Tín dụng ngân hàng cho khu vực kinh tế tư nhân ở các nước đang phát triển

Nội dung text: Tín dụng ngân hàng cho khu vực kinh tế tư nhân ở các nước đang phát triển

1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 25 (2009) 9-16 Tín d ng ngân hàng cho khu v c kinh t t ư nhân các n ưc ang phát tri n Tr n Quang Tuy n Khoa Kinh t ế Chính tr ị, Tr ường Đại h ọc Kinh t ế, Đại h ọc Qu ốc gia Hà N ội, 144 Xuân Thu ỷ, C ầu Gi ấy, Hà N ội, Vi ệt Nam Nh n ngày 15 tháng 09 n m 2008 Tóm t t. Bài vit t p trung vào phân tích vai trò c a h th ng ngân hàng trong vi c cung ng v n cho khu v c kinh t t ư nhân. ng th i tác gi c ng phân tích nh ng rào c n h n ch kh n ng ti p c n tín d ng ngân hàng c a khu v c t ư nhân các n ưc ang phát tri n. So vi các ngu n v n khác mà khu v c t ư nhân có th ti p c n, v n ngân hàng có vai trò c bi t quan tr ng các n ưc ang phát tri n b i nh ng ưu th riêng có c a h th ng ngân hàng. Bên c nh ó bài báo c ng phân tích chi ti t nh ng nguyên nhân c n tr kh n ng ti p c n ngu n v n c a ngân hàng các ang phát tri n và trong ó tác gi ã làm rõ nh ng rào c n thu c v môi tr ưng chính sách nói chung, môi tr ưng tín d ng nói riêng. Do v y, các gi i pháp nâng cao kh n ng ti p c n tín d ng ngân hàng c n ưc tp trung vào vi c c i cách doanh nghi p Nhà n ưc, m c a h th ng ngân hàng. Hơn n a, các gi i pháp c ng c n h ưng t i t o d ng môi tr ưng tín d ng thu n l i thông qua c ơ ch cung c p thông tin minh b ch, c i cách chính sách t ai và th t c hành chính, 1. Vai trò c a v n ngân hàng v i s phát các m u hình c u trúc tài chính ch y u d a vào tri n c a khu v c kinh t t ư nhân * tm quan tr ng c a t ng nhóm nh ch trên th tr ưng tài chính trong n n kinh t . Trong h th ng H th ng tài chính m i qu c gia u c ơ b n tài chính d a vào ngân hàng, các ngân hàng óng da trên n n t ng bao g m các t ch c trung gian vai trò ch o trong vi c huy ng và phân b tài chính mà trong ó ngân hàng có vai trò quan ngu n v n, giám sát các quy t nh u t ư c a tr ng, và th tr ưng tài chính. Tuy nhiên t i m i nhà qu n lý doanh nghi p, t o ra các công c nưc l i có c u trúc tài chính khác nhau và hi n qu n lý r i ro, xác nh và nh n d ng nh ng d án nay, có th chia làm hai m u hình c u trúc tài u t ư có hi u qu và giám sát th c thi d án. M t chính c ơ b n là: h th ng tài chính d a vào th s nghiên c u kh ng nh r ng h th ng tài chính tr ưng (ch ng khoán) (market - based or security da vào ngân hàng h tr cho t ng tr ưng hi u - dominated financial system) và h th ng tài qu h ơn h th ng tài chính d a vào th tr ưng, c chính d a vào h th ng ngân hàng (bank - based bi t các n ưc kém phát tri n. Các nghiên c u or bank - dominated financial system) [1]. cng cho r ng so v i các hình th c t ch c trung Mi lo i c u trúc l i có các ưu và nh ưc im gian tài chính khác, nh ng ngân hàng ã ưc khác nhau và v m t nh tính thì cách phân lo i thi t l p hi u qu th ưng hình thành ưc m i liên k t ch t ch v i khu v c t ư nhân và iu ó ___ cho phép các ngân hàng có ưc hi u bi t t t h ơn * T: 84-4-37850843. E-mail: tuyentranquang1973@gmail.com v các công ty và thuy t ph c h tr các kho n n 9
