›
›

Các giai đoạn phát triển của trẻ

pdf 124 trang hapham 1730
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Các giai đoạn phát triển của trẻ", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfcac_giai_doan_phat_trien_cua_tre.pdf

Nội dung text: Các giai đoạn phát triển của trẻ

  1. Các giai đoạn phát triển của trẻ
  2. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 1 MMUUCÅÅ LLUUÅCÅÅC CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN TÊM LYÁ CUÃA TREÃ 4 Têm lyá treã trûúác vaâ sau khi sinh 5 Nuå cûúâi hoâa nhêåp xaä höåi 8 Con baån vaâ phong caách riïng cuãa beá 9 Tòm hiïíu têm lyá treã em 10 Têm lyá lûáa tuöíi êëu nhi (1 - 3 tuöíi) 12 Têm lyá lûáa tuöíi nhi àöìng (3 - 7 tuöíi) 14 Têm lyá lûáa tuöíi thiïëu nhi (7 - 11 tuöíi) 16 Têm lyá treã khi cha meå ly hön 22 Thuá nuöi 24 Chûáng suy nhûúåc 26 CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN SINH LYÁ CUÃA TREÃ 28 Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo treã chêåm phaát triïín 29 Trùæc nghiïåm: Baån biïët gò vïì sûå phaát triïín cuãa treã? 33 Àaáp aán trùæc nghiïåm kiïën thûác vïì sûå phaát triïín cuãa beá 37 Con töi bõ luân û? 42
  3. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 2 Laâm sao biïët chùæc rùçng con töi phaát triïín bònh thûúâng? 43 Giai àoaån tûå chùm soác baãn thên 45 Sau àoá treã phaát triïín thïë naâo? 47 Ngön ngûä trong nùm àêìu tiïn 49 Khaã nùng tûå chùm soác úã tuöíi têåp ài 50 Giuáp àúä beá trong tûâng giai àoaån phaát triïín 54 Sûå phaát triïín cuãa treã 12 thaáng tuöíi 59 Con töi coá phaát triïín bònh thûúâng khöng? 62 Phaát triïín têm thêìn vêån àöång chung 64 SÛÅ PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 67 Phaãn xaå kyâ diïåu cuãa treã sú sinh 68 Sûå phaát triïín cuãa treã tûâ 25 àïën 30 thaáng tuöíi 70 Sûå phaát triïín cuãa treã tûâ 13 àïën 18 thaáng tuöíi 72 Sûå phaát triïín cuãa treã tûâ 31 àïën 36 thaáng tuöíi 74 Sûå phaát triïín cuãa treã tûâ 19 àïën 24 thaáng tuöíi 76 Giai àoaån 00 - 12 thaáng: giuáp vêån àöång baân tay 79 Laâm sao àïí treã mau lúán 82 Sûå phaát triïín cuãa treã têåp ài (Treã 13 thaáng tuöíi) 86 Sûå phaát triïín cuãa treã 14 thaáng tuöíi 88 Sûå phaát triïín cuãa treã 15 thaáng tuöíi 90 Sûå phaát triïín cuãa treã 16 thaáng tuöíi 92 BIÏÍU ÀÖÌ TÙNG TRÛÚÃNG 94 CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN NÙNG KHIÏËU CUAÃ TREÃã 95 Giuáp treã coá khiïëu giaãm cùng thùèng 96
  4. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 3 Con töi bõ chïë nhaåo vò quaá thöng minh 98 Hònh nhû con baån coá nùng khiïëu? 100 5 - 8 tuöíi bõ choåc gheåo vò thöng minh quaá 103 Giuáp treã coá khiïëu hoåc töët úã trûúâng 105 Laâm thïë naâo àïí giuáp treã coá nùng khiïëu tiïën böå thïm ngoaâi giúâ hoåc úã trûúâng? 107 Laâm gò khi con coá nùng khiïëu? 109 Laâm thïë naâo àïí giuáp treã hoâa mònh vaâo trûúâng hoåc? 111 Möåt àûáa treã coá khiïëu nghôa laâ gò? 112 Con baån coá khiïëu khöng? 113 Nhaâ trûúâng xûã lyá trûúâng húåp treã em coá khiïëu nhû thïë naâo? 115 Laâm gò àïí giuáp treã coá khiïëu? 116 Dêëu hiïåu coá khiïëu cuãa treã 5 - 8 tuöíi 117 Kiïím tra nùng khiïëu cuãa treã 119 Con baån àïën tuöíi ài hoåc chûa? 121
  5. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 4 CCAAÁCÁÁC GGIIAAII ÀÀOOAAÅÅNÅN PPHHAAÁTÁÁT TTRRIIÏÏÍÍNÍN TTÊÊMM LLYÁ ÁÁ TTRREEÃÃ Ã EEM
  6. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 5 Têm lyá treã trûúác vaâ sau khi sinh Trong thúâi kyâ mang thai, baâ meå traánh lo êu, thêët voång. Nhû thïë, beá ra àúâi múái khoeã maånh, khöng bõ röëi loaån têm lyá. Trûúác khi ra àúâi, beá vaâ meå laâ möåt khöëi thöëng nhêët. Beá cuâng ùn, cuâng nguã, cuâng coá nhûäng caãm xuác thay àöíi giöëng meå. Nïëu trong thúâi kyâ mang thai, ngûúâi meå thûúâng buöìn baä, lo êu, àûáa beá sinh ra coá thïí gùåp nhûäng vêën àïì têm lyá nhû quaá hiïëu àöång, thuå àöång hoùåc nùång hún coá thïí dêîn àïën tûå kyã rêët cao. Trong buång meå Beá coá khaã nùng gò? - Khaã nùng nghe: Tûâ 6 thaáng, trong buång meå, beá àaä coá thïí nghe àûúåc tiïëng noái, nhõp tim cuãa meå cuängnhû êm thanh bïn ngoaâi. Nhûäng thûåc ngiïåm cuãa caác nhaâ têm lyá Phaáp cho thêëy, ngay tûâ khi múái ra àúâi, àûáa beá àaä cûã àöång àaáp ûáng vúái tiïëng goåi cuãa meå. Vúái gioång ngûúâi khaác, beá nùçm yïn. Taåi Nhêåt Baãn coá cuöåc thûã nghiïåm vúái nhûäng treã söëng gêìn sên bay. Sau khi ra àúâi, beá vêîn nguã yïn khi coá tiïëng öìn cuãa maáy bay trong khi nhûäng treã khaác giêåt mònh thûác dêåy. Àöëi vúái treã sinh non, hiïån nay, ngûúâi ta thûúâng aáp duång phûúng phaáp kang-gu-ru, êëp beá trûúác ngûåc. Caách naây töët hún löìng êëp, giaãm ty ã lïå tûã vong do nhiïîm truâng. Vïì mùåt têm lyá, beá àûúåc tiïëp xuác trûåc tiïëp vúái da thõt meå, nghe nhûäng êm thanh quen thuöåc tûâ luác trong buång meå nhû: nhõp tim, êm sùæc, gioång noái cuãa meå - Khaã nùng nhòn: Thõ giaác laâ cú quan xuêët hiïån rêët súám. Khi kñch thñch aánh saáng, beá nhùæm mùæt laåi.
