Phê bình lý luận văn học Anh-Mỹ - Lê Huy Bắc (Phần 1)

Nội dung text: Phê bình lý luận văn học Anh-Mỹ - Lê Huy Bắc (Phần 1)

1. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä TRÛÚÂNG ÀAÅI HOÅC SÛ PHAÅM HAÂ NÖÅI KHOA NGÛÄ VÙN Lï huy bùæc (Tuyïín dõch) Haâ Nöåi - 2000
2. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 2 MUÅC LUÅC HEMINGWAY ÚÃ PARIS 3 KYÃ NIÏÅM VÏÌ ERNEST HEMINGWAY 12 ERNEST HEMINGWAY 17 HAVANA, 1948 20 CHÊN DUNG NGAÂI PAPA 27 PHOÃNG VÊËN HEMINGWAY 51 "TÖI HOÅC VIÏËT BÙÇNG CAÁCH XEM TRANH BAÃO TAÂNG" 57 NGÛÚÂI ÚÃ TUÖÍI SAÁU MÛÚI 63 ANH TRAI TÖI, HEMINGWAY 68 NGHÔ VÏÌ HEMINGWAY 74 TÑN ÀIÏÌU CUÃA MÖÅT CON NGÛÚÂI 89 PHOÃNG VÊËN TONI MORRISON 99
3. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä HEMINGWAY ÚÃ PARIS Gertrude Stein Khi chuáng töi quay vïì Paris thò Hemingway àaä mang bûác thû giúái thiïåu cuãa Sherwood Anderson àúåi úã àoá. Töi nhúá rêët roä êën tûúång cuãa mònh vïì Hemingway vaâo buöíi chiïìu àêìu tiïn êëy. Anh treã, rêët àeåp trai, hai mûúi ba tuöíi. Maâ röìi khöng lêu sau àoá con ngûúâi ta seä bûúác qua tuöíi hai saáu, seä söëng trong àöå tuöíi hai saáu. Trong voâng hai hoùåc ba nùm nûäa têët caã nhûäng chaâng trai treã naây seä bûúác vaâo àöå tuöíi hai saáu. Àêëy laâ àöå tuöíi hoaân toaân thñch húåp cho thúâi àiïím vaâ võ thïë xuêët hiïån. Coá àöi ngûúâi chûa àïën hai mûúi, chùèng haån nhû George Lynes, nhûng hoå khöng àûúåc tñnh àïën nhû Gertrude Stein cêín thêån giaãi thñch cho hoå. Nïëu hoå laâ ngûúâi treã tuöíi thò hoå phaãi hai saáu. Röìi vïì sau, hùèn laâ khaá lêu hoå seä laâ hai möët vaâ hai hai. Nhûng Hemingway múái hai ba, tröng khaá ngoaåi quöëc, àêìy nhiïåt tònh, àöi mùæt rêët chên thaânh. Anh ngöìi àöëi diïån vúái Gertrude Stein lùæng nghe vaâ quan saát. Khi êëy hoå noái chuyïån, say sûa vïì nhûäng àiïìu hai ngûúâi quan têm. Anh ngoã lúâi múâi cö gheá qua cùn höå cuãa mònh vaâo möåt töëi naâo àoá àïí xem qua cöng viïåc cuãa anh. Ngay tûâ luác êëy Hemingway àaä toã roä baãn nùng cûåc töët cuãa mònh trong viïåc tòm kiïëm nhûäng cùn höå quaái dõ nhûng úã võ trñ thuêån tiïån vûâa choån àûúåc ngûúâi nöåi trúå àaãm àang vûâa coá thûcá ùn ngon. Àêy laâ cùn höå àêìu tiïn luác anh tûâ Tertre àïën. Chuáng töi àïën thùm vaâo buöíi töëi, anh vaâ Gertrude Stein xem xeát nhûäng thûá anh àaä viïët khi êëy. Anh bùæt àêìu viïët möåt cuöën tiïíu thuyïët nhû möåt khúãi àêìu têët yïëu vaâ dùm ba baâi thú maâ vïì sau àûúåc McAlmon in trong Contact Edition. Gertrude Stein
4. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 4 thñch nhûäng baâi thú êëy, chuáng xaác thûåc, theo phong caách Kipling, nhûng cuöën tiïíu thuyïët thò cö thêëy coân yïëu. Trong naây coá quaá nhiïìu nhûäng àoaån miïu taã, cö noái, maâ khöng phaãi thûåc sûå töët. Haäy bùæt àêìu laåi vaâ têåp trung hún, cö noái. Luác êëy Hemingway àïën Paris vúái tû caách laâ phoáng viïn cho möåt túâ baáo Canada. Anh nhêån nhiïåm vuå àïën àoá àïí baây toã nhûäng gò theo caách anh goåi laâ quan àiïím Canada. Anh vaâ Gertrude Stein thûúâng ài daåo vúái nhau vaâ say sûa thaão luêån nhûäng gò hai ngûúâi quan têm. Ngaây noå cö baão anh, "Naây, cêåu baão vúái töi laâ cêåu coá möåt ñt tiïìn. Liïåu coá àuã àïí töìn taiå nïëu hai ngûúâi söëng bònh dõ". "Coá thïí", anh àaáp. "Töët", cö noái "vêåy thò cûá laâm nhû thïë. Nïëu cûá theo àuöíi cöng viïåc baáo chñ thò cêåu seä chùèng bao giúâ àaåt àûúåc caái gò àêu, cêåu seä chó thêëy möîi tûâ ngûä khö cûáng maâ thöi vaâ àiïìu àoá seä khöng, dô nhiïn, giuáp cêåu nïëu cêåu dûå àõnh trúã thaânh nhaâ vùn". Anh cuâng vúå ài xa vaâo kyâ nghó vaâ ngay sau àoá, Hemingway àïën möåt mònh. Anh àïën chöî chuáng töi vaâo khoaãng mûúâi giúâ saáng vaâ ngöìi laåi ùn trûa, suöët caã buöíi chiïìu, anh úã laåi duâng bûäa töëi, röìi ngöìi tiïëp cho àïën mûúâi giúâ àïm vaâ àöåt nhiïn anh thöng baáo cö vúå àaä coá thai vaâ àêëy laâ nöîi thêët voång ghï gúám rùçng "töi, töi quaá treã àïí laâm cha". Chuáng töi cöë hïët sûác àöång viïn röìi khuyïn anh cûá tiïëp tuåc dûå àõnh cuãa mònh. Khi hoå quay laåi, Hemingway baão anh àaä quyïët àõnh. Hoå seä quay vïì Myä vaâ anh seä cêåt lûåc laâm luång trong möåt nùm röìi vúái söë tiïìn kiïëm àûúåc cöång vúái khoaãn hoå àaä coá, hai vúå chöìng seä àõnh cû vaâ anh seä tûâ boã nghïì baáo àïí theo àuöíi nghiïåp vùn cuãa mònh. Hoå ài xa trong voâng möåt nùm nhû àaä heån röìi quay laåi vúái möåt àûáa beá vûâa sinh. Cöng viïåc baáo chñ àaä chêmë dûát. Àiïìu àêìu tiïn cêìn laâm khi hoå quay laåi nhû hoå nghô laâ phaãi laâm lïî rûãa töåi cho àûáa beá. Hoå muöën Gertrude Stein vaâ töi laâm meå àúä àêìu vaâ möåt chiïën hûäu ngûúâi Anh cuãa Hemingway laâm cha àúä àêìu. Têët caã chuáng töi àïìu àûúåc khai sinh tûâ nhûäng tñn ngûúäng khaác nhau vaâ hêìu hïët moåi ngûúâi àïìu khöng thaåo vïì lïî rûãa töåi lùæm nïn thêåt khoá àïí quyïët àõnh àûáa beá seä àûúåc rûãa töåi úã nhaâ thúâ naâo. Muâa àöng êëy, chuáng töi àaä mêët rêët nhiïìu thò giúâ àïí baân baåc vêën àïì êëy. Cuöëi cuâng moåi ngûúâi thöëng nhêët àûáa beá seä àûúåc rûãa töåi úã nhaâ
5. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä thúâ theo Giaáo höåi Anh giaáo vaâ noá trúã thaânh tñn àöì cuãa giaáo phaái êëy. Töi chùæc laâ mònh chùèng thïí hiïíu lïî rûãa töåi àûúåc xoay xúã ra laâm sao vúái möåt múá höí löën tñn ngûúäng cuãa caác öng cha, baâ meå àúä àêìu nhûng thùçng beá cuäng àûúåc rûãa töåi taåi möåt ngöi thaánh àûúâng thuöåc giaáo phaái Anh giaáo. Cha meå àúä àêìu laâ hoåa sô hay vùn sô thò thêåt chùèng coá thïí nhúâ vaã àûúåc chuát naâo. Búãi vò rêët coá thïí möëi quan hïå tònh baån giûäa hoå seä phai nhaåt khöng lêu sau àoá. Töi biïët vaâi trûúâng húåp nhû thïë, cha meå àúä àêìu cuãa Paulot Picasso töåi nghiïåp àaä biïën mêët tùm vaâ nheå nhaâng hïåt nhû thïí khoaãng thúâi gian daâi kïí tûâ khi chùèng möåt ai trong söë chuáng töi tröng thêëy hoùåc nghe àûúåc tin tûác gò vïì àûáa con àúä àêìu Hemingway êëy. Têët nhiïn, thuúã ban àêìu, chuáng töi laâ nhûäng öng cha baâ meå àúä àêìu nhiïåt tònh, àùåc biïåt laâ töi. Töi trang trñ möåt caái ghïë nhoã, àan möåt chiïëc aáo ngöå nghônh cho àûáa con àúä àêìu. Trong thúâi gian àoá, cha àeã àûáa beá laåi miïåt maâi cöng viïåc àïí trúã thaânh nhaâ vùn. Gertrude Stein khöng bao giúâ sûãa löîi baãn thaão cho bêët kyâ ai, cö àùåc biïåt nghiïm khùæc vúái nhûäng nguyïn tùæc saáng taåo chung, caách nhaâ vùn choån àiïím nhòn vaâ möëi quan hïå giûäa nhûäng gò àûúåc quan saát vaâ caách thïí hiïån chuáng trïn trang giêëy. Khi viïåc quan saát khöng röëi rùæm thò vùn viïët seä dung dõ, rêët dung dõ, chùèng coá löîi gò úã àoá caã, cö nhêën maånh thïë. Àêëy laâ thúâi àiïím Hemingway viïët nhûäng truyïån ngùæn maâ vïì sau àûúåc in trong têåp Trong thúâi àaåi cuãa chuáng ta. Ngaây noå, Hemingway àïën vaâ rêët haáo hûác vïì Ford Madox Ford vaâ túâ Transatlantic. Ford Madox Ford àaä cho ra Transatlantic tûâ vaâi thaáng trûúác. Nhiïìu nùm thaáng ïm àïìm trûúác àêy, thêåm chñ trûúác caã chiïën tranh, chuáng töi àaä quen vúái Ford Madox Ford, luác êëy vêîn coân àang laâ Ford Madox Hueffer. Öng àaä kïët hön vúái cö Violet Hunt, maâ Violet Hunt va â Gertrude Stein laåi quen biïët nhau, têm àêìu húåp yá bïn baân traâ vaâ nhûäng chuyïån hoå cuâng quan têm. Lêìn êëy, töi ngöìi gêìn Ford Madox Hueffer, töi rêët thñch öng, töi thñch nhûäng cêu chuyïån öng ta viïët vïì Mistral vaâ Tarascon vaâ töi thñch öng àaä coá mùåt trïn vuâng àêët cuãa nhûäng ngûúâi baão hoaâng Phaáp êëy, búãi sûå giöëng nhau giûäa öng vaâ nhûäng ngûúâi Bourbon. Töi chûa bao giúâ thêëy bêët kyâ möåt ngûúâi theo phaái
6. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 6 Bourbon naâo nhûng chùèng nghi ngúâ gò nûäa, vaâo thúâi àiïím àoá, Ford hùèn laâ möåt ngûúâi Bourbon. Chuáng töi àaä nghe tin Ford àïën Paris nhûng khöng àïën thùm. Tuy nhiïn Gertrude Stein cuäng àaä xem mêëy söë Transatlantic, thêëy noá hêëp dêîn nhûng nghô noá khöng coá triïín voång. Khi àoá Hemingway àïën, rêët haâo hûáng vaâ noái Ford muöën xin baãn thaão cuãa Gertrude Stein àïí in vaâo söë túái vaâ anh ta, Hemingway, muöën Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä àûúåc àùng nhiïìu kyâ trïn taåp chñ êëy vaâ anh cêìn gêëp nùm mûúi trang àêìu tiïn. Gertrude Stein dô nhiïn laâ kòm àûúåc veã vui mûâng trûúác yá tûúãng naây, nhûng chùèng coá baãn thaão naâo chuêín bõ xong ngoaåi trûâ baãn àaä àoáng thaânh quyïín. Chùèng hïì gò àêu, Hemingway noái, töi seä sao laåi. Anh vaâ töi àûa ài sao laåi vaâ phêìn êëy àaä àûúåc in vaâo söë tiïëp theo cuãa túâ Transatlantic. Thïë laâ lêìn àêìu tiïn möåt phêìn cuãa taác phêím bêët huã maâ àaä àoáng vai troâ khúãi àêìu, thûåc sûå khúãi àêìu cho vùn xuöi hiïån àaåi, àûúåc in vaâ chuáng töi rêët haånh phuác. Vïì sau khi coá möëi bêët hoâa xaãy ra giûäa Gertrude Stein vaâ Hemingway, cö vêîn luön nhúá vúái loâng biïët ún rùçng dêîu sao thò chñnh Hemingway laâ ngûúâi àêìu tiïn àïì nghõ in möåt phêìn taác phêím Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä. Cö luön noái, vêng chùæc chùæn laâ töi coá àiïím khöng phaãi vúái Hemingway. Dêîu sao thò anh ta la â ngûúâi àêìu tiïn trong söë nhûäng àaân öng treã àïën goä caánh cûãa cuãa töi vaâ thuyïët phuåc Ford in phêìn àêìu cuãa Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä. Baãn thên töi thò khöng quaá tin rùçng chñnh Hemingway àaä laâm àiïìu àoá. Töi chùèng hïì biïët truyïån laâ gò nhûng töi luön chùæc rùçng coá möåt cêu chuyïån naâo àoá àùçng sau noá. Àêëy laâ caách töi caãm nhêån. Gertrude Stein vaâ Sherwood Anderson hay àuâa tïëu vïì Hemingway. Lêìn cuöëi cuâng, luác Sherwood úã Paris hoå thûúâng xuyïn noái vïì anh. Hemingway àaä àûúåc hai ngûúâi giuáp àïí thaânh nhaâ vùn vaâ caã hai vûâa tûå haâo vûâa húi xêëu höí vïì nhûäng suy nghô trong àêìu hoå. Hemingway àaä coá luác, khi anh baác boã Sherwood Anderson vaâ taác phêím cuãa öng ta, àaä viïët cho Sherwood möåt bûác thû nhên danh vùn hoåc Myä maâ anh, Hemingway, vaâ nhûäng nhaâ vùn àûúng àaåi nhû mònh seä ra tay cûáu nguy cho noá vaâ noái vúái Sherwood rùçng anh
7. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä ta, Hemingway àaä suy nghô vïì taác phêím cuãa öng bùçng yá nghô laâ chùèng coá gò àaáng àïí taán dûúng caã. Khi Sherwood àïën Paris, roä raâng Hemingway súå. Nhûng Sherwood nhû baãn tñnh cuãa mònh laâ khöng theâm chêëp. Nhû töi àaä noái, öng ta vaâ Gertrude Stein maäi àuâa tïëu vïì chuyïån êëy. Hoå thûâa nhêån rùçng, Hemingway laâ ngûúâi nhaát gan, anh chaâng êëy, Gertrude Stein nhêën maånh, chó hïåt nhû mêëy anh chaâng ài thuyïìn àaáy bùçng trïn söng Mississipi maâ Mark Twain àaä miïu taã. Nhûng vïì möåt cuöën saách, caã hai àïìu àöìng yá, laâ cêu chuyïån thûåc cuãa Hemingway, khöng phaãi do anh hû cêëu maâ nhû lúâi tûå thuá tûâ chñnh cuöåc àúâi thûåc cuãa Ernest Hemingway. Bêy giúâ cêu chuyïån êëy hùèn daânh cho àöåc giaã khaác hún laâ cho àöåc giaã Hemingway, nhûng àêëy laâ taác phêím rêët tuyïåt vúâi. Vaâ röìi caã hai àöìng yá laâ hoå àaä mùæc bïånh mï Hemingway, búãi anh ta laâ möåt hoåc troâ gioãi. Hoåc troâ hû thò coá, töi phaãn àöëi. Cö khöng hiïíu, caã hai cuâng noái, coá veã húi tûå haâo khi coá möåt hoåc troâ laâm maâ khöng hiïíu viïåc mònh laâm, noái caách khaác anh ta àang hoåc, maâ hïî bêët kyâ ai àang hoåc thò àïìu laâ hoåc troâ ngoan. Caã hai thûâa nhêån laâ àaä mùæc bïånh mï. Gertrude Stein coân noái thïm, cö thêëy àêëy anh ta giöëng nhû Derain. Cö coá nhúá ngaiâ De Tuille noái, khi töi khöng hiïíu taåi sao Derain thaânh cöng, anh ta thaânh cöng laâ búãi tröng anh ta giöëng möåt ngûúâi hiïån àaåi vaâ sùåc muâi baão taâng. Vaâ Hemingway cuäng thïë, tröng anh ta hiïån àaåi vaâ sùåc muâi baão taâng. Nhûng cêu chuyïån êëy laâ chuyïån thûåc cuãa Hemingway vaâ laâ chuyïån anh ta nïn kïí cho chñnh baãn thên mònh, nhûng húäi öi anh ta seä khöng bao giúâ. Toám laåi nhû chñnh anh ta coá lêìn lêím bêím, phaãi coá sûå nghiïåp, sûå nghiïåp. Nhûng haäy quay laåi vúái nhûäng sûå kiïån àang xaãy ra. Hemingway àaä laâm têët caã. Anh sao baãn thaão vaâ chûäa baãn in thûã. Viïåc chûäa baãn in thûã, nhû töi àaä noái, giöëng nhû viïåc phuãi buåi, banå biïët àûúåc giaá trõ cuãa àöì vêåt maâ khöng cêìn phaãi àoåc nhiïìu múái hiïíu noá. Bùçng viïåc chûäa baãn in thûã êëy, Hemingway múái vúä ra rêët nhiïìu àiïìu vaâ anh ta àaä thûâa nhêån nhûäng gò mònh hoåc àûúåc. Vaâo dõp naây, anh viïët cho Gertrude Stein rùçng cö àaä laâm àûúåc àiïìu àoá trong viïåc viïët Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä vaâ anh cuâng têët caã sûå quen biïët cuãa mònh seä cöë tòm caách xuêët baãn noá.
8. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 8 Anh hy voång coá thïí thûåc hiïån àûúåc àiïìu naây. Möåt ai àoá, töi nhúá tïn laâ Sterne noái rùçng anh ta coá thïí àùåt vêën àïì xuêët baãn cuöën saách vúái möåt nhaâ xuêët baãn. Gertrude Stein vaâ Hemingway tin rùçng anh ta coá thïí, nhûng khöng lêu sau àoá Hemingway baão rùçng Sterne àaä sa vaâo con àûúâng khöng àaáng tin cêåy nûäa. Sûå viïåc kïët thuác úã àoá. Trong khoaãng thúâi gian êëy hay laâ vïì sau, trûúác khi Mina Loy àûa McAlmon àïën chöî chuáng töi thò àöi luác anh àïën vúái vúå hoùåc vúái William Carlos William. Vaâ cuöëi cuâng anh muöën in Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä úã Contact Edition vaâ anh àaä laâm àiïìu àoá. Töi chúâ xem. Trong thúâi gian êëy, McAlmon àa ä in Ba baâi thú vaâ mûúâi cêu chuyïån cuãa Hemingway, William Bird àaä in xong Trong thúâi àaåi chuáng ta vaâ Hemingway àang bùæt àêìu nöíi tiïëng. Anh laâm quen vúái Dos Passos, Fitzgerald, Bromfield, George Antheil vaâ nhiïìu ngûúâi khaác, thïm caã Harold Loeb úã Paris. Hemingway àaä trúã thaânh nhaâ vùn. Anh cuäng laâ voä sô quyïìn Anh nghiïåp dû, nhúâ Sherwood vaâ biïët nhûäng trêån àêëu boâ qua lúâi kïí cuãa töi. Töi luön yïu thñch vuä àiïåu vaâ àêëu boâ Têy Ban Nha, töi thñch trûng baây nhûäng bûác aãnh àêëu boâ vaâ caác àêëu sô. Töi cuäng thñch treo bûác aãnh Gertrude Stein vaâ töi ngöìi úã haâng ghïë phña trûúác, bûác aãnh chuáng töi tònh cúâ chuåp úã àoá. Vaâo nhûäng ngaây êëy, Hemingway àang daåy möåt cêåu treã hún àêmë böëc. Cêåu ta chùèng biïët taåi sao nhûng àaä àêëm ngaä Hemingway. Töi chùæc laâ àiïìu àoá thónh thoaãng vêîn xaãy ra. Dêîu sao thò, daåo àoá, Hemingway tuy laâ ngûúâi chúi thïí thao nhûng laåi rêët choáng mïåt. Anh thûúâng mïåt moãi khi ài böå tûâ nhaâ mònh àïën nhaâ chuáng töi. Chùæc taåi chiïën tranh laâm anh xuöëng sûác. Dêîu thïë naâo ài nûäa thò anh, nhû Helence nhêån xeát vïì têët caã àaân öng, laâ dïî vúä. Múái àêy, möåt ngûúâi baån khoeã maånh cuãa anh noái vúái Gertrude Stein, Ernest rêët dïî vúä, hïî anh chúi bêët kyâ mön thïí thao naâo thò seä coá caái gò àoá gaäy vúä, tay, chên hoùåc àêìu. Thuúã ban àêìu, Hemingway thñch têët caã nhûäng ngûúâi cuâng thúâi, trûâ Cummings. Anh chó trñch Cummings laâ àaä ùn cùæp moåi thûá, khöng cheáp cuãa ngûúâi naây thò cuäng cheáp cuãa ngûúâi khaác. Gertrude Stein, ngûúâi bõ gêy êën tûúång maånh búãi Cùn phoâng röång lúán, noái rùçng Cummings khöng sao cheáp, anh ta chó kïë thûâa truyïìn thöëng New England möåt caách tûå nhiïn vúái sûå khö cùçn, vö sinh nhûng cuäng mang àêåm neát caá biïåt cuãa noá. Hoå khöng àöìng yá
9. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä vïì àiïìu àoá. Hoå cuäng khöng àöìng yá vïì Sherwood Anderson. Gertrude Stein quaã quyïët rùçng Sherwood Anderson laâ thiïn taâi trong viïåc sûã duång cêu vùn àïí khai thaác caãm xuác trûåc tiïëp, àiïìu naây töìn taåi trong truyïìn thöëng vô àaåi Myä, vaâ chó duy nhêët Sherwood, chùèng coá ai úã Myä coá thïí viïët àûúåc möåt cêu vùn giaãn dõ vaâ àêìy caãm xuác nhû thïë. Hemingway khöng tin nhêån àõnh àoá, anh khöng thñch chêët cuãa Sherwood. Chêët thò chùèng coá liïn quan gò àïën cêu vùn caã, Gertrude Stein nhêën maånh. Cö cuäng noái thïm laâ, Fitzgerald laâ nhaâ vùn treã duy nhêët coá thïí diïîn àaåt cêu vùn cuãa mònh möåt caách tûå nhiïn. Gertrude Stein vaâ Fitzgerald coá möëi quan hïå rêët àùåc biït.å Gertrude Stein chõu êën tûúång rêët lúán búãi Phña bïn naây thiïn àûúâng. Cö àoåc khi noá vûâa àûúåc xuêët baãn vaâ trûúác luác cö tiïëp xuác vúái caác nhaâ vùn treã Myä. Cö noái cuöën saách êëy àaä thûåc sûå saáng taåo nïn möåt thïë hïå múái cho àöåc giaã. Cö khöng bao giúâ thay àöíi nhêån àõnh êëy vïì cuöën saách. Cö nghô cuöën saách hay bùçng Gatsby vô àaåi. Cö nghô Fitzgerald seä coân àûúåc àoåc khi nhûäng nhaâ vùn nöíi tiïëng cuâng thúâi anh ta àaä bõ laäng quïn. Fitzgerald luön noái rùçng anh nghô Gertrude Stein noái àiïìu êëy àïí khiïën anh ta bûåc mònh bùçng caách buöåc anh phaãi nghô vïì êín yá cuãa cö trong cêu noái êëy vaâ anh noái thïm theo löië noái ûa thñch cuãa mònh, nhûäng gò cö noái laâ lúâi àöåc aác nhêët maâ xûa nay töi múái àûúåc nghe. Tuy nhiïn hoå luön vui veã khi gùåp nhau. Vaâ lêìn gùåp cuöëi cuâng hoå rêët thoaãi maái vúái nhau vaâ vúái caã Hemingway. Khi êëy coân coá caã McAlmon. McAlmon coá möåt phêím chêët maâ theo Gertrude Stein laâ sûå döìi daâo, anh ta coá thïí tiïëp tuåc viïët nhû thïë nhûng cö phaân naân laâ múâ nhaåt. Cuäng coá caã Glenway Wescott nhûng Gertrude Stein khöng coá thúâi gian àïí quan têm àïën anh. Anh coá phêím chêët naâo àoá nhûng chûa àûúåc böåc löå. Vêåy laâ luác êëy nghïì nghiïåp cuãa Hemingway àaä bùæt àêìu. Möåt thúâi gian ngùæn sau, chuáng töi ñt thêëy anh, röìi sau àoá anh laåi àïën. Anh thûúâng thuêåt laåi tó mó vúái Gertrude Stein caác àoaån àöëi thoaåi maâ vïì sau anh àûa vaâo Mùåt trúâi vêîn moåc vaâ hoå chuyïån troâ khöng mïåt moãi vïì tñnh caách cuãa Harold Loeb. Vaâo luác êëy, Hemingway àang chuêín bõ möåt têåp truyïån ngùæn àïí gúãi cho möåt nhaâ xuêët baãn úã
10. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 10 Myä. Möåt töëi noå, bùéng ài thúâi gian sau khi khöng gùåp nhau, Hemingway àûa Shipman àïën. Shipman laâ chaâng trai vui nhöån vaâ seä laâ ngûúâi thûâa kïë mêëy ngaân àö la khi àïën tuöíi. Anh ta vêîn chûa àuã tuöíi. Anh ta seä mua taåp chñ Transatlantic khi trûúãng thaânh, àêëy laâ àiïìu Hemingway noái. Anh ta seä àúä àêìu möåt taåp chñ siïu thûåc, Andreá Masson noái. Anh ta seä mua möåt ngöi nhaâ úã miïìn quï khi àuã tuöíi, Josette Gris noái. Thûåc tïë laâ khi anh ta àïën tuöíi thò chùèng möåt ai biïët hay nghe noái gò vïì viïåc anh ta laâm vúái söë taâi saãn kïë thûâa. Hemingway àûa anh ta àïën chöî chuáng töi àïí noái vïì viïåc mua túâ Transatlantic vaâ nhên tiïån mang têåp baãn thaão àõnh gúãi vïì Myä àïën. Anh àûa noá cho Gertrude Stein. Anh àaä thïm vaâo têåp truyïån möåt truyïån ngùæn nhoã mang tñnh suy ngêîm vaâ lêìn naây anh noái Cùn phoâng röång lúán laâ cuöën saách cûâ nhêët maâ anh àaä tûâng àoåc. Khi êëy Gertrude Stein noái, Hemingway, lúâi bònh khöng vùn hoåc. Sau lêìn êëy, chuáng töi khöng gùåp Hemingway trong khoaãng thúâi gian khaá daâi vaâ khi chuáng töi ài tòm möåt ngûúâi quen, chó sau khi Saáng taåo cuãa ngûúâi Myä àûúåc xuêët baãn, vaâ Hemingway luác êëy àang coá mùåt úã àoá, àïën chöî Gertrude Stein vaâ ngoã lúâi giaãi thñch lñ do anh khöng thïí viïët baâi bònh cuöën saách. Ngay khi êëy, möåt baân tay nùång chõch àùåt lïn vai anh vaâ Ford Madox Ford noái, anh baån treã, töi muönë noái chuyïån vúái Gertrude Stein. Khi êëy Ford noái vúái cö, töi muöën àïì nghõ xin pheáp tùång cuöën saách múái cuãa töi cho cö. Coá thïë chûá, Gertrude Stein lêîn töi àïìu caãm thêëy cûåc kyâ haâi loâng vaâ biïët ún. Vaâi nùm sau dõp êëy, Gertrude Stein vaâ Hemingway khöng gùåp nhau. Sau àoá chuáng töi nghe tin anh àaä quay laåi Paris vaâ noái vúái nhiïìu ngûúâi laâ anh rêët muöën gùåp cö. Sao cö khöng ài tòm múâi Hemingway laåi nhaâ, töi thûúâng noái khi cö ài daåo. Biïët chùæc rùçng, ngaây naâo àoá khi vïì cö seä àûa Hemingway ài cuâng. Hoå ngöìi noái chuyïån rêët lêu. Cuöëi cuâng töi nghe cö noái, Hemingway, röët cuöåc thò anh cuäng àaä quay àïën chñn mûúi phêìn trùm. Sao chõ, anh noái, khöng baão laâ taám mûúi phêìn trùm? Khöng, cö noái tiïëc nuöëi, töi khöng thïí. Sau moåi chuyïån, nhû cö luön noái, anh àaä thïë, vaâ töi coá thïí noái, anh coá nhûäng khoaãnh khùæc húâ hûäng. Sau àoá hoå thûúâng xuyïn gùåp nhau. Gertrude Stein luön noái cö thñch anh, anh rêët tuyïåt vúâi. Vaâ giaá nhû maâ anh chó noái vïì
11. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä truyïån cuãa mònh. Trong lêìn noái chuyïån múái àêy, cö traách anh laâ àaä tiïu diïåt rêët nhiïìu àöëi thuã cuãa mònh vaâ vuâi hoå trong coã. Töi khöng bao giúâ cho laâ Hemingway thûåc sûå giïët möåt ai caã ngoaåi trûâ möåt ngûúâi vaâ anh ta laâ möåt keã töìi vaâ anh ta àaáng nhêån àiïìu êëy, nhûng nïëu töi giïët möåt ai àoá maâ khöng biïët thò töi seä khöng bõ lûúng têm cùæn rûát. Chñnh Ford laâ ngûúâi àaä coá lêìn noái vïì Hemingway, anh ta àïën ngöìi dûúái chên töi vaâ ca tuång töi. Viïåc àoá khiïën töi böëi röëi. Hemingway coá lêìn noái, töi neán ngoån lûãa cuãa töi, möåt ngoån lûãa nhoã, xuöëng vaâ xuöngë thêëp, cho àïën luác bêët thònh lònh möåt tiïëng nöí vang lïn. Nïëu khöng coá gò khaác ngoaâi tiïëng nöí êëy, thò taác phêím cuãa töi seä hêëp dêîn àïën mûác khöng möåt ai laåi khöng thñch noá. Têët nhiïn, dêîu töi noái gò ài nûäa thò Gertrude Stein luön noái, phaãi, töi biïët nhûng töi mùæc phaãi bïånh mï Hemingway. Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Ernest Hemingway, the man and his work, John K.M. McCaffery (Ed) Avon Book Division, NewYork, 1950
12. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 12 KYÃ NIÏÅM VÏÌ ERNEST HEMINGWAY John Groth Lêìn àêìu tiïn töi gùåp Ernest Hemingway laâ vaâo àêìu thaáng chñn nùm 1944. Quên àoaân Möåt chuêín bõ tiïën vaâo Àûác. Töi àïën Böå tham mûu Sû àoaân Böën vaâo luác chiïìu muöån. Möåt sô quan dên vêån baão töi rùçng Hemingway àang úã taåi nöng traåi thuöåc Siegfried Line. Nïëu töi muöën, anh ta seä àûa töi àïën àoá. Tònh thûåc laâ töi rêët muöën - möåt cú höåi gùåp Hemingway trong chiïën tranh. Trúâi àaä töëi, àang mûa. Suáng bùæn khi chuáng töi àïën nöng traåi, luác naây chó laâ möåt khöëi hònh thuâ àen sêåm hún maân àen xung quanh. Caánh cûãa múã nhanh ra röìi vöåi àoáng laåi vaâ chuáng töi thoaáng caãm giaác rùçng cùn phoâng saáng rûåc, mùåc duâ duy chó coá aánh saáng tûâ ngoån àeân dêìu leo leát trïn caái baân àùåt cuöëi phoâng. Phña sau ngoån àeân, Hemingway àang ngöìi: to lúán giûäa nhoám lñnh Myä. Dô nhiïn laâ töi chûa bao giúâ gùåp öng trûúác àoá, nhûng ngoaåi diïån cuãa öng quen thuöåc àöëi vúái töi nhû thïí laâ Jack Dempsey hoùåc Babe Ruth. Tröng öng hïåt nhû mêëy bûác aãnh cuãa öng maâ töi àaä tûâng xem, tûâng mûúâng tûúång trong àêìu: vúái lûåu àaån vaâ cö-nhùæc trïn baân trûúác mùåt öng. Töi laâ ai öng àêu coá bêån têm. Töi laâ möåt ai àoá mùåc àöì quên sûå. Töi àûúåc àoán tiïëp nhû bêët kyâ ai mùåt quên phuåc. Öng khöng àïí yá àïën huy hiïåu phoáng viïn cuãa töi; öng khöng bao giúâ quan têm àïën cêëp bêåc. Töi coá thïí nhêåp höåi vúái ho å khöng? Töi haâi loâng vïì àiïìu gò? Cö-nhùæc, rûúåu Kummel hay vang? Coá rêët nhiïìu Cö nhùæc. Möåt huã rûúåu cöí nhoã cao gêìn möåt meát phònh to buång trong goác phoâng. Hùèn noá àaä àûúåc "giaãi phoáng" tûâ höm qua. Noá àaä hïët möåt nûãa. Hemingway cuâng nhoám quên "phi chñnh quy" cuãa öng, bao göìm lônh Myä vaâ lñnh Phaáp mùåc quên phuåc Myä, nhûäng ngûúâi theo caách noái cuãa öng laâ saát caánh bïn öng, hùèn
13. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä àaä viïëng thùm ngûúâi baán rûúåu gêìn Bleialf. Trong luác Hemingway bùæt möåt ngûúâi Àûác hoaãng súå raán trûáng thò Red Pelkie vaâ Kimbrough (öng chó dêîn cho hoå trong luác noái chuyïån) lùn caái huä rûúåu mûúâi ga löng êëy vaâo laåi hêìm rûúåu bïn caånh. Khi Hemingway noái, töi phaác hoåa öng. Öng hoãi xem töi coá phaãi laâ John Groth, ngûúâi àaä minh hoåa nhûäng truyïån ngùæn cuãa öng trïn túâ Esquire tûâ nhiïìu nùm trûúác khöng. Öng noái rùçng öng thñch nhûäng bûác tranh minh hoåa êëy: nhûäng caái lûúäi lï àêm túái, trêån giaáp laá caâ - nhûng àêëy khöng phaãi laâ cuöåc chiïën thûåc sûå nhû noá vöën xaãy ra tûâ nùm 1918. Saáng mai öng seä àûa töi ra trêån àïí töi hiïuí chiïën tranh laâ thïë naâo. Trïn têëm baãn àöì quên sûå treo taåi Töíng haânh dinh sû àoaân, nöng traåi àûúåc ghi chuá laâ "Lûåc lûúång àùåc nhiïåm cuãa Hemingway". Khöng coá boáng lñnh Myä naâo xen giûäa nöng traåi vaâ phoâng tuyïën quên Àûác caách chûâng 1,5km. Vaâo thaáng chñn 1944, lûåc lûúång àöìng minh cuãa chuáng ta thiïëu huåt böå binh nïn coá nhûäng khoaãng húã röång giûäa caác àún võ. Khoaãng caách giûäa caác sûúân traái vaâ phaãi cuãa caác àún võ röång chûâng möåt cêy söë. Ban àïm, àöi khi caác àöåi tuêìn tra Àûác lêìn vaâo thung luäng ngay phña dûúái cûá àiïím Schloss cuãa Hemingway. Möîi buöíi töëi, nöng traåi àûúåc àùåt vaâo tònh traång phoâng thuã. Nhûäng ngûúâi Àûác söëng úã àoá - bao göìm anh nöng dên, ngûúâi vúå vaâ con gaái - àaä bõ nhöët trong têìng hêìm trûúác khi töi àïën. "Papa", nhû caách cuãa mêëy ngûúâi "lñnh khöng chñnh quy" kia goåi Hemingway, vaåch kïë hoaåch phoâng thuã cho töëi höm êëy. Öng coá thïí ngöìi trûåc suöët àïm. Öng seä àaánh thûác chuáng töi nïëu coá toaán tuêìn tra vaâo sên. Cûãa àûúåc khoáa chùåt vaâ khöng ai traã lúâi khi coá tiïëng goåi hay goä cûãa. Nïëu nhûäng ngûúâi kia cöë àöåt nhêåp vaâo thò Pelkie tûâ cûãa söí trïn gaác vaâ Jean, möåt trong nhûäng cêåu ngûúâi Phaáp, tûâ cûãa söí khaác trïn gaác seä bùæn cheáo caánh seã. Trong khi àoá, öng, Kimbrough, Marcel cuâng cêåu ngûúâi Phaáp kia seä bùæn tûâ caác cûãa söí têìng dûúái. Têët caã nhûäng àiïìu êëy hêëp dêîn vaâ coá phêìn khöng tûúãng. Nhûng Hemingway thuyïët phuåc töi khaã nùng thûåc thi kïë hoaåch bùçng caách thaã hai traái lûåu àaån vaâo loâng töi vaâ thïë laâ töi trúã thaânh thaânh viïn cuãa nhoám. Öng chó cho töi caách thaã lûåu àaån xuöëng mùåt àûúâng bïn dûúái cûãa söí núi öng phên cho töi trêën giûä. Vúái têm traång húi hûng phêën, töi lïn gaác nguã. Thêåt khoá coá thïí nguã trïn caái giûúâng àïåm nhöìi löng chim bêín vúái toaân böå quêìn
14. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 14 aáo trïn ngûúâi. (Töi àûúåc nhùæc laâ phaãi mùåc nguyïn quêìn aáo ngöå nhúä phaãi ruát ài). Lûåu àaån àïí trïn baân nguã caånh àêìu töi, möåt cêy thaánh giaá treo trïn tûúâng vaâ caái öng Hemingway maâ töi àaä àoåc quaá nhiïìu àang trûåc úã dûúái nhaâ vúái khêíu tiïíu liïn vaâ lûåu àaån àeo úã thùæt lûng. Cuöëi cuâng töi cuäng lùn ra nguã. Töi bõ àaánh thûác bêåt dêåy búãi troång phaáo bùæn tûâ khêíu àöåi àoáng trïn ngoån àöìi phña sau chuáng töi. Trong khöng gian yïn tônh, töi coá thïí nghe tiïëng laách caách nöí gioân cuãa caác loaåi suáng cúä nhoã trong thung luäng bïn dûúái. Bêy giúâ àaä hoaân toaân tónh nguã, töi ngöìi dêåy. Töi nhòn xuöëng cêìu thang vaâo phoâng khaách. úã àoá, nhû àaä noái, Hemingway àang ngöìi gaác, àoåc cuöën taåp chñ loaåi boã tuái, khêíu tiïíu liïn àùåt trong loâng. Khi êëy laâ böën giúâ saáng. Vïì sau, öng kïí cho töi biïët laâ coá möåt àöåi tuêìn tra àaä tiïën vaâo àöìng coã phña bïn traái ngöi nhaâ. Saáng höm êëy, öng cho töi thêëy chiïën tranh. Chuáng töi ài xe jeep vûúåt qua àoaân quên vaâ suáng öëng àang di chuyïín. Khöng àûúåc thoaãi maái, caã Hemingway cuäng thïë vò ghïë ngöìi xe jeep khöng àûúåc röång. (Cöång thïm mêëy bi àöng cö-nhùæc àeo úã thùæt lûng cuãa möîi ngûúâi). Khi chuáng töi lïn túái võ trñ tiïìn tiïu àaä chiïëm giûä àûúåc tûâ ngaây höm trûúác, öng àùåt mêëy bi àöng cö-nhùæc cuãa mònh xuöëng búâ àêët truäng phña sau möåt võ trñ phoâng thuã, hònh thaânh möåt quaán bar ngêîu nhiïn. Böå binh dûâng laåi uöëng cuâng öng. Moåi ngûúâi àïìu biïët öng, khöng phaãi laâ Ernest Hemingway vúái tû caách laâ möåt nhaâ vùn. Hoå biïët öng nhû laâ möåt "böë giaâ". Öng àaä ài trong àoaân xe cuãa hoå bùng qua Phaáp. Öng coá mùåt bêët cûá núi àêu hoå àïën. Öng chùèng cêìn coá lêëy dêîu möåt caái giêëy thöng haânh naâo. Uöëng hïët cö-nhùæc, öng àûa töi àïën bòa khu rûâng nhoã. Chuáng töi nùçm trong buåi cêy vúái ngûúâi trùæc thuã, nhòn sêu vaâo phoâng tuyïën quên Àûác. Öng baão töi, caánh àöìng maâu vaâng trûúác mùåt seä bõ nöí tung nïëu coá bêët kyâ vêåt gò di chuyïín. Bïn kia caánh àöìng maâu vaâng êëy laâ tuyïën phoâng thuã cuãa quên Àûác, coân àùçng sau laâ thaânh phöë Brandscheid. Phaáo cuãa chuáng töi àang nhêën chòm Brandscheid trong rûâng khoái. Trong luác chuáng töi quan saát, möåt chiïëc xe cuãa böå tham mûu Àûác leo lïn ngoån àöìi vaâ biïën mêët trong maân lûãa. Möåt trêån àêëu phaáo khöng traánh khoãi bùæt àêìu nïn chuáng töi quay laåi chöî truá êín an toaân sau caác cuåm phoâng thuã. Àêy laâ cuöåc chiïën - diïîn ra úã cûå ly caách xa nhau, khöng giöëng vúái nhûäng àiïìu
15. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä töi tûúãng tûúång. Chùèng coá ai àêm lï vaâ cuäng chùèng coá toaán böå binh naâo theát gaâo xung trêån. Trïn àûúâng quay vïì nöng traåi, chuáng töi dûâng laåi úã súã chó huy trung àoaân. Viïn àaåi taá àang triïín khai phûúng aán taác chiïën cho caác sô quan dûúái quyïìn taåi bûäa ùn töëi. Thïm nhiïìu ngûúâi vaâ vuä khñ àûúåc chuyïín àïën, nhòn qua tònh hònh coá veã khaã quan. Coá thûác ùn noáng; hoå ùn theo khêíu phêìn K. Bïn trong naây, khöng khñ dïî chõu. Nhûäng bûác aãnh - Kimbrough chuåp sû àoaân Böën àang tiïën vaâo Siegfied Line - àûúåc Hemingway mang àïën, vaâ khi moåi ngûúâi àang chuyïìn tay nhau àïí xem thò möåt tiïëng nöí àêåp maånh vaâo cûãa söí, phaá vúä, laâm tùæt caã ngoån àenâ trêìn. Quaã àaån cúä taám mûúi taám àaä roát xuöëng. Khi nïën àûúåc thùæp saáng, têët caã chuáng töi - nhûäng sô quan vaâ phoáng viïn - àang toaâi ngûúâi trïn saân, cöë co ngûúâi beá laåi vaâ àang súâ soaån tòm muä sùæt. Têët caã, ai cuäng laâm thïë, chó trûâ möåt ngûúâi: Hemingway vêîn ngöìi trïn baân, têëm lûng röång cuãa öng quay vïì phña cûãa söí, àêìu khöng àöåi muä, àang ùn. Nöng traåi Hemingway laâ trung têm thu huát úã phaåm vi tuyïën àêìu êëy. Caác tûúáng lônh, phoáng viïn vaâ nhiïìu ngûúâi khaác quen biïët öng àïìu tòm àïën thùm. Cuäng coá nhiïìu ngûúâi àïën thùm vò hiïëu kyâ. Hoå mïën öng. Chiïìu mûa noå, töi àang ngöìi veä bïn cûãa söí thò coá hai anh chaâng lñnh Myä rêu ria xöìm xoaân, quêìn aáo vêëy bêín, ûúát lûúát thûúát, bûúác vaâo sên vaâ baân vúái nhau dûå àõnh toám möåt con gaâ, öí trûáng hay bêët kyâ thûá gò àoá àïí xoa dõu caái daå daây vaâ cún buöìn vöën laâ nhûäng thuöåc tñnh cöë hûäu cuãa chiïën tranh. Möåt trong söë lñnh cuãa Hemingway phaát hiïån ra hoå: "Boån maây laâm gò úã àêy vêåy?". Hoå àaáp: "Thò can hïå gò túái maây?" Vaâ röìi laâ "toám cöí", vaâ "Öi, chaâ", cho àïën khi anh lñnh Myä cuãa chuáng töi quaát: "Boån maây khöng àûúåc giúã troâ úã àêy. Àêy laâ nhaâ ngaâi Hemingway". Boån hoå hoãi, "Öng êëy laâ ai vêåy?" Ngay luác àoá, öng êëy xuêët hiïån trïn ngûúäng cûãa vaâ noái, "Vaâo ài, caác baån. Uöëng tñ chûá?" Trong chiïën tranh, chùèng coá ai tûâ chöëi rûúåu. Hoå vaâo nhaâ. Töi nghe ba ngûúâi noái chuyïån vïì phuå nûä, vïì lñnh, boáng àaá, boáng chaây, cúâ baåc, àêëm böëc, àêëu vêåt röìi moåi thûá liïn quan àïën chiïën tranh maâ caánh lñnh thûúâng noái khi gùåp nhau. Hemingway noái coân thaåo hún mêëy ngûúâi kia. Àöå chûâng tiïëng sau, öng chaâo hoå röìi lïn gaác tiïëp
16. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 16 tuåc baâi baáo àang viïët dúã, chó coân hai ngûúâi kia vaâ ngûúâi lñnh cuãa chuáng töi. Möåt ngûúâi hoãi, "Öng êëy laâ ai vêåy? Öng êëy siïu thêåt." Ngûúâi cuãa chuáng töi àaáp, "Ernest Hemingway." "Hemingway laâ ai?" "Öng êëy laâ möåt trang haão haán. Töi khöng biïët chñnh xaác laâ ai, nhûng öng êëy thûåc sûå cûâ khöi." (Thêåm chñ ngay àïën caã ngûúâi laái xe cho Hemingway cuäng chó biïët öng laâ ngûúâi chõu chúi hún laâ möåt vùn sô lûâng danh). Töi coá thïí nghe hai ngûúâi lñnh Myä kia lêím bêím nhû thïí muöën hoåc thuöåc, "Ernest Hemingway Ernest Hemingway ", khi hoå ra àûúâng. Möåt tiïëng sau, trong êm thanh huyïn naáo cuãa toaán ngûúâi haáo hûác, haâng chuåc lñnh Myä vaâ sô quan bûúác vaâo sên. Möåt anh chaâng trñ thûác úã khêíu àöåi nhêån ra caái tïn êëy nïn hoå keáo àïën gùåp vaâ xin chûä kyá lûu niïåm tûâ thêìn tûúång cuãa mònh. Möåt trung sô löi tûâ tuái dïët cuãa mònh ra cuöën Coá vaâ khöng. Anh ta àaä mang theo noá trïn suöët haânh trònh kïí tûâ cêìu àöí böå. Anh ta laâ ngûúâi duy nhêët coá àûúåc chûä kñ cuãa Hemingway úã taác phêím cuãa öng trïn trêån tuyïën Siegfried Line úã Àûác. Hemingway hoãi anh ta àaä àoåc cuöën saách chûa. Anh ta àaáp anh ta seä àoåc ngay bêy giúâ. Nhûäng bûác minh hoåa àêìu tiïn töi veä cho Àaân öng khöng àaân baâ laâ nhûäng bûác rêët trau chuöët. Nhaâ xuêët baãn thñch chuáng, nhûng khi töi àoåc laåi caác truyïån êyë vaâ nhêån ra rùçng trong khi caác bûác minh hoåa êëy tûúm têët nhû moåi bûác minh hoåa khaác thò chuáng thûåc sûå khöng phuâ húåp vúái truyïån cuãa Hemingway. Möåt kiïíu truyïån phaác thaão, cö àoång, àêìy caãm xuác vaâ ñt lúâi, kiïíu truyïån hay nhêët. Dêîu sao thò töi cuäng caãm nhêån àûúåc nhûäng truyïån êëy möåt caách sêu sùæc vaâ töi àûúåc ban àùåc ên laâ coá cú höåi àïí minh hoåa chuáng. Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Ernest Hemingway, the man and his work, John K.M. McCaffery (Ed), Avon Book Division, New York, 1950
17. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä ERNEST HEMINGWAY Andreá Maurois Sau chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá hai, anh úã laåi möåt khaách saån taåi Venice vúái hy voång laâ seä viïët möåt cuöën saách vïì cuöåc chiïën tranh êëy. Bõ giaán àoaån búãi bïånh têåt (möåt mùæt bõ nhiïîm àau vaâ cûá keáo daâi trong suöët chuyïën ài sùn), anh taåm gaác cuöën saách êëy àïí viïët möåt cuöën tiïíu thuyïët ngùæn hún: Qua söng vaâo rûâng, cêu chuyïån vïì cuöåc tònh duyïn cay àùæng cuöëi cuâng cuãa ngûúâi àaåi taá giaâ vúái möåt phuå nûä treã, mûúâi chñn tuöíi. Caánh phï bònh àaä chaán ngêëy viïåc ngúåi ca, liïìn vöì ngay cuöën naây vaâ búái moác noá àïën têån chó khêu. Trong saách, Hemingway miïu taã döng daâi vïì möåt chiïën dõch quên sûå maâ anh tûâng tham dûå khi têën cöng vaâo chiïën àõa Marshal Montgomery - àoaån naây gêy nïn sûå bûåc böåi trong rêët nhiïìu àöåc giaã Anh. Tònh thûåc, nhûäng ngûúâi phï bònh êëy khöng àuáng; àêëy khöng phaãi laâ cuöën tiïíu thuyïët hoaân toaân khöng coá giaá trõ vúái taác giaã cuãa noá. Àêëy khöng phaãi laâ cuöën tiïíu thuyïët hay nhêët cuãa anh, chùæc chùæn laâ thïë, nhûng laåi boã rêët xa nhûäng cuöën hay nhêët cuãa nhiïìu nhaâ vùn khaác. Trong khoaãng thúâi gian êëy, Hemingway kïët hön lêìn thûá tû. Cö vúå múái cuãa anh laâ Mary Welsh, phoáng viïn taåp chñ Time. Bêy giúâ anh söëng cuâng vúå taåi ngöi nhaâ gêìn Havana coá tïn goåi laâ Finca Vigia (trang traåi àaâi quan saát). Anh àaä choån núi àoá àïí söëng búãi anh yïu Cuba vaâ caãm thêëy thanh thaãn hún moåi núi khaác. Anh luön tiïëp haâng àoaân khaách khûáa àïën thùm khöng ngúát - tûâ nhûäng ngöi sao Hollywood àïën caác quyá töåc Têy Ban Nha. Hemingway, ngûúâi tröng giöëng nhû möåt pho tûúång thaánh vúái böå rêu baåc trùæng vaâ khuön mùåt saåm nùæng hùçn sêu nhiïìu nïëp nhùn, thûúâng thûác dêåy vaâo luác nùm giúâ ba mûúi saáng vaâ bùæt tay vaâo cöng viïåc. Anh viïët nhûäng àoaån miïu taã bùçng buát chò vaâ àöëi thoaåi thò bùçng maáy chûä. Vaâo buöíi chiïìu, khi thúâi tiïët cho pheáp, anh ài cêu vúái ngûúâi hoa tiïu kiïm
18. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 18 thuãy thuã cuãa mònh. Anh vêîn tin rùçng bùçng nhûäng hònh thûác hoaåt àöång naâo àoá nhaâ vùn phaãi thûúâng xuyïn tiïëp xuác vúái thiïn nhiïn. Nïëu anh ta taách ly khoãi cuöåc söëng thò vùn chûúng cuãa anh ta cuäng chó laâ àöì boã ài. Kïí tûâ khi cha anh ta àùåt chiïëc cêìn cêu caá àêìu tiïn vaâo tay anh thò anh vêîn laâ ngûúâi cêu caá taâi ba cho àïën têån höm nay. Vaâo 1952, anh àaä chûáng minh roä caái chên lyá mònh àùåt ra, laâ nhaâ vùn phaãi baám saát cuöåc söëng bùçng caách saáng taåo nïn Öng giaâ vaâ biïín caã, möåt cuöën tiïíu thuyïët ngùæn nhûng laåi nhêån àûúåc sûå taán dûúng vö cuâng têån. Sau khi Qua söng vaâo rûâng ra àúâi, ai àoá àaä nhêån xeát hoaân toaân sai laåc, "Papa àaä hïët thúâi". Vúái Öng giaâ vaâ biïín caã, Papa chûa bao giúâ àaåt àûúåc phong àöå àónh cao nhû thïë trûúác àoá. Àêëy laâ cuöën saách tuyïåt vúâi; tuyïåt vúâi úã sûå thöng thaåo tay nghïì vùn hoåc, úã viïåc am hiïíu caách xûã lyá khi cêu caá biïín khúi vaâ caã úã trong tònh nhên àaåo êëm aáp. Coá sûå caãm nhêån thöng minh vaâ àêìy taâi nùng trong cêu chuyïån vïì öng laäo àaánh àaá Cuba Santiago, can àaãm vaâ kiïn trò chiïën àêëu àïí àûa vaâo àêët liïìn con caá lúán nhêët trong àúâi laäo, duy chó àïí thêëy noá bõ xêu xeá búãi luä caá mêåp, chùèng àïí laåi cho laäo caái gò ngoaåi trûâ möåt böå xûúng trùæng trêìn truåi. Töi khöng thïí ngùn àûúåc caãm nghô rùçng trong cêu chuyïån coá möåt hònh aãnh tûúång trûng, coá leä laâ möåt tûúång trûng khöng àûúåc yá thûác. Con caá kiïëm khöíng löì laâ cuöën tiïíu thuyïët lúán Hemingway nghô mònh seä àaåt àûúåc vaâ nhûäng nhaâ phï bònh laåi xeá noá ra thaânh nhiïìu maãnh. Caãm nhêån riïng tû naây, nöîi àau cuãa vïët thûúng boãng raát naây, mang laåi cho Öng giaâ vaâ biïín caã nöîi cay àùæng vaâ nhûäng êín yá àang chuyïín di cuãa noá. Sau lêìn phuåc thuâ naây, cuöåc chiïën cuãa Hemingway chöëng thúâi àaiå cuãa mònh àaä giaânh àûúåc thùæng lúåi. Lêìn naây öng laäo cêu caá àaä giûä vûäng sûå troån veån cuãa mònh. Thïë giúái hoan nghïnh khi Nobel vùn hoåc àûúåc trao tùång anh vaâo 1954. Chùèng coân coá sûå lûåa choån naâo thñch húåp hún. Hemingway àaä thûåc sûå mang laåi cho vùn hoåc möåt phong caách múái, phong caách cuãa thïë kyã chuáng ta. Ngay àêìu nùm êëy, suöët vaâi tiïëng àöìng höì, anh àûúåc nghô nhû laâ àaä chïët. Trong luác àang ài sùn úã chêu Phi, maáy bay cuãa anh lao vaâo rûâng rêåm Sudan gêìn söng Nile - khu vûåc cuãa caác loaâi thuá ùn thõt ngûúâi. Baáo chñ vöåi àùng taãi lúâi caáo phoá dûåa trïn múá taâi liïåu linh tinh cuãa hoå. Caác mêíu chuyïån àïìu laâ do àúm àùåt. Papa vêîn coân khaá khoeã,
19. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä àûáng dêåy lêìn ra búâ söng Nile vaâ àûúåc àoán lïn con thuyïìn ài qua. "Vêån may cuãa töi vêîn coân töët chaán," anh noái vúái tay nhaâ baáo tòm àïën traåi mònh trong rûâng ngay sau tai naån xaãy ra. Nhûäng nguy hiïím cêån kïì nhû thïë àaä àûúåc nhaâ vùn chuyïín lïn trang saách söëng àöång, lan röång khùæp thïë giúái. Hemingway khöng àïën Stockholm nhêån giaãi thûúãng Nobel. "Taåi nhûäng vïët thûúng, nhû baån biïët àoá." Tuy nhiïn, lyá do chñnh laâ anh àang bêån vúái cuöën tiïíu thuyïët lúán cuãa mònh. "noá àang tiïën triïín rêët töët, anh biïët àêëy, töët hún caã thúâi gian daâi khi giaãi thûúãng êëy àïën Khi àang töët laânh maâ nhaâ vùn dûâng laåi thò chó coá Chuáa múái biïtë khi naâo noá seä laåi bùæt àêìu." Nhûng anh àaä gúãi baâi diïîn vùn àïën Thuåy Àiïín nhúâ Àaåi sûá Myä àoåc. Anh xin löîi vò àaä khöng quen phaát biïíu trûúác àaám àöng. Vaâo ngaây trao giaãi thûúãng úã Stockholm, Hemingway ài cêu xa Cojimar, ngöi laâng Cuba núi anh lêëy böëi caãnh cho Öng giaâ vaâ biïín caã. Anh ài cuâng Gregorio Fuentes, thuãy thuã cuãa anh trïn con thuyïìn sún xanh, àen Pilar daâi chûâng 12 meát vúái hai maáy Chrysler. Caá àang cùæn cêu vaâ biïín móm cûúâi vúái öng laäo. Möåt biïn têåp viïn taåp chñ Time tûâng tiïëp xuác vúái anh àaä ghi laåi nhûäng yá nghô naây. Dêîu cho coá thïí thò Hemingway khöng hïì muöën thay àöíi caã cuöåc söëng lêîn phong caách saáng taåo cuãa mònh. "Chó möåt lênì thaânh cöng àïí àöi ngûúâi nhúá baån thò cuäng àaä laâ àuã. Nhûng nïëu baån laâm àûúåc àiïìu àoá tûâ nùm naây sang nùm noå thò nhiïìu ngûúâi seä nhúá baån vaâ seä kïí vúái con hoå röìi, con hoå, chaáu hoå àïìu nhúá vaâ nïëu àiïìu àoá coá liïn quan àïën nhûäng cuöën saách thò chuáng coá thïí àoåc. Vaâ nïëu àiïìu àoá thûåc sûå töët thò noá seä töìn taåi lêu cuâng nhên loaåi." Àêëy laâ phêìn thûúãng duy nhêët maâ möåt nhaâ vùn thûåc sûå mong àúåi. Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Hemingway and his critics, NXB Hill and Wang, New York, 1961
20. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 20 HAVANA, 1948 A.E.Hotchner Muâa xuên nùm 1948, töi àûúåc chó àõnh àïën Cuba àïí laâm caái viïåc "thöìn thöån" laâ àïì nghõ Ernest Hemingway viïët baâi cho muåc "Tûúng lai cuãa vùn hoåc." Töi úã trong ban biïn têåp taåp chñ Cosmopolitan vaâ töíng biïn têåp àang lïn kïë hoaåch phaát haânh möåt söë vïì tûúng lai cuãa moåi thûá: Frank Lloyd Wright vïì kiïën truác, Henry Ford II vïì ö tö, Picasso vïì höåi hoaå vaâ nhû töi àaä noái, Hemingway vïì vùn hoåc. Dô nhiïn chùèng coá nhaâ vùn naâo laåi biïët caái tûúng lai vùn hoåc quaá nhûäng àiïìu anh ta seä viïët vaâo saáng höm sau, thêåm chñ rêët nhiïìu ngûúâi cuäng chùèng hïì thêëy àûúåc chuát tûúng lai êëy, nhûng taåi àêy, töi àang àùåt phoâng úã khaách saån Nacional, vúái muåc àñch nghïì nghiïpå laâ gùåp Hemingway, tûå giúái thiïåu röìi nhúâ öng gheá mùæt vaâo quaã cêìu thaåch anh vùn hoåc àoá àïí boái cho túâ Cosmo an khang thõnh vûúång. Caái miïìn thöån trong töi khöng phaãi laâ quaá mûác. Tûâ thúâi töi àoåc taác phêím àêìu tiïn cuãa Hemingway, Mùåt trúâi vêîn moåc, khi coân laâ hoåc sinh trung hoåc trûúâng Soldan úã St. Louis töi chõu chung êën tûúång maånh meä nhû thïë hïå mònh: kñnh nïí Hemingway. Vúái trñ tûúãng tûúång cuãa tuöíi hoåc troâ, töi nghô mònh giöëng Nick Adams (cêåu ta xêëp xó tuöíi töi vaâ laâ nhên vêåt trung têm trong nhiïìu truyïån ngùæn cuãa Hemingway) khi cêåu ta múã löëi ài giûäa caái thïë giúái u aám àêìy rêîy nhûäng voä sô quyïìn Anh no àoân, nhûäng keã giïët ngûúâi, nhûäng ngûúâi da àoã tûå saát, nhûäng con nghiïån ma tuyá, àô àiïëm vaâ nhûäng ngûúâi khöën khöí trong chiïën tranh taåi Italy. Suöët Chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá hai, vúái tû caách laâ sô quan khöng quên úã Phaáp, töi laåi caâng kñnh phuåc hún khaã nùng khai thaác chiïën trêån cuãa nhaâ baáo Hemingway. Öng àaä tham dûå chiïën tranh vaâ àaä tûå
21. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä xem mònh khöng phaãi tham dûå vúái tû caách nhaâ baáo trong trung àoaân böå binh 22 cuãa àaåi taá Buck Lanham khi trung àoaân naây àöí böå lïn Normady, tiïën cöng dûä döåi úã Luxembourg vaâ tham dûå trêån chiïën àêîm maáu úã caánh rûâng Hurtgen núi trung àoaân phaãi chõu thûúng vong àïën 2060 ngûúâi trong söë 3200 biïn chïë ban àêìu. Töi àaä cöë lêín traánh caái cöng viïåc maâ túâ Cosmopolitan giao cho nhûng laåi àûúåc lïånh laâ phaãi coá bùçng àûúåc baâi baáo àoá nïëu khöng thò Caái nïëu khöng thò êëy quaã laâ húi hoác búãi töi àaä úã vaâo tuöíi hai mûúi nùm, vûâa laâm cöng viïåc naây àûúåc saáu thaáng, àêy laâ viïåc laâm àêìu tiïn maâ töi àaä cöë tòm àûúåc sau khi phung phñ hïët khoaãn tiïnì giaãi nguä khoãi lûåc lûúång khöng quên suöët möåt nùm úã Paris. Töi coá àõa chó Hemingway taåi thõ trêën nhoã San Francico de Paula caách Havana chûâng hai mûúi chñn phuát ài xe, nhûng hïî töi caâng quyïët têm àïën àoá, goä cûãa nhaâ öng vaâ trûåc tiïëp quêëy rêìy öng, àêëy laâ nhûäng gò töíng biïn têåp chó thõ töi phaãi laâm, thò maáu töi caâng nhû sùæp àöng cûáng caã laåi. Sau hai ngaây ngöìi bïn bïí búi Nacional trong traång thaái baán hön mï do têm lyá nhuát nhaát gêy nïn, cuöëi cuâng töi kïët luêån cûá mùåc xaác caái baâi baáo êëy, vêîn coân viïåc biïn têåp úã núi khaác, töi seä khöng àïën goä cûãa nhaâ öng; vaâ dêîu cho töi àang cêìm trong tay söë phone àûúåc àùng kyá cuãa öng thò töi cuäng khöng goåi, töi khöng damá goåi cho öng. Vêåy nïn töi cûá theo caái caách nhaát gan laâ viïët gúãi öng mêíu giêëy, àaåi yá noái laâ töi àûúåc cûã àïën àêy vò nhiïåm vuå ngúá ngêín naây nhûng khöng muöën quêëy rêìy öng vaâ nïëu öng coá thïí viïët cho töi vaâi chûä tûâ chöëi thò seä laâ sûå giuáp àúä vö cuâng to lúán cho caái tûúng lai cuãa Hotchner. Saáng súám höm sau, chuöng àiïån thoaåi gieo. "Hotchner àêëy phaãi khöng? " "Vêng." "Baác sô Hemingway àêy. Àaä nhêån àûúåc thû anh. Khöng thïí àïí anh boã bï nhiïåm vuå hay mêët mùåt vúái chuã buát maâ chùæc seä nöíi àoaá nïn vò nhiïåm vuå khöng àûúåc hoaân thaânh. Anh coá muöën uöëng vaâo khoaãng nùm giúâ khöng? Coá möåt quaná bar tïn laâ Florida. Cûá baão vúái taxi." Luác êëy, quaán Florida (àêëy laâ tïn àuáng cuãa noá nhûng moåi ngûúâi àïìu goåi noá laâ Floridita) laâ möåt quaán bar kiïm nhaâ haâng theo
22. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 22 kiïíu cöí, saáng suãa, coá quaåt trêìn, böìi baân thên thiïån vaâ ba nhaåc cöng hoùåc ài quanh bar hoùåc ngöìi úã caái baân gêìn quêìy. Quaán bar sûã duång nhûäng chiïëc baân röång bùçng göî daái ngûåa àaánh boáng; nhûäng chiïëc ghïë thò cao, ngöìi thoaãi maái, ngûúâi phuåc vuå vui nhöån, giaâu kinh nghiïåm coá thïí pha chïë nhiïìu loaåi thûác uöëng ûúáp laånh hiïëm coá vïì phêím chêët. Trïn tûúâng treo nhiïìu aãnh Hemingway löìng khung, àang uöëng thûá rûúåu pha chïë nöíi tiïëng nhêët cuãa La Florida - rûúåu Daiquiri Hemingway hay Papa Double. Hêìu hïët caác du khaách àïìu uöëng rûúåu naây, cöng thûác pha chïë bao göìm hai cöëc rûúäi rûúåu rum Bacardi White Label, nûúác chanh hai quaã, nûãa cöëc nûúác nho eáp vaâ saáu gioåt rûúåu anh àaâo, têët caã cho vaâo maáy tröån àiïån sau khi ûúáp laånh, quay maånh cho àïën khi suãi boåt röìi roát ra nhûäng caái ly lúán coá chên. Töi ngöìi úã caái ghïë àùçng cuöëi phöë Obispo cuãa quaán, phña trong goác dûúái mêëy bûác aãnh löìng khung vaâ goåi möåt xuêët Papa Double Hemingway àïën chêåm möåt chuát. Öng mùåc chiïëc quêìn khaki vúái thùæt lûng da röång baãn àaä cuä vúái caái khoaá àñnh doâng chûä GOTT MIT UNS, chiïëc aáo sú mi thïí thao vaãi lanh trùæng húã cuác vaâ ài àöi giêìy da nêu khöng mang têët. Toác öng àen sêîm àiïím nhûäng vuâng baåc, baåc caã hai bïn thaái dûúng, öng àïí böå ria meáp rêåm, trïî xuöëng caã khoeá miïång nhûng khöng àïí rêu cùçm. Tröng öng àöì söå. Khöng phaãi vò chiïìu cao, búãi öng chó cao hún meát bêíy möåt tñ, cuäng khöng phaãi do cên nùång maâ chó do phong thaái. Hêìu hïët àöå nùång trùm cên cuãa öng döìn hïët phña trïn höng: vai öng núã, vuöng vûác, caánh tay daâi, bùæp thõt cuöìn cuöån (tay traái nhiïìu seåo vaâ húi lïåch khoãi khuyãu), ngûåc núã nang, buång cao nhûng khöng phïå hay nhoäng nheäo. Coá caái gò àoá tûúng phaãn úã öng - öng böìn chöìn, haáo hûác nhûng àûúåc kiïìm chïë tûåa chuá ngûåa àua àang bõ ghòm dêy cûúng. Öng dûâng laåi troâ chuyïån tröi chayã bùçng tiïëng Têy Ban Nha vúái möåt trong nhûäng nhaåc cöng vaâ coá gò àoá úã öng àaä gêy êën tûúång vúái töi: sûå hûáng thuá. Laåy Chuáa, töi nghô, öng ta múái hûáng thuá laâm sao! Töi chûa hïì nhòn thêëy bêët kyâ ai coá têm traång thoaãi maái vaâ vui nhöån àïën thïë. Öng toaã têm traång êëy lïn moåi ngûúâi vaâ nhêån laåi cuâng sûå haâo hûáng. Neát mùåt öng gêy êën tûúång nhiïìu hún nhûäng gò töi nghô vïì öng khi xem aãnh. Khi öng àïën chöî quêìy chaâo ngûúâi àûáng quêìy, töi àïí yá thêëy trïn traán öng, ngay trïn mùæt traái, coá möåt caái seåo lúán nhû thïí möåt mêíu àêët seát maâu thõt tònh cúâ àûúåc àùæp lïn àoá.
23. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä "Hotchner," öng noái luác àang bùæt tay, "chuác mûâng vò àaä àïën Cub Room." Baân tay öng daây, vuöng, ngoán tay húi ngùæn, moáng cùæt vuöng vûác. Ngûúâi phuåc vuå àùåt hai suêët daiquiri ûúáp laånh trûúác mùåt chuáng töi; chuáng laâ nhûäng chiïëc cöëc hònh choáp lúán gêëp àöi ly töi uöëng luác naäy. "úã àêy chuáng ta têån hûúãng sûå hoaân haão diïåu kyâ trong nghïå thuêåt pha chïë daiquiri," Hemingway noái. "Möîi töëi laâm hïët mûúâi saáu ly." "Cúä naây û?" "Kyã luåc cuãa quaán àêëy," ngûúâi àûáng quêìy àang lùæng nghe noái. Hemingway thûúãng thûác rûúåu bùçng caách uöëng möåt nguåm àêìy, ngêåm mötå luác röìi nuöët tûâng tñ möåt. Öng gêåt guâ taán thûúãng. "Hotchner caái tïn rêët laå. Anh tûâ àêu àïën?" "Thûa St. Louis." "Khu naâo, Àaåi löå Chouteau aâ? Öng nöåi anh coá tham dûå trêån Nut Sigel khöng?" "Öng coá biïët St. Louis chûá?" "Ba ngûúâi vúå àêìu úã St. Louis." Öng lùæc àêìu buöìn baä. "Töi biïët St. Louis. Ngûúâi töët duy nhêët maâ töi biïët khöng rúâi khoãi núi àoá laâ meå cuãa Martha Gellhorn." Ngûúâi phuåc vuå àùåt trïn baân trûúác mùåt chuáng töi möåt àôa àêìy töm chûa boác voã. "Mêëy nùm trûúác," Hemingway noái vaâ böëc möåt con töm, "töi thaânh lêåp Höåi ùn töm. Coá muöën vaâo höåi khöng?". "Àûúng nhiïn. Töi phaãi laâm gò àêy?" "Thaânh viïn cuãa höåi ùn àêìu vaâ àuöi." Öng cùæn àûát caái àêìu töm va â nhai ngon laânh. Töi cuäng cùæn möåt caái àêìu vaâ nhai nhûng chùèng thêëy ngon lùæm. "Anh seä quen ngay," öng noái vaâ nhùåt con khaác. Thïm hai ly daiquiri nûäa àûúåc mang àïën. Ngûúâi phuåc vuå àûa cho Hemingway laá thû; öng nhòn àõa chó ngûúâi gúãi röìi gêëp laåi àuát vaâo tuái. "Anh baån Basque cuãa töi laâ nhaâ vùn chuyïn vïì thû vaâ laá naâo cuäng kïët thuác hïåt möåt kiïíu: Gúãi cho ñt tiïìn." Böå ba nhaåc cöng bao göìm möåt ngûúâi chúi ghi ta vui veã to lúán, möåt ngûúâi chúi ghi ta nghiïm tuác, khöng
24. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 24 cûúâi vaâ möåt ca sô gêìy goâ, da àen cuäng chúi àaân bùæt àêìu àaân vaâ haát möåt nhaåc phêím haâo huâng. "Boån hoå laâ baån töi," Hemingway noái. "Hoå àang haát baâi haát töi viïët cho hoå. Giaá maâ Mary coá úã àêy. Cö ta haát baâi àoá rêët hay. Töëi noå, chuáng töi àïën àêy, quaán àöng ngheåt, moåi ngûúâi àïìu vui veã, khi àoá coá ba ngûúâi treã tuöíi haáo hûác bûúác vaâo uöëng úã quêìy bar, khùæp ngûúâi hoå chöî naâo cuäng viïët FBI. Vêåy nïn töi ngoã lúâi cöí vuä khñch mêëy anh chaâng êëy uöëng röìi khi chuöng àöìng höì àiïím nûãa àïm, hoå cêët tiïëng chuác, "Happy Birthday" bùçng tiïëng Anh, moåi ngûúâi cuâng chuác röìi khi chuáng töi noái "Happy Birthday caác baån FBI thên mïën" thò caã ba gaä êëy gêìn nhû khöng thïí àûáng vûäng. Chuáng vöåi chuöìn cho thêåt mau." Chuáng töi vûâa uöëng daiquiri vûâa chuyïån troâ vïì Havana nhû laâ núi thñch húåp àïí söëng vaâ laâm viïåc. "Tñnh caách giöëng nhû töi êëy maâ," Hemingway noái, "thò coá leä phaãi choån trïn khùæp thïë giúái, ngûúâi ta cûá muöën biïët lyá do taåi sao laåi úã àêy. Àûâng coá cöë phñ cöng giaãi thñch. Quaá phûác taåp. Nhûäng buöíi saáng maát laånh trong laânh khi anh coá thïí laâm viïåc töët vûâa luác Black Dog thûác giêëc vaâ nhûäng chuá gaâ choåi cêët tiïëng gaáy àêìu tiïn. Coân núi naâo khaác àïí anh coá thïí luyïån gaâ choåi, àûa ài choåi vaâ àaánh cuöåc nhûäng con anh tin tûúãng vaâ húåp phaáp? Àöi ngûúâi cho choåi gaâ laâ àöåc aác? Nhûng thûã hoãi coân caái troâ chïët tiïåt naâo hêëp dêîn hún choåi gaâ?" "Röìi coá caã hoå haâng luä lô nhaâ chim nûäa - nhûäng con chim thûåc sûå tuyïåt vúâi - truá nguå vaâ di cû, coân coá caã soác xuöëng uöëng úã bïí búi trûúác khi mùåt trúâi moåc. Vaâ nhûäng con thùçn lùçn kiïëm möìi boâ ra khoãi buåi rêåm bïn caånh bïí vaâ giaân nho bïn nhaâ. Töi rêët thñch thùçn lùçn. "Anh muöën vïì thaânh phöë thò chó cêìn xoã giaây vaâ ài; möåt thaânh phöë luön hêëp dêîn chó khi úã xa anh; nhûäng cö gaái Cuba naây, anh cûá nhòn vaâo àöi mùæt àen laáy cuãa hoå êëy, nhûäng àöi mùæt nöìng àûúåm aánh mùåt trúâi. Nïëu anh khöng muöën lêín traánh baãn thên mònh thò cûá viïåc cùæt boã moåi thûá, àûâng ài àïën thaânh phöë vaâ àûâng nöëi àiïån thoaåi. "Khoaãng nûãa giúâ ài xa Finca, anh àaä lïnh àïnh trïn thuyïìn chöî laân nûúác xanh thêîm cuãa doâng Gulf Stream vaâ sau mûúâi lùm phuát lïn thuyïìn, anh àaä vûúåt qua böën lùçn nûúác. Hoùåc coá thïí anh seä
25. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä thñch bùæn chim cêu söëng úã cêu laåc böå bùæn suáng chó ngay dûúái àûúâng gêìn Finca. Phuâ húåp vúái tuái tiïìn lúán nïëu àêëy laâ caách anh muöën. Àêëy laâ caách chuáng töi àaä laâm khi Tommy Shevlin, Pichon Aguilera, Winston Guest vaâ Thorwald Sanchez àïën àêy húåp thaânh àöåi vaâ anh khöng thïí àoâi hoãi nhûäng phaát àaån naâo chñnh xaác hún khi luä möìi söëng àûúåc huêën luyïån vaâ chuáng töi ngang àiïím vúái Hugh Casey, Billy Herman, Augie Galan, Curt Davis vaâ vaâi tay suáng nûäa, têët caã àïìu laâ nhûäng thiïån xaå. Cuäng chñnh nhûäng ngûúâi phaãn àöëi choåi gaâ seä chöëng àöëi viïåc anh bùæn chim cêu. Mùåc duâ àiïìu àoá àaä bõ cêëm úã nhiïìu núi, nhûng úã àêy thò àûúcå pheáp; àêëy laâ mön thïí thao - caá àöå höìi höåp nhêët maâ töi biïët - àöëi vúái caác tay suáng. Cûá àïí mùæt àïën viïåc àoá thò thûåc sûå chaán lùæm." "Tuy nhiïn, liïåu coá nhaâm chaán khi cûá söëng caã nùm nhû thïë maâ chùèng thay àöíi muâa gò caã?" töi hoãi. "Öng khöng nhúá muâa xuên muâa thu úã New England nhû thïë naâo sao?". "úã àêy chuáng töi cuäng thay àöíi theo muâa," öng noái. "Muâa chuyïín chêåm, khöng àöåt ngöåt nhû úã New England, núi ba meå töi phaãi tûâ boã vò thúâi tiïët khöng thuêån lúåi vaâ àêët àai thò cùçn cöîi. Nhûng chuáng töi coân coá Red Lodge, Montana hay thêåm chñ laâ Cody, Wyoming hay West Yellowstone vúái Big Jim Savage chia quên baâi cuöëi cuâng tuyïåt vúâi àïën nöîi chó coá bonå treã múái phaát hiïån ra, hay Billings vaâo töëi thûá baãy hay thêåm chñ, meå kiïëp, Casper - thaânh phöë dêìu hoãa núi cö Mary àiïìu dûúäng." Nhûäng ly daiquiri vêîn àûúåc mang àïën khi chuáng töi thaão luêån vïì nhûäng böå phim taâi liïåu cuãa Robert Flaherty maâ Hemingway thûåc sûå thaán phuåc, vïì Ted Williams, vïì Cêu laåc böå Saách Trong Thaáng, vïì Lena Horne, vïì Proust, vïì tivi, vïì caách cêu caá kiïëm, vïì thuöëc kñch thñch tònh duåc vaâ ngûúâi da àoã, cho àïën têån taám giúâ, khöng phaãi àe doåa caái kyã luåc daiquiri cuãa Hemingway maâ àe doåa viïåc uöëng liïìn tuâ tò hún baãy ly cuãa Hotchner. Hemingway lêëy rûúåu mang ài àûúâng, öng ngöìi ghïë trûúác chiïëc xe vûaâ chúã ngûúâi vûâa chúã haâng bïn caånh anh taâi xïë Juan cuãa mònh; vaâ bùçng caách naâo àoá töi cöë nhúá trong caái àêìu bïình böìng hún men cuãa mònh rùçng saáng höm sau öng seä àoán töi lïn taâu ra khúi. Töi cuäng cöë - xin àûâng hoãi laâ bùçng caách naâo - ghi laåi àöi àiïìu vïì cuöåc àöëi thoaåi cuãa chuáng töi vò lúåi ñch cuãa töíng biïn têåp túâ Cosmopolitan. Viïåc àoá khúãi àêìu cho thoái quen maâ töi luön giûä suöët toaân böå thúâi gian töi quen biïët
26. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 26 öng. Vïì sau töi gia cöë thïm cuöën nhêåt kyá bùçng nhûäng àöëi thoaåi ghi laåi tûâ chiïëc caát-xeát boã tuái maâ chuáng töi mang theo khi ài cuâng nhau. Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Papa Hemingway, NXB Bantam Book, Toronto, 1967
27. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä CHÊN DUNG NGAÂI PAPA Malcolm Cowley Khi töi noái vúái Hemingway laâ töi àang viïët möåt baâi baáo vïì öng - têët nhiïn laâ baâi baáo êëy öng chûa àûúåc àoåc - öng àaä yïu cêìu töi noái roä rùçng öng khöng chõu traách nhiïåm vïì bêët cûá àiïím khöng àuáng hoùåc bêët cûá möåt loaåi taâi leã mang tñnh truyïìn thuyïët naâo coá thïí àûúåc gaán cho öng. Taâi liïåu àïí viïët baâi baáo naây àûúåc thu thêåp tûâ nhûäng ngûúâi tûâng quen biïët öng. Hemingway tuyïn böë vúái töi rùçng öng seä lêëy laâm vui thñch nïëu chûáng minh àûúåc rùçng khöng möåt sûå kiïån naâo trong baâi baáo àaä tûâng xaãy ra vaâ öng seä rêët vui loâng baác boã nhûäng sûå kiïån àoá, sûå kiïån vïì cuá àêm àêìu cuãa öng vaâo caái keát nûúác cöë àõnh úã London, hay öng àaä tûâng laâm viïåc bùçng bêët cûá khaã nùng naâo, hay öng àaä tûâng cöång taác vúái tuêìn baáo nùm xu (coá leä bêy giúâ laâ möåt haâo), tuêìn baáo maâ öng nhùæc ài nhùæc laåi roä raâng khöng phaãi laâ Saturday Evening Post. Àaä hai mûúi nùm kïí tûâ khi Hemingway viïët Giaä tûâ vuä khñ, taác phêím hêìu nhû àaä àûúåc nhêët trñ xem laâ tiïíu thuyïët Myä hay nhêët viïët vïì Thïë chiïën I. Taác phêím naâo seä trúã thaânh tiïíu thuyïët hay nhêët vïì Thïë chiïën II úã möåt thúâi àiïím naâo àoá chùæc vêîn la â vêën àïì coân àïí ngoã vaâ gêy tranh caäi. Àïën nay àaä coá möåt vaâi taác phêím hay, göìm coá Phoâng trûng baây, vúái tònh caãm êëm aáp, Trêìn truåi vaâ caái chïët vúái yïëu töë hiïån thûåc vaâ maånh meä, vaâ gêìn àêy hún laâ Nhûäng con sû tûã non, möåt bûác tranh toaân caãnh vïì quên àöåi Myä úã chêu Êu. Hêìu hïët nhûäng tiïíu thuyïët múái vïì chiïën tranh àïìu àûúåc viïët tinh xaão hún nhûäng tiïíu thuyïët chiïën tranh trûúác àoá, nhûng luön luön ngoaåi trûâ Giaä tûâ vuä khñ. Hêìu hïët nhûäng tiïíu thuyïët êëy àïìu cho thêëy sûå aãnh hûúãng cuãa Hemingway úã möåt mûác àöå naâo àoá, nhûng vêîn khöng thïí saánh àûúåc vúái khaã nùng kiïn nhêîn hay sûå hûáng thuá khaác biïåt cuãa öng vïì cuöåc
28. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 28 söëng. Sûå thïí laâ thïë, khi maân sûúng taãn ài thò ta thêëy möåt Hemingway, giúâ àêy toác àaä àiïím baåc, àaä laâm cha, àaä viïët tiïíu thuyïët hay nhêët vïì cuöåc chiïën tranh naây, quaã laâ nhû thïë. Öng bùæt àêìu viïët rêët lêu trûúác àoá, trûúác caã sûå kiïån Trên Chêu Caãng vaâ öng àang mêët thïm thúâi gian àïí hoaân thaânh noá. Bêy giúâ öng àaä coá hún möåt nghòn trang baãn thaão vaâ öng nghô rùçng möåt ñt trong söë àoá laâ àoåc àûúåc, nhûng öng muöën têët caã phaãi trúã nïn tuyïåt vúâi. Àoá cuäng laâ àiïìu öng seä baân vïì tiïíu thuyïët, thêåm chñ vúái caã ngûúâi xuêët baãn vaâ caác thaânh viïn trong gia àònh öng. Sau naây Maxwell Perkins, ngûúâi biïn têåp cuãa öng úã nhaâ xuêët baãn Scribner, àaä tûâng phiïìn toaái vò ngûúâi ta goåi àiïån àïën hoãi xem quyïín saách naây viïët vïì caái gò. Max àaä àïí cho thû kyá cuãa mònh traã lúâi àiïån thoaåi, cho duâ hoå laâ nhûäng nhên vêåt quan troång. "Haäy baão hoå." öng ta chó thõ cho cö thû kyá, "cuöën saách viïët vïì àêët, biïín vaâ bêìu trúâi." Coá leä sûå diïîn taã naây hêìu nhû chûáng minh töët moåi àiïìu. Hemingway coá thïí viïët möåt tiïíu thuyïët chiïën tranh vïì cöng viïåc úã biïín, bêìu trúâi vaâ àêët liïìn maâ khöng phaãi dûåa vaâo gò caã ngoaâi nhûäng chuyïën phiïu lûu cuãa öng. Cöng viïåc cuãa öng úã biïín laâ vò cú quan tònh baáo Naval úã ngay trong cabin chiïëc taâu daâi mûúâi hai meát cuãa öng, chiïëc Pilar, chiïëc taâu àaä àûúåc caãi trang thaânh taâu buön. Trong gêìn hai nùm tûâ nùm 1942 àïën 1944, chiïëc taâu naây àaä àûúåc caãi trang thaânh nhiïìu kiïíu khaác nhau, tuêìn tiïîu khùæp búâ biïín Bùæc cuãa Cuba. Taâu Pilar chúã theo möåt nhoám chñn ngûúâi, bïn caånh àoá coân coá vêåt duång àiïån àaâi, suáng maáy, suáng bazöca vaâ chêët nöí coá sûác cöng phaá maånh. Muåc àñch cuãa noá laâ baám saát vaâ tiïu diïåt taâu ngêìm Àûác; trong trûúâng húåp êëy Hemingway àaä chuêín bõ àïí tiïën haânh möåt kïë hoaåch dênî túái viïåc tiïu diïåt taâu ngêìm Àûác vaâ cuäng coá thïí laâ caã con taâu buön êëy nûäa. Viïåc khöng coá taâu ngêìm Àûác naâo àïën trong têìm têën cöng cuäng quyïët àõnh àïën sûå söëng coân cuãa thuyïìn trûúãng vaâ thuãy thuã àoaân. Dêîu sao, rêët nhiïìu lêìn taâu Pilar àaä giuáp phaát hiïån ra võ trñ cuãa nhûäng chiïëc taâu ngêìm maâ sau àoá àûúåc baáo vïì lûåc lûúång haãi quên nhû laâ "thuãy löi xêm nhêåp". Spruille Brader laâ àaåi sûá Myä úã Cuba, khi êëy àaä cho pheáp tiïën haânh nhiïåm vuå vaâ àaåt àûúåc kïët quaã xacá àõnh. Öng ta àaä viïët trong möåt laá thû vïì sûå phuåc vuå cuãa Hemingway úã Cuba:
29. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä "Nhiïåm vuå vö cuâng nguy hiïím, vò chùæc chùæn möåt thuyïìn àaánh caá trong nhûäng àiïìu kiïån bònh thûúâng seä khöng thïí àõch laåi àûúåc möåt taâu ngêìm àûúåc trang bõ vuä khñ haång nùång nhû vêåy. Duâ sao, Ernest cuäng àaä vaåch ra möåt kïë hoaåch thöng minh, vaâ töi tin tûúãng seä giaânh chiïën thùæng trong trêån àaánh maâ anh ta coá thïí tiïëp cêån. Thûåc sûå laâ anh êëy àaä phaát hiïån ra, vaâo caái ngaây maâ tuây viïn haãi quên cuãa töi àaä khöng goåi anh êëy vïì Havana khi anh êëy úã võ trñ mònh choån núi taâu ngêìm Àûác xuêët hiïån suöët hai tû tiïëng àöìng höì. Tuy thïë, trong rêët nhiïìu trûúâng húåp, anh êëy àa ä thu àûúåc nhiïìu thöng tin giaá trõ vïì àõa àiïím cuãa taâu ngêìm Àûác. Àaánh giaá cao sûå àoáng goáp àoá cuãa Ernest, töi maånh daån àïì nghõ tùång thûúãng huên chûúng cho anh êëy." Cöng viïåc trïn trúâi cuãa öng tiïëp theo sau cöng viïåc cuãa öng trïn biïín. Sau khi hai taâu ngêìm cuöëi cuâng cuãa Àûác àaä bõ phaát hiïån úã Cuba vaâo muâa xuên nùm 1944, Khöng quên Hoaâng gia Anh àaä àûa Hemingway sang Anh, núi öng nhêån nhiïåm vuå laâm phoáng viïn. Öng thñch nhûäng phi cöng ngûúâi Anh, vaâ hoå àaä àûa öng theo trong nhiïìu àúåt bay taác chiïën, trûúác vaâ sau ngaây àöí böå. Nhiïåm vuå cuãa öng trïn mùåt àêët bùæt àêìu tûâ ngaây hai mûúi thaáng baãy vaâ tiïëp tuåc cho túái àêuì muâa xuên 1945. Chñnh thûác thò Hemingway laâ möåt phoáng viïn cuãa tuêìn baáo Collier àûúåc cûã àïën Àöåi quên thûá ba, nhûng öng khöng vui veã trúã thaânh möåt quan saát viïn maâ chó viïët àuã baâi (saáu baâi trong mûúâi möåt thaáng) àïí àïìu àùån gúãi vïì. Öng cuäng khöng àïën Àöåi quên thûá ba, khöng thñch tûúáng Patton. Àêìu tiïn öng vêîn liïn laåc vúái àöåi khöng kñch Myä úã Normandy, röìi sau khi choåc thuãng phoâng tuyïën àõch úã St. Lo, öng gia nhêåp Sû àoaân böën böå binh thuöåc Àöåi quên thûá nhêët, núi öng tòm àûúåc nhûäng ngûúâi baån töët vaâ thoãa maän vúái nhiïìu trêån àaánh. Ngûúâi baån töët nhêët cuãa öng laâ Àaåi taá C.T. Lanham úã trung àoaân 22 (bêy giúâ laâ thiïëu tûúng).á Chiïën tranh hêìu nhû vêîn tiïëp diïîn vaâ àaä tiïën túái cao àiïím úã rûâng Huertgen, ngay saát biïn giúái nûúác Àûác. Taåi àoá, trong möåt trêån àaánh keáo daâi mûúâi taám ngaây vaâo thaáng mûúâi möåt, trung àoaân cuãa Buck Lanham vúái ba nghòn hai trùm quên àaä thiïåt maång mêët hún hai nghòn saáu. Böën sô quan chó huy tiïíu àoaân tûã thûúng trong chûa àêìy ba mûúi saáu tiïëng. Hemingway úã laåi vúái trung àoaân cho túái khi trêån àaánh kïët thuác, chia xeã moåi möëi nguy hiïím vaâ gian khöí vúái hoå ngoaåi trûâ viïåc uöëng
30. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 30 rûúåu. Àïí àöëi phoá trûúác vúái sûå ruãi ro cuöëi cuâng, öng àaä mang theo hai biàöng àeo vaâo trûúác thùæt lûng Gott-mit-Uns maâ öng lêëy àûúåc cuãa möåt tay lñnh Àûác àaä chïët. Möåt biàöng àûång àêìy rûúåu gin, chiïëc kia àûång rûúåu veácmuát maånh, vaâ öng hoâa lêîn chuáng àïí laâm thaânh möåt loaåi maáctin êëm nhûng rêët maånh. Trúã laåi thaáng taám, khi sû àoaân böën tiïën vaâo theo hûúáng àöng tûâ Normandy, Hemingway ài trong haâng quên tiïn phong trïn chiïëc xe jeep cuãa öng vaâ bùæt àêìu tiïëp xuác vúái du kñch Phaáp. Daáng ngûúâi öng oai huâng vúái àöi vai röång, böå ngûåc núã vaâ caái àêìu maâ theo lúâi öng thò quaá to so vúiá chiïëc muä sùæt cuãa lñnh Myä, möåt vïët seåo sêu ngay trïn àêìu öng - tûâ cuá va àêìu vaâo keát nûúác cöë àõnh úã London khi mêët àiïån - vaâ möåt böå rêu rêåm hònh quaåt maâ öng àaä àïí trong thúâi gian chiïën tranh. Du kñch Phaáp tin rùçng hùèn öng phaãi laâ möåt võ tûúáng, nhûng Hemingway noái vúái hoå öng chó laâ àaåi uyá. Möåt du kñch hoãi öng, "Laâm thïë naâo maâ möåt ngûúâi khaá giaâ vaâ tûâng traãi nhû öng, laåi mang nhûäng vïët seåo chiïën tranh àaáng kñnh maâ vêîn laâ möåt àaåi uyá?". "Chaâng trai," nhên cú höåi naây Hemingway traã lúâi luön cho nhiïìu ngûúâi khaác, "nguyïn nhên àún giaãn thöi vaâ àoá laâ nöîi àau. Töi khöng bao giúâ hoåc àoåc hay hoåc viïët." Ngûúâi laái xe cuãa öng, Pellkey "àoã" nghô rùçng du kñch Phaáp laâ àöåi quên cûâ nhêët maâ anh ta tûâng ài cuâng. "Khöng ai thöët ra möåt lúâi heân nhaát naâo cho duâ hoå coá bõ giïët hay khöng," anh ta noái. Chiïëc xe jeep cuãa Hemingway tiïëp tuåc xuêët hiïån úã nhûäng núi khöng ngúâ túái. "Töi luön giûä möåt caái ghim trïn baãn àöì cho giaâ Ernest Hemingway", sô quan chó huy cuãa Sû àoaân böën noái vúái àaåi tûúáng R.D. Barton khi öng ta àang chó dêîn cho nhûäng phoáng viïn khaác. Vaâi ngaây trûúác àêy Sû àoaân àaä túái àûúåc söng Seine úã phña trïn Paris, núi ngûúâi Àûác lêåp phoâng tuyïën úã phña trûúác vaâ caã hai bïn sûúân. "Giaâ Ernest Hemingway àaä úã caách àêy saáu mûúi dùåm vûúåt trûúác têët caã moåi muäi têën cöng trong Àöåi quên thûá nhêët", tûúáng Barton noái vúái ban tham mûu cuãa öng ta. "Öng êëy àaä gûãi thöng tin trúã laåi. Nhûng bêy giúâ caác anh nghô öng êëy noái gò? Öng êëy noái rùçng nïëu muöën giûä àûúåc núi êëy thò öng seä cêìn phaãi coá xe tùng." Àoá laâ ngaây àêìu tiïn cuãa tuêìn lïî öng úã Rambouillet, caách Paris ba mûúi dùåm vïì hûúáng têy nam. Hemingway àaä àïën möåt
31. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä thaânh phöë nhoã vaâo ngaây 19 thaáng 8, ngay sau àöåi kyå binh lûu àöång àûúåc cú giúái hoáa. Nhûäng cêy Irñt cuâng loaâi cuäng àaä núã hoa trïn möîi ö cûãa söí, nhûng ngay khi quên àöåi àûúåc lïånh ruát ài núi khaác thò hoa Irñt biïën mêët. Ngûúâi Ramboli, nhû ngûúâi ta goåi, biïët rùçng coá nhûäng chiïëc xe tùng haång nùång cuãa Àûác àang úã quanh àêy vaâ hoå coá cú súã àïí súå bõ taân saát nïëu quên Àûác chiïëm laåi àûúåc thaânh phöë khöng phoâng thuã naây. Hemingway quyïët têm giûä noá, vúái möåt chiïëc xe troång taãi cuãa du kñch Phaáp vaâ sûå uãng höå tinh thêìn cuãa àaåi taá David Bruce úã Vùn phoâng lûåc lûúång chiïën lûúåc, ngûúâi àaä choån Rambouillet nhû möåt àõa àiïím thñch húåp àïí tiïëp tuåc cöng taác phaãn giaán cuãa mònh. "Phoâng nguã cuãa Ernest úã khaách saån Du Grand Veneur laâ böå phêån àêìu naäo cuãa têët caã caác cuöåc haânh quên," àaåi taá Bruce viïët trong möåt laá thû. "úã àoá, vêån chiïëc súmi daâi tay, öng tiïëp nhûäng ngûúâi àûa tin tònh baáo, nhûäng ngûúâi tõ naån tûâ Paris, nhûäng ngûúâi boã tröën khoãi quên àöåi Àûác, nhûäng viïn chûác àõa phûúng vaâ têët caã nhûäng ngûúâi tòm àïën. Möåt ngûúâi Phaáp tröng dûä túån vúái khêíu suáng maáy àûáng baão vïå sùén saâng úã cûãa. Bïn trong, Ernest, tröng nhû öng thêìn rûúåu ngùm àen vui nhöån, àang phên xûã nùång, nheå, trung bònh bùçng tiïëng Anh, tiïëng Phaáp vaâ tiïëng Àûác bêåp boäm." Hai aã gaái àiïëm bõ buöåc töåi vò coá quan hïå vúái quên àõch àûúåc triïåu túái chöî öng àïí xeát xûã. Thay vò ra lïånh phaãi caåo àêìu hoå, nhû nhûäng ngûúâi bùæt giam yïu cêìu, öng thao thao vúái hoå möåt baâi giaãng àaåo àûác nghiïm khùæc vaâ bùæt hoå rûãa cheán àôa. Möåt ngûúâi Balan àaâo nguä tûâ Vehrmacht, àûúåc thêím vêën vaâ röìi bõ bùæt ài goåt khoai têy; möåt trung sô ngûúâi aáo phaãi rûãa xe jeep. Sau khi cho canh gaác rêët caã moåi tuyïën àûúâng, sûå quan têm chñnh cuãa Hemingway laâ xaác àõnh àuáng nhûäng cöng sûå phoâng ngûå cuãa boån Àûác úã phña nam Paris. Öng tung ra nhûäng àöåi tuêìn tra coá vuä trang àïí thu huát hoãa lûåc Àûác vaâ quên tònh nguyïån laâ dên thûúâng ài xe àaåp traâ tröån vaâo haâng nguä Àûác, vaâi ngûúâi trong söë hoå àaåp xe trïn moåi neão àûúâng cuãa Paris vaâ trúã vïì trao cho Hemingway nhûäng baãn phaác thaão vaâ nhûäng muä àêìy trûáng tûúi. Öng àaä nhêån sûå giuáp àúä vaâ lúâi khuyïn cuãa möåt àiïåp viïn mêåt nöíi tiïëng ngûúâi Phaáp dûúái biïåt danh "Mr. Sheep" - M. Mouton. Khöng lêu sau àoá, tûúáng Leclerc àïën Rambouillet vúái sû àoaân xe bocå theáp Phaáp àaä àûúåc choån àïí giaãi phoáng Paris. Tûúáng Leclerc khöng thñch
32. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 32 phoáng viïn Myä hay du kñch Phaáp, nhûng Hemingway vaâ M. Mouton àaä ùn töëi vúái Tham mûu trûúãng cuãa öng ta vaâ àûa cho öng ta möåt baãn toám tùæt chi tiïët keâm theo nhûäng baãn veä phaác thaão vïì cöng sûå phoâng thuã cuãa boån Àûác trïn têët caã caác tuyïën àûúâng giûäa Paris vaâ Rambouillet. "Töi tin," àaåi taá Bruce noái, "laâ thöng tin naây coá möåt taác duång quyïët àõnh àöëi vúái viïåc thûåc hiïån thaânh cöng cuöåc haânh quên túái Paris cuãa tûúáng Leclerc." Saáng súám ngaây 25 thaáng 8, Hemingway theo sau möåt trong nhûäng àöåi xe boåc theáp cuãa Phaáp tiïën têån laâng Buc, gêìn Versailles, núi maâ öng biïët rùçng àoaân quên seä phaãi taåm dûâng laåi möåt chuát búãi sûå khaáng cûå cuãa quên Àûác. Khi êëy, nhûäng du kñch tiïn phong cuãa öng - nhûäng ngûúâi giúâ àêy àaä húåp thaânh möåt àöåi quên àûúåc cú giúái hoáa hún hai trùm ngûúâi - àaä múã àûúâng tiïën vaâo thaânh phöë bùçng löëi tùæt. Lûåc lûúång àùåc nhiïåm cuãa Hemingway àaä chiïën àêëu trong möåt cuöåc chaåm traán nhoã úã Arc de Triomphe trong khi lûåc lûúång chñnh quy cuãa Leclerc vêîn coân úã búâ Nam söng Seine. Töëi höm àoá, Robert Capa, möåt thúå aãnh àïën tûâ Paris cuâng vúái nhûäng phoáng viïn khaác, àaä bõ caãn trúã búãi sûå nghiïm khùæc cuãa Leclerc. Capa ài thùèng àïën khaách saån Ritz, núi anh ta nhêån ra ngûúâi laái xe cuãa Hemingway àang àûáng gaác ngoaâi cûãa. Pelkey noái theo kiïíu cuãa Hemingway, "Böë àaä choån àûúåc khaách saån töët. Nhiïìu thûá trong hêìm rûúåu. Öng lïn nhanh ài." Sau trêån àaánh nhoã úã Rambouillet àoá àaä coá möåt cuöåc tranh caäi trong giúái quên sûå xem coá nïn tùång huy chûúng cho Hemingway àïí laâm möåt têëm gûúng töët nöíi bêåt vïì viïåc àûa tin tònh baáo, hay coá nïn xûã sú thêím öng vò àaä vi phaåm hiïåp àõnh Geneva, gêy aãnh hûúãng àïën viïåc chó huy caác phoáng viïn chiïën tranh. Huy chûúng àûúåc nhêån rêët muöån, úã cêëp Bronze Star; nhûng àêìu tiïn tûúáng thanh tra cuãa Àöåi quên thûá ba àïì nghõ nhûäng hoaåt àöång cuãa öng phaãi àûúåc àiïìu tra àuáng thïí thûác. Viïåc àoá bùæt àêìu vaâo ngaây 2 thaáng 9 nùm 1944 vaâ chiïëm mêët hún taám tuêìn. Vaâo thaáng mûúâi, Hemingway bõ goåi trúã laåi phoâng tuyïën Siegfried àïí thêím vêën. Nhûäng phoáng viïn khaác àaä khai nhû ngûúâi quên tûã rùçng hoå chûa bao giúâ nhòn thêëy öng mang vuä khñ trïn ngûúâi caã. Cuöëi cuâng, öng cuäng àûúåc baáo cho biïët cuöåc àiïìu tra - trñch lúâi sô quan haânh chñnh cao cêëp - "Cuöåc àiïìu tra kïët luêån àûúng sûå khöng coá vi phaåm naâo àöëi vúái nhûäng quy àõnh hiïån coá vïì phoáng viïn chiïën tranh." Öng
33. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä vöåi vaä trúã laåi Sû àoaân böën, núi àang chuêín bõ cho trêån àaánh úã rûâng Huertgen. "Trong cuöåc chiïën tiïëp theo,"öng noái vúái Buck Lanham, "Töi seä phaãi xùm ngûúåc hiïåp àõnh Geneva lïn möng àñt, vò töi coá thïí àoåc noá bùçng gûúng." Nïëu tiïíu thuyïët cuãa Hemingway viïët vïì cuöåc chiïën tranh cuöëi cuâng lêëy nïìn taãng laâ cöng viïåc cuãa öng trïn mùåt àêët, thò chùæc chùæn noá seä bao göìm töíng söë nhûäng trêån àaánh maâ öng trûåc tiïëp tham gia nhiïìu hún bêët kyâ tiïíu thuyïët chiïën tranh naâo xuêët hiïån tûâ trûúác àïën nay. Sûå say mï maåo hiïím cuãa öng seä ài vaâo trang saách, cuâng vúái nhûäng tònh caãm baån beâ ma â öng tòm thêëy giûäa nhûäng ngûúâi lñnh Myä úã chiïën trûúâng. Cuöën tiïíu thuyïët êëy coá thïí laâ bi kõch, nhûng noá seä khöng bõ luyå. "Hêìu hïët nhûäng sûå kiïån trong cuöåc chiïën cuöëi cuâng naây àaä taåo nïn caãm xuác," öng noái, "trong khi cuöåc chiïën àêìu tiïn chó mang laåi cho töi möåt chuát caãm xuác maâ thöi. Nhûng töi cuäng àaä coá möåt tònh baån thêåt töët àeåp. Töi chûa tûâng quen biïët nhûäng con ngûúâi tûã tïë àïën thïë vaâ àêy laâ lêìn àêìu tiïn töi coá cú höåi àïí vêåt löån vúái ngön ngûä cuãa chñnh mònh." Hemingway rêët nhiïåt tònh vúái caác sô quan vaâ nhûäng ngûúâi àa ä chiïën àêëu bïn caånh öng, vaâ hoå cuäng àaáp laåi bùçng tònh caãm nöìng nhiïåt êëy. "Khöng coá gò laâ tuyïåt àöëi," Buck Lanham noái, "nhûng Ernest, ngûúâi àaä tûâng cöång taác vúái Trung àoaân 22, laâ möåt ngûúâi àûúåc khêm phuåc vaâ yïu mïën nhêët. Khi nhûäng cûåu binh cuãa trung àoaân thaânh lêåp höåi cûåu chiïën binh, öng laâ möåt trong hai ngûúâi duy nhêët khöng thuöåc quên àöåi àûúåc bêìu choån laâm thaânh viïn danh dûå." Hêìu hïët moåi ngûúâi àïìu cöng nhêån öng laâ möåt taác giaã nöíi tiïëng. "Chaâ, anh chaâng Hemingway naây laâ ai? Anh ta laâ möåt ngûúâi lñnh töët," möåt ngûúâi trong söë hoå noái vúái ngûúâi laái xe àang taåm thúâi thay thïë Pelkey "àoã". "Töi khöng biïët," ngûúâi laái xe noái. "Öng thuöåc haång ngûúâi quan troång naâo àoá. Töi àaä laái xe cho öng möåt thaáng maâ töi vêîn khöng biïët öng laâm gò." Möåt phoáng viïn àaä mö taã trong möåt cuöåc noái chuyïån vïì chuyïën ài maâ anh ta àûúåc ài cuâng vúái Hemingway, khi hoå khúãi haânh trûúác bònh minh àïën töíng haânh dinh cuãa Lanham úã rûâng Huergen. "Têët caã moåi ngûúâi àïìu biïët xe jeep cuãa öng," anh phoáng viïn noái. "Tûâ trong nhûäng khu rûâng töëi baån coá thïí nghe thêëy haâng trùm gioång noái àang cêët lïn, hïët ngûúâi noå àïën ngûúâi kia, "Xin chaâo ngaâi Hemingway". Cûá nhû laâ nghi lïî àöëi vúái möåt öng vua vêåy."
34. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 34 Caác sô quan cuãa Sû àoaân böën àaä àùåt cho öng rêët nhiïìu biïåt danh thên mêåt. Hoå goåi öng laâ Ernest, möåt caái tïn maâ öng chó àöìng yá goåi giûäa nhûäng baån beâ thên thiïët, hoùåc thúå sùn lñnh Àûác, hoùåc Hemingway baác sô giaâ - khi öng tranh caäi vúái thêìy thuöëc têm thêìn vïì sûå kiïåt sûác cuãa chiïën trêån - hoùåc hoå nhùæc laåi sûå miïu taã cuãa chñnh öng vïì baãn thên mònh nhû möåt Ernest Hemorrhoid (bïånh trô), Pyle cuãa ngûúâi ngheâo, nhûng hêìu hïët hoå àïìu goåi öng laâ Papa hoùåc Pop. Àoá laâ nhûäng caái tïn maâ öng thñch nhêët vaâ chuáng àaä theo öng trúã laåi Cuba, núi nhûäng ngûúâi giuáp viïåc nhaâ, dên laâng úã San Francisco de Paula, nhûäng ngû dên úã Cojimar vaâ nhûäng ngûúâi böìi trong quaá caâ phï öng yïu thñch úã Havana àïìu noái chuyïån vúái öng vaâ goåi öng laâ Papa. Baån goåi möåt ly daiquiri, cöë giaãi thñch baånmuöën noá àûúåc pha chïë nhû thïë naâo, vaâ ngûúâi böìi úã quaán Florida seä noái nheå nhaâng, "Theo kiïíu Papa phaãi khöng?" Nïëu baån traã lúâi, "Àuáng, nhû Papa êëy," thò möåt ly daiquiri to gêëp àöi khöng àûúâng seä hiïån ra trong bònh tröån rûúåu cöëc tai àêìy traân àaá xay. "Papa, böë viïët nhû chuáng ta coá thïí uöëng", möåt luêåt sû ngûúâi Cuba úã Ambos Mudos noái trong khi Hemingway ài túái àïí kiïím tra nhû thûúâng lïå vaâ nghiïm nghõ nhû thïí laâ öng chuã quêìy. Àöi khi baån beâ miïu taã öng nhû mötå Papa phûác taåp, sûå phûác taåp maâ, hoå giaãi thñch, chñnh xaác laâ sûå àöëi nghõch cuãa möåt ngûúâi cha phûác taåp. Thay vò tòm kiïëm möåt ngûúâi cha thay thïë àïí nuöi nêëng vaâ baão vïå mònh, thò öng laåi cöë gùæng tiïëp tuåc baão vïå vaâ àùåt kïë hoaåch cho ngûúâi khaác. Nhûäng ngûúâi àaân öng vaâ àaân baâ treã hún àïën gùåp öng àïí tòm lúâi khuyïn vïì nhûäng vûúáng mùæc vùn chûúng vaâ chuyïån yïu àûúng cuãa hoå, öng noái vúái hoå nhû thïí öng laâ möåt ngûúâi tûâng traãi chñn mûúi tuöíi trong khi öng múái chó böën chñn. "Töi laâ ngûúâi khaá may mùæn," öng noái, "vò quan hïå vúái nhûäng ngûúâi giaâ hún khi töi coân treã vaâ nhûäng ngûúâi treã khi giúâ àêy töi giaâ hún." Mr. Papa, nhû öng thûúâng kyá dûúái möîi laá thû cuãa mònh, laâ möåt ngûúâi to lúán vúái daáng ài thùèng àûáng khiïën öng dûúâng nhû cao chiïìu cao gêìn 1,8 meát hún cuãa mònh. Sau chiïën tranh buång öng phïå ra, nhûng bêy giúâ öng àaä tûå têåp àïí giaãm xuöëng khoaãng chñn lùm cên, hoùåc mûác khöng nhiïìu hún troång lûúång quyïìn Anh cuãa öng trûúác àoá laâ gêìn chñn mûúi cên. Öng coá cú thïí nhû möåt voä sô quyïìn Anh, nhûäng mùæt caá nhoã, bùæp chên lúán, höng heåp, vai röång vaâ hai caánh tay àêìy cú bùæp, àûúâng kñnh bùæp tay ào àûúåc gêìn böën
35. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä mûúi centimet. Àêìu öng to vaâ giöëng àêìu sû tûã, maái toác quùn gúån soáng bêy giúâ àaä chuyïín maâu xaám úã hai bïn thaái dûúng, böå rêu tua tuãa vaâ luön àïí lúãm chúãm daâi àïën hún nûãa centimet trïn goâ maá, vò öng coá möåt laân da nhaåy caãm vaâ gheát phaãi caåo rêu. Khi àeo chiïëc kñnh quên àöåi goång theáp vaâo, tröng ngaâi Papa nhû möåt hoåc giaã àang nghiïìn ngêîm möåt baãn thaão bùçng chûä Hy Laåp. Khi öng cûúâi thoaã maái tröng öng laåi giöëng möåt cêåu hoåc sinh àang hoaá trang bùçng böå toác giaã maâu xaám sùæt. Trong ngöi nhaâ úã Cuba, öng thûúâng quùng deáp ra vaâ ài chên àêët nhû möåt cêåu hoåc troâ. Chên öng to nhûng daáng àeåp; àöi baân tay röång vúiá nhûäng ngoán rêët daâi, moáng tay àûúåc cùæt vuöng vùæn, àöi tay cuãa möåt thúå maáy laânh nghïì hay möåt baác sô phêîu thuêåt. Öng khöng huát thuöëc, phêìn naâo laâ àïí giûä gòn khûáu giaác vö cuâng tinh nhaåy cuãa mònh; àöi khi öng hñt hñt gioá nhû möåt con gêëu àang caãnh giaác. Öng khöng thñch nhûäng bûäa tiïåc lúán. Öng thûúâng noái chuyïån vúái möîi ngûúâi möåt luác bùçng gioång trêìm, kñn àaáo. Gertrude Stein aác yá khi noái rùçng mùæt öng "biïíu löå sûå quan têm àêìy àam mï hún laâ chó quan têm," nhûng thûåc tïë baâ àang ban cho öng möåt lúâi khen. Ngaâi Papa quan saát, lùæng nghe vaâ ghi nhúá. "Khi ngûúâi ta noái, haäy chùm chuá lùæng nghe," öng àaä viïët nhû thïë trong laá thû khuyïn möåt nhaâ vùn treã. "Hêìu hïët moåi ngûúâi khöng bao giúâ lùæng nghe." Öng söëng trong àõa võ cuãa möåt trûúãng laäo, bao quanh búãi gia àònh, baån beâ vaâ nhûäng ngûúâi tuây tuâng cuãa öng. Taâi saãn cuãa öng úã Cuba chùèng coá gò nhiïìu - ngoaâi nhûäng con meâo - hai mûúi con laâ töíng söë gêìn àêy - saáu con choá ài thú thêín trong vaâ ngoaâi caái trang traåi lúán kiïíu Têy Ban Nha. Finca Vigia (hay coân goåi laâ Trang traåi thûúãng ngoaån) röång saáu heácta, coá vûúân, sên tennñt, bïí búi vaâ möåt caái thaáp trùæng, têìng trïn cuâng laâ núi Hemingway laâm viïåc. Bïn ngoaâi trang traåi coá möåt cêy böng goân, huyïìn bñ theo nghi thûác woodoo vúái lúáp voã cêy mïìm maåi maâu da voi. Phoâng khaách, daâi gêìn hai mûúi meát, vúái nhûäng bûác tûúâng giùng àêìy àêìu thuá maâ Hemingway àaä sùn àûúåc úã chêu Phi. Luác chiïìu muöån, cùn phoâng thûúâng öìn aâo vò nhûäng ngûúâi khaách vaâ ngûúâi àêìu bïëp Trung Hoa hiïëm khi biïët àûúåc coá bao nhiïu ngûúâi seä dûå bûäa töëi. Fince Vigia cêìn caã möåt àöåi phuåc vuå; bïn caånh ngûúâi àêìu bïëp coân coá hai ngûúâi giuáp viïåc nhaâ, hai àïën ba ngûúâi laâm vûúân vaâ möåt ngûúâi laái xe vúái hai chiïëc ö tö lúán vaâ möåt gara àïí xe, coân
36. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 36 chûa kïí àïën möåt ngûúâi thúå maáy cho chiïëc thuyïìn cêu àang thaã neo taåi möåt caãng nhoã úã Cojimar. Chi phñ cuãa ngaâi Papa rêët lúán, nhûng öng cuäng kiïëm àûúåc nhiïìu nhû thïë, mùåc dêìu bêët chêëp thûåc tïë laâ öng khöng xuêët baãn möåt tiïíu thuyïët naâo kïí tûâ nùm 1940. Saách cuãa öng àûúåc tiïëp tuåc baán úã Myä. úã nûúác ngoaâi, chuáng töi luön xuêët hiïån dûúái nhûäng baãn dõch múái, mùåc duâ öng thûúâng vêëp phaãi khoá khùn trong viïåc thu höìi tiïìn baãn quyïìn taác giaã ngoaâi nûúác, vò öng khöng thïí àïën têët caã caác nûúác êëy núi ngûúâi ta óm tiïìn cuãa öng. Kïí tû â khi Chuöng nguyïån höìn ai baán cho Paramount àûúåc 150.000 àö la thò hêìu hïët doanh thu cuãa öng laâ tûâ Hollywood. Ba trong söë böën tiïíu thuyïët cuãa öng bêy giúâ àaä àûúåc dûång thaânh phim vaâ sau naây Mark Hellinger, àûúåc khuyïën khñch búãi sûå thaânh cöng cuãa Nhûäng keã giïët ngûúâi, àaä dûå àõnh dûång toaân böå xï-ri truyïån ngùæn cuãa öng. Caái chïët cuãa Hellinger vaâo nùm ngoaâi àaä laâm tùæt ngêëm viïåc thu xïëp coá lúåi àoá, nhûng gêìn àêy Fox - Thïë kyã 20 mua baãn quyïìn Tuyïët trïn àónh Kilimanjaro vúái giaá 125.000 àö la, caái giaá kyã luåc vúái möåt truyïån ngùæn. Baâ Papa - cuäng àûúåc biïët nhû "Kitner" vaâ "Miss Mary" - àiïìu haânh viïåc gia àònh rêët coá hiïåu quaã, kïí caã thuïë thu nhêåp. Trûúác khi trúã thaânh ngûúâi vúå thûá tû cuãa Hemingway, baâ laâ Mary Welsh, con gaái cuãa möåt ngûúâi buön göî phaát àaåt úã Bemidji, Minn. Baâ töët nghiïåp àaåi hoåc Northwestern, laâm viïåc cho Daily News úã Chicago röìi túâ Express úã London, khi Hemingway gùåp baâ vaâo nùm 1944 thò baâ laâm trong ban biïn têåp cuãa túâ Time taåi London. Nhiïìu nùm trûúác öng àaä miïu taã Maria, nûä nhên vêåt trong Chuöng nguyïån höìn ai nhû möåt cö gaái coá goâ maá cao, miïång roä neát vúái àöi möi àêìy àùån, maái toác quùn maâu nêu vaâng cùæt ngùæn hùèn, chó daâi hún nhûäng súåi löng trïn têëm da haãi ly söëng möåt chuát. Têët caã nhûäng caách miïu taã êëy àïìu gùæn vúiá Miss Mary. úã Finca Vigia coá möåt ngöi nhaâ taách riïng daânh cho ba cêåu con trai cuãa Hemingway, nhûäng chaâng trai tön suâng cha mònh vaâ àïën thùm öng möîi khi coá thïí. John (coân goåi laâ Bumby) laâ con trai duy nhêët cuãa ngûúâi vúå àêìu, bêy giúâ hai lùm tuöíi. Trong höì sú chiïën tranh cêåu laâ möåt àaåi uyá úã Vùn phoâng lûåc lûúång chiïën lûúåc vúái nhiïåm vuå phña sau haâng nguä Àûác. Patrick (hay coân goåi laâ Mousie) hai mûúi tuöíi, laâ sinh viïn Àaåi hoåc Stanford. Gregory (coân goåi laâ
37. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Gigi) mûúâi baãy tuöíi àang hoåc lúáp cuöëi cêëp trûúâng trung hoåc Canterbury. Giöëng nhû Patrich, cêåu hoåc gioãi nhûng cha cêåu phaân naân rùçng cêåu àang trúã nïn say mï saách vúã thò chùæc chùæn seä phaá hoãng mêët taâi bùæn chim siïu haång cuãa cêåu. Gigi múái chó mûúâi möåt tuöíi khi giêåt àûúåc giaãi vö àõch bùæn chim böì cêu úã Cuba, boã qua böën ngûúâi àaä tûâng vö àõch úã hoân àaão êëy, hai ngûúâi tûâng vö àõch Têy Ban Nha vaâ ngûúâi daåy bùæn àaåi baác cuãa àöåi khöng kñch Myä. Chiïìu höm êëy ngaâi Papa cuäng bùæn vaâ haå thua Gigi nùm con chim. "Ernest laâ möåt àöëi thuã nùång kyá trong caác cuöåc thi bùæn suáng nhûng thûúâng khöng phaãi la â ngûúâi chiïën thùæng," Winston Guest baån öng noái, öng ta tûâng vö àõch vaâi lêìn. "Trïn caánh àöìng öng êëy hoaân toaân thoaãi maái vaâ bùæn möåt caách taâi tònh nhêët maâ töi tûâng chûáng kiïën." Lúâi noái naây àûúåc nhûäng ngûúâi khaác cöng nhêån, hoå kïí rùçng Hemingway khöng chó phaãn xaå nhanh àïën khaác thûúâng maâ dûúâng nhû coân àoåc àûúåc yá nghô cuãa con chim, vò öng biïët ngay àûúåc noá seä haânh àöång nhû thïë naâo trong laân gioá. Nhûäng ngûúâi baån êëy kïí rùçng caác cuöåc ài sùn cuãa öng úã Cuba hay Thung luäng Mùåt trúâi àûúåc töí chûác nhû nhûäng chiïën dõch quên sûå. Baån beâ cuãa Hemingway laâ möåt nhoám ùn yá àïën kyâ laå. Hoå göìm nhûäng nhaâ thïí thao quöëc tïë giaâu coá, nhûäng võ tûúáng úã West Point (öng thûúâng noái nhûäng võ tûúáng laâ ngûúâi töët), nhûäng võ linh muåc, voä sô, dö kïì, nhûäng tay àêëu boâ, minh tinh maân baåc (Gary Cooper, Ingrid Bergman, Marlene Dietrich) vaâ nhûäng ngûúâi tuâ gêìn àêy tröën thoaát tûâ Àaão Quyã. Möåt trong nhûäng ngûúâi tuâ àaä caãm ún öng àaä cho tiïìn vaâ giaãi thñch rùçng anh ta àaä söëng nhûäng thaáng nùm haånh phuác úã traåi trûâng giúái cuãa ngûúâi Phaáp. "Töi seä khöng bao giúâ quïn," anh ta noái, "vò möåt sûå hiïíu lêìm nhoã maâ töi bõ àaây túái àoá." Hemingway cuäng yïu mïën nhûäng ngûúâi thuöåc phaái Cöång hoâa bõ lûu àaây, àùåc biïåt laâ ngûúâi Basque maâ öng xem laâ tûã tïë nhêët trïn thïë giúái. Nhûäng ngûúâi baån khaác cuãa öng bao göìm - hay göìm caã, vò nhiïìu ngûúâi trong söë hoå àaä chïët - nhûäng nhaâ quyá töåc Têy Ban Nha, nhûäng chñnh khaách Cuba thuöåc nhiïìu àaãng khaác nhau, chuã quaán rûúåu úã têët caã caác têìng lúáp vaâ dên töåc, giaáo viïn daåy trûúåt tuyïët, thû kyá haäng àöì gia duång, nhûäng tay gùngxtú Chicago, gaái àiïëm, nhûäng keã naát rûúåu, nhûäng ngûúâi phuå traách muåc tin vùåt trïn baáo, möåt phoáng viïn Liïn Xö lûu vong do thanh trûâng, Max Perkins, Gertrude Stein, Cöng tûúác vaâ nûä Cöng tûúác miïìn Windsor.
38. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 38 Duâ úã àõa võ taâi chñnh hay xaä höåi naâo, hêìu hïët nhûäng ngûúâi baån êëy àïìu àaåt àûúåc sûå xuêët sùæc trong möåt lônh vûåc naâo àêëy àaä thu huát sûå quan têm nöìng nhiïåt cuãa Hemingway. Hoå cuâng chung nhûäng phêím chêët naâo àoá: sûå duäng caãm caã vïì thïí chêët lêîn tinh thêìn kïët húåp vúái löëi cû xûã àaáng tin cêåy trong hoaån naån. Hoå laâ nhûäng ngûúâi àaân öng vaâ àaân baâ daám chêëp nhêån sûå nguy hiïím vaâ àoá laâ möåt nguyïn nhên àïí hoå gùæn boá chùåt cheä vúái nhau. Hemingway cuäng àaä tûâng chêëp nhêån nguy hiïím va â söëng soát, nïn öng mang nhiïìu vïët seåo - raãi suöët tûâ trïn àónh àêìu cho àïën gan baân chên phaãi. Vïët seåo trïn baân chên öng giöëng nhû möåt cêy thöng giaáng sinh àûúåc khùæc nöíi úã àoá, àêëy laâ vïët seåo tûâ ba mûúi nùm trûúác khi öng bõ thûúng búãi möåt viïn àaån suáng cöëi nöí taåi chiïën haâo gêìn Fossalte di Piave. Coá vaâi vïët seåo trïn da àêìu öng, nhûng vïët to nhêët laâ kyã niïåm vïì möåt bûäa tiïåc úã Dorchester, London. Àïm 25 thaáng 5 nùm 1944, öng àang laái xe vïì nhaâ qua chöî khöng coá àeân thò chiïëc xe jeep àêm phaãi möåt teác nûúác cöë àõnh úã quaãng trûúâng Lowndes. Vïët thûúng cuãa öng phaãi khêu túái nùm mûúi baãy muäi, nhûng öng àaä thaáo chó muäi khêu khi nùçm trïn con taâu àûa öng àïën Fox Green Beach vaâo ngaây àöí böå. Trïn traán, trïn vai, caánh tay phaãi vaâ hai öëng chên öng laâ nhûäng vïët seåo khaác nhau ghi dêëu nhûäng sûå kiïån khaác nhau, àoá laâ caách maâ cêu chuyïån cuöåc àúâi àûúåc ghi dêëu lïn cú thïí öng. Öng sinh ngaây 21 thaáng 7 nùm 1899 úã Oak Park, ngoaåi ö Chicago, núi maâ àöi luác àûúåc miïu taã nhû thuã àö trung lûu cuãa thïë giúái. Öng laâ con thûá hai vaâ laâ con trai àêìu tiïn trong gia àònh coá hai trai böën gaái. Cha öng, Clarence Edmonds Hemingway, laâ baác sô àïí rêu, möåt ngûúâi khoãe maånh vúái hai niïìm say mï trong àúâi laâ sùn bùæn vaâ cêu caá. Meå öng, Grace Hall, tûâng laâ ngûúâi haát àún ca trong nhaâ thúâ thuöåc giaáo höåi Thiïn chuáa giaáo Thûá nhêët, giaáo höåi maâ gia àònh Hemingway tön suâng. Baâ say mï êm nhaåc vaâ àùåc biïåt chuá yá biïën ngöi nhaâ traát vûäa Xtucö lúán cuãa gia àònh Hemingway thaânh möåt phoâng hoâa nhaåc röång khoaãng chñn meát vuöng coá buåc biïíu diïîn núi maâ thónh thoaãng baâ haát theo yïu cêìu cuãa khaách múâi. Caã cha meå Hemingway àïìu cöë laâm gûúng cho con trai. Cha tùång cêåu chiïëc cêìn cêu àêìu tiïn khi Ernest chûa àêìy ba tuöíi vaâ khêíu
39. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä suáng àêìu tiïn khi cêåu lïn mûúâi; meå tùång cêåu chiïëc àaân viölöngxen. Thay vò têåp àaân, cêåu thûúâng xuyïn leãn ài cêu. Àêëy laâ höì Walloon, Chicago, núi gia àònh Hemingway traãi qua nhûäng muâa nghó heâ cuãa hoå. Ernest ài chên àêët vaâ caãm thêëy thoaãi maái úã nhaâ hún laâ giûäa nhûäng baån beâ ùn mùåc baãnh bao úã Oak Park. Thónh thoaãng, cha àûa cêåu theo khi öng ài chûäa bïånh taåi traåi ngûúâi da àoã úã sêu trong rûâng. Baác sô Hemingway coá caái àêìu nhoã trïn möåt cú thïí àöì söå, möåt àöi mùæt àen sùæc rêët nhoã dûúái haâng löng maây rêåm. Ngûúâi ta coân noái rùçng, vaâo möåt ngaây heâ àeåp trúâi öng coá thïí àïëm àûúåc nhûäng con boå maâu vaâng caách xa búâ höì bïn kia. Öng nöíi tiïëng laâ ngûúâi bùæn chim àang bay, kïí caã húåp lyá hay khöng, coá lêìn möåt ngûúâi haâng xoám àaä phaãn àöëi rùçng öng àang vi phaåm phaáp luêåt. "Khöng aãnh hûúãng gò àïën luêåt phaáp àêu, thûa baâ," öng heát lïn. "Chó bùæn chim thöi maâ!". Khi Ernest mûúâi böën tuöíi vaâ àaä lúán hún so vúái tuöíi, cêåu thuyïët phuåc cha traã tiïìn cho cêåu theo hoåc möåt khoáa àêëm böëc àûúåc quaãng cao úã phoâng têåp thïí duåc Chicago. Baâi hoåc àêìu tiïn coá leä cuäng laâ baâi hoåc cuöëi cuâng. Ernest àûúåc múâi àêëu vúái Young A’Hearn, möåt voä sô haång trung cûâ khöi àang luyïån têpå cho àúåt thi àêëu sùæp túái cuãa anh ta. "Töi seä àêëm nheå nhaâng thöi," A’Hearn hûáa vúái cêåu; nhûng ngay khi hoå vûâa àêëm àûúåc mêëy quaã thò Ernest àaä nùçm thùèng cùèng dûúái saân vúái caái muäi gaäy. "Töi biïët laâ anh ta seä laâm thïë vúái mònh khi nhòn vaâo mùæt anh ta," Ernest noái vúái möåt ngûúâi baån. "Cêåu khöng súå sao?" "Coá chûá, anh ta àêëm maånh nhû quyã." "Taåi sao cêåu laåi quyïët àêëu vúái anh ta?" "Töi khöng súå chuyïån àoá." Ngaây höm sau, Ernest quay laåi phoâng têåp thïí duåc, têët caã moåi ngûúâi àïìu ngaåc nhiïn. Dûúâng nhû àiïìu àoá khiïën cho caác hoåc viïn khaác cuäng xû ã sûå nhû vêåy vaâ vaâi ngûúâi trong söë hoå àaä xuêët hiïån úã baâi hoåc thûá hai. Ernest laâ ngûúâi hoåc hïët khoáa vaâ tiïëp tuåc luyïån têåp mön àêëm böëc. Hai nùm sau mùæt traái cêåu bõ thûúng trong möåt trêån àêëu nhaâ nghïì vaâ baác sô cho rùçng trong möåt thúâi gian mùæt kia coá thïí bõ aãnh hûúãng. Ngaây êëy cêåu lúán quaá nhanh vaâ luön bõ thûúng.
40. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 40 Nùm cuöëi cêëp úã trûúâng trung hoåc Oak Park, cêåu àaá hêåu vïå caánh phaãi cho àöåi boáng nöíi tiïëng àaä laâm tuöåt mêët giaãi vö àõch ngaânh giaáo duåc vúái àöåi Evanston, nhûng sau naây laåi chiïën thùæng trong trêån giao hûäu vúái àöåi Toledo. Hemingway àaä phaãi nghó caã hai trêån àoá vò bõ thûúng. úã trûúâng phöí thöng, cêåu tham gia têët caã moåi hoaåt àöång, theo nhû sûå chûáng nhêån cuãa nhûäng ngûúâi khaác trong lúáp vaâo nùm 1917. Cêåu laâ biïn têåp viïn tuêìn baáo Trapeze cuãa nhaâ trûúâng, phuå traách muåc tin tûác vaâ sûå kiïån. Cêåu cuäng viïët truyïån cho taåp chñ ra haâng quyá cuaã nhaâ trûúâng, möåt trong nhûäng truyïån àoá coá tïn laâ "Sepi Jingan," laâ truyïån àêìu tay vaâ kyá tïn thêåt Hemingway, vúái nhên vêåt chñnh laâ ngûúâi lai, rêët nhiïìu àoaån àöëi thoaåi vaâ hai pha giïët choác trong böën trang. Cêåu chúi trong ban nhaåc cuãa nhaâ trûúâng. Cêåu cuäng thuöåc Cêu laåc böå huâng biïån, Cêu laåc böå Hanna, núi maâ moåi ngûúâi àûúåc nghe nhûäng baâi thuyïët trònh cuãa caác thaânh viïn xuêët chuáng, vaâ Cêu laåc böå Suáng cuãa caác chaâng trai. Bïn caånh tham gia àöåi boáng, trong nùm cuöëi cêëp cêåu coân tham gia àöåi búi, quaãn lyá àöåi sùn bùæn vaâ viïët lúâi cöí vuä cho lúáp. Nhûng cêuå khöng caãm thêëy haånh phuác úã trûúâng hoåc vaâ àaä hai lêìn boã nhaâ. Caác baån úã lúáp miïu taã cêåu nhû möåt anh chaâng cö àún, thónh thoaãng laâ muåc tiïu cho nhûäng troâ àuâa, ngûúâi khöng khiïu vuä cho túái têån nùm cuöëi cêëp. Dûåa theo höì sú úã trûúâng trung hoåc, cêåu coá möåt tinh thêìn caånh tranh quyïët liïåt vaâ möåt khaát voång chaáy boãng àïí vûúåt lïn. Cêåu khöng phaãi laâ möåt con ngûúâi thïí thao bêím sinh, ngûúâi maâ bùçng caách naâo àoá àaä hoåc àïí viïët; traái laåi cêåu laâ möåt nhaâ vùn vaâ nhaâ nghiïn cûáu bêím sinh. Thaáng tû, àêët nûúác tham chiïën trûúác khi cêåu töët nghiïåp vaâ Hemingway cöë àêìu quên nhûng nhûäng ngûúâi kiïím tra sûác khoeã àaä loaåi cêåu vò möåt con mùæt yïëu. Cêåu quyïët àõnh khöng vaâo àaåi hoåc; thay vò thïë cêåu laâm theo caách cuãa mònh laâ àïën thaânh phöë Kansas vaâ nhêån laâm viïåc cho baáo Star, núi cêåu àaä chûáng minh àûúåc mònh laâ möåt phoáng viïn múái vaâo nghïì úã trïn mûác trung bònh. Cú höåi ài ra nûúác ngoaâi àïën vúái cêåu vaâo muâa xuên 1918 khi cêåu àûúåc tin Höåi chûä thêåp àoã àang tuyïín möåt àún võ laái xe cûáu thûúng phuåc vuå cho mùåt trêån Italy. Tiïìn tuyïën yïn tônh vaâo àïm muâng 8 thaáng 7. Hemingway, khi êëy àoáng quên úã Fosalte di Piave, ài vïì phña traiå quan saát trïn
41. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä búâ söng, caách chiïën haâo cuãa ngûúâi Italy khoaãng möåt trùm meát. Möåt quaã àaån cöëi cúä lúán cuãa quên aáo, loaåi àaån vêîn thûúâng àûúåc goåi laâ ngû löi chöëng taâu ngêìm àaä nöí trong boáng töëi. "Khi êëy töi àaä chïët," Hemingway noái vúái Guy Hickok baån öng. "Töi caãm thêëy linh höìn mònh hay möåt caái gò àoá bay vuåt ra khoãi cú thïí, giöëng nhû anh cêìm möåt goác cuãa chiïëc muâi xoa luåa ruát ra khoãi tuái. Noá bay quanh quêín röìi quay trúã laåi nhêåp vaâo, thïë laâ töi khöng chïët nûäa." Quaã ngû löi chöëng taâu ngêìm êëy chûáa àêìy nhûäng vuån theáp daâi tûâ nùm li àïën hún möåt centimet maâ vïì sau nhûäng phêuî thuêåt viïn àaä tòm thêëy 237 maãnh gùm àêìy chên öng. Coá ba ngûúâi Italy úã traåm quan saát, têët caã hoå àïìu bõ tiïån phùng mêët chên. Khi Hemingway tónh laåi thò hai ngûúâi àaä chïët coân ngûúâi kia thò àang la heát. Hemingway coäng anh ta quay trúã laåi chiïën haâo. Hai àeân pha cuãa aáo àaä chiïëu nhûäng chuâm aánh saáng vaâo öng vaâ möåt khêíu suáng maáy bùæn àuöíi theo öng. Öng laåi bõ truáng àaån vaâo àêìu göëi vaâ mùæt caá, nhûng lï àûúåc àïën hêìm truá êín trûúác luác ngaä guåc xuöëng vúái gaánh nùång trïn lûng. Ngûúâi lñnh trïn lûng öng àaä chïët. Taåi bïånh viïån, Hemingway àûúåc tùång thûúãng Croce de Guerra, ba bùçng khen, mïì àay quên cöng d’ Argento al Valore vaâ huy chûúng haång nhò cuãa quên àöåi Italy, keâm theo noá laâ khoaãn tiïìn trúå cêëp khoaãng nùm mûúi àö la möåt nùm tûâ chñnh phuã. Öng quay trúã laåi Oak Park vaâo muâa xuên 1919 vúái nhûäng têëm huên chûúng vaâ nhiïìu kyã vêåt khaác, bao göìm möåt miïëng àïåm àêìu göëi múái bùçng nhöm, möåt miïëng xûúng gheáp úã baân chên vaâ nhûäng maãnh kim loaåi vuån khaác maâ baác sô quên y khöng thïí lêëy ra àûúåc; sau ba mûúi nùm, bêy giúâ möåt trong nhûäng maãnh êëy vêîn coân àang hoaåt àöång trong àêìu göëi öng. Trong möåt thúâi gian daâi, öng súå nguã ngoaåi trûâ vaâo ban ngaây, búãi vò öng súå bõ nöí tung vaâo ban àïm. Öng nghô rùçng nïëu öng cûá nhùæm mùæt laåi trong boáng töëi thò linh höìn öng seä rúâi bo ã thïí xaác maâ khöng quay trúã laåi. Maäi lêu sau, úã Têy Ban Nha vaâ Trung Quöëc, öng múái hoåc àûúåc caách haäm sûå hoaåt àöång cuãa trñ tûúãng tûúång laåi vaâ trúã nïn baâng quan vúái nguy hiïím nhû möåt ngûúâi lñnh tûâng traãi coá thïí laâm. Duâ sao, trong nhûäng nùm àêìu êëy, öng cuäng tûå eáp mònh lao vaâo nguy hiïím vò tinh thêìn caånh tranh cuãa mònh vaâ vò öng àang chûáng minh vúái baãn thên rùçng mònh khöng súå àiïìu àoá.
42. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 42 Trûúác khi theo àuöíi nhûäng möëi nguy hiïím múái, öng phaãi tòm cho mònh möåt cöng viïåc. Nùm 1920 öng laâm viïåc úã Chicago, biïn têåp viïn muåc nhaâ àêët cho túâ Têåp àoaân húåp taác Myä. Öng söëng trong cùn phoâng cuãa Y.K. Smith trïn Near North Side núi öng gùåp Sherwood Anderson vaâ nhûäng nghïå sô, nhaâ vùn khaác thuöåc nhoám Chicago. Cuäng úã àoá, öng àaä yïu Hadley Richardson, úã St. Louis, möåt ngûúâi baån cuãa gia àònh Smith. Hoå àaä cûúái nhau vaâo thaáng 9 nùm 1921. Sau tuêìn trùng mêåt ngùæn nguãi úã vuâng rûâng Chicago, hoå ài Toronto, núi Hemingway laåi nhêån laâm phoáng viïn. Khöng lêu sau, nhûäng cêu chuyïån cuãa öng àûúåc xuêët baãn kyá bùçng tïn thêåt cuãa öng. Vaâo thaáng 12 nùm êëy, öng àïën chêu Êu nhû möåt phoáng viïn lûu àöång cho túâ Star cuãa Toronto. Anderson àaä viïët cho öng möåt laá thû giúái thiïåu àïën Gertrude Stein, ngûúâi maâ öng muöën gùåp. Öng cuäng gùåp Ezra Pound vaâ thûã daåy öng ta àêëm böëc. Trong möåt laá thû gûãi Anderson, öng kïí rùçng Pound thûúâng xuyïn vûún cùçm tiïën lïn vúái veã uyïín chuyïín cuãa möåt chuá töm àöìng hay töm bïí gò àoá; nhûng sau naây öng nghô àoá laâ tinh thêìn thïí thao dïî thûúng cuãa Pound àïí chêëp nhêån maåo hiïím bùçng loâng tûå troång cuãa mònh. "Chuáng töi mïën Gertrude Stein," àoá laâ lúâi taái buát bùçng buát chò ghi úã cuöëi laá thû êëy. Roä raâng laâ Hemingway àaä cho baâ xem nhûäng baâi thú vaâ nhûäng tiïíu thuyïët àang viïët cuãa mònh. Baâ thñch nhûäng baiâ thú, nhûäng baâi thú maâ baâ nghô laâ thùèng thùæn vaâ mang phong caách Kipling, nhûng tiïíu thuyïët thò baâ thêëy khöng öín. "Coá quaá nhiïìu àoaån miïu taã trong cuöën saách maâ khöng coá àoaån àùåc biïåt hay. Haäy bùæt àêìu laåi vaâ têåp trung." Öng àaä tûúâng thuêåt chiïën tranh Hy Laåp - Thöí Nhô Kyâ cho baáo Star. Öng nghô mònh biïët roä vïì chiïën tranh tûâ khi quan saát trêån àaánh úã Asia Minor; vaâ öng cuäng chûáng kiïën sûå khuãng khiïëp qua viïåc quan saát cuöåc ruát lui cuãa ngûúâi Hy Laåp úã Caãng Smyrna khi hoå àêåp gaäy chên trûúác cuãa suác vêåt chúã haânh lyá vaâ àïí chuáng chïët haâng trùm con úã chöî nûúác caån. Thaáng 11 nùm 1922, öng àïën Lausanne dûå höåi nghõ thaão luêån vïì hoâa giaãi hoâa bònh giûäa Hy Laåp vaâ Thöí Nhô Kyâ. Hadley àïën àoá àïí gùåp öng, mang theo baãn thaão cuãa öng trong möåt caái vali. úã ga Lyon, baâ àïí va li laåi toa möåt laát àïí lêëy cöëc nûúác vaâ chiïëc va li àaä bõ ùn cùæp. Va li àûång têët caã moåi thûá maâ öng àaä viïët vaâ gom laåi cho àïën thúâi gian àoá, möåt cuöën tiïíu thuyïët
43. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä àaä hoaân thaânh, mûúâi taám truyïån vaâ ba mûúi baâi thú - têët caã nhûäng taác phêím àoá àïìu khöng thïí nhúá àïí cheáp laåi àûúåc trûâ truyïån Öng giaâ töi, àang chuyïín voâng quanh caác taåp chñ. ÚÃ tuöíi hai mûúi ba, mêët baãn thaão khöng phaãi laâ möåt tai hoaå thûåc sûå maâ thêåm chñ noá coân laâ möåt àiïìm may cho Hemingway, viïåc mêët cùæp àaä khiïën öng bùæt àêìu viïët laåi vaâ têåp trung, nhû Gertrude Stein àaä khuyïn. Öng suy tñnh viïåc viïët laách nhû thïí öng àang nghiïn cûáu hònh hoåc maâ khöng duâng saách hûúáng dêîn vaâ khaám phaá ra caác nguyïn tùæc khi àaä viïët thaânh thaåo. Ezra vaâ Gertrude laâ hai ngûúâi thêìy cuãa öng. Ezra àoåc truyïån cuãa öng vaâ gaåch boã hêìu hïët nhûäng tñnh tûâ bùçng buát chò maâu xanh röìi gúãi laåi cho öng. Gertrude tûå haån chïë nhûäng lúâi phï bònh chung chung, nhûng hoå àïìu xem xeát vaâ àöi khi taân nhêîn. Sau naây, Hemingway noái vïì nhûäng nùm múái vaâo nghïì cuãa mònh, "luác àoá Ezra àuáng möåt nûãa vaâ khi öng ta quaá sai thò baån àûâng bao giúâ phên vên vò àiïìu êëy. Gertrude luön luön àuáng." Nùm 1923, cuöën saách nhoã àêìu tiïn cuãa öng xuêët hiïån úã Phaáp, àoá laâ cuöën Ba cêu chuyïån vaâ mûúâi baâi thú, in úã daång êën baãn rêët nhoã búãi Contact Publishing Company. Mêëy cuöën àûúåc gúãi vïì Oak Park vaâ gêy nïn möåt vuå xòcùngàan úã àoá. Nhûäng ngûúâi haâng xoám àaä àocå nhûäng baâi thú thùèng thùæn vaâ nhòn gia àònh Hemingway nhû thïí möåt gia àònh khaá khùæt khe maâ laåi sinh ra möåt tïn töåi phaåm. Oak Park àaä sinh ra ba nhên vêåt nöíi tiïëng vaâ ngaây nay niïìm tûå haâo vïì Hemingway cuäng ngang vúái niïìm tûå haâo vïì kiïën truác sû Frank Lloyd Wright. Dêîu vêåy, coá möåt thúâi, tïn tuöíi cuãa hoå àaä bõ nhòn nhêån quaá thêån troång búãi túâ Oak Leaves, tuêìn baáo cuãa àõa phûúng, vò viïåc Charles J. Guiteau, cuäng ngûúâi Oak Park, àaä gêy thêët voång trong viïåc tòm kiïëm keã aám saát töíng thöëng Garfield. Nùm 1924, Hemingway xuêët baãn quyïín saách moãng thûá hai nhan àïì Trong thúâi àaåi chuáng ta, in möåt trùm baãy mûúi cuöën búãi Three Moutains Press úã Paris. Khöng nïn lêîn vúái Trong thúâi àaåi chuáng ta in bùçng chûä hoa, têåp truyïån xuêët baãn vaâo nùm sau úã New York vò noá khöng bao göìm têët caã laâ truyïån maâ chó laâ nhûäng mêíu ngùæn vaâ nhûäng phaác thaão sùæc neát vïì cuöåc söëng hêåu chiïën, àûúåc in xen giûäa nhûäng truyïån trong tuyïín têåp sau naây.
44. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 44 Trong thúâi àaåi chuáng ta, in bùçng chûä hoa, laâ möåt thêët baåi vïì taâi chñnh. Chó in coá 1335 baãn vaâ baán àûúåc vaâi trùm baãn vaâo nùm 1925, nùm xuêët baãn. Quyïín saách thûá hai cuãa öng vïì nûúác Myä laâ Nhûäng thaác nûúác muâa xuên, nhûng êën baãn baán àûúåc vaâo nùm 1926 chó laâ doâng suöëi chaãy nhoã gioåt. Quyïín thûá ba viïët vïì Myä cuãa öng laâ möåt tiïíu thuyïët, Mùåt trúâi vêîn moåc, xuêët baãn vaâo muâa thu nùm àoá. Noá laâ möåt thùæng lúåi, nhûng khöng phaãi laâ möåt thaânh cöng tuyïåt vúâi vúái 26.000 baãn baán àûúåc ngay trong nùm àêìu. Röìi, dêìn dêìn, ngûúâi ta bùæt àêìu àïí yá thêëy coá möåt sûå aãnh hûúãng lan röång phi thûúâng maâ cuöën saách àaä gêy nïn trong thïë hïå múái, thïë hïå vûâa trûúãng thaânh sau Thïë chiïën I. Hemingway cuäng nhû Lord Byron àaä laâm vaâo thïë kyã trûúác, mang àïën cho lúáp thanh niïn nhûäng thaái àöå àïí bùæt chûúác vaâ nhûäng kiïíu mêîu söëng àïí noi theo. Hoå khöng chó viïët giöëng öng nïëu hoå viïët vaâ ài thoäng vai húi lùæc lû nhû öng nïëu hoå nhòn thêëy öng, maâ hoå coân uöëng nhû caác nam nûä nhên vêåt cuãa öng, ham mï möåt möëi u sêìu laåc loäng vaâ noái nùng theo kiïíu àöëi thoaåi cuãa Hemingway hïët trang naây àïën trang kia. Trong khi àoá, chaâng Byron cuãa thïë hïå múái àang söëng möåt caách khiïm töën úã Paris, vúái nhûäng chuyïën nghó àöng àïën Tyrol àïí trûúåt tuyïët vaâ nghó heâ àïën Têy Ban Nha àïí xem àêëu boâ. Nhûäng ngûúâi biïn têåp cuãa caác taåp chñ bùæt àêìu xuám quanh anh, nhûng öng khöng chêëp nhêån lúâi àïì nghõ cuãa hoå trûâ phi hoå xuêët baãn chñnh xaác nhûäng gò öng àaä viïët. "Ngûúâi ta khöng thïí mua öng êëy," sau naây John Peale Bishop baån öng noái. "Töi tònh cúâ coá mùåt vúái anh êëy vaâo höm anh êëy tûâ chöëi lúâi àïì nghõ tûâ möåt trong nhûäng biïn têåp viïn cuãa öng Hearst, maâ nïëu chêëp nhêån khoaãn nhuêån buát àoá thò anh seä söëng thoaãi maái trong nhiïìu nùm. Bêy giúâ anh êëy àang söëng úã phña nghôa trang Montparnasse, trïn xûúãng veä cuãa möåt ngûúâi ban,å trong cùn phoâng nhoã vaâ tröëng traãi chó coá möåt chiïëc giûúâng vaâ möåt caái baân, mua bûäa trûa tûâ ngûúâi baán rong khoai têy chiïn chó hïët coá nùm xu". Nïëu khi êëy öng söëng möåt mònh laâ búãi vò cuöåc hön nhên àêìu tiïn cuãa öng tan vúä vaâ vaâo thaáng ba nùm 1927 àaä kïët thuác bùçng viïåc ly dõ. Cuöëi nùm êëy, öng cûúái Pauline Pfeiffer, möåt ngûúâi viïët vïì thúâi trang, toác àen, laâm viïåc cho túâ baáo Vogue úã Paris, ngûúâi cuäng giöëng Hadley, thuúã nhoã söëng úã St. Louis. Cuâng vúái ngûúâi vúå múái, Hemingway quay trúã laåi nûúác Myä, núi öng tiïëp tuåc viïët Giaä tûâ