2. 10 T.Q. Tuyến / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 9-16 theo th i gian quy nh. Các ngân hàng c ng là Các n ưc có c u trúc h th ng tài chính tuy nhà u t ư quan tr ng trong vi c xoá b r i ro khác nhau nh ưng quá trình phát tri n c a h th ng thanh kho n, và iu này khi n h gia t ng các tài chính u tr i qua ba giai on phát tri n c ơ kho n u t ư vào l nh v c có l i t c cao, tài s n bn. Giai on u tiên là giai on khu v c ngân có tính l ng th p và thúc y qua trình t ng hàng óng vai trò trung tâm. Giai on ti p theo là tr ưng kinh t [2]. vi c phát tri n th tr ưng ch ng khoán, nh t là th Tuy nhiên h th ng tài chính d a vào ngân tr ưng c phi u. Giai on th ba là giai on th hàng c ng có m t s nh ưc im nh ư khi cho vay tr ưng ch ng khoán ngày càng có vai trò ý ngh a n, các ngân hàng th ưng thiên v nh ng d án hơn trong h th ng tài chính. Tuy nhiên, iu ó u t ư có r i ro th p và do ó, có m c sinh l i không h n là các n ưc phát tri n thì h th ng tài th p. Do v y, theo m t s nhà Kinh t thì h chính d a vào th tr ưng là ph bi n. Trên th c t th ng tài chính d a vào ngân hàng có th làm nhi u n ưc phát tri n có trình kinh t t ươ ng ch m quá trình i m i và t ng tr ưng kinh t . ươ ng, song c u trúc tài chính l i có th khác Ngoài ra các ngân hàng l n có th c u k t v i các nhau áng k . M và Anh là i di n in hình doanh nghi p ch ng l i các nhà u t ư khác, làm cho nhóm n ưc có c u trúc h th ng tài chính d a suy gi m kh n ng c nh tranh và hi u l c ki m vào th tr ưng, còn c và Nh t i di n cho các soát công ty. Trong h th ng tài chính d a vào th nưc có h th ng tài chính d a vào ngân hàng. tr ưng ch ng khoán, th tr ưng ch ng khoán có Bng 1 cho th y: N m 2006, các kho n tín d ng vai trò tích c c trong vi c a d ng hóa và cung trong nưc ưc cung c p b i h th ng ngân hàng cp các công c qu n lý r i ro, ng th i nó c ng Nh t B n t ươ ng ươ ng v i 320% GDP và m c kh c ph c ưc nh ng nh ưc im trên c a h v n hoá trên th tr ưng ch ng khoán so v i th ng tài chính d a vào ngân hàng nh ư vi c GDP là 108,27%. T ươ ng t con s này c là khuy n khích ưc nh ng d án có m c sinh l i 132% và 48,37%, Canada là 224% và 138,28%. cao, phân tán ưc r i ro và khuy n khích ưc Mc dù là n ưc có th tr ưng ch ng khoán phát s hình thành doanh nghi p, t o iu ki n cho tri n nh ưng m c v n hoá trên th tr ưng ch ng doanh nghi p huy ng v n m r ng s n xu t khoán n m 2006 Hoa k là 135,37% GDP trong kinh doanh, iu này giúp cho n n kinh t t ng khi ó các kho n tín d ng trong n ưc ưc cung tr ưng và i m i di n ra liên t c. Nhìn chung các cp b i h th ng ngân hàng qu c gia này là lý thuy t cho r ng th tr ưng ch ng khoán khuy n 230% GDP và t ươ ng t Anh m c v n hoá khích t ng tr ưng dài h n qua vi c khuy n khích ca th tr ưng ch ng khoán là 139,22% GDP và s chuyên môn hoá, s hi u bi t và ph bi n th p h ơn nhi u so v i con s 179% GDP là các thông tin, khuy n khích ti t ki m b ng con ưng các kho n tín d ng trong n ưc ưc cung ng b i hi u qu hiên thúc y u t ư. M t s nghiên h th ng ngân hàng. cu c ng cho r ng nh ng n ưc giàu có h ơn, th tr ưng ch ng khoán n ng ng h ơn và hi u qu hơn so v i h th ng ngân hàng [2]. Tuy v y h th ng này c ng t n t i m t s nh ưc im nh ư các hi n t ưng u c ơ, và h ơn n a là n u nh ư th tr ưng có tính thanh kho n càng cao thì m i quan h lâu dài gi a doanh nghi p và ng ưi cho vay (các nhà u t ư trên th tr ưng) mang tính l ng lo h ơn, các nhà u t ư có th d dàng bán c phi u c a mình. Trong khi ó thì m i quan h lâu dài gi a ng ưi s d ng v n và ng ưi cho vay v n s có nh h ưng quan tr ng n các quy t nh tài tr u t ư.
