Bài giảng Tâm lý học II - Nguyễn Xuân Long

Nội dung text: Bài giảng Tâm lý học II - Nguyễn Xuân Long

1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ BỘ MÔN TÂM LÝ GIÁO DỤC Giảng viên: Nguyễn Xuân Long Thời gian : 45 tiết Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 1 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
2. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm. Lê Văn Hồng- Lê Ngọc Lan- Nguyễn Văn Thàng. NXB ĐHQG Hà Nội, 2001. 2. Bộ câu hỏi ôn tập và đánh giá kết quả học tập môn TLH lứa tuổi và TLH sư phạm. Phan Trọng Ngọ (chủ biên). NXB ĐHSPHN, 2005. 3. Tâm lý học II của 4. TLH lứa tuổi và TLH sư phạm (tập I, II). A.V.Petro Vski (chủ biên), Đặng Xuân Hoài dịch. NXB Giáo dục 1982 Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 2 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
3. Phần I. Một số vấn đề cơ bản của TLHLT Chương 1. Nhập môn TLHLT và TLHSP Chương 2. Tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học Chương 3. Tâm lý lứa tuổi học sinh THCS Chương 4. Tâm lý lứa tuổi học sinh THPT TÂM LÝ Phần II. Một số vấn đề cơ bản của TLHSP HỌC II Chương 5. Tâm lý học dạy học Chương 6. Tâm lý học giáo dục Chương 7. Tâm lý học nhân cách người thầy giáo Phần III. Một số vấn đề cơ bản của TLH giảng dạy tiếng nước ngoài Chương 8. Hoạt động lời nói tiếng mẹ đẻ và tiếng nước ngoài Chương 9. Đặc trưng và quy luật của hoạt động Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSPgiảng dạy tiếng nước3 ngoàiNguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
4. SƠ ĐỒ LƯU GIỮ THÔNG TIN (%) 100 90 80 70 60 Tự 50 Tự hoạt 40 động Nghe trình 30 và bày nhìn 20 Nhìn 10 Nghe Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 4 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
5. CHƯƠNG I NHẬP MÔN TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI VÀ TÂM LÝ HỌC SƯ PHẠM I. Khái quát về tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm II. Lý luận về sự phát triển tâm lý trẻ em III. Sự phân chia giai đoạn phát triển tâm lý Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 5 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
6. I Khái quát về TLHLT và TLHSP 1. Đối tượng nghiên cứu của TLHLT và TLHSP Cùng nghiên cứu tâm lý người ở các giai đoạn phát triển TÂM LÝ HỌC LỨA TUỔI TÂM LÝ HỌC SƯ PHẠM Nghiên cứu động lực phát triển tâm lý theo lứa tuổi, sự phát triển cá thể của Nghiên cứu những quy các quá trình tâm lý trong luật tâm lý của việc dạy nhân cách con người học và giáo dục đang được phát triển Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 6 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
7. 2. Nhiệm vụ của TLHLT và TLHSP • Rút ra những quy luật chung của sự phát triển nhân cách theo lứa tuổi • Rút ra những quy luật lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo trong dạy học và giáo dục • Rút ra những biến đổi tâm lý của học sinh do ảnh hưởng của giáo dục và dạy học Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 7 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
8. 3. Quan hệ giữa TLHLT và TLHSP Chặt chẽ, thống nhất, Tâm lý học biện chứng Tâm lý học lứa tuổi sư phạm Chung khách thể nghiên cứu Con người Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 8 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
9. II. Lý luận về sự phát triển tâm lý trẻ em 1. Khái niệm về sự phát triển tâm lý trẻ em 1.1. Quan niệm về trẻ em • Trẻ em là “người lớn thu nhỏ”, chỉ khác nhau về kích thước. • TLH duy vật biện chứng: Giữa trẻ em và người lớn có sự khác nhau về chất, trẻ em vận động, phát triển theo quy luật của trẻ em. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 9 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
10. 1.2 Quan niệm sai lầm về sự phát triển tâm lý trẻ em 1.2.1. Quan niệm duy tâm Sự phát triển tâm lý trẻ em chỉ là sự tăng lên hoặc giảm đi về số lượng các hiện tượng đang phát triển mà không có sự chuyển biến về chất lượng Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 10 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
11. 1.2.2. Thuyết tiền định Phát triển tâm lý là do các tiềm năng sinh vật gây ra. Mọi đặc điểm tâm lý chung và cá thể đều là tiền định và được quyết định bằng con đường di truyền. Nhà TLH Mỹ E.Toocđai Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 11 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
12. 1.2.3. Thuyết duy cảm Phát triển tâm lý trẻ là do sự tác động của môi trường. Môi trường là yếu tố quyết định hoàn toàn. Nhà TLH Anh John Locke Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 12 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
13. 1.2.4. Thuyết hội tụ 2 yếu tố Sự phát triển của trẻ chịu sự tác động của 2 yếu tố môi trường và di truyền, trong đó di truyền giữ vai trò quyết định và môi trường là điều kiện biến những đặc điểm tâm lý đã được định sẵn thành hiện thực. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 13 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