  7. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 6 - Võ giaác: Khi meå ùn thûác ùn ngoåt nhiïìu, khaã nùng nuöët cuãa beá tùng lïn. Vúái chêët mùån thò ngûúåc laåi. - Xuác giaác: Beá coá khaã nùng xaác nhêån àau àúán khi bõ kñch thñch. Sau khi ra àúâi - Gia àònh coá vai troâ gò? Sau khi ra àúâi, nhûäng giaác quan naây caâng phaát triïín. Cuâng vúái hïå thêìn kinh, beá coá thïm cú quan khûáu giaác. Vò thïë, khi gùåp muâi khöng thñch, beá quay mùåt ài. Caách cho con buá: Töët nhêët, nïn cho be á buá sûäa meå. Khi cho buá, ngûúâi meå phaãi thoaái maái vïì têm lyá, chó nghô vïì con. Tû thïë phaãi thoaãi maái, khöng eáp beá buá. Nïëu beá oåc, ngûng cho buá ngay, öm beá vaâo loâng vöî vïì, vuöët ve. Trao àöíi bùçng mùæt: Trong khi chùm soác, nhòn thùèng vaâo mùæt beá. Trao àöíi qua gioång noái: Thûúâng xuyïn noái chuyïån vúái beá, gioång chêåm, êm àiïåu dõu daâng. Beá seä duâng tiïëng khoác cuãa mònh àïí traã lúâi meå. Meå cöë gùæng hiïíu àûúåc nhûäng yïu cêìu cuãa beá. Tuy nhiïn, ngûúâi meå cêìn lûu yá: beá khoác do nhiïìu nguyïn nhên (do àoái buång, giêån húân, êëm ûá, giaã vúâ, bïånh ) Thúâi gian gêìn guäi sau sinh: Luác úã trong buång meå, beá àûúåc meå laâm höå têët caã: tûâ ùn, uöëng, uã êëm, giûä an toaân. Khi ra àúâi, beá bõ taách khoãi meå. Vïì mùåt sinh hoåc, àêy laâ cuá söëc têm lyá àêìu tiïn cuãa beá. Vò thïë, thúâi gian gêìn guäi cuãa meå vúái beá sú sinh rêët quan troång, ñt nhêët laâ 4-6 thaáng àêìu àúâi. Nïëu meå quaá bêån, nïn thu xïëp vùæng mùåt trong thúâi gian beá nguã hoùåc cöë gùæng úã bïn con sau giúâ laâm viïåc. Vai troâ cuãa böë vaâ gia àònh: Sûå coá mùåt thûúâng xuyïn, àöång viïn, an uãi cuãa böë seä giuáp cho meå yïn têm, öín àõnh vïì têm lyá. Trong giai àoaån sú sinh, ngûúâi böë coá aãnh hûúãng giaán tiïëp àïën beá thöng qua ngûúâi meå. Chuáng ta àïìu biïët rùçng, beá laâ möåt caá nhên àöåc lêåp. Àïí giuáp beá phaát triïín têm lyá töët, böë meå phaãi àûúåc trang bõ nhûäng kiïën thûác cú
  8. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 7 baãn vïì têm lyá, traánh nhûäng phiïìn nhiïîu khoáng àaáng coá àöëi vúái àûáa con thên yïu cuãa mònh. Maách baån: Kiïím tra têm lyá beá taåi: - Khoa Têm lyá Treã em, Bïånh viïån Nhi àöìng II, 14 Lyá Tûå Troång, Q1, TPHCM - Viïån Nhi, Laáng Thûúång, Haâ Nöåi (Chi phñ tuây loaåi trõ liïåu)
  9. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 8 Nuå cûúâi hoâa nhêåp xaä höåi Nuå cûúâi àêìu tiïn cuãa beá mang laåi niïìm haånh phuác vö búâ cho nhûäng ngûúâi buöíi àêìu laâm cha meå. Sau nhûäng tuêìn beá khoác, nguã, vaâ phaát triïín khaá nhanh, böîng nhiïn em beá nhòn baån vaâ móm cûúâi vúái aánh mùæt trong saáng. Àöëi vúái beá, àêy chñnh laâ khúãi àiïím cuãa sûå hoâa nhêåp xaä höåi. Àöëi vúái möåt söë cha meå, àaä kiïåt sûác vò nhûäng àïm thûác trùæng vaâ têët bêåt suöët ngaây chùm soác beá thò nuå cûúâi àêìu tiïn cuãa beá laâm cho hoå caãm àöång vö cuâng vaâ àoá laâ luác tònh yïu thûúng daânh cho beá traân ngêåp trong loâng. Khi naâo beá cûúâi? Nuå cûúâi hoaâ nhêåp thûúâng xuêët hiïån khoaãng giûäa tuêìn thûá tû vaâ tuêìn thûá saáu. Trûúác khoaãng thúâi gian naây, àöi luác baån coá caãm giaác laâ beá cûúâi nhûng àoá chó laâ nhûäng nuå cûúâi khöng coá chuã yá do beá no sûäa hay ài tiïíu. Nuå cûúâi thûåc sûå cuãa beá laâ khi chuáng cûúâi to hún vaâ lêu hún nuå cûúâi thoaáng qua cuãa beá luác múái sinh, möåt àùåc àiïím àïí nhêån ra laâ aánh mùæt cuãa treã lanh lúåi vaâ nhòn thùèng vaâo baån khi noá cûúâi. Àêìu tiïn treã seä cûúâi vúái bêët kyâ ngûúâi quen hay ngûúâi laå – móm cûúâi vúái caã caái mùåt naå nhùn nhoá. Sau möåt vaâi thaáng, beá chó cûúâi vúái nhûäng ngûúâi maâ chuáng biïët vaâ khöng coá phaãn ûáng vúái nhûäng khuön mùåt maâ chuáng caãm thêëy khöng quen. Àïí treã cûúâi nhiïìu hún Caách dïî nhêët àïí khuyïën khñch cho beá cûúâi laâ haäy nhòn beá êu yïëm vaâ cûúâi vúái beá. Khuön mùåt êëm aáp vaâ thên thûúng cuãa baån seä laâm cho beá an loâng vaâ vui veã móm cûúâi.
  10. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 9 Con baån vaâ phong caách riïng cuãa beá Laâ cha meå, chuáng ta nïn quan saát vaâ lùæng nghe phong caách riïng cuãa con mònh. Khöng nïn so saánh tñnh caách con mònh vúái nhûäng beá khaác. Muåc àñch chñnh cuãa viïåc thöng hiïíu caác suy nghô cuäng nhû caác phaãn ûáng cuãa beá khi beá diïîn àaåt yá mònh laâ giuáp ngûúâi lúán nhêån biïët caá tñnh cuãa em beá àoá. Thêåt tuyïåt vúâi khi hiïíu àûúåc con mònh nhêån thûác möi trûúâng xung quanh nhû thïë naâo vaâ caách beá phaãn ûáng laåi caác taác nhên kñch thñch xung quanh beá ra sao. Àêy laâ bûúác àêìu quan troång giuáp baån hiïíu àûúåc caá tñnh cuãa beá. Sûå thöng hiïíu naây múã ra möåt caánh cûãa cho baån thêëy roä tñnh caách cuãa con mònh sau naây. Möîi beá àoâi hoãi möîi caách döî daânh khaác nhau vaâ cuäng phaãn ûáng khaác nhau khi àoái hoùåc caãm thêëy khoá chõu. Möîi beá phaãn ûáng laåi sûå thay àöíi nhiïåt àöå möåt caách khaác nhau, vaâ caách tûâng beá àöëi xûã vaâ tûúng taác vúái ngûúâi sùn soác mònh cuäng khaác nhau. Baån khöng nïn so saánh tñnh caách cuãa con mònh vúái nhûäng àûáa treã khaác. Töët hún, chuáng ta nïn quan saát, lùæng nghe phong caách riïng biïåt cuãa con mònh. Coá thïí theo doäi caá tñnh naây ngay tûâ nhûäng tuêìn lïî àêìu tiïn sau khi beá chaâo àúâi. Beá nhu mò, trêìm tônh hay söi nöíi hoaåt baát? Trûúác sûå kiïån múái, vñ duå nhû lêìn àêìu tiïn àûúåc tùæm, beá coá nhuát nhaát khöng? Hoùåc beá coá thñch thuá trûúác sûå kiïån múái meã àoá? Caâng lûu yá nhûäng dêëu hiïåu naây cuãa beá, baån seä biïët roä caác ûáng xûã thñch húåp vúái caá tñnh riïng cuãa beá. Caâng chùm chuá lùæng nghe, baån seä caâng àoaán trûúác àûúåc nhiïìu caách ûáng xûã cuãa beá trong nhûäng thaáng ngaây sùæp túái vaâ trong tûúng lai sau naây. Muöën biïët thïm chi tiïët, haäy laâm trùæc nghiïåm cho con baån.