3. T.Q. Tuyến / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 9-16 11 Bng 1. Tín d ng trong n ư c ư c cung c p b i ngân hàng và m c v n hoá trên th tr ư ng ch ng khoán m t s n ư c phát tri n ( t l : % GDP) Ngu n: World Financial Report and World Development Report, 2008. 350 300 250 200 150 100 50 0 Nhật Bản Hoa Kỳ Canada Anh Đức Úc Pháp Hàn Quốc Tín dụng trong nước do NH cung cấp Vốn hoá trên thị trường chứng khoán Bng 2 c ng cho th y các n ưc ang phát , ngu n tín d ng trong n ưc do h th ng ngân tri n, h th ng ngân hàng có vai trò quan tr ng hàng cung c p t ươ ng ươ ng v i 82% GDP và trong vi c cung ng các kho n tín d ng cho n n 70% GDP c a m i n ưc. Con s này cao h ơn kinh t nói chung và chu v c kinh t t ư nhân nói nhi u Thái Lan là 101% , Malaysia là 125% , riêng. T i hai n n kinh t m i n i là Braxin và n Vi t Nam là 75% và Hungary là 68%. Bng 2. Tín d ng trong n ư c ư c cung c p b i ngân hàng và m c v n hoá trên th tr ư ng ch ng khoán m t s n ư c ang phát tri n (t l : % GDP) Ngu n: World Financial Development Report and World Development Report, 2008. 140 120 100 80 60 40 20 Tỷ lệ Tỷ sovới % GDP 0 Malaysia Thái Lan Braxin Việt Nam Nigeria Hungary Ấn Độ Philipine Tín d ng trong n ư c do NH cung c p Vn hoá trên th tr ư ng ch ng khoán T phân tích trên cho th y h th ng ngân th ch ch ưa h tr có hi u qu ho t ng th hàng luôn có vai trò quan tr ng m i giai on tr ưng ch ng khoán và thi u v ng các t ch c phát tri n các qu c gia. H ơn n a, các ngân hàng trung gian tài chính phi ngân hàng khác. Trong có ưu th rõ r t trong giai on u c a phát tri n mt s tr ưng h p ã x y ra t i các n ưc có h kinh t các n ưc ang phát tri n khi môi tr ưng th ng pháp lu t và k toán y u kém, các ngân hàng
4. 12 T.Q. Tuyến / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 9-16 ln v n có th bu c doanh nghi p ph i công khai uy tín ch ưa cao, quy mô nh Do v y v n vay t thông tin và hoàn tr các kho n vay n . V i nh ng ngân hàng s nh h ưng mang tính quy t nh t i li th ó h th ng ngân hàng luôn có nh ng ưu vi c kh i s kinh doanh c a doanh nghip. Tuy im và vai trò quan tr ng trong vi c cung c p v n nhiên có th vay ưc v n ngân hàng thì doanh cho n n kinh t b t k qu c gia nào. nghi p ph i xây d ng ưc các d án kh thi, Ti các n ưc ang phát tri n nói chung và hi u qu và môi tr ưng kinh t , pháp lu t nói mt s n ưc có n n kinh t chuy n i nói riêng, chung, môi tr ưng tín d ng nói riêng ph i th c s h th ng ngân hàng có vai trò r t quan tr ng và lành m nh. mang tính quy t nh vi s phát tri n c a khu Th hai: V n vay ngân hàng giúp doanh vc t ư nhân b i l : Th nh t, t i các n ưc này h nghi p i m i công ngh , t ó nâng cao n ng th ng tài chính ph n l n d a vào h th ng ngân lc c nh tranh và hi u qu ho t ng s n xu t hàng, th tr ưng ch ng khoán các n ưc này m i kinh doanh. phát tri n và còn trình r t th p, ngân hàng là Trong môi tr ưng c nh tranh ngày càng kh c khu v c chính cung c p v n cho n n kinh t . Th li t bu c doanh nghi p ph i không ng ng i m i hai: Khu v c kinh t t ư nhân các n ưc này a công ngh , mu n i m i ưc công ngh thì ph n có quy mô nh , thi u kinh nghi m và uy tín, ph i có ti m l c tài chính hùng m nh. Chính vì nng l c kinh doanh còn th p và do v y khó có