14. HẠN CHẾ • Cho rằng đặc điểm con người là bất biến, tiền định, hoặc do tiềm năng sinh vật di truyền, hay do ảnh hưởng của môi trường là bất biến • Phát triển tâm lý trẻ tách rời những điều kiện cụ thể mà quá trình tâm lý tạo ra • Đánh giá không đúng vai trò của giáo dục, phủ nhận tính tích cực cá nhân Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 14 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
15. 1.3 Quan điểm duy vật biện chứng về sự phát triển tâm lý trẻ em Sự phát triển tâm lý trẻ em là quá trình trẻ em lĩnh hội nền văn hoá xã hội loài người thông qua tính tích cực của trẻ trong hoạt động và giao tiếp (trong đó dạy học và giáo dục giữ vai trò chủ đạo) Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 15 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
16. 2. Quy luật chung của sự phát triển tâm lý trẻ em • Sự phát triển tâm lý của trẻ em không tuân theo quy luật sinh học mà tuân theo quy luật xã hội Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 16 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
17. Tính không đồng đều Tính mềm dẻo và Tính toàn vẹn khả năng bù trừ Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 17 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
18. 2.1. Quy luật về tính không đồng đều của sự phát triển tâm lý Những chức năng tâm lý khác nhau thì không phát triển ở mức độ như nhau. Có những thời kì tối ưu cho sự phát triển 1 hành động tâm lý nào đó. 1- 5 tuổi 15- 20 tuổi Học nói Tư duy toán học phát triển ngôn ngữ 6- 11 tuổi Kỹ xảo vận động Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 18 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
19. 2.2. Quy luật tính toàn vẹn của tâm lý Cùng với sự phát triển, tâm lý con người ngày càng có tính trọn vẹn, thống nhất, bền vững. Sự phát triển thể hiện ở việc chuyển dần các trạng thái tâm lý thành các đặc điểm tâm lý cá nhân, thành các nét của nhân cách. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 19 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
20. 2.3. Tính mềm dẻo và khả năng bù trừ Hệ thần kinh của trẻ có tính mềm dẻo và có tính bù trừ. Khi một chức năng tâm lý hoặc sinh lý nào đó yếu hoặc thiếu thì những chức năng tâm lý khác được tăng cường, phát triển mạnh hơn để bù đắp những chức năng yếu hoặc bị hỏng. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 20 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
21. 3 Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phát triển tâm lý trẻ Tập thể Vai trò to lớn Phát triển tâm lý trẻ Chủ đạo Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 21 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
22. Những gì người lớn làm hôm nay, trẻ con sẽ lặp lại vào ngày mai. Vì vậy, hãy cẩn trọng với mỗi hành vi của mình. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 22 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
23. Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 23 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
24. 4 Sự phân chia giai đoạn phát triển tâm lý 4.1. Quan niệm về giai đoạn phát triển tâm lý • Quan niệm sinh học: khẳng định tính bất biến, tính tuyệt đối của giai đoạn lứa tuổi • Quan niệm khác: phủ nhận khái niệm lứa tuổi, sự phát triển tâm lý chỉ là tích luỹ tri thức, kĩ năng, kĩ xảo • Quan niệm duy vật biện chứng (Vưgôtxki): Lứa tuổi là một thời kì phát triển nhất định đóng kín một cách tương đối và ý nghĩa của mỗi thời kì được quy định bởi vị trí của nó trong cả quá trình phát triển Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 24 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
25. 4.2 Phân chia giai đoạn phát triển tâm lý 4.2.1. Giai đoạn trước tuổi học Tuổi sơ sinh 0- 2 tháng Phức cảm hớn hở người lớn đặc biệt người mẹ Tuổi 2- 12 Cảm xúc hài nhi tháng trực tiếp người lớn Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 25 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
26. 4.2 Phân chia giai đoạn phát triển tâm lý 4.2.1. Giai đoạn trước tuổi học Tuổi vườn 1- 3 năm Hoạt động đồ trẻ vật Tuổi mẫu 3- 5 năm Hoạt động giáo vui chơi (sắm vai) Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 26 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
27. 4.2.2 Giai đoạn lứa tuổi đi học (tuổi học sinh) Nhi đồng Thiếu niên (HS tiểu học) (HS THCS) 11,12- 6- 11, 12 tuổi 14,15 tuổi Hoạt động Giao tiếp học tập với bạn Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 27 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
28. 4.2.2 Giai đoạn lứa tuổi đi học (tuổi học sinh) Thanh niên Sinh viên (HS PTTH) 14, 15 tuổi- 18- 24 tuổi 18 tuổi Hoạt động Hoạt động học tập học tập theo ngành nghề đã lựa chọn hướng nghiệp Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 28 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
29. 4.2.3 Giai đoạn trưởng thành • Từ 24 tuổi trở đi • Hoạt động lao động và hoạt động xã hội Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 29 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
30. 4.2.4 Giai đoạn người già • Nghỉ hưu • 50- 60 tuổi trở đi Chương I.Nhập môn TLHLT và TLHSP 30 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN