, chiếm khoảng 0,67% GDP (5). Biểu đồ 1 và 2: (Nguồn: Tài chính số 5/2000, T4, T5) ThÞph© phÇnthuphÝb¶ohiÓnphèitheoc¸cthµnhp mn¨m1999hÇnkinhtÕ Cơ cấu vốn và các quỹ của các DNBH phân theo thành phần kinh tế 1999 Nhà nước 71% Doanh nghiệp cổ phần 100% vốn nước ngoài Nhà nước Doanh nghiệp Doanh nghiệp liên doanh liên doanh Doanh nghiệp 7% 100 % vốn nước ngoài Doanh nghiệp cổ 13% phần 9% 53
ThÞ phÇn thu phÝ b¶o hiÓm n¨m 1999 ph©n phèi theo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc 89% Doanh nghiÖp liªn doanh Doanh nghiÖp 3% 100 % vèn níc ngoµi Doanh nghiÖp cæ phÇn 0.4% % 8 Trong bối cảnh cạnh tranh của cơ chế thị trường, các doanh nghiệp bảo hiểm nhà nước vẫn duy trì vai trò chủ đạo của mình, thể hiện qua thị phần doanh thu phí bảo hiểm (năm 1999, doanh thu phí bảo hiểm chiếm 89,25% thị phần) và năng lực tài chính (năm 1999 vốn và các quỹ chiếm 70,9% trên tổng số vốn và các quỹ của tất cả các doanh nghiệp bảo hiểm) Sang năm 2001 , năm đầu của thiên niên kỷ mới cũng là năm đầu tiên có nhiều hoạt động kinh doanh bảo hiểm ở VN – năm đầu tiên có được một môi trường pháp lý hoàn hảo, đó là Luật kinh doanh bảo hiểm 54
có hiệu lực chính thức kể từ ngày 1/4/2001. Nhằm giúp cho các tổ chức và cá nhân thực hiện tốt các điều quy định, ngày 1/8 Chính phủ đã ban hành các Nghị định số 42/2001 / NĐ - CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm và số 43/2001 / NĐ- CP quy định chế độ tài chính đối với doanh nghiệp bảo hiểm và doanh nghiệp môi giới bảo hiểm. Hướng dẫn thi hành các Nghị định trên, ngày 28/8 Bộ Tài Chính đã có Thông tư số 71/2001 /thị trường- BTC và số 72 /2001/ T T-BTC. Luật kinh doanh bảo hiểm và các văn bản hướng dẫn thi hành luật bước đầu đã buộc các doanh nghiệp môi gíơi, doanh nghiệp bảo hiểm tại VN rà soát lại điều kiện và khả năng hoạt động của doanh nghiệp mình, đăng ký bổ sung vốn điều lệ, chuẩn hoá lại nội dung chương trình đào tạo và tuyển dụng đại lý .Các văn bản pháp luật đã được ban hành, các doanh nghiệp bảo hiểm đã bắt đầu thi hành luật, song khâu triển khai và hướng dẫn thi hành luật còn chậm. Tuy bối cảnh trong nước thuận lợi, tình hình kinh tế xã hội VN tương đối ổn định với mức tăng GDP 6,8% (6); thêm nữa, VN được đánh giá là nước có môi trường đầu tư an toàn nhất trong khu vực, song tình hình an ninh quốc tế, đặc biệt là khủng bố vào Trung tâm thương mại thế giới và Lầu năm góc ngày 11/9 đã làm tổn thất nghiêm trọng cho ngành bảo hiểm trên toàn cầu và sự ảnh hưởng đó không ngoại trừ các công ty bảo hiểm VN. Trước những thuận lợi và khó khăn phải đối mặt, các doanh nghiệp bảo hiểm trên thị trường bảo hiểm VN đều đã có những nỗ lực đáng kể trong cải tiến phương thức hoạt động nâng cao chất lượng phục vụ . Do vậy, hoạt động khai thác trong các doanh nghiệp bảo hiểm đều có sự tăng trưởng so với năm 2001, đặc biệt với các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ chỉ số tăng trưởng vượt qua con số 100%, đẩy mức tăng trưởng của toàn thị trường trong cả lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ lên 50%, vượt xa chỉ số tăng 55
trưởng bình quân hàng năm mà Bộ Tài Chính đã hoạch định trong chiến lược phát triển thị trường 5 năm 2001- 2005 (7). Năm 2002, tổng phí bảo hiểm trên toàn thị trường VN trong nửa năm đầu là 3488 tỷ VND, tăng 59,8 % so với cùng kỳ 2001 (a). Theo số liệu của Vinare, thị trường bảo hiểm phi nhân thọ có doanh thu phí ước đạt 1438 tỷ VND, tăng 40% so với 6 tháng đầu năm trước, nhưng do các loại hình nghiệp vụ có tái bảo hiểm ra nước ngoài chịu ảnh hưởng của xu thế tăng phí đồng loạt trên thị trường thế giới do đó đều có mức tăng phí đáng kể (b). Trong bảo hiểm phi nhân thọ, tình trạng cạnh tranh hạ phí có dấu hiệu giảm .Thị trường bảo hiểm phi nhân thọ trong nước vẫn chưa vận động theo xu hướng chung của thị trường thế giới và các công ty bảo hiểm phi nhân thọ ngấm ngầm hoặc công khai cạnh tranh giành khách hàng bằng mở rộng điều kiện ở 1 số loại hình bảo hiểm . Trong khi đó tổn thất vẫn diễn ra. Tuy nhiên, năm 2002 vẫn được coi là năm có nhiều bước tiến của bảo hiểm VN. Bảo Việt kết thúc nửa năm với doanh thu phí bảo hiểm phi nhân thọ lớn hơn 557 tỷ VND, tăng 31% so với cùng kỳ, trong đó bảo hiểm tài sản tăng mạnh và doanh thu bảo hiểm nhân thọ đạt 975 tỷ VND, bằng 114 % so với cùng kỳ năm trước (8). Còn Bảo Minh nghiệp vụ bảo hiểm phi nhân thọ tăng mạnh với bảo hiểm hàng hoá đạt gần 26 tỷ (9), Prudential, Manulife cũng đều có sự tăng trưởng trong các nghiệp vụ. Đồ thị 1: (Nguồn : Thời báo kinh tế 2000-2001 VN & thế giới, trang38 (2000, 2001: Thời báo kinh tế số 57,T9,13/5/02) Đơn vị: Tỷ đồng 2001 Doanh thu tæng phÝ b¶o hiÓm trªn thÞ trêng VN 1994- 6000 4936 3051 4000 2080 1028 1253 1401 1751 2000 741 0 56 N¨m N¨m N¨m N¨m N¨m N¨m N¨m N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
b. Tình hình phát triển của thị trường bảo hiểm nhân thọ VN. Từ cuối 1999, do có chính sách mở cửa của nhà nước với sự tham gia của các công ty bảo hiểm nước ngoài như (Manulife: tháng 6/1999; Pudential; Bảo Minh : 10/1999; AIA: 2/2000) tình trạng “một mình một chợ “không còn nữa khiến cho thị trường BHNT VN đã thực sự trở lên sôi động . Khái niệm BHNT đã dần từng bước trở lên phổ biến hơn và được nhiều người quan tâm, do công tác đại lý, tuyên truyền quảng cáo của các công ty và thời lượng dành cho chuyển tải thông tin, phóng sự về BHNT ngày một nhiều nên có thể nói thị trường BHNT VN đang được “hâm nóng” lên. Bước sang năm 2000, hoạt động BHNT đã thực sự diễn ra trong môi trường cạnh