vy v n vay ngân hàng s t o iu ki n cho doanh th tham gia th tr ưng ch ng khoán. iu này nghi p t ư nhân i m i trang thi t b , nâng cao cng x y ra v i các công ty có quy mô nh , m i ch t l ưng s n ph m, gi v ng và m r ng th thành lp các n ưc phát tri n khi tham gia th ph n. Chính vì t m quan tr ng này mà các chuyên tr ưng ch ng khoán. Th ba: Các doanh nghi p gia kinh t ã xác nh h th ng tài chính nói tư nhân các n ưc chuy n i có l ch s phát chung, h th ng ngân hàng nói riêng là m t trong tri n ch ưa lâu dài, hi u qu s n xu t - kinh doanh tám nhóm y u t có nh h ưng t i n ng l c c nh còn th p, môi tr ưng th ch ho t ng còn nhi u tranh c a doanh nghi p và n n kinh t . M t qu c bt l i và do v y kh nng tích l y v n còn nh gia v i h th ng tài chính phát tri n, s n sàng áp bé. Chính vì v y, v n vay ngân hàng luôn là ng nhu c u v v n c a doanh nghi p s giúp ngu n tài tr quan tr ng cho doanh nghi p khi nâng cao n ng l c c nh tranh c a doanh nghi p. kh i s c ng nh ư ti p t c m r ng quy mô s n Th ba: V n vay ngân hàng giúp doanh xu t kinh doanh.V n ngân hàng có tác ng tích nghi p n ng ng và linh ho t h ơn trong quá trình cc t i s hình thành và phát tri n c a khu v c t ư sn xu t kinh doanh. nhân m t s khía c nh sau: Khu v c kinh t t ư nhân v i b n ch t là n ng Th nh t: V n vay ngân hàng giúp doanh ng và linh ho t trong s n xu t kinh doanh, dù nghi p kh i s ho t ng kinh doanh, tìm ki m ó là kinh t t ư nhân n ưc phát tri n hay ang các th tr ưng s n ph m m i, các d án u t ư phát tri n. nâng cao tính n ng ng và linh sinh l i. ho t thì các doanh nghi p nói chung, doanh Bt k m t doanh nghi p nào, khi kh i s nghi p t ư nhân nói riêng ph i có ưc ngu n v n kinh doanh u ph i c n n ngu n v n. V i các kp th i, giúp h ư a ra các quy t nh m t cách doanh nghi p thu c khu v c t ư nhân các n ưc nhanh chóng tr ưc các bi n ng th ưng xuyên ang phát tri n thì ngu n v n vay t ngân hàng có ca ho t ng kinh doanh. Trong c ơ c u ngu n ý ngh a r t quan tr ng giúp doanh nghi p có th vn ó thì v n vay t ngân hàng có ý ngh a quan th c hi n ưc các d án u t ư c a mình. Nh ư tr ng. Vay m ưn qua th tr ưng ch ng khoán thì ã phân tích trên cho th y các n ưc này, th doanh nghi p t ư nhân ph i áp ng ưc các tiêu tr ưng ch ng khoán kém phát tri n và h ơn n a chu n, iu ki n v pháp lý cho phép và quan các doanh nghi p t ư nhân khó có th ti p c n tr ng h ơn là doanh nghi p ph i có uy tín. Vay ưc ngu n v n qua th tr ưng ch ng khoán do mưn qua ngu n v n h tr c a chính ph và các
5. T.Q. Tuyến / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 9-16 13 t ch c tài chính ch áp ng cho m t s ít doanh 52 qu c gia trong n m 2006-2007 cho th y im nghi p b i các i t ưng ưc tài tr là r t h n s bình quân là 3,97 và cao nh t là Nauy (5,49), hp. Chính vì v y, vay v n qua h th ng ngân Anh (5,33), Hoa K (5,05). Các n ưc ang phát hàng th ươ ng m i là ngu n v n quan tr ng h ơn b i tri n th ưng có im s r t th p cho th y kh thông qua các s n ph m tín d ng a d ng nh ư: nng ti p c n v n ngân hàng là r t khó kh n, ví cho vay k h n, tín d ng tu n hoàn, cho vay theo d: Ukraina là 3,18, Philipin là 2,92, Vi t Nam là d án u t ư, cho thuê tài chính s t o iu ki n 2,82 và Mêxico và Braxin u b ng 2,79, ti p n cho