  11. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 10 Tòm hiïíu têm lyá treã em Têm lyá hoåc laâ möåt khoa hoåc tòm hiïíu vïì yá thûác con ngûúâi àïí biïët mònh biïët ngûúâi, biïët ûáng xûã cho húåp tònh húåp lyá, biïët söëng möåt caách haâi hoâa vaâ sung maän, àïí trûúãng thaânh töët àeåp, tûúng ûáng vúái tûâng lûáa tuöíi, vaâ traánh àûúåc nhûäng thêët baåi trïn àûúâng àúâi. Àoá laâ möåt khoa hoåc vïì con ngûúâi vúái nhûäng suy tû vaâ haânh àöång, caãm nhêån vaâ tûúng taác, bïn trong vaâ bïn ngoaâi, chiïìu sêu vaâ chiïìu röång. Têët caã àïìu àûúåc quan saát, mö taã va â giaãi thñch, àöëi chiïëu vúái thûåc tïë kinh nghiïåm chung cuãa xaä höåi, cuãa nhên loaåi. Tûâ lêu, trïn thïë giúái, khoa Têm lyá hoåc àaä phaát triïín, cuãng cöë vaâ àem laåi nhiïìu kïët quaã to lúán cho hêìu nhû têët caã caác ngaânh khoa hoåc xaä höåi vaâ tûå nhiïn cuãa nhên loaåi. Têm lyá hoåc àûúåc àõnh nghôa nhiïìu caách àïí chuáng ta coá thïí thêëu àaáo àûúåc hïët moåi khña caånh nhû trïn. Nhû thïë, têm lyá chñnh laâ cuöåc söëng con ngûúâi vúái muön hònh muön daång, àêìy bñ nhiïåm, rêët khoá khaám phaá vaâ khöng bao giúâ coá thïí hiïíu cho troån veån, búãi àöëi tûúång cuãa noá laâ con ngûúâi, luön chuyïín biïën, lúán lïn vaâ triïín núã vïì thên xaác lêîn tinh thêìn. Tòm hiïíu têm lyá treã em: Trong chûâng mûåc cuãa vêën àïì giaáo duåc thanh thiïëu niïn vaâ thiïëu nhi, caác nhaâ sû phaåm vaâ giaáo duåc cuäng seä khöng thïí naâo boã qua, khöng tòm hiïíu khoa Têm lyá hoåc àùåc biïåt àöëi vúái tûâng lûáa tuöíi caác em. Chuáng ta seä lêìn lûúåt nghiïn cûáu dûåa vaâo nhûäng thaânh quaã quyá giaá, tñch luäy tûâ bao thúâi, cuãa bao ngûúâi cuäng nhû chñnh caác neát àùåc thuâ truyïìn thöëng cuãa dên töåc Viïåt Nam chuáng ta nûäa.
  12. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 11 Ngoaâi ra, möîi ngûúâi chuáng ta cuäng nïn àöëi chiïëu laåi vúái chñnh kinh nghiïåm thúâi thú êëu vaâ niïn thiïëu cuãa mònh, nhûäng gò mònh àaä bõ gaánh chõu thiïåt thoâi, cuäng nhû nhûäng gò mònh àaä may mùæn àûúåc àoán nhêån. Xin haäy luön nhúá: baãn thên möîi ngûúâi chuáng ta àïìu tûâng laâ möåt àûáa treã nhoã. Vêåy, xin àûâng biïën caác treã nhoã höm nay thaânh “nhûäng öng cuå non”, caác “baâ thaánh nhoã”, nghôa laâ bùæt caác em phaãi rêåp khuön vïì têm lyá vaâ luên lyá theo kiïíu ngûúâi lúán, möåt àiïìu maâ ngaây xûa chñnh chuáng ta àaä bûåc böåi khoá chõu vaâ êm thêìm àïì khaáng möîi khi bõ aáp àùåt! Baån coá thïí lêìn lûúåt tòm hiïíu têm lyá caác em úã tûâng àöå tuöíi thïí lyá.
  13. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 12 Têm lyá lûáa tuöíi êëu nhi (1 - 3 tuöíi) Trong thûåc tïë, úã àöå tuöíi naây, caác em vêîn coân hoaân toaân thuöåc vaâo voâng tay chùm soác vaâ giaáo duåc cuãa böë meå vaâ anh chõ trong gia àònh caác em. Thïë nhûng, nïëu con baån àaä qua tuöíi naây maâ àïën bêy giúâ baån múái quan têm thò vêîn cêìn nghiïn cûáu thêëu àaáo giai àoaån naây àïí coá thïí hiïíu àûúåc caác diïîn biïën têm lyá núi chaáu beá. Núi möîi möåt con ngûúâi luön coá sû å phaát triïín liïn tuåc tûâ àöå tuöíi naây sang àöå tuöíi khaác, caái trûúác laâm tiïìn àïì cho caái sau kïë thûâa. Vúái lûáa tuöíi êëu nhi: Caác nhaâ chuyïn mön goåi giai àoaån têm lyá naây laâ Premieâre Enfance, búãi tûâ àêy, àûáa beá bùæt àêìu “thöi nöi”, lêîm chêîm têåp ài nhûäng bûúác àêìu àúâi, àûa tay súâ nùæm bêët cûá vêåt gò nùçm trong têìm tay, doäi mùæt khaám phaá nhûäng khung caãnh tûúng àöëi xa hún vaâ hoaân toaân múái laå, phaåm vi tûúng quan tiïëp xuác vúái ngûúâi khaác cuäng röång hún chûá khöng chó dûâng laåi núi voâng tay ngûúâi meå. Do vêåy, cêìn chuêín bõ cho beá möåt khöng gian vaâ möi trûúâng an toaân, khoaáng àaäng, khöng ö nhiïîm vïì tiïëng àöång vaâ khñ thúã, coá nhiïìu àöì vêåt troân trônh, dïî thûúng, nhiïìu maâu sùæc haâi hoâa maâ hêëp dêîn. Ngoaâi ra, bêìu khñ tûúng quan chung quanh phaãi nhêët thiïët laâ sûå tròu mïën, yïu thûúng, haånh phuác. Giêëc nguã cuãa caác em coá thïí àûúåc nêng niu bùçng êm nhaåc, nhêët laâ nhûäng àiïåu ru húâi dên gian Viïåt Nam vaâ nhaåc cöí àiïín ïm dõu cuãa Têy phûúng Toám laåi, àêy laâ thúâi kyâ cuãa nhûäng giaác àöång (sensori motrice) múã ra cho caác em nhûäng tiïëp xuác vêåt chêët vaâ nhûäng tûúng quan nhên võ, chuã yïëu dûåa vaâo nguä giaác (nhòn, nghe, ngûãi, nïëm, súâ) vûúåt tröåi hún hùèn giai àoaån beá coân nùçm trong nöi hoùåc àûúåc böìng ùém trïn tay cuãa ngûúâi lúán.
  14. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 13 Cuäng cêìn phaãi nhòn nhêån rùçng: àiïìu gò àaä laâ khúãi àêìu thò têët yïëu seä laâ nïìn taãng hïët sûác quan troång cho tûúng lai. Ngay trûúác lûáa tuöíi êëu nhi naây, caác nhaâ chuyïn mön àang múã ra möåt giai àoaån ngûúåc vïì thúâi kyâ àûáa beá coân nùçm trong buång meå àïí khúãi sûå viïåc giaáo duåc möåt caách giaán tiïëp bùçng khoa Thai Giaáo.
