Phê bình lý Luận văn học Anh-Mỹ - Lê Huy Bắc (Phần 2)

Nội dung text: Phê bình lý Luận văn học Anh-Mỹ - Lê Huy Bắc (Phần 2)

1. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä PHOÃNG VÊËN HEMINGWAY A. E. Hotchner Nùm 1958, taåi Ketchum, theo lúâi múâi cuãa cha cöë O’ Conner, Hemingway traã lúâi phoãng vêën cuãa 40 hoåc sinh trung hoåc. Baâi phoãng vêën do A. E. Hotchner thûåc hiïån. Nhan àïì do chuáng töi tûå àùåt. Hoãi: Thûa öng Hemingway, öng bùæt àêìu viïët saách nhû thïë naâo? Traã lúâi: Töi luön muöën viïët. Töi viïët trïn giêëy hoåc troâ, viïåc àêìu tiïn cuãa töi laâ viïët. Sau khi hoåc xong trung hoåc, töi àïën thaânh phöë Kansas laâm viïåc úã baáo Ngöi sao. Àoá laâ cöng viïåc baáo chñ bònh thûúâng: Ai bùæn ai? Ai àêåp phaá caái gò? úã àêu? Khi naâo? Ra laâm sao? Nhûng khöng bao giúâ coá taåi sao. Thûåc sûå khöng hïì coá taåi sao. Hoãi: Vïì quyïín Chuöng nguyïån höìn ai - töi biïët öng àang úã Têy Ban Nha, nhûng öng lamâ gò úã àoá? Traã lúâi: Töi àïën àoá àïí lêëy tin tûác vïì cuöåc nöåi chiïën Têy Ban Nha cho liïn àoaân baáo chñ Bùæc Myä. Töi àûa mêëy chiïëc xe cûáu thûúng vïì phña cöång hoâa. Hoãi: Taåi sao laåi vïì phña cöång hoâa? Traã lúâi: Töi thêëy sûå khúãi àêìu cuãa nïìn cöång hoâa. Töi àaä úã àoá khi vua Alfonso thoaái võ vaâ chûáng kiïën nhên dên viïët baãn hiïën phaáp cuãa mònh. Àoá laâ nûúác cöång hoâa cuöëi cuâng àûúåc thaânh lêåp úã chêu Êu, töi tin tûúãng vaâo thïí chïë êëy. Töi tin phe cöång hoâa seä thùæng trong cuöåc chiïën naây vaâ seä coá möåt nûúác cöång hoâa töët úã Têy Ban Nha ngaây nay. Moåi ngûúâi àïìu tham gia vaâo cuöåc chiïën êëy, nhûng biïët roä nhûäng ngûúâi Têy Ban Nha, töi tin laâ nûúác cöång hoâa seä töëng khûá hïët nhûäng gò khöng phaãi laâ Têy Ban Nha ài khi chiïën
2. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 52 tranh kïët thuác. Hoå khöng muöën bêët kyâ keã naâo khaác xen vaâo cöng viïåc cuãa hoå. Hoãi: Hoåc vêën chñnh thûác cuãa öng laâ gò? Traã lúâi: Töi töët nghiïåp trung hoåc Oak Park - úã Illinois êëy maâ. Röìi thay vò tiïëp tuåc ài hoåc töi laåi tham gia chiïën tranh. Khi töi tûâ chiïën trûúâng trúã vïì thò àaä quaá muöån àïí ài hoåc. Ngaây êëy chûa coá G. I. Bill. Hoãi: Khi bùæt àêìu möåt cuöën saách, chùèng haån nhû Öng giaâ vaâ biïín caã, öng àaä thu thêåp yá tûúãng nhû thïë naâo? Traã lúâi: Töi biïët ngûúâi àaân öng vúái möåt con caá trong hoaân caãnh nhû thïë. Töi biïët chuyïån àaä xaãy ra trong möåt con thuyïìn trïn biïín va â chuyïån àaánh nhau vúái con caá. Nïn töi àûa ngûúâi àaân öng maâ töi biïët àaä hai mûúi nùm êëy vaâo vaâ tûúãng tûúång öng ta trong nhûäng tònh huöëng êëy. Hoãi: Öng àaä phaát triïín phong caách viïët cuãa mònh nhû thïë naâo - coá phaãi öng laâm thïë àïí baán, àïí saáng taåo theo yïu cêìu cuãa àöåc giaã? Traã lúâi: Nïëu töi coá thïí diïîn àaåt möåt caách àêìy àuã moåi viïåc thûåc sûå nhû thïë naâo thò viïåc saáng taåo thûúâng xuyïn laâ rêët khoá, töi viïët vuång vaâ caái vuång êëy ngûúâi ta goåi laâ phong caách cuãa töi. Têët caã nhûäng lêìm lêîn vaâ vuång vïì àïìu dïî nhòn thêëy, vaâ hoå goåi àoá laâ phong caách. Hoãi: Öng viïët möåt quyïín saách bao lêu? Traã lúâi: Àiïìu àoá tuây thuöåc vaâo quyïín saách vaâ sûå tiïën triïín cuãa noá. Möåt quyïín saách hay coá khi phaãi mêët àïën möåt nùm rûúäi. Hoãi: Öng laâm viïåc mêëy tiïëng möåt ngaây? Traã lúâi: Töi dêåy luác saáu giúâ vaâ cöë khöng laâm viïåc quaá mûúâi hai giúâ. Hoãi: Mûúâi hai giúâ àïm? Traã lúâi: Mûúâi hai giúâ trûa. Hoãi: Öng àaä bao giúâ thêët baåi chûa? Traã lúâi: Anh thêët baåi möîi ngaây nïëu anh khöng tiïnë haânh töët. Khi viïët lêìn àêìu tiïn anh khöng bao giúâ thêët baåi. Anh nghô thêåt
3. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä tuyïåt vúâi vaâ àêëy laâ thúâi àiïím töët cuãa anh. Anh cho rùçng mònh viïët töët vaâ thuá võ vïì àiïìu àoá rêët nhiïìu nhûng àêëy laâ anh tûå nghô thïë chûá khöng phaãi ngûúâi àoåc. Ngûúâi àoåc khöng hûáng thuá lùæm àêu. Sau naây khi anh biïët laâ phaãi viïët cho ngûúâi àoåc thò khöng coân dïî nûäa. Thûåc tïë khi cuöëi cuâng anh nhúá laåi bêët cûá caái gò mònh àaä viïët thò anh seä thêëy viïåc viïët laách khoá khùn àïën nhûúâng naâo. Hoãi: Khi öng coân treã vaâ múái viïët lêìn àêìu, öng coá súå phï bònh khöng? Traã lúâi: Chùèng coá gò phaãi súå caã. Khi múái bùæt àêìu viïët töi khöng kiïëm ra tñ tiïìn naâo caã, chó cöë hïët sûác viïët cho thêåt hay. Töi tin vaâo nhûäng gò mònh viïët - nïëu hoå khöng thñch noá, thò àêëy laâ löîi cuãa hoå; sau naây hoå seä hoåc àïí thñch noá. Nhûng thêåt ra, töi khöng quan têm gò àïën chuyïån phï bònh caã vaâ cuäng khöng gêìn guäi tiïëp xuác vúái nhûäng lúâi phï bònh êëy. Khi anh múái bùæt àêìu viïët thò ngûúâi ta chùèng àïí yá gò àïën anh àêu. Àêëy laâ sûå may mùæn cuãa luác múái bùæt àêìu. Hoãi: Öng coá bao giúâ lûúâng trûúác sûå thêët baåi khöng? Traã lúâi: Nïëu anh lûúâng trûúác sûå thêët baåi thò anh seä thêët baåi. Dô nhiïn, nïëu anh thêtë baåi, thò anh phaãi lûúâng trûúác chuyïån gò seä xaãy ra, vaâ anh phaãi lïn kïë hoaåch thaáo gúä cho mònh - nïëu khöng thò anh quaã laâ töëi daå - nhûng anh khöng tñnh trûúác àûúåc sûå thêët baåi cuãa viïåc mònh laâm àêu. Giúâ àêy töi khöng muöën anh nghô laâ töi khöng bao giúâ bõ àe doåa, nïëu anh khöng kiïìm chïë àûúåc nöîi súå cuãa mònh thò cöng viïåc seä khöng tiïën triïín àûúåc. Hoãi: Öng coá phaác thaão möåt quyïín saách trûúác khi viïët hoùåc ghi cheáp thêåt nhiïìu khöng? Traã lúâi: Khöng, töi cûá viïåc bùæt àêìu. Sûå hû cêëu thoaát thai tûâ nhûäng kiïën thûác maâ anh coá. Nïëu anh saáng taåo thaânh cöng, noá coân thêåt hún caái maâ anh cöë nhú á laåi. Caái döëi lúán coân dïî chêëp nhêån hún caã caái thêåt. Nhûäng ngûúâi viïët hû cêëu, nïëu hoå khöng quaá thiïn vïì hû cêëu, hoå seä trúã thaânh nhûäng keã noái döëi rêët thaânh cöng. Hoãi: Öng àaä viïët àûúåc bao nhiïu cuöën saách? Traã lúâi: Töi nghô laâ mûúâi ba cuöën. Bùçng êëy chûa nhiïìu, nhûng töi phaãi mêët möåt thúâi gian daâi cho möåt quyïín saách vaâ töi
4. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 54 coân thñch nghó ngúi giûäa hai quyïín. Hún nûäa, coá quaá nhiïìu chiïën tranh vaâ töi phaãi boã viïåc viïët laách cuãa mònh khaá lêu. Hoãi: Trong tiïíu thuyïët cuãa mònh öng coá viïët vïì baãn thên khöng? Traã lúâi: Nhaâ vùn thò coân biïët roä ai hún nûäa? Hoãi: Öng mêët bao nhiïu nùm, thaáng àïí viïët quyïín Giaä tûâ vuä khñ? Traã lúâi: Töi bùæt àêìu viïët vaâo muâa àöng úã Paris vaâ tiïëp tuåc viïët úã Cuba, úã Key West, Florida vaâo àêìu xuên, röìi úã Piggott, röìi núi úã cuãa böë meå vúå töi úã Arkansas; viïët tiïëp úã thaânh phöë Kansas, núi sinh möåt trong nhûäng thùçng cu nhaâ töi vaâ viïët xong úã Big Horn, Wyoming vaâo muâa thu. Baãn phaác thaão àêìu tiïn mêët taám thaáng, nùm thaáng nûäa viïët laåi, têët caã laâ mûúâi ba thaáng. Hoãi: Öng coá bao giúâ thêëy naãn - öng coá bao giúâ boã dúã möåt quyïín saách khöng? Traã lúâi: Naãn thò coá naãn nhûng khöng thïí boã dúã àûúåc - cuäng chùèng coá caách naâo khaác. Öng Joe Louis àaä noái rêët hay laâ - anh coá thïí chaåy nhûng anh khöng thïí tröën. Hoãi: Coá bao giúâ öng àûa nhên vêåt cuãa mònh vaâo möåt àiïím bñ maâ hoå khöng sao thoaát ra àûúåc khöng? Traã lúâi: aâ, anh cöë traánh àiïìu àoá coân nïëu khöng thò anh seä chùèng viïët àûúåc nûäa. Hoãi: Têët caã nhûäng truyïån naây öng àïìu viïët vïì chêu Phi taåi sao öng thñch chêu Phi àïën thïë? Traã lúâi: Coá vaâi àêët nûúác anh rêët yïu mïën, nhûng coá nhûäng nûúác anh khöng thïí chõu àûång àûúåc. Töi yïu chêu Phi. Coá mêëy núi úã Idaho naây rêët giöëng vúái chêu Phi vaâ Têy Ban Nha. Àoá laâ lyá do khiïën nhiïìu ngûúâi Basques àïën àêy. Hoãi: Öng àoåc rêët nhiïìu phaãi khöng? Traã lúâi: ûâ, töi àoåc luön. Trong ngaây khi töi khöng viïët hoùåc khi töi khöng muöën nghô vïì noá, thò töi àoåc. Hoãi: Öng coá nghiïn cûáu nhûäng ngûúâi thêåt cho taác phêím cuãa mònh khöng?
5. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Traã lúâi: Töi seä khöng ài bêët cûá núi naâo vò muåc àñch êëy; töi chó ài núi naâo cuöåc söëng cuãa töi thöi thuác. Coá nhûäng àiïìu anh laâm búãi vò anh thñch, nhûäng àiïìu coân laåi anh laâm vò bùæt buöåc. Trong khi laâm nhûäng viïåc àoá anh seä tòm thêëy nhûäng ngûúâi maâ anh seä viïët vïì hoå. Hoãi: Chuáng chaáu viïët tiïíu luêån vaâ truyïån trong suöët thúâi gian úã trûúâng. Viïåc àoá hònh nhû khöng khoá lùæm. Phaãi khöng öng? Traã lúâi: Khöng khoá tñ naâo caã. Têët caã nhûäng gò caác baån cêìn laâ möåt àöi tai hoaân chónh úã mûác tuyïåt àöëi, sûå têån tuåy vúái cöng viïåc nhû linh muåc têån tuåy vúái Chuáa cuãa mònh, sûå gan daå cuãa möåt tïn tröåm, chùèng bêån têm àïën bêët kyâ chuyïån gò khaác ngoaâi chuyïån viïët, vaâ caác baån phaãi àùæm mònh trong àoá. Àiïìu àoá thêåt àún giaãn. Chùèng cêìn phaãi bêån têm gò caã. Nhiïìu ngûúâi phaãi viïët vò bùæt buöåc. Chùèng coá luêåt lïå naâo ngùn cêëm caã, àiïìu àoá laâm hoå haånh phuác trong khi viïët, viïët coá thïí an uãi hoå. Nhûng nhûäng nhaâ vùn bõ bùæt buöåc naây khöng nïn viïët. Nïëu anh ta cûá laâm, anh ta seä chõu söë phêån cuãa möåt kiïën truác sû bõ eáp buöåc, cuöëi cuâng chó coân laåi möåt mònh nhû anh chaâng thöíi keân fagöët miïîn cûúäng vêåy. Hoãi: Laâm thïë naâo öng hoåc àûúåc nhiïìu thûá tiïëng thïë? Traã lúâi: Bùçng caách söëng ngay trong nhûäng nûúác êëy. Tiïëng Latinh töi àûúåc hoåc úã trûúâng àaä giuáp cho viïåc hoåc ngoaåi ngûä dïî daâng hún, àùåc biïåt laâ tiïëng Italy. Töi úã Italy gêìn nhû suöët cuöåc chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá nhêët, töi hoåc tiïëng rêët nhanh vaâ nghô mònh noái cuäng khaá töët. Nhûng sau khi bõ thûúng töi phaãi daânh nhiïìu thúâi gian bïn cöî maáy xoa boáp, têåp luyïån caái chên bõ thûúng, töi kïët baån vúái möåt thiïëu taá ngûúâi Italy, ngûúâi cuäng àang àiïìu trõ bùçng maáy. Töi noái vúái anh ta rùçng töi nghô tiïëng Italy dïî hoåc. Anh ta khen töi noái töët. Töi baão khöng àaáng ngúåi khen nhû thïë vò thûá tiïëng àoá quaá dïî hoåc. "Nïëu vêåy", anh ta noái, "anh nïn hoåc ngûä phaáp". Vêåy nïn töi bùæt àêìu hoåc ngûä phaáp Italy vaâ töi khöng noái trong nhiïìu thaáng. Töi nhêån thêëy àïí hoåc têët caã nhûäng ngön ngûä Röman dïî hún thò phaãi àoåc baáo - baáo Anh vaâo buöíi saáng vaâ nhûäng thûá tiïëng khaác vaâo buöíi chiïìu - àoá laâ nhûäng tin tûác sûå kiïån giöëng nhau nïn noá àaä giuáp töi hiïíu àûúåc baáo buöíi chiïìu. Hoãi: Sau khi viïët xong möåt quyïín sach,á öng coá àoåc laåi khöng?
6. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 56 Traã lúâi: Coá. Höm nay töi àaä àoåc vaâ viïët laåi böën chûúng. Baån buöng buát khi àang hùng haái, nhû möåt nhaâ huâng biïån, vaâ chûäa laåi khi àaä bònh tônh hún. Hoãi: Öng thûúâng viïët bao lêu? Traã lúâi: Khöng quaá saáu tiïëng. Sau khoaãng thúâi gian êëy thò baån àaä quaá mïåt vaâ khöng coân saáng suöët nûäa. Khi àang viïët möåt quyïín saách, töi cöë viïët haâng ngaây trûâ thûá baãy. Töi khöng laâm viïåc vaâo thûá baãy. Laâm viïåc vaâo thûá baãy thò thêåt xuái quêíy. Àöi khi töi cuäng cöë laâm nhûng vêîn ruãi nhû trûúác. Àaâo Thu Hùçng dõch (Trñch tûâ cuöën Papa Hemingway cuãa A. E. Hotchner, NXB Bantam books, New York, 1967).
7. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä "TÖI HOÅC VIÏËT BÙÇNG CAÁCH XEM TRANH BAÃO TAÂNG" Hillian ross Saáng höm sau, ngûúâi múã cûãa ngöi nhaâ Hemingway cho töi laâ Patrick, möåt chaâng trai treã têìm thûúác, theån thuâng vúái àöi mùæt to vaâ khuön mùåt dïî xuác àöång. Cêåu mùåc chiïëc quêìn thûúâng bùçng vaãi flanen, möåt chiïëc sú mi trùæng húã cöí, giaây àïë bùçng vaâ bñt têët Argyle. Baâ Hemingway àang viïët thû úã baân. Khi töi vaâo, baâ nhòn lïn vaâ noái: "Ngay khi Papa mùåc xong quêìn aáo, chuáng ta seä ài xem tranh." Baâ quay trúã laåi vúái laá thû cuãa mònh. Patrick noái vúái töi rùçng, cêåu àaä sùén saâng daânh caã ngaây àïí xem tranh vaâ cêåu àaä veä àûúåc mêëy bûác. "Böë phaãi quay laåi àêy àïí ùn trûa vúái öng Scribner", cêåu noái, vaâ noái thïm laâ baãn thên cêåu seä úã laåi thaânh phöë cho túái saáng höm sau, khi vúå chöìng Hemingway rúâi ài. Àiïån thoaåi reo, cêåu cêìm maáy. "Böë, con nghô Gigi goåi cho böë àêëy," cêåu heát vúái vaâo trong phoâng nguã. Hemingway xuêët hiïån, mùåc chiïëc sú mi, àïën bïn àiïån thoaåi. "Khoeã khöng, cêåu beá?" öng noái vaâo maáy röìi hoãi Gigi coá xuöëng Finca vaâo kyâ nghó túái khöng. "Vui mûâng àûúåc àoán anh úã dûúái naây, Gigi aå," öng noái. "Anh biïët con meâo maâ anh thñch chûá? Caái con maâ anh àùåt tïn laâ Smelly, àuáng khöng? Chuáng töi àaä àöíi tïn noá thaânh Ecstasy. Möîi möåt con meâo cuãa chuáng töi àïìu biïët roä tïn cuãa chuáng." Sau khi gacá maáy, öng noái vúái töi rùçng Gigi laâ möåt tay suáng cûâ khöi - rùçng khi mûúâi möåt tuöíi anh ta àaä àaåt giaãi nhò trong giaãi vö àõch bùæn suáng cuãa Cuba. "Àoá coá phaãi laâ "true gen" khöng Chuöåt nhùæt?" öng hoãi. "Àuáng àêëy, böë aå," Patrick noái.
8. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 58 Töi muöën biïët "true gen" nghôa laâ gò, Hemingway giaãi thñch àoá laâ tûâ loáng tiïëng Anh nghôa laâ "thöng tin", xuêët phaát tûâ "tònh baáo". "Ngûúâi ta phên chia ra thaânh ba loaåi: tin tûác, tin tûác chñnh xaác tûác laâ thêåt nhû cö coá thïí tuyïn böë vaâ tin tûác thûåc sûå chñnh xaác, laâ caái maâ cö coá thïí tin cêåy àûúåc", öng noái. Öng nhòn nhûäng böng lan tûúáng quên maâu xanh. "Meå töi khöng bao giúâ gûãi cho töi bêët cûá möåt böng hoa naâo," öng noái. "Meå khoaãng taám mûúi tuöíi", öng kïí, "söëng úã River Forest, Illinois". Cha öng, möåt thêìy thuöëc àaä chïët nhiïìu nùm trûúác, cuå tûå bùæn mònh khi Ernest haäy coân úã tuöíi thanh niïn. "Chuáng ta ài thöi nïëu muöën xem tranh," öng noái. "Töi àaä baão Charlie Scribner àïën gùåp töi úã àêy ngay. Xin löîi vò àa ä tùæm lêu. Trong thaânh phöë lúán, töi cho laâ ngûúâi ta chó kõp rûãa cöí maâ thöi". Öng quay trúã laåi phoâng nguã. Trong khi öng ài, baâ Hemingway kïí vúái töi rùçng Ernest laâ con thûá hai trong saáu chõ em - Marcelline, röìi àïën Ernest, Ursula, Madelaine, Carol vaâ cêåu em uát Leicester, laâ em trai duy nhêët cuãa öng. Mêëy chõ em gaái àïìu àûúåc àùåt tïn theo caác thaánh. Têët caã caác anh chõ em àïìu lêåp gia àònh, Leicester hiïån àang söëng úã Bogata, Colombia, núi öng laâm viïåc trong àaåi sûá quaán Myä. Ngay sau àoá, Hemingway trúã ra, mùåc möåt chiïëc aáo múái. Baâ Hemingway vaâ Patrick mùåc aáo khoaác cuãa mònh, chuáng töi ài xuöëng cêìu thang. Trúâi àang mûa, chuáng töi vöåi vaä chui vaâo tùæc xi. Trïn àûúâng ài àïën trung têm, Hemingway noái chó êåm ûâ trong miïång vaâ nhòn àûúâng phöë. Baâ Hemingway noái vúái töi rùçng öng luön bõ khoá chõu trong xe tùæc xi vaâ öng khöng thïí ngöìi ghïë trûúác àïí quan saát con àûúâng trûúác mùåt Öng nhòn ra ngoaâi cûãa söí vaâ chó möåt àaân chim àang bay ngang qua bêìu trúâi. "úã trong thaânh phöë naây, chim bay nhûng naâo coá bay biïëc gò àêu," öng noái. "Caái luä chim New York chó thaåo leo treâo." Khi chuáng töi vaâo cöíng baão taâng, möåt àoaân hoåc sinh àang di chuyïín chêåm chaåp. Hemingway söët ruöåt dêîn chuáng töi vûúåt qua boån treã. Trong haânh lang, öng dûâng laåi, löi möåt caái chai baåc deåt tûâ trong tuái aáo khoaác, vùån nùæp vaâ uöëng möåt húi daâi. Àuát caái chai deåt vaâo laåi trong tuái aáo, öng hoãi baâ Hemingway xem baâ muöën xem tranh Goya trûúác hay Breughel trûúác. Baâ àaáp Breughel.
9. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä "Töi hoåc viïët bùçng caách xem tranh trong Baão taâng Luxembourg úã Paris," öng noái. "Töi chûa bao giúâ hoåc caái gò cao hún trung hoåc. Khi baån àoái maâ Baão taâng thò vùæng veã, baån cûá àïën àoá. Xem," öng noái luác dûâng chên laåi trûúác bûác "Chên dung ngûúâi àaân öng," bûác tranh àûúåc cho laâ cuãa Titian vaâ Giogione. "Hoå laâ nhûäng cêåu beá Viïn giaâ cöîi, quaã laâ nhû thïë." "Àêy laâ bûác con thñch böë aå," Patrick noái vaâ Hemingway ài theo con trai mònh àïën bûác "Chên dung Fedirigo Gonzaga" (1500 - 1540) cuãa Francesco Francia. Bûác tranh thïí hiïån, trïn nïìn phong caãnh, möåt thùçng beá con coá maái toác daâi vaâ möåt chiïëc aáo choaâng khöng tay. "Àêy laâ nhûäng gò chuáng ta cöë laâm khi chuáng ta viïët, Chuöåt nhùæt aå", Hemingway noái, chó vaâo nhûäng caái cêy phña sau. "Chuáng ta luön luön taái hiïån caái naây trong khi chuáng ta viïët." Baâ Hemingway goåi chuáng töi. Baâ àang xem bûác "Chên dung nghïå sô" cuãa Van Dyck. Hemingway nhòn bûác tranh, gêåt àêìu taán thûúãng vaâ noái, "úã Têy Ban Nha chuáng töi quen möåt phi cöng laái maáy bay chiïën àêëu tïn laâ Whitey Dahl, möåt lêìn Whitey àïën gùåp töi vaâ hoãi: Ngaâi Hemingway, Van Dyck laâ hoåa sô nöíi tiïëng phaãi khöng, töi baão: "Àuáng àêëy, öng ta laâ möåt hoåa sô nöíi tiïëng. Anh ta baão, öì, töi rêët vui, búãi vò töi coá möåt bûác tranh cuãa öng ta trong phoâng vaâ töi rêët thñch noá, töi rêët vui khi àûúåc biïët öng ta laâ hoåa sô nöíi tiïëng búãi vò töi thñch öng ta." Ngaây höm sau, Whitey bõ bùæn ha."å Têët caã chuáng töi ài vïì phña bûác tranh "Chuáa chiïën thùæng töåi löîi vaâ caái chïët" cuãa Rubens. Hònh Chuáa bõ bao vêy búãi nhûäng con rùæn, nhûäng thiïn thêìn vaâ bõ theo doäi búãi möåt ai àoá êín trong àaám mêy. Baâ Hemingway vaâ Patrick noái rùçng, hoå nghô noá khöng giöëng phong caách veä thöng thûúâng cuãa Rubens. "ÖÌ, öng ta veä bûác êëy àûúåc quaá", Hemingway noái veã quaã quyïët. "Khaã nùng xeát àoaán cuãa con ngûúâi thûåc sûå chó nhû nhûäng gò möåt con choá sùn chim coá thïí maách baão. Cûá ngûãi chuáng ài. Hoùåc cûá söëng vúái möåt hoåa sô ngheâo nhûng rêët nöíi tiïëng." Dêìn dêìn chuáng töi àïën phoâng tranh cuãa Breughel. Chuáng töi phaát hiïån ra noá àaä àoáng cûãa. Caánh cûãa coá àñnh möåt têëm baãng "Hiïån àang sûãa chûäa".
10. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 60 "Hoå tûúác ài àiïìu thñch thuá cuãa chuáng ta röìi," Hemingway noái vaâ túåp möåt nguåm khaác tûâ caái chai deåt cuãa mònh. "Töi chùæc chùæn laâ mònh nhúá bûác kiïåt taác cuãa Breughel," öng noái khi chuáng töi ài qua. "Àoá laâ möåt bûác tranh vô àaåi, veä nhûäng ngûúâi thúå gùåt. Coá rêët nhiïìu ngûúâi àang gùåt luáa nhûng öng veä luáa theo kiïíu tûúång trûng, bûác tranh taåo nïn möåt xuác caãm maâ àöëi vúái töi, noá maånh meä àïën mûác khöng thïí chõu àûång àûúåc." Chuáng töi ài túái bûác "Phong caãnh Toledo" maâu xanh cuãa El Greco vaâ àûáng xem khaá lêu. "Àöëi vúái töi àêy laâ bûác tranh àeåp nhêët trong Baão taâng, vaâ Chuáa biïët úã àêy coân vaâi bûác àaáng yïu nûäa." Hemingway noái. Patrick ngûúäng möå vaâi bûác tranh maâ Hemingway khöng taán thaânh. Möîi lêìn xaãy ra àiïìu naây, Hemingway thûúâng bõ lêm vaâo rùæc röëi khi tranh luêån vïì kô thuêåt höåi hoåa vúái con trai mònh. Patrick seä laåi lùæc àêìu, cûúâi lúán vaâ noái cêåu ta tön troång nhûäng quan àiïím cuãa Hemingway. Cêåu khöng tranh caäi nhiïìu. "Meå kiïëp!" Hemingway àöåt nhiïn noái. "Töi khöng muöën trúã thaânh nhaâ phï bònh nghïå thuêåt. Töi chó muöën xem tranh, caãm thêëy haånh phuác vúái chuáng, hoåc hoãi tûâ chuáng. Naây, theo töi àêy laâ möåt bûác traác tuyïåt." Öng àûáng quay lûng laåi vaâ nhòn chùm chuá vaâo bûác tranh cuãa Reynolds mang tûåa àïì "Àaåi taá George Coussimakes," bûác tranh veä àaåi taá àang tûåa lûng vaâo möåt thên cêy vaâ cêìm cûúng chuá ngûåa cuãa mònh. "Naây, laäo àaåi taá naây laâ àöì choá àeã, laäo sùén saâng traã tiïìn cho hoåa sô veä chên dung àeåp nhêët trong thúâi cuãa laäo àïí veä laäo", Hemingway noái vaâ cûúâi gùçn. "Haäy nhòn sûå kiïu ngaåo cuãa ngûúâi àaân öng, sûác maånh núi cöí con ngûåa vaâ caái caách gaác chên cuãa laäo ta. Laäo quaá kiïu ngaåo khi thoaãi maái dûåa vaâo thên cêy." Chuáng töi ài riïng leã vaâ xem möåt luác röìi Hemingway goåi chuáng töi àïën, chó vaâo bûác tranh àaä àûúåc àñnh chuá thñch bùçng nhûäng chûä to "Catharine Lorillard Wolfe" vaâ nhûäng chûä nhoã "hoåa sô Cabanel". Àêy laâ àiïím maâ khi coân laâ möåt àûáa treã úã Chicago töi bõ nhêìm lêîn," öng noái. "Nhûäng hoåa sô töi yïu thñch trong möåt thúâi gian daâi laâ Bunte vaâ Ryerson, hai ngûúâi naây thuöåc nhûäng doâng hoå lúán nhêët vaâ giaâu coá nhêët úã Chicago. Töi luön nghô nhûäng caái tïn viïët bùçng chûä lúán laâ tïn hoåa sô." Sau àoá chuáng töi túái xem Ceázanne, Degas vaâ nhûäng nhaâ êën tûúång chuã nghôa khaác, Hemingway möîi luác möåt haâo hûáng hún vaâ thuyïët trònh vïì nhûäng gò maâ möîi möåt nghïå sô coá thïí laâm, caách thûác
11. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä vaâ nhûäng àiïìu maâ öng hoåc àûúåc tûâ möîi ngûúâi. Patrick thaânh kñnh lùæng nghe vaâ dûúâng nhû khöng muöën noái túái kô thuêåt höåi hoåa chuát naâo nûäa. Phaãi mêët àïën vaâi phuát àïí Hemingway quan saát bûác "Nuái - rûâng Fontainbleau" cuãa Ceázanne. "Àêy laâ àiïìu chuáng ta cöë laâm trong khi viïët, caái naây, caái naây, rûâng vaâ nuái chuáng ta phaãi vûúåt qua," öng noái. "Ceázanne laâ hoåa sô cuãa töi, sau nhûäng hoåa sô khai saáng phi thûúâng öng laâ hoåa sô phi thûúâng, Degas cuäng laâ hoåa sô phi thûúâng. Töi chûa bao giúâ thêëy möåt bûác xêëu naâo cuãa Degas. Cö coá biïët Degas laâm gò vúái nhûäng bûác tranh xêëu khöng? Öng ta àöët chuáng." Hemingway uöëng möåt nguåm nûäa tûâ caái chai deåt cuãa öng. Chuáng töi àïën bïn bûác chên dung Mlle maâu tuâng lam cuãa Manet. Valtesse de la Bigne, möåt phuå nûä treã vúái buái toác hoe vaâng trïn àónh àêìu. Hemingway yïn lùång möåt luác, ngùæm bûác tranh: cuöëi cuâng öng quay ài. "Manet coá thïí diïîn taã àûúåc con ngûúâi thanh xuên khi ngûúâi ta vêîn coân trong trùæng vaâ trûúác khi hoå vúä möång," öng noái. Khi chuáng töi ài cuâng nhau, Hemingway noái vúái töi, "töi coá thïí dûång àûúåc möåt phong caãnh nhû öng Paul Ceázanne. Töi hoåc caách taã caãnh tûâ danh hoåa Paul Ceázanne bùçng caách ài khùæp Baão taâng Luxembourg haâng ngaân lêìn vúái caái buång röîng vaâ töi daám chùæc nïëu ngaâi Paul úã àêy thò öng ta seä thñch caách töi taã caãnh vaâ haånh phuác vò töi hoåc àiïìu àoá tûâ öng ta." Öng cuäng hoåc rêët nhiïìu tûâ Johann Sebastian Bach. "Trong nhûäng àoaån àêìu cuãa Giaä tûâ , töi duâng tûâ vaâ möåt caách cöë yá liïn tuåc. Giöëng nhû caách ngaâi Johann Sebastian Bach sûã duång möåt nöët nhaåc khi öng ta soaån àöëi êm. Àöi khi hêìu nhû töi coá thïí viïët nhû ngaâi Johann - naây, duâ sao hùèn öng ta cuäng thñch àiïìu àoá. Têët caã nhûäng ngûúâi nhû thïë àïìu dïî giao thiïåp, búãi vò têët caã chuáng ta àïìu biïët con ngûúâi ta cêìn phaãi hoåc." "Böë, nhòn naây," Patrick noái. Cêåu ta àang xem bûác "Möëi suy tû vïì xuác caãm" cuãa Carpaccio. Patrick noái trong àoá coá quaá nhiïìu con vêåt laå àöëi vúái möåt bûác tranh vïì tön giaáo. "Hûâ!" Hemingway noái. "Nhûäng hoåa sô àoá luön àùåt nhûäng caãnh thaánh thêìn vaâo nhûäng miïìn úã Italy maâ hoå thñch nhêët, hoùåc vaâo quï hûúng hoå hay quï hûúng cuãa nhûäng cö naâng cuãa hoå. Hoå
12. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 62 biïën nhûäng cö naâng cuãa mònh thaânh Àûác Meå Maria. Leä ra caãnh naây àoâi hoãi phaãi úã Palestine, maâ Palestine thò coân xa múái túái, öng ta chó tûúãng tûúång thöi. Nïn öng ta veä trong àoá möåt con veåt àoã, möåt con hûúu, möåt con baáo. Vaâ röìi öng ta nghô, àêy laâ miïìn Viïîn Àöng vaâ thïë laâ àaä xa lùæm. Nïn öng ta veä vaâo àoá nhûäng ngûúâi Maröëc theo truyïìn thöëng thuâ àõch cuãa dên thaânh Vúnidú". Öng ngûâng lúâi vaâ quan saát àïí xem xem taác giaã coân veä gò nûäa trong bûác tranh cuãa mònh. "Röìi öng ta bõ àoái, nïn öng ta veä vaâo àoá nhûäng con thoã," öng noái. "Meå kiïëp, Chuöåt nhùæt aå, chuáng ta àaä xem rêtë nhiïìu kiïåt taác. Chuöåt aâ, con coá nghô hai tiïëng laâ khoaãng thúâi gian daâi àïí xem tranh khöng?". Têët caã moåi ngûúâi àïìu àöìng yá hai tiïëng laâ khoaãng thúâi gian daâi àïí xem tranh nïn Hemingway noái rùçng chuáng töi seä boã qua Goya, rùçng chuáng töi seä quay laåi Baão taâng khi tûâ chêu Êu trúã vïì. Àaâo Thu Hùçng dõch tûâ Hemingway: A Collection of critical Essays cuãa R. P. Weeks Prentice Hall, Inc, USA, 1962
13. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä NGÛÚÂI ÚÃ TUÖÍI SAÁU MÛÚI Carlos Baker Vaâo nùm saáu mûúi tuöíi, Ernest quyïët àõnh daânh thúâi gian tiïu khiïín. Nùm thûá nùm chñn àaä quaá àöîi bêån röån vúái kyã luêåt viïët laách vaâ ùn kiïng àïën nöîi bêy giúâ anh noái vïì khoaãng thúâi gian àoá nhû thïí "chùèng hïì nghó ngúi tñ naâo maâ chó coá cöng viïåc". Ài chúi khöng coá nghôa laâ nhêët thiïët phaãi ngûâng viïët. Tònh hònh thïë giúái "cùng thùèng" hùçng ngaây thuyïët phuåc anh rùçng viïët laách laâ "viïåc laâm tñch cûåc duy nhêët" maâ con ngûúâi coá thïí laâm. Hún bao giúâ hïët, anh àang vöåi búãi caãm giaác thúâi gian dêìn ngùæn ài vaâ anh khöng thïí laäng phñ dêîu chó möåt tiïëng àöìng höì. Nhûng Cuba dûúâng nhû khöng coân thñch húåp àïí thû giaän vaâ saáng taåo. Anh baão anh seä khöng úã thïm möåt muâa heâ nûäa úã àoá cho duâ mònh coá thïí chõu àûång àûúåc. Sau möåt muâa àöng baäo töë kyâ laå, möåt àúåt soáng nhiïåt dai dùèng àaä traân vaâo. Biïín teã nhaåt vaâ nöíi vaáng dêìu, ban ngaây thò nhû thïí bõ nung trong loâ àiïån, coân ban àïm thò chùèng maát meã gò hún luác giûäa trûa. Anh khao khaát àûúåc hñt thúã laåi bêìu khñ trong laânh cuãa miïìn nuái phña Têy. Lloyd Arnold tòm thêëy möåt ngöi nhaâ thñch húåp àïí thuï úã Ketchum vaâ Ernest múâi Betty vaâ Otto Bruce ài cuâng. Mary vaâ Betty àaáp maáy bay àïën Chicago vaâ caác öng chöìng seä àoán hoå vaâo àêìu thaáng mûúi.â Chiïëc xe àûúåc chêët àêìy haânh lyá vaâ Ernest àaä bõ cuöën huát búãi caãnh vêåt miïìn quï. Suöët haânh trònh tûâ Iowa qua Nebraska àïën Wyoming anh àïëm vaâ nhêån daång luä chim anh bùæt gùåp vaâ vêîn giûä àûúåc kó luåc vïì khaã nùng am hiïíu àöång vêåt hoang daä. Anh luön baão dûâng xe úã caác quêìy thûåc phêím taåi nhûäng thaânh phöë nhoã àïí mua taáo, pho maát vaâ hoa quaã dêìm maâ sau àoá àûúåc anh rûãa bùçng rûúåu Scotch pha chanh tûúi. Hoå nghe chûúng trònh World Series qua radio trïn xe. Khi baâi quöëc ca àûúåc cûã lïn, Ernest boã chiïëc muä vaãi àang àöåi xuöëng eáp chùåt vaâo ngûåc vúái cung
14. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 64 caách yïu nûúác khöi haâi. Tin tûác vïì caái chïët cuãa Giaáo hoaâng Pius XII thûúâng chen vaâo chûúng trònh phaát thanh. Möîi lêìn xaãy ra àiïìu àoá, Ernest lùång leä laâm dêëu thaánh. úã Iowa, hoå vaåch löå trònh qua Parkersburg, quï cuãa Pauline vaâ qua Dyersville, núi cuå cuãa Ernest laâ Alexander Hancock àaä úã vaâo 1854. Taåi möåt thaânh phöë nhoã úã Nebraska, hoå dûâng laåi ùn moán bñt tïët töëi trong möåt nhaâ haâng duy nhêët úã vuâng àoá. Cö hêìu baân baão rùçng mêëy àûáa con cuãa öng quaãn lyá nghô caái öng rêu rêåm to lúán êëy laâ möåt ngûúâi nöíi tieáng. "Baác laâ ai naâo?" Ernest hoãi. "Laâ Burl Ives aå," boån treã con àaáp. Anh lêëy laâm thuá võ. Saáng höm sau, vaâo luác ùn saáng anh noái cho boån treã biïët anh laâ ai vaâ vui loâng kyá vaâo baãng thûåc àún cho cö hêìu vaâ boån treã. Taåi Sheridan thuöåc Wyoming, hoå vaâo quaán rûúåu chuêín bõ cho àoaån àûúâng vûúåt qua Bighorns àïën Cody. Têët caã nhûäng ngûúâi trong quaán àang xem chûúng trònh World Series trïn TV. Möåt ngûúâi trong söë hoå nhòn ra. "Xem kòa, laäo Hemingway àang àïën kia kòa," anh ta noái vúái veã chïë nhaåo vaâ khiïu khñch. Nhûng Ernest àaä tûâng quen vúái nhiïìu troâ khiïu khñch nhû thïë trûúác àêy. Chûa àêìy hai phuát sau, anh àûúåc nhûäng ngûúâi hêm möå vêy àöng ngheåt, bùæt tay vaâ vöî vöî vaâo lûng. úã Cody töëi êëy, hoå taåt vaâo quaán ùn saåch seä, dïî chõu bïn àûúâng. Nhûng Ernest khöng chõu ùn. Quaán àoá coá caiá gò àêëy laâm anh khoá chõu, anh bõ aám búãi sûå hoaâi nghi êëy maånh àïën nöîi hoå phaãi tòm àïën quaán khaác. Hoå àûúåc àoán tiïëp nöìng nhiïåt taåi Ketchum búãi nhûäng baån beâ: Taylor Williams, Pappy vaâ Tillie Arnold, Clara Spiegel, Chuck vaâ Flossie Atkinson, Forrest, Mac Mullen, Don Anderson vaâ baác sô George Saviers. Àaåi taá giaâ Williams àang trong tònh traång sûác khoeã suy yïëu vaâ àiïëc hún trûúác. Baác sô Saviers àaä àûúåc àiïìu àïën bïånh viïån Thung luäng Mùåt trúâi phuåc vuå trong nùm nùm vaâ Don Anderson, möåt ngûúâi cao doãng lùång leä, tuöíi ba saáu àaä laâm giaám àöëc cung thïí thao thung luäng Mùåt trúâi vaâo nùm thûá nùm. Gia àònh Atkinson àaä múã möåt trung têm kinh doanh múái vaâ möåt tiïåm ùn taåi thiïn àûúâng cuãa nhûäng con baåc ngaây trûúác, soâng baåc Christiania. Gêìn àêëy, ngay giûäa trung têm thõ trêën, laâ ngöi nhaâ göî maâ gia àònh Arnold àaä tòm cho Hemingway. Hoå úã àoá, chúâ àúåi ngaây múã àêìu muâa sùn. Ernest than phiïìn chuyïån moãi mïåt do chuyïën ài vaâ têët caã moåi ngûúâi giêåt mònh vò sûå thay àöíi vïì ngoaåi diïån lêîn tñnh caách cuãa anh.
15. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Nhûng tinh thêìn cuãa anh àaä phêën chêën trúã laåi ngay sau bûäa töëi vúái möåt trong nhûäng con gaâ cuãa nhaâ Tillie Arnold. Anh cúãi aáo jacket, öm con meâo Thaái Lan lúán nhaãy àiïåu van quanh phoâng vaâ laâm moåi ngûúâi cûúâi vang vúái nhûäng baâi haát sai nhõp theo löëi nhaåi thú. Anh khöng vöåi bùæt tay vaâo viïåc ngay vaâ vêîn àang cêín thêån vúái nhûäng moán ùn kiïng. Nhûng anh cho biïët bêìu khöng khñ khö raáo trong laânh núi naây àang laâm cho anh caãm thêëy "giöëng nhû thúâi kyâ khoeã nhêët cuãa nhûäng ngaây trûúác". Sau khi vúå chöìng Bruce ra ài, anh bùæt àêìu ài sùn möîi ngaây. Suöët hai nùm sau tai naån Butiaba, anh khöng thïí bùæn àuöíi theo chim àang bay. Bêy giúâ phaãn xaå cuãa anh àaä nhanh trúã laåi vaâ têìm ngùæm bùæn cuäng àaä àûúåc caãi thiïån nhiïìu. Cuâng vúái Don Anderson (ngûúâi anh vêîn goåi laâ: "chuá nhoác"), vaâ Forrest Mac Mullen (biïåt danh "quêån cöng"), anh daânh haâng tiïëng àöìng höì rònh sùn chim trïn àöìng coã hoùåc doåc theo söng. Don quaã quyïët hún bao giúâ hïët, trûâ Taylor Williams, Ernest laâ ngûúâi bùæn àoán àêìu gioãi nhêët maâ anh biïët. Tñnh àïën dõp Lïî Taå ún anh àaä haå àûúåc saáu àöi vaâ saáu con võt àûåc àêìu xanh. Mùåc duâ moåi ngûúâi àïìu biïët roä rùçng nhûäng öí chim non muâa xuên rêët döìi daâo nhûng chùèng coá ai trong gia àònh Hemingway laåi chuêín bõ tinh thêìn chûáng kiïën möåt söë lûúngå gaâ löi, chim choác nhiïìu vö kïí nhû thïë. Chuáng mêåp uá, Ernest haâo hûáng noái, nhû thïí luä soác thûúâng úã dûúái vuâng àêët thêëp úã Piggott. Tuy àaä maän nguyïån vúái "gia àònh" Ketchum cuãa mònh nhûng anh vêîn múâi ba ngûúâi khaách àïën vaâo thaáng mûúâi möåt. Möåt ngûúâi laâ dõch giaã dõch saách anh ra tiïëng Ba Lan tïn laâ Bronislaw Zielinski maâ anh àùåt ngay biïåt danh laâ "Soái giaâ" vaâ "Cûåc àiïån tûâ". Cuöåc viïëng thùm cuãa anh ta laâ kïët quaã cuãa viïåc àoaåt giaãi thûúãng 1.000 àö la tûâ Ernest daânh cho ngûúâi dõch Nhûäng ngoån àöìi xanh chêu Phi sang tiïëng Ba Lan xuêët sùæc nhêët vaâo nùm 1959. Võ khaách thûá hai laâ Aaron Hotchner, ngûúâi àang chuyïín thïí Chuöng nguyïnå höìn ai thaânh kõch baãn truyïìn hònh. Trong luác anh ta úã àoá, Ernest laâm viïåc suöët buöíi saáng röìi buöíi chiïìu àûa anh ta ài sùn, hûúáng dêîn nhûäng nguyïn tùæc cú baãn khi bùæn àoán àêìu. Hoå àûa nhau àïën Hailey àïí Ernest traã lúâi nhûäng cêu hoãi vïì viïåc saáng taác cuãa mònh maâ nhoám hoåc sinh úã Giaáo höåi Thiïn chuáa giaáo nïu ra. Hotchner ghi laåi nhûäng gò Ernest noái vaâ sau vaâi thaáng baán cho taåp chñ This Week. Ngûúâi khaách thûá ba laâ Gary Cooper, vêîn say mï thung luäng
16. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 66 Mùåt trúâi suöët hai mûúi nùm nay. Möåt ngaây tuyïët rúi daây, anh mang möåt con ngöîng hun khoái àïën, hoå ngöìi suöët caã buöíi chiïìu, kheä chuyïån troâ bïn bïëp lûãa trong luác ùn thõt ngöîng vaâ uöëng Chablis. Cooper noái, anh ta àaä àêìu haâng trûúác lúâi thuác giuåc cuãa chõ vúå xui anh vaâo Giaáo höåi Thiïn chuáa giaáo. Ernest baây toã sûå thöng caãm. Ba mûúi nùm trûúác, anh àaä laâm àiïìu tûúng tûå nhû thïë vaâ anh vêîn "tin vaâo àûác tin". Tònh hònh úã Cuba laâ möëi lo ngaåi thûúâng trûåc. Anh cöë quïn möëi lo bùçng caách viïët laåi nhiïìu phêìn cuöën höìi kñ vïì Paris vaâ chûäa chûúng ba cuöën Vûúân Eàen. Nhûng têm trñ anh vêîn trôu nùång lo êu vïì hoân àaoã àaä nhêån anh laâm ngûúi cû truá chùèng mêëy nûäa seä bõ chòm trong khoái lûãa nöåi chiïën. Anh cûåc kyâ haâi loâng vaâo àêìu thaáng giïng khi Fulgencio Batista chaåy tröën àïën Ciudad Trujillo trong luác àöåi quên cuãa Fidel Castro chiïëm àûúåc thuã àö. Herbert Matthews viïët thû baáo trang traåi Finca an toaân. Coân Reneá Villereal goåi àiïån baáo moåi chuyïån àïìu öín chó coá thûåc phêím thò rêët khan hiïëm. Vuå nöí kho àaån úã Guanabacoa àaä laâm vúä vaâi têëm kñnh cûãa söí vaâ laâm hoãng möåt phêìn maái nhaâ. Jaime Bofils, möåt ngûúâi Cuba vui tñnh, nhoã con, maâ Ernest àaä quen nhiïìu nùm nay, goåi àiïån thöng baáo rùçng anh ta àûúåc cûã vaâo chñnh phuã lêm thúâi vaâ àang àûáng ra baão vïå trang trai.å Möåt tin vui nûäa laâ baác sô Herrera, tûâng quen vúái Fidel Castro trong thúâi gian hoåc úã trûúâng Y khoa, laâ sô quan chó huy àún võ àöìn truá úã Havana, quï úã San Francisco de Paula, trûúác àêy tûâng chúi trong àöåi boáng cuãa laâng khi Ernest laâ cêìu thuã neám boáng. Dô nhiïn laâ coá nhiïìu maáu àöí. Haâng chuåc thanh niïn úã San Francisco de Paula vaâ laâng Cotorro bïn caånh àaä bõ bùæt, giïët vaâ neám xaác xuöëng biïín búãi caãnh saát mêåt cuãa Batista. Thïm vaâo àoá, gaä trung sô Batista, keã àaä bùæn chïët con choá Machakos vaâo thaáng taám àaä bõ treo cöí vaâo thaáng mûúâi möåt "vúái möåt phêìn thên thïí bõ cùæt mêët nhû thûúâng lïå" búãi mêëy thanh niïn úã Cotorro. Búãi laâ ngûúâi tûâng theo doiä nhiïìu cuöåc caách maång, Ernest quan niïåm bêët cûá möåt thay àöíi naâo úã Cuba cuäng àïìu töët hún laâ khöng thay àöíi. Têåp àoaân Batista àaä vú veát truåi hoân àaâo giaâu coá naây, Ernest phoãng àoaán öng ta àaä kiïëm àûúåc khoaãng tûâ 600 àïën 800 triïåu àö la. Nïëu Castro coá thïí àiïìu khiïín möåt chñnh phuã trong saåch thò thêåt laâ vô àaåi, nhûng öng ta vêîn àang àau àêìu vúái khoaãn tiïìn bõ mêët lúán nhû thïë. Möåt
17. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä vaâi cöng ty cuãa Myä, giöëng nhû cöng ty Hoa quaã thò àûúåc quaãn lyá töët vaâ coá traách nhiïåm: coân nhûäng cöng ty khaác thò hoùåc laâ "moác ngoùåc" vúái Batista hoùåc úã trong tònh traång "suy suåp". "Töi ûúác Castro gùåp nhiïìu may mùæn," Ernest noái. "Ngûúâi Cuba bêy giúâ àaä coá cú höåi töët maâ trûúác àêy chûa tûâng coá." Àiïìu tiïëc nuöëi duy nhêët cuãa anh ta laâ àaä khöng àûúåc têån mùæt chûáng kiïën cuöåc thaáo chaåy cuãa Batista. Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Ernest Hemingway, a life story, NXB Penguin Books, Britain, 1972
18. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 68 ANH TRAI TÖI, HEMINGWAY Leicester Hemingway Ernest Hemingway laâ nhaâ vùn, laâ quên nhên may mùæn, laâ thúå sùn cuãa nhûäng cuöåc sùn lúán, ngû dên cuãa biïín khúi vaâ laâ ngûúâi say mï àêëu boâ. Ernest laâ cuãa têët caã nhûäng thûá êëy. Nhûng anh coân laâ anh trai duy nhêët cuãa töi. Ngaây töi vûâa chêåp chûäng, anh chùm soác töi chu àaáo vaâ goåi yïu töi bùçng caái tïn "ngöi nhaâ coá chên". Vïì sau anh àöíi tïn goåi thên mêåt cuãa töi thaânh "Nam tûúác". Anh daåy töi bùæn suáng, cêu caá vaâ àaánh nhau nhiïìu hún ba daåy. Möåt buöíi chiïìu yïn tônh sau Chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá hai, trong luác chuáng töi ngùæm mùåt trúâi lùån bïn kia Havana, Ernest noái vïì cuöåc àúâi, vïì nhûäng àiïìu khiïën ngûúâi ta trúã thaânh ngûúâi töët. Chuáng töi cuâng cûúâi búãi nhiïìu chi tiïët maâ nhûäng ngûúâi ngoaâi gia àònh viïët vïì cuöåc àúâi cuãa anh. "Laåy Chuáa, Nam tûúác naây," cuöëi cuâng anh noái, "anh muöën möåt ngaây naâo àoá coá ngûúâi, ngûúâi biïët roä anh, seä viïët möåt cuöën saách vïì anh. Coá leä em seä laâ ngûúâi êëy. Búãi gia àònh Huxley àaä laâm töët àiïìu àoá, anh em nhaâ James cuäng vêåy - àùåc biïåt laâ Frank Jesse." Thúâi gian àaä qua rêët lêu kïí tûâ ngaây êëy. Nhûng Ernest thò chùèng bao giúâ nhùæc laåi nhûäng gò mònh àaä noái. Trong khoaãng thúâi gian êëy, nhiïìu taác phêím viïët vïì Ernest búãi caác hoåc giaã, cacá nhaâ laâm tuyïín têåp, caác nhaâ baáo vaâ nhûäng ngûúâi tröng nom àaåo lyá cöng chuáng cùm phêîn möåt caách àaáng tiïëc vaâ sai lêìm, khöi haâi àïën nöîi chùèng luêån ra àûúåc àêu laâ phaãi traái. Chó coá ñt nhaâ vùn laâ cöng bùçng vaâ khöng phaåm sai lêìm. Ernest laâ möåt trong söë nhûäng nhaâ vùn hiïëm hoi coá phong caách thûåc sûå khaác biïåt. Anh coá àõa võ vûäng chùæc trïn vùn àaân thïë giúái vúái tû caách laâ möåt nhaâ vùn taâi ba. úã anh cuäng coá tñnh troån veån kyâ laå, caã vïì caãm xuác lêîn nùng khiïëu thêím mô, àiïìu àoá àûúåc thïí
19. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä hiïån roä vúái bêët kyâ ai àoåc saách anh hay hiïíu roä anh. Nhûng thûåc ra, anh chó laâ möåt cêåu beá cuãa Chuáa bõ vêy phuã búãi nhûäng cuöìng loaån röëi rùæm cuãa caác vêën àïì caá nhên vaâ xaä höåi maâ hoùåc laâ bõ laäng quïn hoùåc laâ khöng àûúåc chuá yá àïën búãi àa söë caác nhaâ nghiïn cûáu taác phêím hay cuöåc àúâi anh. Laâ em cuãa Ernest, àaä nhiïìu lêìn töi àûúåc hoãi vïì sûå hiïíu biïët cuãa baãn thên trûúác cuöåc àúâi vaâ tñnh caách anh. Nhûäng yá niïåm lúâ múâ kia coá thïí àûúåc xem nhû nhûäng chi tiïët àaáng lûu y á trong cuöën tiïíu sûã cuãa anh, búãi vò cuöåc àúâi êëy phong phuá àïën nöîi muöën xaác àõnh möåt söë chi tiïët cuå thïí naâo cuäng dûúâng nhû laâ khöng thïí. Ernest àaä coá lêìn noái chêm biïëm rùçng, "möåt cêu chuyïån thêåt vïì cuöåc àúâi cuãa möåt ngûúâi coá thïí seä bao göìm moåi thûá àaä xaãy ra vúái hùæn ta vaâ xung quanh hùæn ta trong suöët hai mûúi böën tiïëng àöìng höì cuãa nùm mûúi nùm." Ernest söëng nhû anh àaä chïët - àêìy cuöìng nöå. Anh cûåc kyâ ngûúäng möå loâng quaã caãm. Suöët àúâi mònh anh chòm trong noá, phaát triïín vaâ daåy nhûäng ngûúâi khaác nhiïuì àiïìu vïì loâng quaã caãm êëy. Vaâ loâng quaã caãm cuãa chñnh anh thò khöng bao giúâ lòa xa anh. Nhûäng gò cuöëi cuäng àaä khiïën anh chõu thua chñnh laâ thên xaác anh. Àiïìu naây coá thïí xaãy ra vúái bêët kyâ ai. Buöíi saáng cuöëi cuâng cuãa ngaây möìng hai thaáng baãy êëy. Khi anh thûåc hiïån haânh àöång cuöëi cuâng cuãa àúâi mònh vaâ khi anh vuöët ve lêìn cuöëi khêíu suáng sùn naåm baåc hai noâng cúä 12 Richardson thò chùèng coá ai chûáng kiïën chñnh xaác caách chïët cuãa anh. Coá thïí thûåc sûå laâ "caái caách tai naån tònh cúâ xaãy ra" nhû ngûúâi vúå goáa Mary noái vúái caác nhaâ baáo sau khi tin vïì caái chïët cuãa Ernest truyïìn ài. Trong bêìu khöng khñ cuãa caái chïët êëy, Ernest àaä taåo nïn möåt huyïìn thoaåi, àiïìu maâ anh luác sinh thúâi àaä khöng bao giúâ àûa vaâo trang saách cuãa mònh - möåt cuöåc àúâi luön liïn quan àïën caái chïët vaâ baåo lûåc, nhaåy caãm vaâ nhên taåo, troâ àuâa vaâ sûå thêåt. Khi tin tûác vïì caái chïët cuãa Ernest truyïìn trïn àaâi phaát thanh vaâ truyïìn hònh khùæp caã nûúác vaâo khoaãng trûa cuãa buöíi chuã nhêåt cuöëi cuâng êëy, ba con trai cuãa Ernest àang bêån ba viïåc khaác nhau. John ài cêu caá höìi úã Oregon, Patrick àang trong chuyïën sùn safari vúái möåt khaách haâng úã Àöng Phi thuöåc Anh vaâ Gregory àang úã thû viïån y khoa, chuêín bõ cho kyâ thi giûäa muâa heâ úã Miami. Coân töi thò
20. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 70 àang löåi bò boäm trong baäi tùæm Florida Keys, daåy cö con gaái nhoã têåp búi. Chùèng ai trong söë chuáng töi nhêån àûúåc tin cho àïën têån chiïìu muöån khi baån beâ, hoå haâng vaâ caác phûúng tiïån truyïìn thöng àaä bùæt kõp chuáng töi. Chõ caã Marcelline úã Detroit, Ursula úã Honolulu, Madelaine úã höì Walloon thuöåc Michigan, coân Carol thò úã têån Long Island. Têët caã nhêån àûúåc tin vaâo buöíi töëi, viïåc lo tang ma àaä àûúåc tiïën haânh vúái sûå giuáp àúä cuãa Pop Arnold, baån Ernest úã Ketchum, Idaho vaâ dûå àõnh cûã haânh tang lïî vaâo thûá tû tuêìn sau. Nhûng khi phaát hiïån ra Patrick khöng thïí vïì trûúác töëi thûá tû, dêîu cho coá ài loaåi maáy bay töët nhêët tûâ chêu Phi sang chêu Êu, lïî àûa tang àûúåc hoaän laåi thûá nùm. Möåt ngaây sau khi Ernest qua àúâi, nhiïìu àiïån chia buöìn àûúåc phaát ài búãi Vatican, Nhaâ trùæng vaâ Kremlin nhû nhûäng thöng baáo toaân cêìu. Trûúác àoá chûa tûâng coá bêët kyâ möåt nhaâ vùn naâo sau khi mêët àûúåc theo doäi chia buöìn nhû thïë. Toaân böå thïë giúái seä baâng hoaâng trûúác viïåc caã nhên loaåi caãm nhêån àûúåc sûå mêët maát trûúác con ngûúâi naây. * * * Giûäa muâa heâ, nhûäng ngoån nuái Sawtooth àang úã vaâo àöå xanh nhêët. Taåi nhûäng rùång nuái cao hún tuyïët vêîn baám suöët muâa noáng. Nhûng dûúái thung luäng Mùåt trúâi, caã àöìng coã rúåp trúâi vaâo thaáng bayã vaâ doâng söng Wood luâa nhûäng chuá caá höìi tï laånh xuöëng möåt trong nhûäng àûúâng viïìn chên àöìi lûúån soáng mõn maâng cuä kô cuãa rùång Rockies êëy. Giûäa Heiley vaâ Ketchum, caách chûâng mûúâi dùåm, thung luäng heåp dêìn tûâ hai dùåm xuöëng coân hún nûãa dùåm. Doåc theo meá phña Têy, nuái nhû gêìn nhau hún vaâ nhûäng rùång cêy daây àaánh dêëu búâ cuãa doâng söng. Chó ngay bïn ngoaâi Ketchum laâ ngöi nhaâ hai têìng núi Ernest Hemingway söëng vaâ laâm viïåc suöët nhûäng nùm cuöëi àúâi. Ngöi nhaâ coá maâu göî tûå nhiïn nhû nhiïìu ngöi nhaâ trong khu vûåc thïí thao muâa àöng naây. Nhûng ngöi nhaâ cuãa Ernest laåi nùçm trïn búâ Têy cuãa dongâ Wood vaâ coá neát khaác laå. Thay vò àoán aánh hoaâng hön nhû hêìu hïët caác ngöi nhaâ úã Ketchum thò noá laåi quay mùåt àoán aánh bònh minh.
21. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Vaâo saáng möìng saáu thaáng baãy, caác thaânh viïn cuãa gia àònh Hemingway coá thïí dûå lïî àûa tang àaä vïì àïën Idaho. Trong söë hún mûúâi ngûúâi khiïng quan taâi danh dûå, chó möåt nûãa coá thïí tham dûå. Nhiïìu baån beâ úã khùæp núi bay àïën tiïîn àûa anh, ngûúâi àaä daânh caã cuöåc àúâi viïët vïì nhûäng gò hoåc àûúåc tûâ cuöåc söëng, viïët dung dõ vaâ hay àïën mûác têët caã moåi ngûúâi àïìu coá thïí hiïíu phêìn naâo àoá cuãa nhûäng gò anh noái vaâ bõ lay àöång búãi noá. Saáng súám êëy, bêìu khöng khñ nuái laånh leäo, baån coá thïí thêëy húi thúã cuãa mònh. Mùåt trúâi lïn cao trûúác saáu giúâ, nhûäng àaám mêy àeåp cao trïn àêìu bïình böìng tröi qua thung lûäng vïì hûúáng Àöng. Khöng khñ nûác muâi cêy xö thúm nhû thïí laân hûúng daây àùåc êëy lêín quêët trong gioá àïën têån chên trúâi. Bïn àöìng coã thêëp, doâng Wood roác raách chaãy trïn lúáp cuöåi vaâ àöi khi caá rúâi khoãi boáng rêm ra kiïëm möìi. Vaâo khoaãng giûäa buöíi saáng, caái laånh àaä biïën mêët. Mùåt trúâi taåo nhûäng con soáng nhiïåt nhoã nhêëp nhö trïn noác ö tö khi àoaân xe vûúåt qua haâng raâo caãnh saát cuãa bang tiïën vaâo cöíng nghôa trang. Nghôa trang nùçm trïn sûúân döëc thoai thoaãi, bao quanh ngoån àöìi nhoã nùçm vïì phña Bùæc thaânh phöë. Haâng raâo dêy theáp maå keäm bao quanh. Caách haâng raâo chûa àïën ba mûúi meát tûâ bïn trong laâ huyïåt möå vûâa múái àaâo, möåt nhoám thúå aãnh vaâ kyä thuêåt viïn ghi êm àang àûáng àúåi. Möå Ernest nùçm bïn caånh möå Taylor Williams, baån cuâng sùn bùæn lêu nùm. Suöët nhiïìu nùm Taylor, biïåt danh laâ "löët gêëu" laâm nghïì daåy bùæn úã thung luäng Mùåt trúâi. Anh mêët caách àêy hai nùm vaâ Ernest laâ ngûúâi khiïng quan taâi anh trong àaám tang. Phêìn möå trong nghôa trang Ketchum giaá hai mûúi nùm àö la, gia àònh Hemingway mua saáu phêìn. Ernest luön thñch röång raäi. Lïî haå huyïåt, theo kïë hoaåch, bùæt àêìu vaâo luác mûúâi giúâ ba mûúi saáng. Möåt nhoám ngûúâi thaânh phöë vaâ vaâi ngûúâi laå toâ moâ àaä têåp trung quanh haâng raâo. Ài àêìu laâ nhûäng ngûúâi khïnh quan taâi vaâ têët caã baån beâ úã àõa phûúng kïí caã nhûäng ngûúâi lo viïåc tang ma. Àïí vaâo khu möå, möîi ngûúâi phaãi coá möåt chiïëc phong bò trùæng giaãn dõ coá ghi àõa chó Ernest àûång mêíu giêëy nhoã vúái lúâi àïì nghõ ngûúâi mang àûúåc pheáp vaâo bïn phêìn möå. Nhûäng phong bò naây àûúåc phaát tûâ höm trûúác vaâ àûúåc kiïím tra khi vaâo nghôa àõa.
22. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 72 Sau khi hoå haâng, nhûäng ngûúâi khïnh quan taâi danh dûå vaâ baån beâ àaä têåp húåp àöng àuã, Mary Hemingway, àûúåc dòu búãi caác con trai cuãa Ernest, bûúác àïën. Chõ mùåc böå vaáy àen giaãn dõ, àöåi muä àen röång vaânh. Chõ laâm dêëu trûúác luác ngöìi xuöëng. Röìi linh muåc Robert J. Waldmann, tröng luáng tuáng do xuác àöång, bûúác ra phña trûúác. Theo sau öng laâ hai lïî sinh giuáp viïåc. " Kia laâ Jack Hemingway, con trai caã cuãa nhaâ vùn, àang ngöìi xuöëng," gioång noái bïn kia haâng raâo voång vaâo micro. "Vaâ bïn caånh anh ta laâ " Gioång noái bõ múâ lêëp khi linh muåc bùæt àêìu àoåc kinh bïn möå bùçng tiïëng Latin. Röìi chuyïín sang tiïëng Anh, linh muåc Waldmann bùæt àêuì thuyïët giaãng vïì caái chïët vaâ do àûúåc àïì nghõ àoåc caác àoaån 3, 4, 5 cuãa chûúng àêìu tiïn trong kinh thaánh nïn öng bùæt àêìu: "Lúåi ñch gò maâ con ngûúâi àaåt àûúåc trong suöët cuöåc àúâi lao àöång cuãa mònh dûúái aánh mùåt trúâi? Möåt thïë hïå qua ài, möåt thïë hïå khaác àïën, nhûng traái àêët thò luön vûäng bïìn maäi maäi." Öng dûâng laåi. Röìi öng lûúát qua àoaån tiïëp, boã mêët àoaån coá cuåm tûâ "mùåt trúâi vêîn moåc." Mary ngûúác nhòn nhanh. Vïì sau chõ noái vúái baån beâ, "khi êëy töi muöën àûáng ngay dêåy vaâ baão, "Deåp lïî cêìu kinh ài." Linh muåc Waldmann tiïëp tuåc bùçng tiïëng Anh, "Laåy Cha, chuáng con cêìu xin Ngûúâi xaá töåi cho Ernest, bêìy töi cuãa Ngûúâi " Àùçng sau haâng raâo, caác maáy ghi êm vêîn baám saát caác cung àiïåu tang lïî nhû thïí àêëy laâ cuöåc trònh diïîn thïí thao. Vïì mùåt tònh caãm maâ noái thò khung caãnh êëy mang veã giaã taåo thaãm haåi. Nhûng àïí nhòn thò tröng noá cuäng êën tûúång. Böîng nhiïn, coá tiïëng àöång maånh vang lïn. Moåi ngûúâi dûå lïî tang vêîn àûáng bêët àöång, kheä quay laåi xem chuyïån gò àaä xaãy ra. Chó ngay sau linh muåc Waldmann, gêìn phña àêìu quan taâi, saát haâng raâo núi têåp trung caác nhaâ baáo vaâ mêëy tay thúå aãnh, möåt ngûúâi vêån àöì trùæng ngaä xuöëng. Tûâ dûúái huyïåt sêu, àöi giayâ nêu múái chôa ngûúåc lïn trúâi. Àoaân ngûúâi àûáng im, sûãng söët. Linh muåc lùåp laåi lúâi kinh vaâ tiïëp tuåc. Ngûúâi chuã lïî im lùång ài voâng qua àoaân ngûúâi cuái xuöëng nhêëc cêåu beá phuå lïî àûáng dêåy, giûä lêëy cêåu khi cêåu àûáng khöng vûäng vaâ àang kheä nêëc lïn. Sau àoá öng lùång leä dòu cêåu ài.
23. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä "Tïn cuãa ngûúi ngêët ài àoá laâ gò?" tiïëng thò thaâo voång roä tûâ bïn kia haâng raâo àïën khu vûåc laâm lïî. Voâng hoa chûä thêåp trùæng lúán phña àêìu möå nghiïng hùèn xuöëng. Noá bõ xö phaãi khi cêåu lïî sinh ngaä xuöëng. Chùèng möåt ai sûãa laåi noá trong suöët thúâi gian coân laåi cuãa tang lïî. Àöëi vúái töi, dûúâng nhû Ernest àaä haâi loâng vïì têët caã. Kinh cêìu nguyïån Àûác meå àöìng trinh vaâ kinh Laåy Cha àûúåc àoåc ba lêìn. Sau àoá quan taâi àûúåc phuã möåt têëm àöìng, haå xuöëng huyïåt vaâ àêët àûúåc rùæc xuöëng núi aáo quan yïn nghó trong loâng àêët. Hùèn laâ khoá àöëi vúái bêët kyâ ai hiïån diïån núi êëy, nhûäng ngûúâi biïët Ernest vônh viïîn nhòn thung luäng tûâ võ trñ thuêån tiïån êëy, nhòn quanh maâ khöng nghô, "Mònh seä ngûúác mùæt nhòn lïn nhûäng ngoån àöìi." Coá möåt nêëm möå bònh dõ dûúái chên möå Ernest. Núi êëy möåt ngûúâi chùn cûáu xûá Basque àaä an nghó. Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën My Brother, Ernest Hemingway, Published by The World Publishing Company, Ohio, 1962
24. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 74 NGHÔ VÏÌ HEMINGWAY Konstantin Simonov 1. ÀOÅC LAÅI NHÛÄNG LAÁ THÛ Muâa xuên 1946, Illya Ehrenburg, Mikhail Galaktionov vaâ töi cuâng sang Myä. Sau khi kïët thuác thaânh trònh daâi, gian khöí búãi nhûäng cuöåc phoãng vêën vaâ diïîn thuyïët vö têån, Ehrenburg vaâ töi seä àïën Cuba vaâ Mexico. Möåt trong nhûäng lyá do khiïën chuáng töi muöën gheá thùm Cuba laâ búãi vi hoång seä àûúåc gùåp Ernest Hemingway, luön söëng úã àoá vaâ hiïëm khi rúâi xa. Ehrenburg laâ baån cuãa anh vaâ mùåc duâ baãn thên chûa quen biïët nhûng töi rêët ngûúäng möå saách cuãa anh, àùåc biïåt laâ tiïíu thuyïët Chuöng nguyïån höìn ai maâ vêîn chûa àûúåc xuêët baãn úã nûúác töi. Möåt ngûúâi baån chung cuãa chuáng töi goåi àiïån cho anh úã Cuba. Hemingway noái anh rêët mûâng nïuë àûúåc gùåp chuáng töi röìi mêëy höm sau, khi quay vïì New York, töi nhêån àûúåc bûác thû ngùæn cuãa anh gúãi àïën khaách saån núi töi àang úã. 16 - 5 - 1946 Anh Simonov yïu quñ, Tom Shevlin maâ anh àaä gùåp úã New York, àaä goåi àiïån àûúâng daâi cho töi àïí hoãi xem töi coá thïí àoán tiïëp anh úã dûúái naây khöng vaâ töi àaä àïì nghõ anh ta múâi caác anh àïën trang traåi úã cuâng töi. Anh ta baão laâ seä chuyïín lúâi múâi. Nhûng töi vêîn viïët mêëy doâng àïí giuåc anh gheá thùm nïëu coá thïí.
25. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Töi àang úã giûäa cuöën tiïíu thuyïët nhûng seä vui veã dûâng laåi àöi ngaây àïí chuáng ta coá thïí ài cêu caá úã doâng Gulf Stream. Töi nghô anh seä thñch àiïìu àoá vaâ coá leä chuáng ta seä coá cuöåc cêu caá thuá võ vúái nhûäng con caá lúán thûåc sûå. Töi àaä viïët thû giuåc Ehrenburg àïën àêy vaâ hi voång caã hai anh thu xïëp àûúåc. Xin haäy àïën nïëu caác anh coá thïí búãi sûå hiïån diïån cuãa caác anh laâ niïìm vui thûåc sûå lúán lao vaâ töi nghô caác anh seä àûúåc hûúãng möåt kyâ nghó töët laânh. Luác naây, coá rêët nhiïìu caá Kiïëm úã trong doâng Gulf Stream, doâng nûúác sêîm àen dayâ àùåc caá seä luön mang laåi möåt cuöåc cêu ra troâ vaâ coá thïí keáo daâi àïën caã thaáng. Thêåm chñ nïëu caá khöng cùæn cêu thò chuáng ta vêîn coá thúâi gian thoaãi maái vaâ töi nghô chùæc caác anh cuäng thñch ngùæm Havana. Vúái têëm loâng chaâo àoán thên thiïån nhêët vaâ hy voång thiïët tha rùçng caác anh seä àïën. Chaâo taåm biïåt, Ernest Hemingway. Nhûng sau khi Ehrenburg vaâ töi nhêån àûúåc thû Hemingway thò chuáng töi biïët rùçng thay vò àïën Cuba vaâ Mexico, chuáng töi phaãi ài Canada. Möåt lúâi múâi bêët thònh lònh daânh cho caác nhaâ vùn Xö Viïët àïën thùm Canada àûúåc gúãi trûåc tiïëp tûâ chñnh phuã vúái muåc àñch roä raâng rùçng seä laâm mïìm búát möëi quan hïå cùng thùèng giûäa hai nûúác. Trong nhûäng tònh huöëng êëy, àöëi vúái chuáng töi, tûâ chöëi viïëng thùm seä àöìng nghôa vúái heân nhaát nïn chuáng töi hiïíu rùçng cêìn phaãi àïën Canada. Vaâ trong cuöåc viïëng thùm êëy chuáng töi àaä sûã duång hïët têët caã thúâi gian maâ kïë hoaåch ban àêìu laâ àïí daânh cho Cuba vaâ Mexico. Thúâi haån viïëng thùm cuãa chuáng töi àaä hïët vaâ khi tûâ Canada vïì, chuáng töi phaãi lêåp tûác sang chêu Êu. Trûúác khi rúâi Canada vaâ sau khi thu xïëp xong xuöi haânh trònh quay vïì bùçng taâu biïín, töi viïët thû baây toã vúái Hemingway viïåc àaáng tiïëc laâ chuáng töi khöng thïí àïën Cuba thùm anh vaâ gúãi
26. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 76 tùång anh cuöën Ngaây vaâ àïm cuãa töi, xuêët baãn bùçng tiïëng Anh úã Myä chûâng nûãa nùm trûúác. Hemingway traã lúâi bùçng bûác thû daâi maâ töi nhêån àûúåc úã Myä sau khi tûâ Canada vïì vaâ trûúác luác lïn àûúâng vïì töí quöëc. Töi in laåi àêy toaân vùn bûác thû, trûâ möåt àoaån ngùæn coá thïí gêy phiïìn phûác cho möåt nhaâ vùn trûúác sûå hêëp dêîn vö cùn cûá àöëi vúái caánh baáo chñ; chêët gioång haâi hûúác hoám hónh cuãa àoaån vùn êëy àaä vûúåt qua mûác àûúåc pheáp xuêët baãn vaâ seä bõ giaãm búát khi chuyïín ngûä, kïí caã bõ àaánh mêët ài yá nghôa sêu xa cuãa noá. Àoaån bõ cùtæ boã töi àaánh àêëu bùçng caác dêëu chêëm. Töi cuäng noái thïm rùçng, nhòn chung thaái àöå hoaâi nghi àöëi vúái nghïì baáo, hiïån diïån trong bûác thû naây, chó laâ sûå mêu thuêîn nhêët thúâi àöëi vúái baãn chêët con ngûúâi Hemingway, möåt ngûúâi söëng caã àúâi vò nghiïåp vùn nhûng vêîn lûu töìn möåt nhaâ baáo lêîy lûâng trong con ngûúâi êëy. 20 - 6 - 1946 Simonov thên, Töi lêëy laâm tiïëc vò caác anh khöng thïí àïën àêy. Nhûng töi biïët anh seä haånh phuác khi sùæp vïì nhaâ vaâ nùm túái khi anh trúã laåi chuáng ta seä gùåp vaâ seä trúã thaânh baån töët cuãa nhau. Töi rêët haånh phuác khi nhêån àûúåc thû anh vaâ caãm thêëy thoaiã maái, cúãi múã khi tiïëp xuác vúái möåt nhaâ vùn anh em. Nhûng töi rêët thêët voång khi anh khöng thïí àïën àêy. Chuáng ta chùæc seä cuâng coá khoaãng thúâi gian töët àeåp bïn nhau. Trïn biïín vaâ trïn àêët liïìn cuãa xûá súã naây. Saách cuãa anh àaä àïën töëi qua. Höm nay töi àang àoåc vaâ seä viïët gûãi anh vïì Moscow khi naâo töi àoåc xong. Töi coá thïí nhêån xeát qua 48 trang àêìu tiïn rùçng cuöën saách seä tiïëp tuåc hêëp dêîn. Töi chùæc laâ seä rêët thuá võ khi bònh luêån cuöën saách vúái anh. Leä ra töi àaä àoåc noá ngay tûâ luác vûâa àûúåc dõch nhûng chó taåi töi vûâa múái quay vïì tûâ chiïën tranh va â töi chùèng thïí naâo àoåc àûúåc bêët cûá thûá gò viïët vïì noá. Dêîu cho chuáng coá hay àïën mûác naâo ài nûäa. Chùæc laâ anh hiïíu àiïìu töi muöën noái. Sau chiïën tranh thïë giúái lêìn thûá nhêët maâ töi àaä tham dûå, töi chùèng thïí naâo viïët nöíi vïì noá suöët caã chñn nùm. Sau chiïën tranh Têy Ban Nha, töi àaä phaãi viïët ngay lêåp tûác búãi töi biïët cuöåc chiïën tranh kïë tiïëp seä diïîn ra rêët nhanh vaâ
27. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä töi caãm thêëy khöng coá àuã thúâi gian. Sau cuöåc chiïën tranh naây, àêìu töi bõ huãy hoaåi nùång (ba lêìn) vaâ töi bõ nhûäng cún àau àêìu ghï gúám. Nhûng cuöëi cuâng, töi cuäng àaä cöë viïët bònh thûúâng trúã laåi vaâ cuöën tiïíu thuyïët cuãa töi vúái 800 trang baãn thaão laâ caã haânh trònh daâi nhûng chûa hïët vïì cuöåc chiïën êëy. Nhûng nïëu töi bònh yïn thò cuöåc chiïën seä àûúåc viïët hïët. Hi voång cuöën saách seä hêëp dêîn. Mùåc duâ suöët cuöåc chiïën naây töi muöën tham gia cuâng quên àöåi Xö Viïët vaâ chûáng kiïën nhûäng trêån àaánh tuyïåt vúâi nhûng töi khöng caãm thêëy cöng bùçng khi cöë trúã thanhâ phoáng viïn chiïën tranh úã àoá búãi A - Töi khöng noái àûúåc tiïëng Nga (ngoaåi trûâ nhûäng tûâ Vêng, Khöng, Vúá vêín vaâ Khöng thïí maâ töi àaä hoåc àûúåc úã Têy Ban Nha vaâ laâ vöën tûâ vûång quên sûå cuãa töi) vaâ B - búãi vò töi nghô mònh coá thïí coá ñch trong viïåc cöë giïët boån Kraut (caách chuáng ta goåi boån Àûác) bùçng möåt cöng viïåc khaác. Töi àaä ài biïín thûåc hiïån cöng viïåc khoá khùn trong khoaãng hai nùm. Röìi àïën nûúác Anh, bay cuâng lûåc lûúång Khöng quên Hoaâng gia nhû laâ möåt phoáng viïn trûúác cuöåc têën cöng, cuâng àöí böå lïn Normandy vaâ röìi úã suöët thúâi gian coân laåi vúái Sû àoanâ böën böå binh. Thúâi gian úã cuâng Khöng quên Hoaâng gia laâ rêët tuyïåt vúâi nhûng chùèng laâm àûúåc troâ tröëng gò. Vúái Sû àoaân böën böå binh vaâ Trung àoaân 22 böå binh töi cöë trúã nïn hûäu duång bùçng caách luöìn sêu thaám thñnh nûúác Phaáp vaâ nhiïìu xûá khaác vaâ coá thïí tiïën lïn phña trûúác cuâng àöåi quên khaáng chiïën bñ mêåt cuãa ngûúâi Phaáp yïu nûúác chöëng phaát xñt Àûác. Cuöåc söëng luác êëy tûng bûâng vaâ anh hùèn cuäng seä thuá võ vúái noá. Töi nhúá laåi chuyïån sau khi chuáng töi tiïën vaâo Paris trûúác quên àöåi chñnh quy vaâ khi hoå bùæt gùåp chuáng töi, Andre á Malraux àïën gùåp töi vaâ hoãi anh chó huy bao nhiïu ngûúâi. Töi traã lúâi anh ta laâ luác cao àiïím nhêët thò chûa bao giúâ quaá 200 coân thûúâng thò chó trong khoaãng 14 àïën 60. Anh ta rêët haånh phuác vaâ vui veã búãi àaä chó huy 2000, anh ta noái. Nhûng chuyïån êëy thò chùèng liïn quan gò àïën uy tñn vùn chûúng caã. Muâa heâ êëy, khi tûâ Normandy tiïën vaâo Àûác laâ khoaãng thúâi gian haånh phuác nhêët maâ töi tûâng coá dêîu cho àoá laâ thúâi àiïím chiïën tranh. Sau àoá laâ úã Àûác, úã Schnee Eifel, úã Hurtgen Forest vaâ cuöåc têën cöng Rudstedt, àêëy laâ trêån àaánh àêìy gian khoá nhûng viïåc chiïëm laåi Phaáp vaâ àùåc biïåt laâ Paris àaä khiïën töi caãm thêëy hûng phêën nhêët trêìn àúâi. Thêåm chñ, khi töi coân laâ cêåu beá, khi úã trong
28. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 78 nhûäng cuöåc ruát lui, chêån àûáng nhûäng àúåt têën cöng, ruát lui, chiïën thùæng maâ khöng coân lûåc lûúång dûå bõ tùng cûúâng vaâ töi chùèng thïë naâo biïët àûúåc chiïën thùæng seä mang laåi cho con ngûúâi ta caãm giaác nhû thïë naâo. Giúâ àêy, kïí tûâ muâa thu 1945, töi viïët rêët khoá khùn vaâ thúâi gian, caác tuêìn lïî vaâ thaáng cûá vuân vuåt tröi qua, chuáng ta têët caã röìi seä chïët nïëu khöng biïët àûúåc àiïìu àoá. Töi hi voång anh coá chuyïën ài vui veã úã Myä vaâ Canada. Giaá maâ töi coá thïí noái àûúåc tiïëng Nga àïí cuâng ài vúái anh, búãi coá rêët nhiïìu ngûúâi thûcå sûå tuyïåt vúâi àaáng àïí gùåp vaâ nhiïìu àiïìu töët àïí laâm. Nhûng chó vaâi ngûúâi trong söë hoå coá thïí noái àûúåc tiïëng Nga. Töi muöën anh tiïëp xuác vúái àaåi taá chó huy trung àoaân 22 böå binh (bêy giúâ laâ tûúáng Lanham), öng ta laâ baån thên nhêët cuãa töi vaâ caác chó huy tiïíu àoaân 1, 2, 3 (hoå vêîn coân söëng) cuäng nhû caác chó huy àaåi àöåi, trung àöåi vaâ nhiïìu quên nhên Myä tuyïåt vúâi khaác. Sû àoaân böën böå binh tûâ ngaây D úã Utah Beach àïën ngaây VE àaä thiïåt haåi 21.205 ngûúâi so vúái 14.037 ngûúâi söëng soát. Con trai cuãa cuãa töi àûúåc àiïìu vïì Sû àoaân ba böå binh núi con söë thûúng vong laâ 33.547 so vúái 14.037 ngûúiâ coân söëng. Nhûng hoå úã Sicily vaâ Italya trûúác khi àöí böå lïn miïìn Nam nûúác Phaáp. Noá tiïën lïn trûúác úã cûúng võ lñnh duâ, bõ thûúng rêët nùång, röìi bõ bùæt laâm tuâ binh vaâo muâa thu taåi Voges. Noá laâ àûáa tûã tïë, laâ àaåi uyá vaâ chùæc anh seä mïën noá. Noá khai vúái boån Àûác (noá rêët thöng minh) rùçng mònh laâ con cuãa möåt giaáo viïn daåy mön trûúåt tuyïët úã aáo vaâ àaä àïën Myä sau khi cha chïët vò tuyïët lúã. Cuöëi cuâng, khi boån Àûác phaát hiïån ra thên thïë, noá bõ chuáng àûa àïën traåi têåp trung Hostage. Nhûng vïì sau noá àûúåc giaãi phoáng. Quaã laâ rêët buöìn khi anh khöng thïí sang àêy. Thú va â baáo cuãa anh àaä dõch ra tiïëng Anh chûa? Töi rêët muöën àoåc. Töi hiïíu nhûäng gò anh viïët. Nhû anh noái anh hiïíu nhûäng gò töi noái. Dêîu sao thò thïë giúái cuäng àaä quaá caách ngùn nïn caác nhaâ vùn cêìn nöî lûåc hiïíu biïët nhau. Coá quaá nhiïìu govno (vúá vêín) - coá thïí àaä viïët sai - vêîn diïîn ra nhûng con ngûúâi thò rêët töët, thöng minh (vûâa phaãi), coá dûå àõnh töët vaâ nïn hiïíu roä lêîn nhau nïëu chuáng ta coân coá thïí hiïíu nhau thay vò lêåp laåi vai diïîn cuãa möåt gaä Churchill naâo àoá; haäy laâm ngay tûác thò nhûäng àiïìu öng ta àaä laâm vaâo nhûäng nùm 1918-1919 àïí duy trò caái gò àoá maâ bêy giúâ chó coá thïí àûúåc duy trò búãi chiïën tranh. Xin löîi vò àaä noái vïì chñnh trõ. Töi biïët mònh luön bõ xem laâ
29. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä ngöëc khi àuång àïën chñnh trõ. Nhûng töi biïët chùèng coá gò ngùn caách tònh baån giûäa hai quöëc gia chuáng ta, maâ coá thïí vûäng bïìn nhû tònh hûäu nghõ cuãa chuáng ta vúái nûúác baån laáng giïìng Canada, nhûng sûå töìn taåi vaâ mûu toan cuãa möåt àïë chïë khöng vò lúåi ñch kinh tïë thûåc sûå, khöng cöng bùçng vïì àaåo lñ thò khöng thïí àûáng vûäng. Dêîu sao thò cuäng xin chuác mûâng anh, Simonov aå, haäy tûå chùm soác mònh vaâ viïët töët. Töi biïët anh seä viïët baáo nhû têët caã chuáng ta. Nhûng haäy ghi nhúá seä laâ töåi löîi nïëu chöëng laåi thaánh thêìn khi anh coá thïí thûåc sûå viïët Vaâ trong nghiïåp saáng taác, viïåc viïët nhû thïë seä laâm anh töìi tïå ài khi anh muöën theo àuöíi nhûäng kiïåt taác; nhûäng kiïåt taác, àêëy laâ muåc àñch duy nhêët àïí viïët, ngoaåi trûâ viïët àïí kiïëm söëng. Coá möåt cêåu (bêy giúâ coá leä àaä giaâ) úã Liïn Xö tïn laâ Kaskin (Kashkin) thûúâng dõch saách töi. Coá maái toác hung àoã (coá leä àaä baåc). Cêåu ta laâ nhaâ phï bònh, dõch giaã cûâ nhêët maâ töi tûâng biïët. Nïëu coá gùåp thò nhúâ anh chuyïín àïën cêåu ta lúâi chuác töët àeåp nhêët cuãa töi. Chuöng nguyïån höìn ai àaä àûúåc dõch chûa? Töi coá àoåc baâi bònh luêån cuãa Ehrenburg nhûng chûa nghe noái vïì chuyïån êëy. Cuöën saách coá thïí dï î xuêët baãn vúái möåt vaâi thay àöíi nhoã hay boã búát nhûäng caái tïn naâo àêëy. Muöën anh àoåc cuöën êëy. Noá khöng viïët vïì chiïën tranh nhû chuáng ta biïët trong nhûäng nùm cuöëi. Nhûng vïì trêån àaánh trïn ngoån àöìi nhoã thò laâ hoaân haão vaâ coá möåt àoaån, chöî chuáng ta giïët boån phaát xñt thò chùæc laâ anh thñch. Chuác may mùæn vaâ thûúång löå bònh an. Ernert Hemingway. Bêy giúâ, khi xuêët baãn nhûäng laá thû naây, töi thêëy cêìn phaãi noái roä vaâi àiïím. Töi seä bùæt àêìu tûâ cuöën Ngaây vaâ àïm cuãa töi. Vïì phêìn mònh, coá leä hùèn laâ quaá thiïëu khiïm töën khi gúãi saách töi cho Hemingway nhûng thaânh thêåt maâ noái, àöëi vúái töi luác êëy dûúâng nhû àêëy laâ cuöën saách hay nhêët cuãa töi. Hún nûäa noá coá liïn quan àïën Stalingard vaâ töi muöën gúãi noá àïën Hemingway khöng chó búãi vò thoái ûa khoe khoang cuãa möåt nhaâ vùn. Töi khöng biïët liïåu anh coá thñch quyïín saách khi àoåc xong hay noá laâm anh cuåt hûáng hay anh coá àoåc hïët khöng vaâ nhiïìu vûúáng
30. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 80 mùæc nûäa búãi töi khöng nhêån àûúåc bûác thû nhû àaä hûáa gúãi àïën Moscow. Nhûng coá möåt àiïìu töi khöng hïì hoaâi nghi: àiïìu quan troång gêëp böåi phêìn nhûäng tûâ haâo phoáng Hemingway daânh cho saách töi, àiïìu cöët loäi - àoá laâ tònh caãm thên thiïët anh daânh cho chuáng töi, cho töí quöëc chuáng töi àûúåc toaát lïn tûâ tinh thêìn bûác thû Hemingway àïì ngaây cuöëi cuãa thaáng saáu 1946. Chuáng ta cuâng nhúá laåi thúâi àiïím êëy. Toaâ aán Nuremberg vêîn àang tiïëp diïîn, coân ba thaáng nûäa trûúác luác thöng qua lúâi tuyïn aán àöëi vúái caác truâm töåi phaåm chiïën tranh Quöëc xa.ä Vaâ úã Myä, vaâo thaáng ba àaä cho tuyïn àoåc baâi diïîn vùn Fulton nöíi tiïëng chöëng Xö Viïët cuãa Churchill, baáo hiïåu sûå khúãi àêìu cuöåc chiïën tranh laånh. Trong nhiïìu têìng lúáp úã xaä höåi Myä maâ chuáng töi têån mùæt quan saát hùçng ngaây suöët cuöåc viïëng thùm, àang diïîn ra sûå àaão ngûúåc võ trñ àaä àûúåc phaát triïín trong suöët thúâi gian chiïën tranh vaâ coá sûå phên chia lûåc lûúång. Ngay trong tònh huöëng êëy, Hemingway khöng hïì do dûå vaâ cöng khai baây toã ûúác muöën àûúåc gùåp hai nhaâ vùn Xö Viïët, möåt ngûúâi anh xem laâ àöìng nghiïåp trong suöët cuöåc chiïën tranh chöëng phaát xñt úã Têy Ban Nha coân ngûúâi kia anh biïët laâ möåt phoáng viïn chiïën tranh trïn trêån tuyïën Àûác - Liïn Xö suöët àaåi chiïën Thïë giúái lêìn thûá hai. Hiïín nhiïn, trong tònh thïë cay àùæng cuãa cuöåc chiïën tranh laånh, anh vêîn muöën noái chuyïån tònh caãm chên thaânh vúái chuáng töi. Àêy laâ àiïìu cöët loäi löå roä trong thû anh vaâ trong nhûäng vêën àïì anh àïì cêåp àïën. Roä raâng, nïëu ngaây êëy chuáng töi gùåp nhau thò anh cuäng seä baây toã cuâng tònh caãm nhû àaä thïí hiïån trong thû. Vaâ àiïìu êëy laâ quan troång nhêët cuãa laá thû. Raânh raânh trong laá thû, vúái Hemingway, vaâo thúâi àiïím êëy thïë lûåc gêy nïn chiïën tranh laånh àûúåc biïíu trûng cú baãn bùçng Churchill. Vaâ Hemingway, chùæc chùæn khöng vö tònh khi gúåi laåi möëi liïn hïå giûäa thûåc tiïîn hiïån taåi vúái nhûäng nùm 1918, 1919 khi Churchill laâ linh höìn cuãa thïë lûåc can thiïåp vaâo nûúác Nga - Xö Viïët. Roä raâng vúái Hemingway, giûäa 1919 vaâ 1946 coá möëi liïn hïå mêåt thiïët: khi Churchill kïu goåi can thiïåp quên sûå vaâ khi diïîn vùn Fulton kïu goåi khúãi àêìu cuöåc chiïën tranh laånh àaä cho thêëy roä hoaân toaân àiïìu anh muöën so saánh.
31. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Thaáng 12-1961, töi coá dõp gheá thùm Cuba, caác àöìng chñ Cuba àûa töi àïën thùm nhaâ Hemingway. Luác êëy, ngöi nhaâ chûa trúã thaânh baão taâng. Nhûng hoå chó khoaá cûãa vaâ khöng di chuyïín bêët kò àöì vêåt naâo khoãi võ trñ cuãa noá. Hemingway vûâa múái qua àúâi trûúác àoá khöng lêu nïn caãm giaác mêët maát vêîn àang hùçn sêu núi êëy. Dûúái àêy laâ nhûäng gò töi viïët trong cuöën söí tay luác àïën thùm nhaâ anh. Chuáng töi àïën vaâo luác sùæp hoaâng hön. Ngöi nhaâ cêët trïn ngoån àöìi thuöåc ngoaåi ö Havana vaâ caách xa biïín. Biïín khuêët trong têìm mùæt nhûng caãnh vêåt thò tuyïåt àeåp. Nhûäng ngoån àöìi nöëi nhau tiïëp cêån chên trúâi - möåt maâu xanh, nùæng gay gùæt vaâo trûa nhûng bêy giú â khi hoaâng hön, khöng khñ maát meã dïî chõu. Ngöi nhaâ xiïu veåo, möåt têìng, röång raäi, thêëp, àûúåc xêy vaâo àêìu thïë kó: Hemingway mua ngöi nhaâ tûâ möåt ngûúâi Phaáp vaâo nùm 1940 khi anh choån Cuba laâm núi thûúâng truá. Möåt nûãa nùm àaä tröi qua kïí tûâ ngaây Hemingway mêët vaâ möåt nùm rûúäi kïí tûâ khi anh rúâi nhaâ ài chûäa bïånh. Àêëy laâ khoaãng thúâi gian khaá daâi nhûng möåt ai àoá vêîn coá caãm giaác rùçng ngöi nhaâ àaä trúã nïn hoang phïë tûâ trûúác àoá, trûúác caã khi chuã nhên ra ài. Ngöi nhaâ àaä chïët trûúác luác ngûúâi söëng úã àoá ài xa. Caãm giaác hoang vùæng xen lêîn trong àiïu taân. Vaâ rêët coá thïí, sûå kïët húåp tõch liïu êëy chùæc seä laâm höìn ngûúâi khöng êëm lïn maâ laånh leäo trong nöîi sêìu thûúng. Saách ngöín ngang moåi chöën, nhûäng chiïëc ghïë banh cuä, moân veåt trong phoâng khaách, nhûäng chai rûúåu phuã àêìy buåi àaä uöëng hïët hay chûa hïët, nhûäng vêåt kó niïåm cuãa ngûúâi thúå sùn treo doåc bûác tûúâng khöng sún neã nûát. Coá möåt böå da baáo khöíng löì. Sûâng thuá thuöåc kñch cúä khoá coá thïí tûúãng tûúång. Möåt yá tûúãng chúåt àïën trong àêìu - chuáng coá phaãi laâ nhûäng kó vêåt maâ anh àaä theo àuöíi trong Nhûäng ngoån àöìi xanh chêu Phi? Coá mêëy têëm aãnh cuãa caác cêåu con trai, vaâi bûác aãnh vaâ chên dung cuãa baån beâ; bûác tranh àêëu boâ vaâ nhûäng phaác hoaå vïì trêån àêëu boâ miïu taã cöng viïåc cuãa möåt nghïå sô, ngûúâi veä bûác tranh trïn. Phoâng laâm viïåc cuãa Hemingway khaá àeåp; caái baân àoåc cuä kô kï saát tûúâng, möåt caái maáy chûä cuä. Têët caã giúâ àïìu chòm trong lúáp buåi.
32. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 82 Trong phoâng tùæm, trïn bûác tûúâng gêìn caái cên, coá nhiïìu vïët buát chò, haâng trùm con söë vaâ ngaây thaáng. Söë cuöëi cuâng àûúåc ghi vaâo thaáng 6-1960. Chuã nhên coá thoái quen kiïím tra xem thûã troång lûúång cú thïí tùng giaãm ra sao. Trong phoâng lúán, tröng giöëng thû viïån hún laâ phoâng àoåc, coá möåt caái baân lúán maâ ta khoá coá thïí hònh dung àêëy laâ baân laâm viïåc. Núi naây cho thêëy Hemingway àoåc vaâ suy nghô bïn baân êëy nhûng laåi viïët úã trong cùn phoâng nhoã kia. Ngûúâi hûúáng dêîn thuyïët minh cho chuáng töi vïì caái thaáp àûúåc vúå Hemingway xêy nhû möåt moán quaâ daânh cho chöìng nhûng anh khöng sûã duång thaáp laâm núi laâm viïåc. Anh chó duâng thaáp möåt lêìn duy nhêët vaâo caái ngaây anh nhêån nhû möåt moán quaâ röìi anh quay laåi cùn phoâng thûúâng viïët trûúác àoá. Lêìn àêìu tiïn nghe noái vïì ngoån thaáp, töi cûá nghô àêëy laâ ngoån thaáp thûåc sûå nhûng hoaá ra chó laâ möåt ngoån thaáp nhoã, xêy gêìn ngöi nhaâ nhû thïí caái choâi àïí ngùæm caãnh vêåt xung quanh. Trïn thaáp coá caái kñnh viïîn voång phuã àêìy buåi, biïíu tûúång cho niïìm àam mï cuãa baâ chuã vïì thiïn vùn hoåc. Trong nhaâ coá rêët nhiïìu meâo, àïën haâng taá. Ngûúâi ta noái Hemingway daânh nhiïìu thúâi gian chúi àuâa vúái chuáng. Àiïìu êëy rêët kò laå, chùèng giöëng anh tñ naâo. Khoá coá thïí hònh dung ra caãnh anh laåi àuâa chúi vúái àaám meâo êëy. Búãi töi thûúâng tûúãng tûúång, bïn anh chùæc seä laâ nhûäng chuá choá lúán chûá khöng phaãi laâ meâo. Trong thû viïån, ngöín ngang giûäa nhiïìu thûá trïn baân, möåt cuöën album chuåp lïî sinh nhêåt lêìn thûá 60 cuãa anh àêåp vaâo mùæt töi. Taåi àêy, úã Cuba khi àoá lïî kó niïåm êëy àûúåc taâi trúå búãi têåp àoaân Bacardi. Nhiïìu bûác aãnh àaä cho thêëy àiïìu àoá: nhûäng bûác tûúâng sau nhûäng daäy baân coá treo nhûäng bûác tranh vúái dêëu hiïåu roä raâng laâ chùèng phaãi ai khaác ngoaâi têåp àoaân Bacardi nöíi tiïëng àaä àûáng ra töí chûác bûäa tiïåc êëy. Trong nhiïìu têëm aãnh, àûáng giûäa àaám àöng, Hemingway khöng vui maâ cuäng chùèng buöìn, àún giaãn laâ chùèng coá gò khaác caã, nhû thïí têët caã nhûäng gò àang diïîn ra chùèng hïì thu huát àûúåc sûå quan têm cuãa anh vaâ anh ài àïën kïët luêån rùçng seä khöng caáu giêån maâ àún giaãn laâ chõu àûång noá. Chuáng töi rúâi ài vúái caãm giaác tröëng vùæng vaâ buöìn baä. Chuáng töi caãm thêëy nhû thïí mònh àang úã trong möåt nghôa àõa, chûá khöng
33. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä phaãi trong möåt ngöi nhaâ. Coá leä caãm giaác cuãa töi àaä bõ taác àöång búãi nhûäng gò töi nghe kïí vïì caái chïët cuãa Hemingway, nhûng àöëi vúái töi dûúâng nhû ngöi nhaâ cuäng giaâ ài vúái chuã nhên cuãa noá maâ nhûäng nùm cuöëi àúâi, con ngûúâi to lúán, vêîn khoeã maånh nhûng àaä giaâ vaâ rêët mïåt moãi àaä söëng trong ngöi nhaâ êëy Höm àoá, töi khöng viïët thïm vaâo söí tay nûäa vaâ bêy giúâ töi cuäng khöng muöën viïët thïm gò nûäa vaâo chöî êëy. Ehrenburg, ngûúâi maâ coá leä àaä cuâng töi viïëng thùm ngöi nhaâ naây vaâo 1946, giúâ àêy cuäng àêu coân nûäa, caã Kashkin toác hung àoã maâ Hemingway nhúâ töi chuyïín lúâi thùm hoãi cuäng àaä ài xa. Duy chó coân àoá hai bûác thû, möåt bûác ngùæn vaâ möåt bûác daâi àûúåc viïët trïn túâ giêë moãng nhûng bïìn àaä öë vaâng theo thúâi gian. 2. ÀOÅC LAÅI NHÛÄNG CUÖËN SAÁCH Töi chûa gùåp Hemingway nhûng Hemingway - con ngûúâi vaâ Hemingway - nhaâ vùn khöng hïì taách biïåt trong töi, khöng taách biïåt caã vúái nhûäng cuöën saách vaâ nhên vêåt, vaâ roä raâng hún laâ vúái nhûäng nhên vêåt êëy, ngûúâi maâ anh chùèng hïì giêëu giïëm, cûá yïu nöìng thùæm nhû yïu chñnh baãn thên mònh: maånh meä, haâo phoáng trong suy nghô vaâ tònh caãm, can àaãm, sùén saâng àûáng dêåy vò con ngûúâi hay sûå nghiïåp cuãa caã möåt dên töåc maâ baån tin laâ chên lñ, sùén saâng xaã thên vò niïìm tin rùçng coá nhûäng chuyïån töìi tïå hún chiïën tranh. Heân nhaát laâ töìi tïå, döëi traá laâ töìi tïå vaâ àún giaãn, ñch kó cuäng töiì tïå hún. Cêu noái naây àûúåc phaát biïíu vaâo thaáng saáu 1937 taåi Àaåi höåi caác nhaâ vùn Myä lêìn thûá hai trong baâi diïîn vùn Nhaâ vùn vaâ chiïën tranh. Dô nhiïn nhûäng lúâi êëy khöng thïí diïîn taã hïët tñnh caách cuãa caác nhên vêåt cuäng nhû khöng thïí bao quaá hïët tñnh caách cuãa chñnh anh. Nhûng trong phêím chêët cuãa möîi ngûúâi luön coá àiïìu gò àoá àïí khùèng àõnh têët caã nhûäng ngûúâi khaác cuäng àïìu duy trò cuâng nhûäng phêím chêët êëy. Khöng thïí hònh dung ra möåt Hemingway, ngûúâi coá thïí tha thûá cho nhên vêåt mònh thoái buãn xón, phaãn trùæc hoùåc heân nhaát, phaãn böåi do súå chïët hay baán linh hönì àïí àöíi lêëy möåt meåt xuáp.
34. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 84 Khi möåt cêu hoãi àûúåc tònh cúâ àùåt ra - àiïìu gò àaä khiïën Hemingway gêìn guäi vúái chuáng ta? - möåt ai àoá muöën traã lúâi - thò àêëy, nhûäng àiïìu chñnh xaác trïn àêy! Nhûäng nguyïn tùæc àaåo àûác nghiïm ngùåt naây laâ möi trûúâng àïí nhên vêåt cuãa anh söëng vaâ thúã maâ khöng cêìn phaãi lïn gioång, nhûäng nguyïn tùæc àaä àûúåc phaán xeát búãi chñnh cuöåc àúâi cuãa anh vaâ baãn thên Hemingway tin laâ khöng thïí naâo thiïëu àûúåc. Àûúng nhiïn caã cuöåc àúâi Hemingway lêîn saách cuãa anh khöng bõ giúái haån hïët trong phaåm võ êëy. Nhûng seä chùèng khoa trûúng chuát naâo khi noái cuöåc àúâi vaâ taác phêím cuãa anh seä trúã nïn khoá hiïuí nïëu boã qua nhûäng nguyïn tùæc àaåo àûác naây. Tònh yïu daânh cho phuå nûä chiïëm võ trñ lúán trong hêìu hïët caác taác phêím cuãa Hemingway. Vaâ nhûäng vêën àïì can àaãm, maåo hiïím, xaã thên cuãa con ngûúâi, sùén saâng hi sinh tñnh maång vò ngûúâi khaác laâ khöng hïì taách biïåt vúái hònh aãnh cuãa Hemingway, cuãa nhûäng gò maâ ai àoá seä goåi laâ tònh yïu vaâ nhûäng gò khöng laâ tònh yïu, cuãa nhûäng ngûúâi maâ tûâ tònh yïu ngên vang trong höìn vaâ nhûäng ngûúâi trú lò, khöng vang voång, vúái hoå tònh yïu àún thuêìn laâ möåt tûâ ngûä xú cûáng maâ thöi. Àoåc Hemingway, chùèng khoá khùn gò àïí phaát hiïån ra nhûäng keã heân nhaát vaâ chó biïtë yïu chñnh baãn thên mònh, thûåc tïë laâ nhûäng keã khöng coá khaã nùng yïu. Vaâ nïëu nhû thïë maâ hoå goåi caãm giaác cuãa mònh laâ tònh yïu thò khi êëy taác giaã seä àïí àiïìu àoá cho lûúng têm hoå phaán xeát. Têët caã khöng giöëng nhû sûå cúãi múã khi Hemingway miïu taã möëi quan hïå giûäa àaân öng vaâ àaân baâ. Tuy nhiïn, ai àoá seä lûu yá rùçng möëi quan hïå êëy, vúái têët thaãy sûå trung thûåc vaâ chi tiïët cuãa noá àaä cho thêëy Hemingway chó quan têm khi àùçng sau àoá laâ tònh yïu hay chúám núã tònh yïu. Nhûäng gò khöng phaát triïín thaânh tònh yïu hoùåc khöng bao giúâ coá yá àõnh trúã thaânh tònh yïu, Hemingway chó luön àaá qua möåt tñ chûá khöng viïët vïì noá. Vaâ dô nhiïn truyïìn thöëng miïu taã quan hïå nam nûä cuãa anh vaâ truyïìn thöëng trong vùn hoåc cöí àiïín Nga laâ coá phêìn tûúng àöìng, vïì phûúng diïån cú baãn, úã àêy noá gêìn guäi vúái Tolstoi: àiïìu maâ khöng thïí naâo goåi tïn laâ tònh yïu thò rêët thûúâng xuyïn chó àûúåc Hemingway ngêîu nhiïn nhùæc qua vaâ cûåc kò chñnh xaác nhûng hiïëm khi miïu taã chi tiïët. Nhiïìu cuöåc chiïën tranh àaä qua cuöåc àúâi Hemingway. Noái àuáng hún, chñnh Hemingway àaä tûå quùng thên vaâo nhiïìu cuöåc chiïën maâ anh coá thïí khöng can dûå: tònh thïë khaách quan coá thïí
35. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä khöng bùæt buöåc phaãi tham dûå nhûng àêëy laâ núi cung cêëp nhûäng kinh nghiïåm chiïën tranh. Anh traãi qua Thïë chiïën I, nöåi chiïën Têy Ban Nha vaâ Thïë Chiïën II. Anh ài qua caác cuöåc chiïën êëy trong cuâng tû thïë laâ khöng tiïëc maång söëng cuãa mònh mùåc duâ thaái àöå cuaã anh àöëi vúái tûâng cuöåc chiïën coá khaác nhau. Thïë chiïën I xa laå vúái anh, khöng phaãi laâ cuöåc chiïën cuãa anh. Àiïìu àoá àaä àûúåc thïí hiïån roä trong Giaä tûâ vuä khñ. Dô nhiïn, trong têm traång chaán gheát vaâ xêëu höí búãi cuöåc chiïën naây, caãm giaác vïì tònh àöìng àöåi trïn chiïën trêån núi con ngûúâi bõ neám vaâo chaão àaån khuãng khiïëp àaä lûu giûä trong anh yá nghôa cuãa noá. Can àaãm vêîn cûá laâ can àaãm vaâ heân nhaát - heân nhaát úã dûúái bêët cûá möåt tònh huöëng phi lñ naâo maâ úã àoá hoå phö baãn mùåt thêåt cuãa mònh thò trong hoå seä löå roä nhûäng phêím chêët cú baãn, khöng àaánh mêët ài giaá trõ thûåc cuãa chuáng - phêím chêët cao thûúång cuãa con ngûúâi vêîn cûá laâ cao thûúång coân thêëp heân thò vêîn cûá laâ thêëp heân. Vúái Hemingway, nöåi chiïën Têy Ban Nha laâ cuöåc chiïën cuãa anh. Vaâo 1937, anh tuyïn böë thùèng thûâng "chuáng ta muöën biïët roä töåi aác cuãa beâ luä phaát xñt vaâ caách àeâ beåp chuáng" röìi anh tham dûå bïn phña nhûäng ngûúâi Cöång hoaâ Têy Ban Nha àïí chöëng phaát xñt. Àoåc nhûäng taác phêím cuãa Hemingway viïët vïì cuöåc chiïën tranh êëy, baån khöng chó caãm nhêån àöå sêu nhên caách cuãa ngûúâi nhêåp cuöåc maâ coân caã kñch thûúác lúán bi kõch cuãa anh trûúác sûå thêët baåi cuãa phe Cöång hoaâ Têy Ban Nha. Ai àoá coá thïí khöng àöìng yá vúái nhêån xeát naây hay nhêån xeát noå cuãa Hemingway trong Àöåi quên thûá nùm, ai àoá coá thïí khöng chêëp nhêån hay thêåm chñ phaãn àöëi vaâi trang trong Chuöng nguyïån höìn ai, nhûng viïåc phe phaát xñt giaânh chiïën thùæng úã Têy Ban Nha laâ möåt bi kõch sêu sùæc àöëi vúái Hemingway, noá àïí laåi dêëu êën trong suöët cuöåc àúâi anh, töi nghô chùèng möåt ai tûâng àoåc têët caã saách Hemingway laåi nghi ngúâ àiïìu àoá. Viïåc Hemingway tham gia vaâo Thïë chiïën II, àöëi vúái anh, chó laâ sûå tiïëp nöëi lö gñch quaá trònh chöëng phaát xñt tûâ Têy Ban Nha. Thêåm chñ trong suöët cuöåc chiïën tranh Têy Ban Nha àaä hún möåt lêìn, anh àùåt tïn tuöíi cuãa Hitler vaâ Mussolini bïn caånh Franco. Anh hiïíu roä möëi quan hïå múâ aám giûäa nhûäng caái tïn êëy. Thïë chiïën II, trong caái nhòn cuãa anh, chó laâ sûå tiïëp diïîn cuãa cuöåc chiïën chöëng
36. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 86 phaát xñt khúãi nguöìn tûâ Têy Ban Nha. Röìi nùm nùm sau, khi Thïë chiïën Ii kïët thuác, ngêëm àuã kñ ûác cay àùæng vïì chiïën tranh, anh viïët Qua söng vaâo rûâng, vò nhû trûúác àoá, têët caã nhûäng cay àùæng trong kñ ûác cuãa anh, anh chùèng àïí laåi chuát nghi ngúâ gò trûúác vêën àïì cöët loäi "chó coá möåt caách duy nhêët àïí chïë ngûå keã ûác hiïëp, phaãi nghiïìn naát chuáng ra". Dêëu êën caá nhên cuãa Hemingway trong chiïën tranh bao giúâ cuäng àûúåc ghi nhêån úã loâng can àaãm. Nhûng loâng can àaãm cuãa anh khöng chó do thiïn bêím maâ coân laâ do yá chñ sùén saâng chêëp nhêån nguy hiïím. Noá àûúåc kïët nöëi vúái àiïìu àaáng tin rùçng nhaâ vùn phaãi luön viïët sûå thûåc - kïí caã sûå thûåc cuãa chiïën tranh - nïëu nhaâ vùn sùæp viïët vïì chiïën tranh. Vaâo nùm 1937, àónh cao cuãa cuöåc chiïën thûá hai trong söë ba cuöåc chiïën àaä rúi xuöëng àúâi anh, chñnh anh àaä viïët vïì noá nhû sau "Trong chiïën tranh thêåt rêët nguy hiïím àïí viïët ra sûå thêåt vaâ sûå thêåt thò cuäng rêët nguy hiïím àïí tiïëp cêån Khi möåt ngûúâi ài tòm kiïëm sûå thêåt trong chiïën tranh thò thay vò noá anh ta coá thïí tòm thêëy caái chïët. Nhûng nïëu mûúâi hai ngûúâi ài maâ chó coá hai ngûúâi quay vïì thò sûå thêåt hoå mang vïì seä àñch thõ laâ sûå thêåt vaâ khöng phaãi laâ tin àöìn sai laåc àïí chuáng ta àûa vaâo sûã saách. Nhûng liïåu sûå thêåt êëy coá àaáng àïí ai àoá liïìu mònh tiïëp cêån khöng, nhaâ vùn phaãi tûå mònh quyïët àõnh". Hemingway tin chùæc àiïìu àoá àaáng giaá. Anh àaä suy nghô vïì noá vaâo nhûäng nùm 1918, 1938 vaâ 1944. Röìi khi cêu hoãi àûúåc nïu lïn: àiïìu gò àaä khiïën Hemingway gêìn guäi vúái chuáng ta? - möåt lêìn nûäa ta laåi muöën traã lúâi: àêëy, àuáng laâ nhûäng gò àaä khiïën anh gêìn guäi chuáng ta! Anh tòm kiïëm, khöng hïì súå haäi, sûå thûåc trong nhûäng tònh huöëng khuãng khiïëp nhêët, khùæc nghiïåt nhêët cuãa thïë kó naây. Khi àoåc Hemingway, dêîu cho anh coá viïët vïì bêët cûá vêën àïì gò, dêîu cho àïì taâi cuãa anh coá phong phuá àïën nhûúâng naâo chùng nûäa thò àöåc giaã seä caãm nhêån sêu sùæc sûå cùm gheát caái cö àún trong con ngûúâi, nöî lûåc thoaát khoãi noá, chiïën àêëu àïí vûúåt thoaát noá, hoaâ àöìng vúái baån beâ, phuå nûä, haânh àöång àïí kïët nöëi con ngûúâi, thêåm chñ khi haânh àöång àoá laâ tham gia chiïën tranh vaâ coá thïí caái kïët cuåc hûáa heån laâ caái chïët àang àúåi hoå úã àêu àoá.
37. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Cuöåc àúâi Hemingway laâ möåt thïë giúái khaác, möåt cuöåc söëng khaác, nhûäng möi trûúâng khaác vaâ sûå tùng dêìn nhûäng quan hïå xaä höåi giûäa möåt nhaâ vùn vaâ xaä höåi. Têm àiïím cuãa têët caã nhûäng àiïìu àoá laâ sûå chöëng traã kõch liïåt cuãa anh, trûúác sûå taách li xaä höåi, sûå phaãn àöëi maånh meä êëy nhû laâ möåt tiïu chuêín söëng cuãa con ngûúâi, nhû möåt khaát voång maänh liïåt àïí hiïën dêng cuöåc àúâi mònh cho moåi ngûúâi - àêy cuäng chñnh laâ cêu traã lúâi cho cêu hoãi àûúåc àùåt ra bïn trïn, àiïìu gò khiïën Hemingway gêìn guäi vúái chuáng ta, àêy röìi, töi muöën traã lúâi - àiïìu naây chñnh xaác vö cuâng! Sûå àûúng àêìu khöng mïåt moãi cuãa anh vúái chuã nghôa caá nhên, vúái caái àeåp giaã döëi vaâ kiïu ngaåo rúãm trong thoái caách li cuãa con ngûúâi. Vaâ cuöëi cuâng, àiïìu naây nûäa àaä khiïën anh gêìn guäi vúái chuáng ta. Töi àùåc biïåt cên nhùæc kô lûúäng vêën àïì naây khi àoåc Lïî höåi khöng ngûâng cuãa Hemingway, àûúåc in sau khi anh mêët. Roä raâng, cuöën saách viïët vïì Paris nhûäng nùm 1920, vïì tuöíi treã cuãa anh. Nhûng trûúác hïët, àêëy laâ cuöën saách viïët vïì nghïì cuãa anh. Caái nghïì àûúåc khúãi àêuì tûâ thuúã trai treã vaâ tiïëp tuåc ài hïët cuöåc àúâi anh. Àoá laâ cuöën saách viïët vïì núi cöng viïåc chïë ngûå cuöåc söëng cuãa àúâi ngûúâi, vïì sûå kiïn trò, haånh phuác vaâ nhoåc nhùçn trong nghïì vaâ vïì sûå töìn taåi vö nghôa cuãa con ngûúâi nïëu nhû khöng coá "Lïî höåi khöng ngûâng" kia. Nhû nhiïìu, hoùåc chñnh xaác hún laâ hêìu hïët caác chuã àïì xuyïn suöët sûå nghiïåp saáng taåo cuãa Hemingway, chuã àïì vïì cöng viïåc naây àûúåc chuá troång hún têët caã caác chuã àïì trûä tònh cuãa anh. Nhûng vò têët caã caác àùåc àiïím chuyïn mön cuãa noá, nghïì naây anh yïu, anh thñch viïët vïì noá, àöëi vúái anh luác êëy chó nhû nghïì cuãa möåt ai àoá, ngûúâi àang laâm viïåc, thûác dêåy vaâo luác saáng súám vaâ miïåt maâi bùæt tay vaâo cöng viïåc, khöng dûâng laåi trûúác khi thûåc hiïån xong têët caã nhûäng gò phaãi laâm vúái yá thûác traách nhiïåm vaâ tinh thêìn tûå kó luêåt. Àêëy, àöëi vúái töi dûúâng nhû töi àaä noái hïët têët caã nhûäng yá tûúãng cú baãn maâ töi àaä suy nghô trong khi àoåc laåi Hemingway. Saáu nùm àaä tröi qua kïí tûâ khi Hemingway ài xa. Trong khoaãng thúâi gian êëy, àaä coá rêët nhiïìu saách, caác cuöën tiïíu sûã vaâ nhûäng chuyïån thïu dïåt vïì anh àa ä àûúåc xuêët baãn. Ngûúâi ta bùæt àêìu vaâ seä tiïëp tuåc xuêët baãn nhûäng taác phêím chûa àûúåc in cuãa Hemingway maâ taác giaã chûa kõp cho ra mùæt hay chûa nghô chuáng cêìn thiïët phaãi in trong luác mònh coân söëng. Tuy nhiïn moåi vêåt àïìu
38. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 88 töìn taåi theo leä thûúâng cuãa chuáng. Song bao truâm lïn têët caã laâ caãm nhêån vïì sûå mêët maát vö cuâng têån cûá tûâ tûâ àïën maâ khöng naâo ngùn caãn nöíi cuãa nhên loaåi trûúác caái chïët cuãa Hemingway. Vaâ ngay luác êëy, hoå hiïíu roä hún têìm voác thûåc sûå cuãa nhûäng cöëng hiïën maâ anh àaä daânh cho vùn hoåc thïë giúái thïë kó XX. Lï Huy Bùæc dõch tûâ cuöën Always a Journalist, Progress Publishers Moscow, 1989)
39. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä TÑN ÀIÏÌU CUÃA MÖÅT CON NGÛÚÂI Ernest Hemingway Khöng ai coá thïí chó cho moåi ngûúâi biïët mònh laâ thïë naâo roä rïåt hún chñnh töi laâm viïåc àoá. Khöng ai coá thïí giêëu mònh khoãi anh em àöìng loaåi, búãi vò möîi haânh vi cuãa con ngûúâi, möîi haânh àöång cuãa saáng taåo àïìu noái vïì taác giaã cuãa noá. Töi kïí hïët cho moåi ngûúâi biïët moåi àiïìu vïì töi trong caác cuöën saách cuãa mònh. Vïì cöng viïåc nhaâ vùn Töi caãm thêëy ngay tûâ cuöën tiïíu thuyïët àêìu tay töi àaä biïët söë phêån vïì sau cuãa töi seä thïë naâo. Töi khöng bao giúâ coá maãy may nghi ngúâ viïåc töi laâ ngûúâi ài tiïn phong cuãa thúâi àaåi múái vaâ töi hiïíu rùçng tiïëp sau àêy möîi bûúác ài cuaã töi seä àûúåc chùm chuá theo doäi. Vò vêåy töi quyïët àõnh àïí laåi cho hêåu thïë baãn quyïët toaán chên thûåc vïì têët caã caác haânh vi vaâ suy nghô cuãa töi. Töi ài tòm caái khöng phaãi nùçm trïn bïì mùåt sûå kiïån vaâ khöng bõ thúâi gian cuöën tröi. Nhûng muåc àñch cuãa töi - thïí hiïån cuöåc söëng con ngûúâi nhû noá àang coá, khöng tö veä vaâ khöng trang àiïím gò thïm. Töi khöng xem mònh thuöåc haâng caác nhaâ tû tûúãng vô àaåi vaâ khöng àûa laåi cho nhên loaåi àiïìu gò chêën àöång caã. Nhûng töi àùåc biïåt biïët roä thïë giúái vaâ thïí hiïån noá tûâ haâng nghòn àiïím khaác nhau. Töi khöng bao giúâ phaãi lûåa choån caác nhên vêåt, àuáng hún thò la â caác nhên vêåt lûåa choån töi. Giöëng nhû nhiïìu bêåc tiïìn böëi cuãa mònh, töi thaán phuåc nhûäng con ngûúâi maånh meä coá khaã nùng bùæt hoaân caãnh phuå thuöåc vaâo mònh, bùæt moåi ngûúâi xung quanh phuå thuöåc vaâo mònh. Àïì taâi naây cuöën huát töi àïën mûác töi khöng thïí hiïën mònh cho möåt àïì taâi naâo khaác nûäa. Caãm hûáng coá thïí say mï nhû tònh yïu vêåy.
40. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 90 Nöåi dung caác tiïíu thuyïët cuãa töi ruát ra tûâ chiïìu sêu con tim vaâ kinh nghiïåm caá nhên, nhûng töi khöng bùçng loâng àïí chuáng ra àúâi möåt caách dïî daäi vaâ cêíu thaã. Caác kyä nùng nghïì vùn cuãa töi rêët àún giaãn: nghô lêu viïët choáng. Phêìn lúán cöng viïåc töi soaån sùén trong àêìu. Töi khöng bao giúâ cêìm lêëy buát chûâng naâo caác yá nghô chûa sùæp xïëp xong. Khi viïët töi thûúâng àoåc to lïn thaânh tiïëng caác àoaån àöëi thoaåi: àöi tai laâ nhaâ kiïím duyïåt töët. Töi khöng bao giúâ tin vaâo caái cêu nùçm trïn giêëy chûâng naâo chûa tñnh àûúåc phaãi viïët thïë naâo cho noá seä dïî hiïíu àöëi vúái moåi ngûúi.â Tuy nhiïn àöi khi töi nghô truyïån cuãa töi thiïn vïì gúåi hún laâ noái thùèng ra. Baån àoåc thûúâng phaãi phaát huy àêìu oác tûúãng tûúång, nïëu khöng hoå seä àïí loåt mêët nhûäng sùæc thaái tïë vi nhêët cuãa tû tûúãng. Töi viïët rêët khoá nhoåc, khöng ngûâng cùæt goåt vaâ sûãa ài sûãa laåi. Töi rêët coi troång sûå hoaân thiïån caác taác phêím cuãa mònh. Thûúâng xuyïn töi quan têm goåt giuäa chuáng kyâ cho àïën khi chuáng trúã thaânh nhûäng viïn kim cûúng. Caái maâ nhiïìu nhaâ vùn khaác bònh thaãn àïí nguyïn khöëi möåt cuåc lúán, töi biïën thaânh möåt hoân ngoåc quyá nhoã xñu. Töi coá möåt khaã nùng hiïëm thêyë - biïët aáp duång caác nùng lûåc phï phaán cuãa mònh khi viïët taác phêím, dûúâng nhû àoá laâ cöng viïåc cuãa möåt taác giaã khaác vêåy. Nhiïìu lêìn töi àaä khöng do dûå gaåt boã nhûäng caái maâ möåt nhaâ vùn ñt têån têm hún seä giûä laåi maâ khöng möåt maãy may nghi ngúâ. Cêìn phaãi viïët chó nïëu nhû viïåc àoá mang laåi niïìm vui. Töi haånh phuác khi viïët, nhûng töi khöng bao giúâ bùçng loâng vúái nhûäng caái àaä àûúåc viïët ra. Töi khöng tin laâ caác saách cuãa töi àïën möåt luác naâo àêëy seä thaânh tûúång àaâi cho töi - töi gùæng àaánh giaá mònh möåt caách trung thûåc. Töi may mùæn thaânh nha â vùn nhúâ sûå kiïn trò hún laâ taâi nùng; töi laâ thñ duå roä rïåt nhêët vïì möåt ngûúâi ài vaâo nghïì vùn maâ chó dûåa hoaân toaân vaâo mònh. Nhûng töi khöng bao giúâ xûáng vúái nhûäng thaânh cöng vaâ vinh quang to lúán mònh àaä àûúåc hûúãng. Töi coá nhiïìu ngûúâi nhiïåt thaânh hêm möå nhûng chûa bao giúâ àoåc möåt cuöën saách naâo cuãa töi. Hún thïë, dû luêån xaä höåi luön coá xu
41. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä hûúáng àaánh giaá quaá cao têìm quan troång cuãa töi maâ laåi àaánh giaá chûa àuáng yá nghôa. Caác cuöën saách coá sûå bêët tûã. Àoá laâ saãn phêím bïìn vûäng nhêët cuãa sûå lao àöång con ngûúâi. Caác àïìn miïëu röìi suåp àöí, caác tranh tûúång röìi tiïu tan, nhûng saách vêîn tiïëp tuåc töìn taåi. Thúâi gian khöng coá quyïìn uy àöëi vúái caác tû tûúãng vô àaåi, höm nay chuáng vêîn tûúi nguyïn nhû caái luác naãy ra trong àêìu oác caác taác giaã cuãa chuáng nhiïìu thïë kyã trûúác àêy. Nhûäng àiïìu àûúåc noái ra vaâ suy ngêîm khi àoá àïën bêy giú â vêîn coân taác àöång maånh meä àïën chuáng ta tûâ trang saách in. Nùm thaáng chó cùæt tóa vaâ mang ài caái gò xêëu dúã, búãi vò chó caái gò thûåc sûå hay töët múái coá thïí söëng lêu trong vùn hoåc. Nhaâ tiïíu thuyïët hiïån àaåi, ngoaâi viïåc biïët lao àöång möåt caách kiïn trò vaâ nhêîn naåi, coân cêìn phaãi biïët kïët húåp kheáo leáo caác nùng lûåc. Hùæn phaãi coá àêìu oác suy luêån tónh taáo vaâ caãm giaác mûác àöå chñnh xaác àïí lûåa choån àûúåc caái thiïët yïëu trong àöëng chêët liïåu to lúán vaâ sùæp xïëp têët caã nhûäng caái àoá tuên thuã sûå cöång caách cuãa caác böå phêån vaâ sûå phöëi caãnh àuáng. Hùæn phaãi coá trñ tûúãng tûúång àïí di chuyïín têm tûúãng ngûúåc quaá khûá, vïì hiïån taåi vaâ söëng ngay giûäa loâng caái hùæn àang mö taã. Hùæn phaãi coá trûåc giaác phï phaán giuáp nhêån ra nguyïn nhên vaâ hêåu quaã vaâ phoaán àoaán àuáng vïì con ngûúò vaâ sûå kiïån. Chó khi nhaâ vùn hònh dung roä caác motiv haânh vi cuãa con ngûúâi, hùæn múái thûåc sûå coá thïí bùæt àêìu viïët töët àûúåc. Rêët ñt tòm àûúåc nhûäng cuöën tiïíu thuyïët trong àoá coá têët caã: àêëu tranh, truy àuöíi, sû å nghiïåt ngaä, tònh duåc, caác tñnh caách maånh, haânh àöång phaát triïín nhû cuöåc têën cöng cuãa sû àoaân thiïët giaáp, cuäng nhû sûå tön troång àöëi vúái caác nhên vêåt cuãa mònh vaâ vúái sûå thêåt. Thûúâng thò caái maâ phêìn àöng caác taác giaã viïët ra úã nhûäng thúâi kyâ sau - àoá chó àún giaãn laâ nhûäng biïën thïí múái cuãa nhûäng caãnh, nhûäng tñnh caách vaâ nhûäng sûå kiïån tûâ caác taác phêím höìi àêìu, chó khaác möåt àiïìu laâ chuáng ñt tñnh nghïå thuêåt hún, ñt sûác maånh vaâ ñt lûãa hún. Quaá nhiïìu cuöën tiïíu thuyïët hiïån àaiå khöng àûa laåi möåt baâi hoåc naâo vaâ khöng nhùçm möåt muåc àñch naâo, ngoaåi trûâ sûå khúi dêåy nöîi súå haäi mang tñnh thuá vêåt ghï túãm khiïën maáu àöng cûáng laåi trong huyïët quaãn. Töi seä rêët sung sûúáng nïëu khi àoåc möåt cuöën tiïíu
42. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 92 thuyïët múái cuãa möåt taác giaã xa laå maâ thêëy noá khöng àûúåm muâi àau thûúng vaâ laâ möåt cuöën saách höìn hêåu, haâo phoáng vaâ thöng minh. Giaá trõ vaâ sûác hêëp dêîn cuãa möåt cuöën saách hay laâ úã sûå giaãn dõ rêët mûåc, sûå cúãi múã vaâ sûå böåc löå dûúâng nhû bêët ngúâ caác tñnh caách vaâ caác motiv haânh àöång. Àoá laâ sûå giaãn dõ cuãa ngön ngûä vaâ tû tûúãng. Noá khöng giaã taåo vaâ thoaát àûúåc sûå cöë yá laâm vùn. Nhûng viïët vúái sûå giaãn dõ chên thûåc khoá hún laâ vúái sûå phûác taåp cöë yá. Phong caách cuãa nhaâ vùn cêìn phaãi mang tñnh trûåc tiïëp vaâ caá nhên, hònh tûúång cêìn phaãi phong phuá vaâ sung maän, tûâ ngûä cêìn phaãi giaãn dõ vaâ maånh meä. Caác nhaâ vùn vô àaåi coá biïåt taâi viïët ngùæn rêët xuêët sùæc, àoá laâ nhûäng ngûúâi lao àöång kiïn trò, nhûäng nhaâ khoa hoåc miïåt maâi vaâ nhûäng nhaâ phong caách kheáo leáo. Lïå thûúâng, caác taác giaã àaä thaânh cöng coá thïí viïët rêët coá nghïì nhûäng truyïån ngùæn àêìy löi cuöën vïì bêët cûá chuyïån gò. Töåi löîi vùn hoåc to lúán cuãa caác nhaâ vùn hiïån nay - àoá laâ xu hûúáng trang àiïím vaâ thñch sûå lêëp laánh bïì ngoaâi. Töi rêët súå nhûäng nhaâ vùn viïët saách bùçng kyä xaão nhaâ nghïì. Phêìn lúán nhûäng saách àûúåc in bêy giúâ - àoá laâ nhûäng taác phêím coân non núát vaâ yïëu vïì nghïå thuêåt. Rêët nhiïìu taác giaã viïët nhanh vaâ êíu, hoå hiïëm khi sûãa chûäa laåi thûá vùn baãn àûúåc viïët vöåi ra trong cún phêën hûáng laâm vùn. Kïët quaã laâ vùn phong cuãa caác nhaâ vùn nhû thïë phaåm nhûäng sai lêìm khöng thïí dung thûá àûúåc. Àöëi thoaåi cuãa nhên vêåt thiïëu tûå nhiïn, tûâ ngûä lûåa choån khöng chñnh xaác, ngön ngûä thûúâng hïët sûác cêíu thaã. Caác saách cuãa hoå phêìn lúán thûúâng khöng coá sûå thöëng nhêët cöët truyïån vaâ haânh àöång. Cêu chuyïån nhiïìu chöî bõ keáo daâi lï thï vaâ giöëng nhû sûå ba hoa röîng tuyïëch. Coá caãm tûúãng nhû nhûäng ngûúâi viïët khöng biïët chùæc caái gò seä xaãy àïën úã chûúng sau cuöën tiïíu thuyïët cuãa hoå. Àöi khi chùèng vò möåt nguyïn nhên roä rïåt naâo caã hoå cuäng baây ra nhûäng caãnh khoá hiïíu vaâ hoaân toaân khöng cêìn thiïët, thûúâng laâ àûa thïm nhûäng nhên vêåt múái vaâo cuöëi saách. Maâ nhên vêåt cuãa caác taác giaã àoá thò hoùåc laâ quyã sûá, hoùåc laâ thiïn thêìn, àûúåc phanã aánh möåt caách kyä caâng àïën phaát khiïëp. Thöng thûúâng haânh vi cuãa chuáng khöng coá nguyïn cúá chùæc chùæn, baãn thên caác nhên vêåt thò laånh luâng vaâ thiïëu sûác söëng, àoá chó laâ nhûäng hònh nöåm duâng àïí giaãi quyïët möåt vêën àïì hoang tûúãng, khoá xaác àõnh naâo àoá cuãa töìn taåi. Xin thïm vaâo àêy laâ
43. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä nhûäng cöët truyïån phi thûåc àïën kinh khuãng. Trong caác cuöën saách nhû thïë rêët ñt coá gò gùæn vúái thïë giúái hiïån thûåc, söëng àöång. Vïì lao àöång vaâ thúâi gian Ài biïín luác soáng yïn gioá lùång - moåi hoa tiïu àïìu laâm vêåy. Nhûng mùåt trúâi maâ khöng coá mêy àen vaâ niïìm vui thiïëu nöîi khöí - àoá hoaân toaân khöng phaãi laâ cuöåc söëng. Thñ duå, söë phêån cuãa ngay nhûäng ngûúâi thaânh àaåt nhêët - möåt cuöån súåi röëi. Mêët vaâ àûúåc thay àöíi nhau luên phiïn laâm ta àau buöìn vaâ vui sûúáng. Thêåm chñ caái chïët cuäng laâm cho cuöåc söëng àaáng muöën söëng hún. Vaâo nhûäng giúâ khùæc khoá khùn cuãa cuöåc söëng, khi lêm caãnh khöí àau vaâ mêët maát, con ngûúâi caâng trúã nïn chñnh mònh. Chó nhòn thoaáng qua ta cuäng àuã thêëy rùçng nïëu nhû ta àûúåc thaânh àaåt trong möåt sûå nghiïåp to lúán naâo àêëy thò phaãi khoá khùn lùæm múái àaåt àûúåc. Vaâ con ngûúâi phaãi caãm taå söë phêån vïì àiïìu àoá. Thêët baåi töi reân thïm khaã nùng chöëng choåi cuãa ta. Tñnh caách sinh ra khi hy voång suåp àöí. Chó khi ta nhêån biïët roä mònh, thûã thaách àuáng mònh vaâ àaä nhiïìu lêìn tin chùæc rùçng àaánh giaá quaá cao khaã nùng cuãa baãn thên laâ nguy haåi cho mònh biïët chûâng naâo, khi àoá kinh nghiïåm seä daåy ta biïët phaán àoaán àuáng caác mùåt maånh yïëu cuãa mònh. Höëi tiïëc nhûäng sai lêìm mònh mùæc phaãi àïën mûác khöng lùåp laåi chuáng nûäa - àoá nghôa laâ höëi hêån thûåc sûå. Khöng coá gò laâ cao thûúång trong viïåc àûáng cao hún möåt ai àoá khaác. Cao thûúång thûåc sûå hiïån ra khi con ngûúâi trúã nïn cao hún caái “töi” cuä cuãa mònh. Trong cuöåc söëng cuäng nhû trong cöng viïåc, àiïìu quan troång hún hïët khöng phaãi nùng lûåc maâ laâ tñnh caách, khöng phaãi trñ tuïå maâ laâ traái tim, khöng phaãi thiïn taâi maâ laâ sûå tûå chuã, bïìn bó vaâ kyã luêåt tuên theo möåt àêìu oác suy luêån tónh taáo. Khön ngoan laâ quaâ tùång cuöëi cuâng cuãa söë phêån cho möåt trñ tuïå trûúãng thaânh. Con ngûúâi sau khi àaä nïëm traãi nhiïìu bùæt àêìu xem thúâi gian nhû möåt trúå thuã cuãa mònh. Noái vïì thúâi gian ngûúâi ta cho laâ noá che àêåy quaá khûá vaâ an uãi àöång viïn, nhûng noá coân khuyïn daåy nûäa. Thúâi gian laâ thûác ùn nuöi dûúäng kinh nghiïåm, laâ nïìn àêët gêy tröìng khön ngoan. Noá coá thïí laâ baån hoùåc thuâ cuãa tuöíi treã. Thúâi gian àûáng àêìu giûúâng tuöíi giaâ laâm ngûúâi an uãi hoùåc tïn
44. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 94 àao phuã tuây úã chöî ngûúâi ta duâng noá coá ñch hay coá haåi, cuöåc àúâi àaä söëng cêìn thiïët hay phñ phaåm. Cuöåc àúâi hêìu nhû àaä tröi qua hïët trûúác khi ta kõp hiïíu ra noá laâ caái gò. Nhûng khöng thïí ào noá chó bùçng àöå daâi. Cêy söìi söëng haâng trùm nùm - khoaãng thúâi gian àoá nhiïìu thïë hïå ngûúâi trêìn àaä nöëi tiïëp nhau thay àöíi. Nhûng coá ai ûng thuêån àaánh àöíi caã möåt thïë kyã töìn taåi cuãa loaâi thûåc vêåt lêëy möåt ngaây söëng sung maän, coá yá nghôa vaâ muåc àñch, cuãa con ngûúâi? Xung quanh ta coá rêët nhiïìu àiïìu tuyïåt àeåp vaâ gêy xuác àöång sêu sùæc, vaâ töi húi thêëy xêëu höí laâ àaä khöng quyá troång têët caã nhûäng caái àoá àûúåc nhiïìu hún. Tuy nhiïn, ngoaái nhòn laåi sau töi coá thïí noái vïì mònh bùçng möåt cêu thïë naây: töi àaä söëng möåt cuöåc àúâi sung sûúáng. Vïì caái chïët vaâ nöîi súå “Öng giaâ vaâ biïín caã” laâ cuöën saách töi muöën kïët thuác kïët thuác myä maän caã möåt àúâi lao àöång saáng taåo. Viïët noá quaã khoá khùn. Tuöíi giaâ àaä leán àïën bïn töi. Nhûng ñt ngûúâi chïët vò giaâ. Hêìu nhû têët caã chïët vò tuyïåt voång, vò lao àöång trñ oác hay chên tay quaá mûác, vò nhûäng caãm xuác nùång nïì, vò möåt trûúâng húåp bêët haånh. Con ngûúâi laâ con vêåt coá khaã nùng lao àöång nhêët trong muön loaâi. Söëng lêu quaá moåi ngûúâi hay bõ tûúác mêët niïìm laåc quan. Söëng ngùæn thò töët hún. Võ têët àaä coá ngûúâi naâo trong àúâi chûa tûâng möåt lêìn traãi qua möåt nöîi àau maånh hún nöîi àau nhûäng ngûúâi trêìn thûúâng traãi. Möåt võ baác sô nöíi tiïëng coá lêìn baão töi cún àau cuãa caái chïët thûúâng yïëu hún cún àau rùng. Möîi ngûúâi àïìu buöåc phaãi laâ möåt chiïën binh vaâ möîi ngûúâi àïìu buöåc phaãi chïët, nhûng chó coá nhûäng keã heân nhaát múái chïët möåt caách uöíng phñ. Töi luön luön tin rùçng nghôa vuå àêìu tiïn nhêët cuãa àaân öng - àoá laâ khùæc phuåc nöîi súå haäi. Khöng coá gò laâm naãn chñ con ngûúâi nhiïìu hún thaái àöå baåc nhûúåc vaâ sûå súå sïåt nguy hiïím. Chuáng biïën con àûúâng dïî thaânh khoá, con àûúâng khoá thaânh khöng thïí vûúåt qua. Moåi ngûúâi thûúâng coá nöîi lo súå vö ñch khi súå tòm hiïíu moåi viïåc àïën têån cuâng. Do súå thêëy ra caái haânh àöång coân tïå hún chñnh nöîi súå nïn hoå súå haäi caái tïå hún caã haânh àöång àoá. Hoå söëng vúái têm trñ thêëy ma vaâ súå caái têm trñ êëy. Biïët caái xêëu coân hún ngaây qua ngaây söëng trong nöîi súå trûúác caái xêëu.
45. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä Vïì töåi löîi Trong têët caã caác töåi löîi ghï túãm laâm ö nhuåc thïë gian naây, caái taác haåi nhêët, nguy hiïím nhêët, cöë nhiïn, àoá laâ sûå cuöìng tñn. Khöng möåt töåi löîi naâo khaác saánh àûúåc vúái noá vïì tinh thêìn tùm töëi vaâ aác àöåc. Sûå cuöìng tñn thïí hiïån úã chöî con ngûúâi thûúâng xuyïn vaâ khùng khùng giûä rõt lêëy yá kiïën riïng biïåt cuãa mònh. Keã quen phï phaán têët caã, thûåc chêët, àoá laâ keã phaá quêëy. Hùæn xa laå vúái löëi tiïëp cêån sûå vêåt möåt caách tónh taáo, saáng taåo. Suy luêån caá nhên trúã thaânh chuáa tï í cuãa hùæn, coân thoái tûå phuå khoa trûúng - laâ öng thêìy duy nhêët. Àöëi vúái loaåi àêìu oác quaái àaãn nhû vêåy caác quan àiïím riïng àûúåc àöìng nhêët vúái chên lyá tuyïåt àöëi. Thoái hiïëu thùæng - àoá laâ nguöìn göëc cuãa têët caã moåi töåi löîi. Noá sinh ra thoái àaåo àûác giaã, gêy nïn sûå ganh tõ, xö àêíy àïën sûå lûâa döëi. Àûác haånh cuãa phêìn àöng moåi ngûúâi giaãm xuöëng khi cuãa caãi cuãa hoå tùng lïn. Àûa cho möåt ngûúâi nhûäng thûá cêìn duâng - hùæn laåi muöën tiïån nghi. Baão àaãm cho hùæn tiïån nghi - hùæn laåi ûúác xa xó. Lamâ cho hùæn xa xó - hùæn laåi cêìu thanh lõch. Cho hùæn àûúåc thanh lõch - hùæn trúã nïn phaát cuöìng. Cêëp cho hùæn têët caã nhûäng gò hùæn muöën - hùæn seä laåi than phiïìn laâ bõ lûâa döëi, laâ chó nhêån àûúåc nhûäng thûá hùæn khöng àoâi hoãi. Röìi àïën luác baãn tñnh con ngûúâi chaåm mùåt vúái söë phêån cuãa hùæn - vuå nöí naây seä múái thêåt kinh hoaâng! Vïì muåc àñch cuöåc söëng Tûâ luác nùçm nöi àïën luác xuöëng möì, khi tuáng thiïëu vaâ khi sung sûúáng tòm hiïíu thïë giúái xung quanh vaâ chñnh baãn thên mònh, con ngûúâi hiïån àaåi phaãi len laách qua nhûäng khu rûâng bêët têån nhùçng nhõt khaác nhau; têët caã giúâ àêy khöng coân àún giaãn: caã tû tûúãng, caã haânh àöång, caã khoaái caãm, vaâ ngay caã caái chïët. Töi luön tin rùçng con ngûúâi khi bùæt àêìu cuöåc söëng bïn trong nghiïm tuác hún thò cuäng seä bùæt àêìu söëng úã bïn ngoaâi àún giaãn hún. Vaâo caái thïë kyã ngöng cuöìng vaâ thûâa mûáa naây, töi muöën chó cho moåi ngûúâi thêëy caác nhu cêìu thûåc sûå cuãa chuáng ta thûåc laâ ñt oãi. Töi muöën coá khaã nùng quyá troång caái töi khöng coá hún laâ coá caái maâ töi khöng thïí quyá troång.
46. Lï Huy Bùæc (tuyïín dõch) 96 Töi kinh ngaåc khi thêëy nhiïìu thúâi khùæc quyá giaá àaä bõ tiïu phñ cho viïåc dung tuáng vö böí caác thoái xêëu caá nhên, cho nhûäng troâ àuâa nhaåt nheäo, cho nhûäng cêu chuyïån têìm phaâo, cho nhûäng cuöåc vui vö ñch vaâ àaáng ngúâ. Múã röång phaåm vi caác möëi quan têm cuãa mònh maâ khöng ài sêu vaâo chuáng - thïë nghôa laâ àaánh cùæp chñnh mònh. Cêìn phaãi haânh àöång. Ngùæm nhòn thuå àöång - àoá laâ traång thaái tinh thêìn nguy hiïím. Khöng nïn tiïu töën cuöåc àúâi cho nhûäng mú ûúác tröëng röîng. Nhûäng ngûúâi thñch caá cûúåc vaâ nhûäng con baåc thûúâng chïët trong ngheâo tuáng. Nhûng ngay caã khi coá ai gùåp may höìi treã, kïët cuåc cuöëi cuâng vêîn thûúâng laâ rêët thaãm thûúng. Nhûäng ngûúâi àoá àaä boã qua sûå cêìn thiïët phaãi lao àöång kiïn trò, àaä xem nheå kinh nghiïåm chung àûúåc moåi ngûúâi chêëp nhêån. Cöng viïåc mêët ài hûáng thuá vaâ cuöåc söëng suåp àöí khi ngöìi chúâ möåt cú höåi töët àeåp khöng bao giúâ àïën. Ngûúâi àúâi bao giúâ cuäng ài tòm nhûäng con àûúâng ngùæn àïën haånh phuác. Khöng coá nhûäng con àûúâng nhû thïë. Con ngûúâi trúã nïn khön ngoan hún khi yá thûác àûúåc rùçng mong muöën möåt àiïìu gò vaâ àaåt àûúåc àiïìu àoá - àêëy laâ hai viïåc khaác nhau. Möåt àùåc àiïím tiïu biïíu cuãa caác nhaâ vùn lúán laâ thaái àöå hïët sûác nghiïm tuác àöëi vúái cöng viïåc. Cuöåc söëng cuãa hoå thûúâng khoá khùn vaâ thiïëu niïìm vui, nhûng hoå khöng bao giúâ ngöìi khöng. Duâ hoå laâm gò ài nûäa: tön giaáo, chñnh trõ, giaáo duåc hay chó àún giaãn laâ kiïëm miïëng ùn, hoå àïìu laâm viïåc hïët mònh. Vïì sûå cö àún Àöi khi töi ngöìi viïët suöët ngaây chó vò hoaân toaân möåt mònh. Nhûng nhûäng con ngûúâi duäng caãm thûúâng duâng sûå cö àún bêët àùæc dô àoá laâm lúåi cho mònh, àïí hoaân thaânh möåt cöng viïåc quan troång nhêët. Chñnh khi möåt mònh laåi naãy ra khaát voång hoaân thiïån. Trong caãnh cö àún têm höìn troâ chuyïån vúái chñnh mònh, vaâ thûúâng laâ nùng lûúång cuãa noá coá hiïåu lûåc. Vò thïë nïëu con ngûúâi mong àûúåc haånh phuác, hùæn cêìn phaãi daânh nhiïìu thúâi gian hún cho mònh. Nhûng sûå cö àún mang lúåi hay gêy haåi, àiïìu àoá tuây thuöåc nhiïìu vaâo khñ chêët, sûå giaáo duåc vaâ nhûäng phêím chêët caá nhên cuãa con ngûúâi. Nïëu traái tim trong saåch cuãa nhûäng ngûúâi quaãng àaåi
47. Phï bònh lyá luêån vùn hoåc Anh - Myä trong cö àún caâng trúã nïn trong saåch hún, thò traái tim cöåc cùçn cuãa nhûäng keã heåp hoâi caâng cöåc cùçn hún khi lêm caãnh cö àún. Búãi vò duâ cö àún coá thïí tiïëp thïm tinh thêìn cho nhûäng têm höìn maånh, noá laåi laâ cûåc hònh àöëi vúái nhûäng têm höìn yïëu. Nhûng nhaâ vùn khöng nïn chaåy tröën thïë gian khi hùæn khöng viïët. Töi bao giúâ cuäng quan têm trûúác hïët àïën nhûäng con ngûúâi söëng, nhûäng ngûúâi àaân öng vaâ àaân baâ, chûá khöng phaãi àïën caác tû tûúãng. Àiïån aãnh, truyïìn hònh vaâ sên khêëu khiïën töi buöìn chaán. Vaâ duâ cho nhûäng ngûúâi kïí chuyïån coá taâi laåi thûúâng laâ nhûäng nhaâ vùn töìi, töi vêîn thñch troâ chuyïån vúái möåt ai àoá hay lùæng nghe möåt ai àoá hún. Khi anh coân coá khaã nùng ban phaát nhiïìu, baån beâ anh seä rêët àöng. Khi anh cêìn möåt thûá gò àêëy, söë baån beâ seä giaãm dêìn; nhûng nhûäng ngûúâi coân laåi seä laâ nhûäng ngûúâi baån chên chñnh. Vïì tònh yïu Tònh yïu - taåo hoáa duy nhêët cuãa con ngûúâi vaâ thïë giúái. Tònh yïu - àoá laâ baãn nùng öm truâm toaân thïí. Noá laâm cho nhûäng ngûúâi yïu nhau trúã nïn thöng thaái, khiïën àêìu oác hoå sùæc saão hún vaâ tònh caãm hoå tûúi múái hún, gêy niïìm phêën chêën. Tònh yïu söëng àöång vaâ bïìn chùåt khi dêng hiïën. Sûá mïnhå cuãa noá laâ chia seã moåi thûá noá coá, chia seã caã chñnh tònh yïu. Tònh yïu ngêìm àõnh sûå hoâa húåp tûúng quan. Hiïíu ngûúâi khaác - àêëy laâ haånh phuác gêìn nhû to lúán nhêët, coân àûúåc ngûúâi khaác hiïíu - coá thïí, àoá laâ moán quaâ tònh yïu thñch thuá nhêët vaâ mang laåi sûå thoãa maän lúán nhêët. Tònh yïu àûa cho maâ khöng toan tñnh nhêån caái gò àöíi laåi. Tònh yïu bïìn bó vaâ thaánh thiïån ngay caã trong caãnh giïët choác, lûâa döëi vaâ ö nhuåc. Noá khöng chêëp nhêån caã thúâi gian, caã khöng gian, caã nhûäng hoaân caãnh bïn ngoaâi chia lòa àöi lûáa tònh nhên. Tònh yïu ban tùång niïìm vui, mang laåi hoâa thuêån thay vò chia reä vaâ bêët hoâa, noá khöng xetá àoaán theo veã ngoaâi. Tònh yïu - muåc àñch töëi cao cuãa töìn taåi, hiïån thên cuãa tònh baác aái, baãn chêët cuãa nhûäng nguyïn tùæc àaåo àûác cao caã, nïìn taãng cuãa sûå cöång àöìng. Tònh yïu ài tòm caái töët úã khùæp núi, trong moåi caãnh huöëng vaâ noá tòm thêëy caái töët êëy. Tònh yïu tûâ möåt caái nhòn phaát hiïån cho mònh cêëu taåo cuãa vuä truå vaâ tñnh caách cuãa con ngûúâi. Coân tön giaáo - àoá laâ tònh yïu trong hoaåt àöång.