tranh gay gắt trên nhiều mặt như: khuyếch trương về danh tiếng và vị thế; cạnh tranh tuyển dụng đại lý; thu hút khách hàng tiềm năng Cạnh tranh đã thúc đẩy hoạt động trong mỗi công ty phát triển mạnh hơn ,nhanh hơn.Tính đến 31/12/2000, lực lượng cán bộ làm việc trong các công ty BHNT, đại lý tư vấn và khai thác bảo hiểm là hơn 15000 người, tăng lên gấp 8 lần so với 1999(10). Khách hàng đã nhận thức đầy đủ hơn về lợi ích của các sản phẩm BHNT. Bằng chứng là đã có khoảng 800.000 hợp đồng bảo hiểm được ký kết và đang có hiệu lực, doanh thu phí BHNT tích luỹ đến 31/12/2000 đã vượt qua con số 200 tỷ VND (11) với doanh thu riêng năm 2000 đạt 1285 tỷ VND (12). Với doanh thu phí BHNT như vậy có thể bước đầu khẳng định 57
BHNT là một trong những công cụ tài chính vô cùng quan trọng và có hiệu quả nhằm “hút “ vốn trong dân cư, để “bơm “ trở lại các dự án đầu tư phát triển kinh tế xã hội trong nước. Biểu đồ 3 (Nguồn:Tạp chí bảo hiểm số 1/2002, T20) Thị phần bảo hiểm nhân thọ theo doanh thu phí năm 2000 Bảo Minh CMG Prudential 1% 19% Manulife 8% Bảo Việt AIA 1% 71% Đồ thị 3: (Nguồn: - Tạp chí bảo hiểm số 1/2002, T20) - Thời báo kinh tế Việt Nam số 57, T2 (13/5/2002) PhÝ BHNT cña c¸c c«ng ty n¨m 2000 919 1000 Tû 800 ®ång 600 400 249 97.6 200 10.28 9 0 (Nguồn :- Tạp chí bảo hiểm số 1/2002 B¶o Manulif B¶o MinhAIA ViÖt Prudential e 58
- Thời báo kinh tế VN số 57,T2(13/5/2002) Biểu đồ 4: (Nguồn: Tạp chí bảo hiểm số 1/2002, T 20) Đồ thị 4: (Nguồn: - Tạp chí bảo hiểm số 1/2002 - Thời báo kinh tế Việt Nam số 57, T2, (13/5/2002) PhÝ BHNT n¨m 2001 cña c¸c c«ng ty 2000 1499 Tû 1500 ®ång 832 1000 305 500 27.5 111 0 AIA B¶o Manulife B¶o ViÖt Prudential Minh Đồ thị 5: ( Nguồn: - Tài chính số 4/2002, Tài chính số 9/2002) Doanh thu phÝ b¶o hiÓm nh©n thä 1996-6T2002 2775 3000 Tû 2500 2017 ®ång 2000 1285 1500 1000 203 492 500 0.95 17.5 0 1996 1997 1998 1999 2000 20016T/2002 59
Đồ thị 6: (Nguồn: Tài chính số 4/2002) Doanh thu phÝ BHNT vµ BHPNT 2000- 2001 2778 3000 2158 1766 2000 1285 BHPNT 1000 BHNT Tû ®ång 0 2000 2001 Đồ thị 7: (Nguồn: Thời báo kinh tế số 57, T2, 13/5/2002 Tốc độ tăng doanh thu phí (so với năm trước) của toàn thị trường 200 142 160 150 117 % 100 50 1.742 1.06 0 Năm Năm Năm Năm Nă 1997 1998 1999 2000 2001m Đồ thị 8: (Nguồn: -Thời báo kinh tế số 57, T2, 13/5/2002 -Tài chính số 4/2002, T42) 60