  15. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 14 Têm lyá lûáa tuöíi nhi àöìng (3 - 7 tuöíi) Bûúác vaâo giai àoaån naây, caác nhaâ chuyïn mön goåi laâ giai àoaån Deuxieâme Enfance, búãi caác em coá thïí àaä àûúåc gûãi vaâo nhaâ treã, vûúân treã vaâ sau àoá bùæt àêìu vaâo caác lúáp mêîu giaáo: mêìm, chöìi, laá. Taåi caác nûúác tiïn tiïën, phong traâo Hûúáng Àaåo múái àêy àaä thïm ngaânh Nhi, àùåt trûúác caác ngaânh ÊËu, Thiïëu, Kha, Traáng vöën àaä coá tûâ lêu. Riïng úã Viïåt Nam, viïåc thûã nghiïåm ngaânh Nhi cuäng àaä àûúåc khúãi sûå. Viïåc súám àûa caác em àïën trûúâng, cho sinh hoaåt têåp thïí , gaåt ra ngoaâi lyá do khöng àaáng khuyïën khñch laâ böë meå caác em chó muöën àuân cho xaä höåi phaãi lo thay àïí mònh coân raãnh tay laâm ùn vaâ giaãi trñ, thò phûúng caách naây coá nhûäng giaá trõ tñch cûåc. Àêy laâ dõp àïí caác em àûúåc múã röång tiïëp xuác nhiïìu hún nûäa vúái thïë giúái chung quanh muön maâu muön veã, àöìng thúâi caác em àûúåc caác cö baão mêîu, caác thêìy cö giaáo mêîu giaáo coá lûúng têm têåp taânh cho caác em möåt söë nhûäng àûác tñnh, nhûäng thoái quen, têåp quaán töët. Thïë nhûng, ngoaâi thúâi gian ài nhaâ treã hoùåc mêîu giaáo, thò khöng gian, thúâi gian vaâ bêìu khñ söëng chñnh yïëu cuãa caác em vêîn laâ gia àònh. Àêy laâ thúâi kyâ caác em phaãi traãi qua möåt cún khuãng hoaãng têm lyá tûúng àöëi nheå nhaâng àïí tûå cuãng cöë caái Töi (le Moi) cuãa mònh. - Caác em bùæt àêìu yá thûác àûúåc rùçng mònh coá thïí cûúäng chöëng laåi têët caã nhûäng gò xem ra ngûúâi lúán muöën aáp àùåt lïn tûå do cuãa mònh. Sau möåt àöi lêìn thaânh cöng, caác em seä tòm caách têån duång khaã nùng naây, sao cho coá lúåi nhêët cho baãn thên, khöng cêìn quan têm rùçng àiïìu àoá coá lúåi hay coá haåi cho mònh vaâ cho ngûúâi khaác.
  16. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 15 - Trñ khön cuãa caác em chuyïín dêìn tûâ chöî tiïìn quan niïåm (preácon-ceptuelle) coân khaá mú höì, sang thïë trûåc giaác (intituive) möåt caách cuå thïí. - Cuäng trong giai àoaån naây, caác em thûúâng tûå tòm hiïíu hoùåc àùåt ra cho ngûúâi lúán nhûäng cêu hoãi “taåi sao” coá chuã yá vuå lúåi (utilitaire) vaâ coá chuã àñch (finaliste) rùçng àiïìu àoá, caái àoá “àïí laâm gò vêåy” - Do vêåy, ngûúâi lúán cêìn kiïn nhêîn àïí traã lúâi caác cêu hoãi loaåi naây, àöìng thúâi hûúáng caác em àïën nhûäng khaái niïåm búát võ kyã vuå lúåi cho baãn thên. Cuäng àûâng nïn trònh baây vêën àïì quaá sêu xa phûác taåp khiïën caác em àêm ra luáng tuáng, naãn chñ hoùåc bõ ngöå nhêån tai haåi vïì lêu vïì daâi. Àöëi vúái lûáa tuöíi naây, nhûäng chuyïën ài daåo cöng viïn, nghó maát giûäa thiïn nhiïn bao la trong laânh laâ nhûäng dõp giuáp caác em múã röång têm tònh vaâ oác toâ moâ àïën nhûäng khaái niïåm töët laânh, àeåp àeä, dïî thûúng. Êm nhaåc cöí àiïín hoùåc hoâa têëu cuäng giuáp möåt phêìn quan troång àïí giuáp caác em hònh thaânh sûå nhên aái dõu daâng. Vïì mùåt sinh hoaåt, caác em bùæt chûúác ngûúâi lúán rêët nhanh, cöång thïm trñ tûúãng tûúång àang hònh thaânh khaá phong phuá àïí tûå baây ra caác troâ chúi nhû: xêy nhaâ, nêëu bïëp, doån haâng, ru buáp bï, vaâ coá thïí cûá thïë maâ chúi möåt mònh rêët lêu, ngaây naây qua ngaây kia khöng biïët chaán Vïì mùåt tön giaáo, caác cêu truyïån cöí tñch giûä möåt vai troâ quan troång. Caác tñnh caách nhên aái, thêåt thaâ, hiïëu thaão núi caác nhên vêåt traåc tuöíi caác em seä àùåc biïåt àûúåc ghi sêu trong tiïìm thûác, dêìn dêìn múã ra cho tñnh caách tön giaáo hûúáng thûúång nïëu ngûúâi lúán biïët giuáp àúä caác em.
  17. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 16 Têm lyá lûáa tuöíi thiïëu nhi (7 - 11 tuöíi) Thiïëu nhi laâ giai àoaån maâ caác nhaâ chuyïn mön goåi laâ Troisieâme Enfance, lûáa tuöíi bùæt àêìu theo hoåc Tiïíu hoåc, hoùåc coân goåi laâ Phöí thöng cú súã cêëp 1. Àêy cuäng laâ lûáa tuöíi maâ nhûäng ai thêåt sûå muöën dêën thên trúã thaânh ngûúâi cöång taác mêåt thiïët vúái gia àònh caác em àïí chùm lo viïåc giaáo duåc cho caác em, nhêët laâ cha meå vaâ caác thêìy cö giaáo, rêët cêìn quan têm tòm hiïíu. Do vêåy, chuáng ta seä xem xeát vêën àïì chi tiïët vaâ sêu xa hún vúái tûâng àùåc àiïím cuãa lûáa tuöíi naây: 1. Caác em mang àêåm mùåc caãm Edipe: Tûå bêím sinh, caác em àaä mang mùåc caãm Edipe ( le complexe d’Edipe ). Thêìn thoaåi Hy-laåp kïí rùçng: Edipe, do cuöåc àúâi oan nghiïåt àûa àêíy, àaä ngöå saát cha mònh laâ Laios àïí lïn ngöi vua vaâ cûúái luön meå laâ Jocaste laâm hoaâng hêåu Caác nhaâ Têm lyá hoåc mûúån àiïín tñch naây àïí diïîn taã hiïån tûúång têm lyá bêím sinh phöí biïën núi lûáa tuöíi thiïëu nhi. Caác em luön tòm sûå gêìn guäi, yïu thûúng, chiïìu chuöång cuãa ngûúâi lúán khaác phaái: beá gaái gêìn böë maâ xa meå, coân beá trai laåi gêìn meå xa böë. Àêy khöng phaãi laâ möåt töåi löîi ghï gúám àaáng lïn aán vaâ nghiïm phaåt nhû caách nghô thiïín cêån cuãa möåt söë ngûúâi chuã trûúng àaåo àûác quaá khùæt khe cöí huã. Cêìn phaãi biïët kheáo hûúáng dêîn àïí giuáp caác em tûâ tûâ nhêån ra sûå cêìn thiïët phaãi coá àuã caác tñnh caách giaáo duåc qua caã böë lêîn meå, anh vaâ chõ trong gia àònh, caã thêìy lêîn cö úã trûúâng, úã lúáp. Sau naây, khi bûúác vaâo tuöíi dêåy thò, caác em seä dêìn dêìn chuyïín hoáa sang thïë quên bònh vïì phaái tñnh.