doanh nghi p có th d dàng vay v n d ưi Trung Qu c là 2,57 và Ackhentina là 2,33 [2].Có các hình th c, t ó giúp doanh nghi p có ưc th ch ra m t s khó kh n chính c n tr ho t ngu n v n áp ng k p th i cho nhu c u s n xu t ng cho vay c a Ngân hàng i v i khu v c kinh doanh, nâng cao tính n ng ng và linh ho t kinh t t ư nhân nh ư sau: ca doanh nghi p. V phía ng ưi i vay là khu Th nh t: Do a ph n các doanh nghi p t ư vc t ư nhân, v i m c tiêu t i a hóa l i nhu n, nhân thi u v n, n ng l c tài chính y u kém và ho t ng v i chính v n li ng c a mình nên kinh thi u tài s n th ch p. t t ư nhân s d ng v n vay hi u qu , m b o kh iu này d gi i thích b i t i các qu c gia nng sinh l i và an toàn c a v n vay ngân hàng, này, khu v c kinh t t ư nhân có quá trình phát ng th i giúp các ngân hàng khai thác ưc các tri n còn non tr , th i gian ch ưa lâu và ho t ng th tr ưng m i, a d ng hóa các s n ph m tín trong m t môi tr ưng kinh doanh ch ưa thu n l i, dng. Tuy nhiên trên th c t , các n ưc ang do v y kh n ng tích l y v n th p, n ng l c tài phát tri n và ang chuy n i thì khu v c kinh t chính y u kém và thi u các tài s n th ch p. tư nhân không d gì vay m ưn ưc ngu n v n Thi u tài s n th ch p các n ưc ang phát tri n qua ngân hàng, có hàng lo t các rào c n v m t còn b i m t nguyên nhân là các n ưc này quy n pháp lý, kinh t và các nhân t khác gây khó s h u các tài s n nh ư t ai, nhà x ưng ch ưa kh n cho vi c vay v n ngân hàng c a khu v c rõ ràng. T i các n ưc Châu Phi, s h u t ai t p kinh t t ư nhân. th c a b l c ng n c n vi c s d ng t nh ư m t vt th ch p. Cho n g n ây, các qu c gia này 2. Nh ng khó kh n c n tr khu v c kinh t mi có quy nh mang l i cho ng ưi cho vay tư nhân vay v n ngân hàng quy n t ch biên tài s n th ch p, và iu này ph thu c vào s phê duy t c a các chính quy n a So v i các n ưc ang phát tri n, kinh t t ư ph ươ ng. T ươ ng t nh ư v y, các n n kinh t nhân các n ưc phát tri n không g p nhi u khó chuy n i, tính b t n c a s h u ru ng t và kh n trong quan h vay m ưn v n ngân. Tuy vi c thi u gi y t h p pháp s h u t ã h n ch nhiên xét v quy mô thì các doanh nghi p v a và vi c vay v n b ng th ch p. nh là lo i hình doanh nghi p g p nhi u khó kh n Th hai: Quy mô kho n vay nh , phân tán hơn so v i các doanh nghi p l n trong quan h dn n t ng chi phí giao d ch khi vay v n. vay v n ngân hàng. Ti các n ưc ang phát tri n Do a ph n các doanh nghi p t ư nhân có quy và c bi t là các n n kinh t chuy n i thì các mô nh nên các kho n vay ngân hàng th ưng doanh nghi p nói chung, doanh nghi p t ư nhân còn không l n và iu này làm t ng chi phí giao d ch gp nhi u khó kh n trong vi c vay v n t ngân khi cho vay c a các ngân hàng th ươ ng m i. Bên hàng. Theo kh o sát c a Di n àn Kinh t Th gi i (1) cnh ó do tính ch t phân b ho t ng phân tán v kh n ng ti p c n các kho n vay t ngân hàng v không gian và a d ng v ngành ngh , l nh v c ___ ho t ng c ng gây khó kh n cho ngân hàng (1) Với một kế hoạch kinh doanh tốt và không cần thế trong quá trình thu th p các thông tin v ng ưi chấp, điểm số cao nhất là 7 có nghĩa là rất dễ dàng vay v n, làm t ng các chi phí khi cho vay c a vay được vốn và điểm số bằng 1 có nghĩa là không ngân hàng. Chính vì l ó mà các Ngân hàng thể vay được vốn.