Tèc ®é t¨ng trëng cña BHNT vµ BHPNT 2000-2001 200.00% 160% 116.18% BNPNT % 100.00% 9.96% 21% BHNT 0.00% 2000 2001 Nhìn từ đồ thị và biểu đồ ta thấy tốc độ tăng doanh thu của phí BHNT rất nhanh khiến cho BHNT từ một nghiệp vụ còn mới mẻ nay đã có doanh thu đạt và vượt doanh thu phí BHPNT, trở thành bộ phận vô cùng quan trọng của thị trường bảo hiểm. Cũng nhìn từ đồ thị và biểu đồ ta thấy dẫn đầu trên thị trường hiện nay vẫn là Bảo Việt – doanh nghiệp nhà nước và là doanh nghiệp duy nhất không có vốn đầu tư nước ngoài với thị phần 71,5% năm 2000 và giảm còn 54% vào năm 2001, tốc độ tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm đạt 64,8% trong năm 2001 và cũng là doanh nghiệp duy nhất có mạng lưới khai thác phủ khắp các tỉnh thành. Các doanh nghiệp khác cũng đạt được những kết quả rất tốt đặc biệt Prudential đã đạt được kết quả khá ngoạn mục, chỉ trong vòng hơn 2 năm Prudential đã vươn lên vị trí thứ 2 với gần 30% thị phần, trở thành một đối trọng lớn đối với Bảo Việt trên thị trường. AIA ,Manulife ,Bảo Minh CMG trong năm 2001 cũng gia tăng thị phần . Sang năm 2002, tổng doanh thu phí BHNT 6 tháng qua đạt 2050 tỷ VND, tăng 77% so với cùng kỳ năm trước. Còn nhớ đầu năm trước ( năm 2001) tổng doanh thu phí đạt 1158 tỷVND, nửa đầu 1999 là 190 tỷ VND (13). Tính đến ngày 1/7/2002, trên thị trường có tổng số 2346664 hợp đồng BHNT đang có hiệu lực điều đó có nghĩa là nếu như trong 6 tháng đầu năm 2001 có 61
387468 hợp đồng bảo hiểm được ký kết và duy trì, tăng 70% so với năm 2000 thì trong 6 tháng năm 2002 có 462691 hợp đồng dược ký kết và duy trì, tăng 19,41% (14). Đồ thị 9: (Nguồn:Tài chính số 9/2002,T42) Số lượng hợp đồng khai thác mới 2346664 Số 2500000 hợp 2000000 1567119 đồng 1188697 1500000 842126 1000000 500000 0 Năm 6T/2001 Năm 6T/2002 2000 2001 Đồ thị 10: (Nguồn:Tài chính số 9/2002,T42) Số lượng hợp đồng có hiệu lực Số 1000000 819498 hợp 800000 483878 đồng 600000 387468 462691 400000 200000 0 Năm 6T/2001 Năm 6T/2002 2000 2001 62
Theo các chuyên gia bảo hiểm thì việc giảm tốc độ tăng trưởng cho thấy có một bộ phận thị trường bắt đầu bão hoà, việc khai thác BHNT bắt đầu gặp khó khăn đòi hỏi các doanh nghiệp BHNT phải mở rộng địa bàn khai thác ra các tỉnh thành cả nước. Các doanh nghiệp đang cố gắng phát triển mạng lưới, chi nhánh mà điển hình là Bảo Minh CMG, Prudential. Các công ty cũng tăng liên kết với ngân hàng để bán sản phẩm trong đó Prudential, AIA và Bảo Việt là những doanh nghiệp đầu tiên thiết lập quan hệ với ACB, HSBC và Ngân hàng Công thương . Từ những tình hình trên, chúng ta có thể có một cái nhìn tổng quan về thị trường bảo hiểm nhân thọ VN sau 5 năm hoạt động như sau: + Thị trường sôi động vận hành ngày một “trơn tru” cạnh tranh ngày càng sâu sắc. Xét về mặt tích cực, cạnh tranh thực sự trở thành một nhân tố quan trọng thúc đẩy thị trường phát triển. Chính nhờ sự hoạt động mạnh mẽ của các doanh nghiệp đã giúp dân chúng nhận thức rõ hơn về BHNT, giúp đưa dịch vụ BHNT đến tận nhà khách hàng. Cũng nhờ cạnh tranh, các doanh nghiệp đã nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng, chất lượng khai thác đồng thời thúc đẩy việc hoàn thiện