  18. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 17 Nïëu ngûúâi lúán quaá khùæc nghiïåt hoùåc lúi loãng thiïëu quan têm, coá thïí seä gêy ra núi caác em nhûäng êën tûúång lïåch laåc, di haåi suöët àúâi caác em vïì mùåt nhên caách têm lyá vaâ ûáng xûã. Ngûúåc laåi, cêìn bùæc möåt nhõp cêìu hïët sûác tïë nhõ àïí gùåp gúä chñnh têm höìn beá boãng non núát cuãa caác em, biïët múã chuyïån hoãi han caác em bùçng ngön ngûä vaâ cung caách cuãa chñnh caác em. Khi àoá, caác em múái dïî böåc löå möåt caách höìn nhiïn nhûäng têm sûå, nhûäng "bñ mêåt" coá khi rêët ngö nghï cuãa caác em, maâ khöng hïì e deâ, giêëu giïëm, súå ngûúâi lúán la rêìy, kïët töåi hoùåc chïë giïîu. ÚÃ àiïím naây, caác em cêìn coá ngûúâi yïu thûúng, chùm soác, ên cêìn têån tuåy vaâ tinh tïë nhaåy caãm, nùæm bùæt cho àûúåc moåi biïíu hiïån tñch cûåc lêîn tiïu cûåc núi caác em. 2. Caác em tin tûúãng ngûúâi lúán tuyïåt àöëi: Caác em àaä dêìn dêìn khöng coân muöën loanh quanh luêín quêín úã xoá nhaâ goác bïëp, nhûng bùæt àêìu thñch laâm quen nhiïìu baån nhoã vaâ nhiïìu ngûúâi lúán khaác. Vò vêåy, nïëu caác em nhêån ra núi caác ngûúâi lúán nhû cö chuá, thêìy cö giaáo, anh chõ möåt sûå baão boåc chúã che, nhêët laâ sûå quan têm, caãm thöng thêåt sûå, caác em seä dêìn dêìn quêën quñt, tin cêåy àïën mûác tuyïåt àöëi. Haäy traánh àûâng bao giúâ àuâa chúi vúái caác em bùçng caách xñ gaåt àïí caác em mùæc lûâa cho vui. Cuäng àûâng bao giúâ taåo cho caác em caãm tûúãng bõ ngûúâi lúán aáp àùåt, ùn hiïëp, lêën lûúát, sai baão vùåt vaâ khöëng chïë caác em bùçng luêåt lïå maâ chñnh ngûúâi lúán chûa chùæc àaä tuên thuã àaâng hoaâng. Do vêåy, thöng qua nhûäng hoaåt àöång vïì giaáo duåc, laâm viïåc, sinh hoaåt vui chúi, ngûúâi lúán cêìn biïët taåo ra cú höåi àïí gêìn guäi caác em, xoáa boã moåi ngùn caách vïì tuöíi taác vaâ têm lyá, hoâa mònh trúã nïn àún sú nhû treã nhoã, biïët caách gúåi yá töí chûác cuâng chúi, cuâng laâm vúái caác em, tûâ àoá múái coá dõp àïí giuáp àúä, daåy döî caác em möåt caách àêìy àuã vaâ kõp thúâi. Bïn caånh àoá, cuäng cêìn kñch thñch cho caác em luön haáo hûác chõu laâm quen thïm vúái nhiïìu baån trai baån gaái múái àöìng trang lûáa úã trûúâng lúáp vaâ khu xoám. ÚÃ àiïím naây, ngûúâi söëng vúái caác em phaãi laâ möåt quaãn troâ àa nùng, biïët biïën baáo, löi cuöën, trang bõ nhiïìu kyä nùng thaânh thaåo, thu
  19. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 18 huát àûúåc àaám àöng caác em, àöìng thúâi laåi coá vöën liïëng kinh nghiïåm vïì têm lyá àïí coá thïí tiïëp cêån maâ lùæng nghe vaâ àöëi thoaåi vúái tûâng em. 3. Caác em öm êëm nhiïìu giêëc mú: Caác em rêët giaâu trñ tûúãng tûúång, nhiïìu khi quaá tin vaâo nhûäng àiïìu huyïìn hoùåc, nhûäng truyïån cöí tñch thêìn tiïn, nhûäng truyïån thêìn thoaåi dên gian àûúåc kïí trong caác lúáp hoåc hoùåc trûúác khi ài nguã buöíi töëi. Tûâ àoá caác em tûå thïu dïåt nhûäng mú möång rêët dïî thûúng àïën bêët ngúâ. Sau naây, lúán hún möåt chuát, tñnh thêìn thoaåi chuyïín dêìn sang khña caånh thêìn tûúång hoáa möåt caách àún giaãn. Khi caác em àûúåc tiïëp xuác thên tònh vúái möåt ngûúâi lúán naâo àoá coá nhên caách cao thûúång, caác em seä nhanh choáng hònh thaânh caác ûúác mú seä coá àûúåc nhên caách êëy (vñ duå: "Lúán lïn em seä laâm cö giaáo nhû cö "; "Mai möët con seä ài tu nhû cha "; "Em seä laâ möåt Ronaldo cuãa Viïåt Nam " ). Do àoá, nïëu ngûúâi lúán biïët kheáo nûúng theo trñ tûúãng tûúång vaâ nhûäng mú möång höìn nhiïn trong saáng cuãa caác em, coá thïí hûúáng dêîn caác em dêìn dêìn gaån loåc ài nhûäng neát viïîn vöng huyïìn hoùåc àïí chuyïín nhûäng giaá trõ töët àeåp hiïån thûåc núi nhên caách caác em. Bûúác àêìu thêëu hiïíu àûúåc nhûäng nhu cêìu khaát voång ngêy thú cuãa caác em röìi, vêîn chûa àuã, búãi tñnh khñ caác em luön bõ àöåt biïën, thay àöíi hoùåc bõ töín thûúng. Do vêåy, ngoaâi viïåc hoâa mònh cuâng chúi, cuâng tro â chuyïån vúái caác em, ngûúâi lúán coân cêìn kheáo leáo taåo sûác thu huát lêu daâi bïìn bó, bùçng caách löìng caác hoaåt àöång têåp thïí vaâo caác troâ chúi (hoåc vaâ laâm maâ laâ chúi, chúi maâ laåi laâ hoåc vaâ laâm möåt caách hûäu ñch ). Àöìng thúâi, cuäng àûâng quïn tiïëp xuác riïng tûâng em, giuáp caác em têåp nöî lûåc nho nhoã àïí vûún lïn trong tûâng khaát voång, tûâng ûúác mú höìn nhiïn cuãa chñnh mònh, möîi ngaây möåt chuát theo phûúng phaáp giaáo duåc tiïåm tiïën. ÚÃ àiïím naây, ngûúâi söëng vúái caác em phaãi laâ möåt ngûúâi baån treã trung, têm huyïët, àaáng tin cêåy trong moåi mùåt sinh hoaåt vui nhöån cuäng nhû têm linh sêu lùæng cuãa caác em. TRÚÃ VÏÌ 4. Caác em rêët àa caãm, dïî xuác àöång:
  20. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 19 Têm höìn caác em coân hïët sûác trong saáng höìn nhiïn nhû trang giêëy coân múái tinh. Ngay caã trûúâng húåp möåt söë em phaãi chõu nhûäng di chûáng do sûå àöí vúä trong gia àònh, thò chùæc chùæn têm höìn caác em vêîn luön luön àa caãm, rêët dïî bõ xuác àöång. Do àoá, bêët cûá haânh àöång thö baåo naâo àöëi vúái chñnh baãn thên caác em, àöëi vúái caác em khaác, àöëi vúái suác vêåt vaâ àöëi vúái thiïn nhiïn àïìu gêy töín thûúng núi caác em, àïí laåi trong têm trñ caác em vïët seåo khöng bao giúâ phai nhaåt. Cêìn traánh cho caác em phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng nghõch caãnh vaâ bêët haånh, nhûäng thûåc tïë quaá phuä phaâng, nhûäng hònh aãnh daä man baåo lûåc trïn saách baáo, truyïìn hònh, nhûäng biïën cöë quaá gay cêën ngoaâi àûúâng phöë, trong gia àònh, núi trûúâng hoåc. Riïng vúái caác cêu truyïån kïí, cêìn nhúá rùçng: möåt nöåi dung quaá bi luåy thûúng têm coá thïí gúåi ra núi caác em loâng trùæc êín nhên aái, nhûng cuäng coá thïí êm thêìm hònh thaânh trong tiïìm thûác vaâ vö thûác cuãa caác em tñnh hiïëu chiïën, hiïëu saát, thñch traã àuäa, nhêîn têm, hoùåc ngûúåc laåi, sûå muãi loâng uãy mõ, mau nûúác mùæt vò quaá sûác àa sêìu àa caãm. Mùåt khaác, bïn caånh sûå àa caãm, caác em vêîn coân thiïn nhiïìu vïì giaác quan, thñch súâ têån tay nhòn têån mùæt, nïn caác em rêët vui thñch khi àûúåc thûúãng cuå thïí bùçng vêåt chêët hún laâ khen ngúåi tuyïn dûúng suöng suöng vêåy thöi. Caác em rêët haänh diïån thêëm thña khi àûúåc ngûúâi lúán kheáo leáo goáp yá khñch lïå hún laâ phï bònh chï traách hay nöíi caáu lïn quaát thaáo om soâm. Chuáng ta thêëy, nhaâ trûúâng àaä tûâng aáp duång nhûäng caách khen thûúãng khaá cuå thïí nhû caác böng hoa àiïím 10 cho tûâng mön hoåc, saách truyïån laâm phêìn thûúãng cuöëi nùm. Baãn thên chuáng ta khi coân beá, hùèn ai cuäng àaä tûâng ao ûúác hoùåc haänh diïån khi thêëy tïn mònh àûúåc ghi trïn Baãng Danh Dûå treo taåi möåt núi trang troång vaâ dïî thêëy úã trûúâng. Coân Söí Hoåc Baå hoùåc Söí Liïn Laåc thò khöng ai muöën cha meå mònh laåi phaãi àoåc thêëy nhûäng gioâng chûä thêìy cö chuã nhiïåm phï xêëu vaâ yïëu keám. Do vêåy, àêy la â nhûäng caách khen thûúãng coá veã vêåt chêët nhûng laåi haâm yá vïì chiïìu sêu tinh thêìn nhiïìu lùæm ÚÃ lûáa tuöíi naây, ngûúâi söëng vúái caác em phaãi laâ möåt "bïì trïn" hiïíu theo nghôa röång nhêët, nghiïm minh maâ quaãng àaåi, cöng bònh maâ bao dung, vêîn luön àoâi hoãi cao maâ laåi biïët khñch lïå nêng àúä.
  21. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 20 5. Caác em rêët hiïëu àöång: Nùng lûåc úã àöå tuöíi àang tùng trûúãng núi caác em luön döìi daâo. Bïn caånh àoá, caác em cuäng àang traãi qua möåt cún khuãng hoaãng vïì trñ tuïå, coân goåi laâ khuãng hoaãng vïì yá thûác cûã àöång ( ideáe motrice ). Vïì mùåt sinh hoaåt thïí lyá, caác em, kïí caã caác beá gaái, cêìn phaãi luön tay luön chên, chaåy nhaãy, leo treâo, nö àuâa vaâ hoâ heát thoãa thñch, hoùåc im lùång ngöìi taáy maáy, hò huåc nghõch phaá möåt troâ naâo àoá, hay laâm möåt viïåc gò àoá vûâa sûác mònh. Riïng bïn nam, caác em rêët thñch caác troâ chúi àöëi khaáng, mang tñnh giao chiïën vaâ àua tranh giûäa hai phe (vñ duå: keáo co, cûúáp cúâ, àaánh trêån giaã ). Caác em sùén saâng chúi hùng say hïët mònh, búãi àöëi vúái caác em, chuyïån thùæng thua rêët laâ quan troång, noá nhùçm muåc àñch tûå khùèng àõnh caá tñnh cho duâ caác em chûa àuã lyá luêån cao xa gò lùæm vïì baãn thên. Vúái caác em nûä, vêën àïì cuäng tûúng tûå nhû khi caác em àùåc biïåt thñch caác troâ chúi tuy nheå nhaâng hún con trai, nhûng cuäng laâ chuyïån luên phiïn thi àua giaânh phêìn thùæng cho mònh (vñ duå: nhaãy coâ coâ, àaánh chuyïìn, nhaãy leâo, chúi ö ùn quan ). Trong thûåc tïë, ngûúâi lúán àang bêån viïåc, rêët gheát sûå öìn aâo naáo àöång, laåi cho rùçng caác em àang chúi nhûäng troâ quaá hiïëu àöång, coá haåi vïì sûác voác lêîn têm lyá, nïn thûúâng la rêìy ngùn cêëm caác em. Ngûúâi lúán khöng ngúâ àaä àêíy caác em súám rúi vaâo tònh traång döìn neán, coá thïí taåo ra nhûäng tònh caãm röëi loaån, rêët coá haåi vïì lêu vïì daâi. Vïì sinh hoaåt hoåc têåp, caác em cuäng rêët dïî haâo hûáng àïí cho cuöën theo caác yá tûúãng, caác kiïën thûác lyá thuá múái laå, àïí khöng ngûâng àùåt ra caác cêu hoãi toâ moâ thùæc mùæc. Möåt khi núi caác em lyá trñ bùæt àêìu hoaåt àöång êm thêìm, caác yá tûúãng nhû thïë dêìn dêìn saáng toã ra, cho duâ caác em chûa thïí lyá luêån suy diïîn theo daång àùåt vêën àïì "vò vêåy", "cho nïn", "do àoá" nhû ngûúâi lúán Nhûng mùåt khaác, caác em àaä khöng coân thoãa maän vúái daång cêu hoãi "taåi sao?" maâ àaä chuyïín dêìn sang cêu hoãi khoá hún nhiïìu: "laâm thïë naâo ?" tûác laâ coá khuynh hûúáng khaách quan hún, sêu xa hún. Duâ vêåy, caác em chûa thïí têåp trung tû tûúãng lêu àïí kõp phên tñch vêën àïì vaâ quan saát möåt caách kiïn nhêîn, caác em cuäng chûa thïí tûå mònh biïët caách hoåc hoãi sao cho àuáng mûác nïëu khöng àûúåc ngûúâi lúán hûúáng dêîn dûúái daång "hoåc maâ chúi" àêìy hêëp dêîn.