6. 14 T.Q. Tuyến / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 9-16 th ưng không mu n cho vay các doanh nghi p có H th ng cung c p thông tin nói chung, thông món vay nh . tin trong h th ng tài chính nói riêng các n ưc Th ba: Các doanh nghi p t ư nhân th ưng ang phát tri n r t y u kém. Trong quan h giao thi u kh n ng xây d ng chi n l ưc kinh doanh dch gi a ngân hàng và các doanh nghi p t ư nhân, dài h n và b n v ng, iu này d n t i khó hình do thông tin hai chi u gi a doanh nghi p t ư nhân thành ưc m i quan h lâu dài trong vay m ưn và các ngân hàng là r t h n ch , iu này có th vn ngân hàng. xu t phát t nh ng h n ch riêng c a các doanh nghi p có quy mô nh nh ư: m t b ng kinh doanh Vi quy mô nh , n ng ng và linh ho t, và s n xu t thi u n nh, thi u kinh nghi m và thích ng nhanh chóng v i các thay i c a môi k n ng c n thi t trong giao d ch v i ngân hàng. tr ưng kinh doanh nh ưng các doanh nghi p t ư Hơn n a do s l ưng khách hàng vay v n là các nhân l i th ưng thi u m t chi n l ưc kinh doanh doanh nghi p t ư nhân quá ông và ho t ng dài h n và b n v ng. iu này do doanh nghi p phân tán v a im, a d ng v ngành ngh gây không có ti m l c tài chính m nh, do ban ra nh ng t n kém chi phí giao d ch cho ngân hàng qu n tr c a doanh nghi p không có n ng l c, ho c do n ng l c y u kém c a h thông ngân k n ng và kinh nghi m nh t nh. Chính vì l ó hàng trong vi c thu th p và x lý thông tin. Vì mà các ngân hàng th ưng t ch i các kho n cho vy, do thi u thông tin v khách hàng vay v n vay l n b i h ch ưa th y ưc tính m b o ch c nên ho c là ngân hàng th n tr ng và h n ch khi ch n ràng kho n ti n cho vay ó có ưc s d ng cho vay l n u, ho c là ngân hàng òi h i khách cho m t m t d án ti m n ng mang tính hi u qu hàng ph i cung c p thêm thông tin, m b o v t và an toàn, và do v y khó hình thành m t m i th ch p, và h ơn n a là m c lãi su t cho vay c ng quan h vay m ưn mang tính th ưng xuyên lâu s cao h ơn vì r i ro cao h ơn do thi u thông tin v dài gi a các doanh nghi p t ư nhân và ngân hàng. khách hàng. Th c t qua kh o sát c a IFC và Th t ư: Kinh t t ư nhân g p nhi u b t bình MPDF Trung Qu c [3] và ông D ươ ng cho ng so v i doanh nghi p Nhà n ưc trong vay th y các qu c gia này, các ngân hàng r t dè d t vn ngân hàng. trong vi c cho vay các doanh nghi p t ư nhân m i ây là hi n t ưng di n ra khá ph bi n các thành l p, và thông th ưng thì các doanh nghi p nưc ang phát tri n c ng nh ư m t s n ưc này ph i sau m t th i gian ho t ng m i có th chuy n i. Trong m t th i gian khá dài, chính d dàng h ơn vay ưc v n t ngân hàng. Bên ph các n ưc th ưng dành nhi u ưu ãi h ơn trong cnh ó c ng do thi u thông tin nên các ngân vi c cung c p tín d ng ngân hàng cho các doanh hàng các n ưc này th ưng òi h i vt th ch p nghi p Nhà n ưc nh ư cho vay v i lãi su t th p, khi vay v n trong khi ó tài s n th ch p c a các không c n th ch p Mc dù ngày nay v i các doanh nghi p t ư nhân th ưng có giá tr th p và cam k t qu c t v h i nh p nh ưng m t ch ng gi y ch ng nh n s h u thi u rõ ràng. mc nào ó dù công khai hay không công khai thì Th sáu: H th ng ngân hàng th ươ ng m i khu v c t ư nhân ít nhi u còn g p b t bình ng các n ưc ang phát tri n ho t ng thi u tính trong vi c ti p c n các kho n vay ngân hàng so cnh tranh và n ng l c y u kém. vi doanh nghi p Nhà n ưc. H th ng ngân hàng Trong h th ng ngân hàng th ươ ng m i các th ươ ng m i các n ưc này a ph n s h u Nhà nưc ang phát tri n thì s h u Nhà n ưc chi m nưc chi m ph n l n, ho t ng kém hi u qu và t tr ng khá l n, t i a s các n ưc Châu phi thì h mu n cho các doanh nghi p Nhà n ưc vay h ơn s h u Nhà n ưc chi m t i t 50 - 70%, Vi t bi tính an toàn h ơn do ít nhi u Nhà n ưc còn ưu Nam và Trung Qu c con s này kho ng trên 70%, ái nh t nh cho doanh nghi p Nhà n ưc. và ch B c M và Châu Âu thì t l này m i là Th n m: Do s thi u v ng h th ng cung c p dưi 25% [4]. C ng theo Báo cáo Phát tri n Tài thông tin tài chính nói chung, thông tin trong giao chính n m 2008 c a Di n àn Kinh t Th gi i dch gi a ngân hàng và các doanh nghi p t ư nhân cho th y: n m 2006 t l s h u tài s n trong h nói riêng các n ưc ang phát tri n. th ng ngân hàng do Nhà n ưc s h u n là
7. T.Q. Tuyến / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 9-16 15 74%, Braxin là 42,2%, Ackhentia là 41,9% và bao g m c nhà công ty trong và ngoài n ưc, m c Liên Bang Nga là 38,5%. Các n ưc ang phát can thi p c a Chính ph vào h th ng ngân tri n và m t s ít n ưc khác có quy mô s h u hàng và các ho t ng tài chính khác và s nh công c ng trong h th ng ngân hàng chi m t hưng c a Nhà n ưc trong phân b tín d ng (Giá tr ng l n cho r ng, th nh t: Nhà n ưc có th tr t do nh t c a ch s là 100% và nh nh t là phân b ngu n v n u t ư có hi u qu h ơn v i 0%). Nm 2008 ch s bình quân này trên th gi i nh ng ngành ưu tiên. Th hai: s th ng tr quá là 51,7% nh ưng Lào là 20%, Vi t Nam, Trung mc c a s h u t ư nhân trong h th ng ngân hàng Qu c và n là 30%, Angieria là 30%, có th d n n h n ch kh n ng ti p c n ngu n Nigieria là 40%, Áckhentia và Braxin là 40% [5]. vn c a nhi u b ph n trong xã h i, và lý do th T s phân tích trên cho th y vai trò quan ba mang tính ph bi n h ơn c là các ngân hàng s tr ng c a h th ng ngân hàng là kênh cung ng hu t ư nhân th ưng d x y ra kh ng khong h ơn, vn cho khu v c t ư nhân các n ưc ang phát do v y các ngân hàng do s h u Nhà n ưc n m tri n. Tuy nhiên còn r t nhi u rào c n h n ch khu gi giúp n nh hóa h th ng tài chính. Tuy vc t ư nhân ti p c n ngu n v n này. m r ng nhiên các b ng ch ng nghiên c u nh l ưng g n ho t ng cho vay c a ngân hàng i v i khu v c ây c a WB cho th y t i các n ưc có t l s h u kinh t t ư nhân các n ưc ang phát tri n nói Nhà n ưc cao trong h th ng ngân hàng th ưng chung, Vi t Nam nói riêng ph i c n n các gi i i li n v i h th ng ngân hàng y u kém, ti t ki m pháp ng b , t vi c c i cách chính khu v c và cho vay ít h ơn và c ng không có b ng ch ng ngân hàng, c i cách khu v c kinh t Nhà n ưc và nào cho th y s h u Nhà n ưc trong h th ng mt s c ơ ch , chính sách thu c các l nh v c liên ngân hàng giúp n nh n n kinh t . C ng do s hu Nhà n ưc trong h th ng ngân hàng ã d n quan khác nh ư t ai, ki m toán, phát tri n các ti hi n t ưng c quy n trong h th ng, do bao t ch c ng ký tín d ng Hơn na, các chính cp c a Nhà n ưc i v i các doanh nghi p Nhà sách nh m h ưng n vi c x lý v n thông tin nưc m t s n ưc nh ư Vi t Nam, Trung và tài s n th ch p trong quan h tín d ng gi a Qu c ã hình thành m i quan h : Chính ph - doanh nghi p và ngân hàng và ây là im m u ngân hàng qu c doanh -doanh nghi p Nhà n ưc. ch t x lý v n khó ti p c n ngu n v n t Các ngân hàng th ươ ng m i do n ng l c y u kém, ngân hàng c a khu v c t ư nhân các n ưc ang không có kh n ng phân tích tín d ng và do phát trin. vy ã l a ch n ph ươ ng án cho vay các doanh nghi p Nhà n ưc vì an toàn cao do ít nhi u ưc Nhà n ưc b o h . Chính vì l ó mà các Tài li u tham kh o doanh nghi p t ư nhân khó có kh n ng vay ưc [1] Võ Trí Thành, Th ị tr ường tài chính Vi ệt Nam - ngu n v n t ngân hàng cho dù h ho t ng có Th ực tr ạng, v ấn đề và gi ải pháp, CIEM, UNDP , hi u qu . Cng do s h u mang tính c quy n NXB Tài chính, Hà N i, 2005. trong h th ng ngân hàng làm h n ch kh n ng [2] World Economic Forum, The Financial phát tri n c a ngân hàng t ư nhân và n ưc ngoài, Development Report, 2008. iu này l i gây khó kh n cho khu v c t ư nhân [3] IFC, MPDF, Doanh nghi ệp t ư nhân ở Trung Qu ốc vay v n t các ngân hàng ngoài qu c doanh. Các đang n ổi lên - Tri ển v ọng trong th ế k ỷ m ới, Hà N i s li u th c t ưc công b v ch s t do kinh 2000. t n m 2008 cho th y ch s t do tài chính các [4] Ngân hàng Th gi i, Báo cáo phát tri ển Th ế gi ới nưc ang phát tri n r t th p. Ch s này cho bi t năm, 2002. mc t do c a h th ng tài chính và ngân hàng các n ưc nh ư m c khó d c a vi c thành l p [5] The heritage Foundation and Dow Jones & Company, Inc, Index of Economic Freedom , 2008. và ho t ng c a các công ty d ch v tài chính
8. 16 T.Q. Tuyến / Tạp Koa ọ ĐHQGHN, Kin tế và Kin doan 25 (2009) 9-16 Banking credit for private sector in developing countries Tran Quang Tuyen Faculty of Political Economy, College of Economics, Vietnam National University, Hanoi, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam The paper focused on analysing the role of the banking system in providing bank loans for private sector. In comparsion with other captials that the private sector may access to, banking credits with their own advantages have been playing an important role in developing countries. Besides, the article analysed the detail causes inhibiting the accessible ability of private sector in developing countries and the Author also pointed out obstacles steming from the policy climate in general as well as the credit one in particular. Thus, solutions which enhance the accessible ability to bank loans should be concentrated on state owned enterprises reform and openess for banking system. Furthermore, solutions should aim at facilitating the credit environment through mechanism of transparancy information deliveries, and reforming land policies and administrative procedures, etc.