điều khoản, quy trình nghiệp vụ, bổ sung các nghiệp vụ gia tăng giá trị (cho vay phí tự động, cho vay theo hợp đồng ,khôi phục hiệu lực hợp đồng ), hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động .Bước đầu đa dạng hoá kênh phân phối, trong đó đáng chú ý là mô hình đại lý, chế độ thù lao cho đại lý theo hướng hiệu quả hơn, phù hợp hơn với đặc điểm kinh doanh BHNT. Cạnh tranh cũng thúc đẩy các doanh nghiệp tìm các biện pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh. Tuy vậy, hiện tượng cạnh tranh thiếu lành mạnh (như tung tin thất thiệt ), kinh doanh theo kiểu “chộp giật” đã xuất hiện, tác động xấu đến thị trường làm tổn hại đến hình ảnh của ngành mặc dù các doanh nghiệp đã đạt được thoả thuận hợp tác chung tại Bản ghi nhớ chung ngày 10/7/2000 nhằm thiết lập một thị trường cạnh tranh lành mạnh. Sự hoạt động mạnh mẽ của thị trường 63
BHNT thời gian qua còn tạo ra sự cạnh tranh liên ngành, trong đó rõ rệt nhất là sự cạnh tranh giữa hệ thống ngân hàng, bưu điện với ngành BHNT trong việc thu hút vốn nhàn rỗi từ công chúng. +Mặc dù là lĩnh vực kinh doanh chậm có lãi (đến thời điểm này tất cả các doanh nghiệp BHNT VN đều chưa có lãi) nhưng với tốc độ tăng trưởng “siêu mã “ (nếu tính từ khi mới bắt đầu triển khai, tốc độ tăng doanh thu BHNT bình quân trong những năm qua đạt 250% /năm, còn nếu tính từ 1999- năm bắt đầu có sự gia nhập của các doanh nghiệp BHNT khác ngoài Bảo Việt, tốc độ doanh thu phí bình quân đạt trên 135%/năm, cao hơn rất nhiều so với tốc độ tăng GDP (c) ) có thể nói, hiện nay, BHNT là một lĩnh vực kinh doanh màu mỡ và bền vững, hấp dẫn các nhà đầu tư nhất là các nhà đầu tư nước ngoài. Và việc tăng vốn của Prudential khẳng định điều này. + Sản phẩm đa dạng, dịch vụ phong phú, khách hàng thuộc nhiều tầng lớp. Khi Bảo Việt triển khai thí điểm BHNT chỉ có hai sản phẩm được đưa ra thị trường là BHNT hỗn hợp thời hạn 5 năm, 10 năm và An sinh giáo dục . Cùng với sự phát triển của thị trường, số lưọng sản phẩm đưa ra thị trường đã tăng lên nhanh chóng và ngày càng đa dạng. Đến nay trên thị trường đã có sự hiện diện của tất cả chủng loại BHNT truyền thống như hỗn hợp sinh kỳ, tử kỳ, trọn đời, các sản phẩm BHNT cách tân, các sản phẩm bảo hiểm hưu trí đồng thời nhiều sản phẩm bổ trợ cũng đã có mặt. Tính đa dạng còn thể hiện ở chỗ, trong số các sản phẩm BHNT đang bán trên thị trường có sản phẩm chia lãi cũng có sản phẩm không chia lãi, có sản phẩm bảo hiểm cá nhân lại có sản phẩm bảo hiểm theo nhóm, có sản phẩm “trọn gói” cũng có sản phẩm đơn lẻ, có sản phẩm có số tiền bảo hiểm cố định lại có sản phẩm có số tiền bảo hiểm tăng dần, có sản phẩm trả tiền bảo hiểm đáo hạn 1 lần lại có sản phẩm trả tiền bảo hiểm nhiều lần, có sản phẩm đóng phí định kỳ lại có 64