  22. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 21 ÚÃ àiïím naây, ngûúâi söëng vúái caác em phaãi laâ möåt thêìy giaáo, möåt cö giaáo vûâa coá kiïën thûác quaãng baác, laåi vûâa coá têm höìn sêu sùæc àïí truyïìn àaåt tri thûác, gúåi múã saáng kiïën vaâ nhêët laâ vun àùæp cho caác em nhûäng têm tònh nhên aái võ tha, vui tûúi vaâ dïî thûúng, àuáng vúái àöå tuöíi caác em. 6. Caác em coá thïí trung tñn àïën cuâng: Khi gùåp möåt hoaân caãnh àùåc biïåt hoùåc trong möåt trûúâng húåp bêët ngúâ, nïëu caác em àûúåc ngûúâi lúán tin cêåy trao phoá möåt traách nhiïåm quan troång naâo àoá, vúái lúâi giaãi thñch kyä lûúäng vaâ cùn dùån chi tiïët, caác em seä hïët sûác yá thûác vïì cöng viïåc, caãm thêëy vinh dûå vaâ haänh diïån àïí cöë gùæng chu toaân hún caã mong àúåi cuãa ngûúâi lúán. ÊËn tûúång sêu sùæc naây seä theo caác em suöët cuöåc àúâi, hònh thaânh möåt nhên caách khoá gò coá thïí laâm biïën daång. Hiïíu àûúåc àiïìu naây, chuáng ta khöng lêëy laâm ngaåc nhiïn khi thêëy caác phong traâo giaáo duåc àûáng àùæn trïn thïë giúái àïìu coá nhûäng nghi thûác têåp tuåc rêët long troång nhû àöåi muä, trao cúâ, tuyïn hûáa thiïëu nhi, thùæt khùn quaâng, gùæn sao Taåi trûúâng hoåc, coá núi, nïëu biïët huêën luyïån tinh thêìn vaâ kyä thuêåt túái núi túái chöën, ngûúâi lúán coá thïí tin tûúãng giao phoá cho caác em úã caác lúáp tiïíu hoåc àaãm nhêån chuêín bõ êm thanh, xïëp àöåi hònh danh dûå, keáo cúâ, bùæt nhõp vaâ àöìng ca baâi quöëc ca v.v maâ khöng súå gùåp sûå cöë truåc trùåc, búãi caác em yá thûác khaá chûäng chaåc vïì tñnh caách quan troång vaâ trang nghiïm cuãa cöng viïåc cuâng vúái niïìm haänh diïån àûúåc àaåi diïån cho toaân trûúâng. Nhû vêåy, úã àiïím naây, ngûúâi söëng vúái caác em phaãi laâ möåt Ngûúâi Laänh Àaåo (leader) àuáng nghôa, biïët caách huêën luyïån, chó dêîn cho caác em thaânh thaåo, thaáo vaát trong caác viïåc nhoã, vûâa têìm hiïíu, vûâa sûác laâm cuãa caác em maâ laåi coá têìm quan troång khöng thua gò viïåc cuãa ngûúâi lúán, sau àoá, biïët maånh daån tin tûúãng trao phoá cöng viïåc àoá àïí caác em tûå chúi, tûå laâm, tûå giaãi quyïët trong khaã nùng cuãa caác em
  23. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 22 Têm lyá treã khi cha meå ly hön Cha meå bêët hoaâ luön luön aãnh hûúãng àïën sûå phaát triïín cuãa àûáa treã vïì mùåt têm lyá. Sûå bêët hoaâ cuãa cha meå keáo theo nhiïìu hû haåi núi baãn thên àûáa treã. Nhûäng caãnh caäi vaä nhau, nhûäng cêu chò chiïët, nhûäng cêu chûãi hay nhûäng lêìn àaánh nhau trûúác mùåt treã luác naâo cuäng coá haåi chûá khöng àûúåc möåt lúåi löåc naâo. Sûå buâng nöí bêët hoaâ trong gia àònh laâ möåt àïì taâi cuãa sûå lo êu àöëi vúái àûáa treã: khöng biïët ngûúâi ta coân lo cho mònh nûäa khöng? Ai seä laâ ngûúâi àaãm traách viïåc naây? Àûáa treã tûå caãm thêëy bõ àêíy àûa trong möåt khöng khñ bêët an núi maâ ngûúâi ta coi chuáng nhû laâ möåt vêåt bung xung àïí tranh daânh tònh caãm vaâ quyïìn lúåi taâi chñnh àïí coá àûúåc möåt söë quyïìn haån thùm viïëng hay trúå cêëp àïí nuöi chuáng. Cha meå hiïìm khñch nhau trong quan àiïím giaáo duåc con mònh, ngûúâi naây phï bònh quan àiïím ngûúâi kia, röìi phuã lïn treã nhûäng phûúng phaáp giaáo duåc riïng cuãa mònh; hay traái laåi möåt ngûúâi àoáng vai laâm ngûúâi töët trong sûå nhûúång böå àïí cho àûáa treã coá caãm giaác rùçng noá àaä bõ ngûúâi àoá boã rúi noá. Sûå thñch nghi vúái möåt hoaân caãnh múái laâ möåt àiïìu maâ àûáa treã phaãi àûúåc thuyïët phuåc. Tònh anh em phaãi bõ chia xeã, choån lûåa möåt trong hai ngûúâi cha hoùåc meå, thûúâng laâ ngûúâi khöng rúâi xa gia àònh. Nhûng àöi khi chñnh ngûúâi vùæng mùåt laâ ngûúâi àûúåc ngûúâi ta lyá tûúãng hoaá nhiïìu nhêët. Trong têët caã caác trûúâng húåp, cha meå phaãi giaãi thñch roä raâng cho treã biïët hoaân caãnh sùæp àïën vúái gia àònh, khöng nïn im lùång theo àiïìu mònh tûå nhuã “röìi àûáa treã seä nhêån ra”. Hoå cêìn phaãi noái chuyïån, trêën an, giaãi thñch cho treã laâ seä chùèng boã rúi chuáng, tûúng lai cuãa chuáng luön àûúåc àaãm baão vaâ àõnh roä chuáng seä söëng vúái ai. Sau cuâng chuáng phaãi àûúåc baão àaãm rùçng chuáng khöng coá möåt chuát traách nhiïåm naâo
  24. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 23 trong viïåc ly hön cuãa cha meå. Nhûäng gò tûå nhiïn àöëi vúái cha meå laâ khöng tûå nhiïn àöëi vúái àûáa treã, cuäng nhû nhiïìu sûå bêët àöìng cuãa cha meå coá khúãi àiïím laâ nhûäng vêën àïì giaáo duåc. Nhûäng cuöåc nghiïn cûáu vïì caác vêën àïì coá liïn quan àïën treã em trong gia àònh xaãy ra tònh traång ly hön àaä àuúåc ghi nhêån rùçng caác khoá khùn vïì têm lyá cuãa chuáng tûå noá dõu ài trong thúâi haån möåt vaâi nùm sau viïåc ly hön. Àêy laâ möåt tònh caãm khöng àûúåc an toaân hay bõ boã rúi, möåt möëi lo súå hay möåt mùåc caãm töåi löîi. Àûáa treã tûå kïët töåi mònh coá phêìn naâo traách nhiïåm vïì sûå chia ly cuãa cha meå. Sûå buöìn baä, sûå suy nhûúåc, sûå caách ly, sûå mêët nguã, nhûäng cún aác möång vaâ nhûäng nöîi súå haäi aám aãnh ban àïm, súå boáng töëi àïìu coá khaã nùng chïë ngûå àúâi söëng tinh thêìn àûáa treã. Kïët quaã hoåc têåp cuäng coá phêìn suát giaãm. Caác xaáo tröån cuãa tñnh tònh cuäng àûúåc ghi nhêån nhû sûå mêët quên bònh, sûå xung àöåt, nhûäng cún giêån. Àöi khi àûáa treã chuyïín sûå thö baåo trong gia àònh sang nhûäng quan hïå xaä höåi, maâ möåt söë cuöåc nghiïn cûáu àaä thiïët lêåp möëi quan hïå giûäa sûå bêët hoaâ cuãa cha me å vaâ thaái àöå khöng thñch nghi vúái xaä höåi cuãa nhûäng àûáa con. Trong nhûäng trûúâng húåp khaác, chuáng choån thaái àöå cuãa möåt ngûúâi lúán trûúãng thaânh súám: chuáng àaãm nhêån nhûng khöng biïët chúi vúái nhûäng ngûúâi cuâng thúâi vúái chuáng. Caãm giaác trûúãng thaânh súám so vúái tuöíi thú êëu coá thïí laâ lyá do xung àöåt úã tuöíi võ thaânh niïn vò àûáa treã vûúåt quaá giai àoaån vaâ àaä àaåt àûúåc möåt sûå tûå chuã lúán, trûâ phûúng diïån taâi chñnh.
  25. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 24 Thuá nuöi Nuöi thuá vêåt trong nhaâ coá möåt vai troâ quan troång trong sûå phaát triïín cuãa treã, thuá nuöi laâ möåt phêìn cuãa möi trûúâng vaâ coá möåt chûác nùng gêy sûå chuá yá núi treã, cho àïën luác àûáa treã àûúåc 7 tuöíi. Treã con rêët mï nhûäng con thuá nhoã nhû öëc sïn, con ruöìi hay con caánh cam maâ chuáng tröng thêëy vaâ seä cöë gùæng bùæt cho bùçng àûúåc. Sau àoá treã bõ chinh phuåc búãi nhûäng con thuá lúán hún vaâ seä rêët vui mûâng khi àûúåc cha meå cho ài chúi súã thuá, hay àûúåc nghe nhûäng cêu chuyïån vïì caác loaâi thuá hoang daä trong thiïn nhiïn, núi rûâng rêåm hay chöën biïín caã mïnh möng. Thuá nuöi trong nhaâ cuäng coá möåt têìm quan troång nhêët àõnh cho nhûäng àûáa treã, nhûng coá thïí thuá nuöi phaãi chõu àûång nhûäng caách cû cûã thö baåo àöåc àoaán hoùåc coá diïîm phuác àûúåc nhûäng àûáa treã cû xûã möåt caách dõu hiïìn vaâ thên aái. Thuá nuöi cuäng nhû thuá nhöìi böng laâ möåt nguöìn vui vö têån trong nhûäng troâ chúi cuãa àûáa treã. Treã êu yïëm neáp mònh göëi àêìu lïn con gêëu böng nguã möåt caách ngon laânh, sûúãi êëm hay têm sûå vúái noá cuäng laâ coi noá nhû möåt ngûúâi thên. Nhûng traái laåi, treã cuäng trûâng phaåt hay àöëi xûã thö baåo vúái noá khi treã tûå cho mònh quyïìn haån cuãa ngûúâi cha hay ngûúâi meå. Àûáa treã nhû truát hïët nhûäng cùng thùèng cuãa mònh, nhû truát hïët cún giêån cho nhûäng xuác phaåm phaãi chõu àûång. Àöëi vúái möåt söë taác giaã, trong nhûäng hònh veä cuãa mònh àûáa treã trònh baây chuã yïëu nhûäng con thuá, àiïìu naây laâ möåt sûå böåc löå viïåc tòm kiïëm möåt tònh caãm ma â àûáa treã àoá bõ thiïëu thöën Thuá vêåt hûúáng treã àïën nhûäng thûåc tïë cuãa cuöåc söëng. Qua caác con vêåt maâ treã coá àûúåc nhûäng thöng tin trong nhiïìu laänh vûåc khaác nhau, coá liïn quan àïën tònh duåc (sûå truyïìn giöëng cuãa caác con choá ngoaâi àûúâng), sûå sinh saãn (öí meâo múái àeã), bïånh têåt (bõ gheã, bõ öëm luâ àuâ), caái chïët (con chuöåt bõ con meâo giïët vaâ ùn thõt, con chim non rúi
  26. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 25 xuöëng àûúâng vaâ bõ xe caán chïët). Cho àïën 6 tuöíi, àûáa treã vêîn tin rùçng caác con thuá àïìu co á möåt linh höìn ngûå trõ vaâ noá gaán cho con vêåt daáng dêëp möåt con ngûúâi. Àûáa treã cûã haânh nghi thûác chön cêët möåt con thuá nuöi bõ chïët. Boån treã nhêån thêëy rùçng núi nhûäng con thuá coá möåt söë thaái àöå coá thïí so saánh àûúåc vúái con ngûúâi (con gaâ con chaåy le te theo meå noá, con meâo ngöìi rûãa mùåt, nhûäng con choá nhoã àuâa giúän vúái nhau ), möåt söë chûác nùng rêët phöí biïën (ùn, uöëng, nguã, tiïu tiïíu ) vaâ möåt söë thaái àöå rêët àaáng traách (con choá dûä dùçn, con ngûåa àaá nguy hiïím). Con vêåt cho àûáa treã coá caãm giaác cuãa nhûäng nöîi ûúác mong: möåt beá gaái mong muöën coá àûáa em seä thñch cho con meâo buá bònh sûäa, cuäng nhû treã àaä laâm nhû thïë vúái con buáp bï. Con vêåt hiïån diïån thûúâng xuyïn trong giêëc mú, àöì chúi hay trong quyïín saách cuãa treã, cho pheáp treã truát lïn nhûäng thûá naây caác tònh caãm, sûå lo êu hay nhûäng nhêån àõnh: Jerry rêët thöng minh, mùåc duâ luön bõ meâo Tom to lúán sùn àuöíi nhûng noá laåi khöng ngûâng khiïu khñch con meâo, Milou laâ möåt chuá cuán thaám hiïím àêìy toâ moâ khöng ngûâng bõ chaâng phoáng viïn Tintin caãnh giúái; con soái cuãa cö beá Quaâng khùn àoã rêët leám lónh nhûng khöng keám phêìn àaáng gheát, ba chuá heo con àöëi àêìu vúái con choá soái laâm roä neát sûå àoaân kïët giûäa caác anh em chöëng laåi sûå nguy hiïím àoá laâ nhêån àõnh cuãa caác hoåc thuyïët têm lyá vïì caác möëi quan hïå cuãa con ngûúâi – thuá vêåt theo bònh diïån têm lyá.
  27. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 26 Chûáng suy nhûúåc Sûå suy nhûúåc cuãa nhûäng àûáa treã thûúâng rêët khoá nhêån ra. Taåi sao chó nhûäng ngûúâi lúán múái coá sûå saáng suöët nhêån ra rùçng mònh sùæp “quyå” vò mïåt moãi? Nhûäng àûáa treã cuäng suy yïëu chûá! Sûå suy nhûúåc cuãa treã khöng böåc löå nhû cuãa ngûúâi lúán nïn caác bêåc cha meå khoá coá thïí nhêån ra àûúåc. Nhûäng àûáa treã suy nhûúåc khöng quan têm àïën sûå àöång viïn hay nhûäng troâ chúi àûúåc àïì nghõ cho mònh. Chuáng coá caái nhòn vö höìn, tûâ chöëi vui àuâa, cûúâi noái. Viïåc àaåt àûúåc tû thïë ngöìi, tû thïë àûáng, cuäng nhû viïåc noái àûúåc bõ àònh trïå laåi chêåm hún nhûäng àûáa treã bònh thûúâng. Coá taác giaã àaä diïîn taã möåt tònh traång suy nhûúåc cuãa treã vaâ goåi laâ “suy nhûúåc nûúng tûåa”. Àûáa treã coá nhu cêìu àïí phaát triïín núi nûúng tûåa vaâo ngûúâi meå hay ngûúâi trûåc tiïëp nuöi dûúäng mònh thay thïë cho meå. Sûå suy nhûúåc naây coá thïí gêy thûúng töín cho nhûäng àûáa treã phaãi söëng xa meå trong luác múái àûúåc 6 – 8 thaáng tuöíi. Gûúng mùåt cuãa chuáng khöng biïíu löå caãm xuác naâo, chuáng nùçm nguã trong tû thïë nùçm sêëp, àêåp àêìu vaâo song giûúâng hay bûát toác mònh. Ngûúâi ta ghi nhêån coá möåt sûå àònh trïå vïì sûå tùng trûúãng chiïìu cao hay troång lûúång cuãa chuáng. Treã coá thïí trúã nïn buöìn baä tûâ vaâi tuêìn trûúác, khoác rûng rûác, mïåt moãi, kheáp kñn, biïëng ùn, khöng coá khaã nùng tòm àûúåc giêëc nguã hoùåc laåi nguã triïìn miïn, lo êu, than thúã vïì nhûäng cún àau àêìu hay àau buång. Chùèng coá gò laâm cho chuáng vui thñch, chuáng cuäng chùèng theâm vui àuâa nûäa. Nùng lûåc cuãa chuáng coá thïí dêìn dêìn giaãm: möåt söë àûáa beá khöng coân biïët tûå laâm vïå sinh, doån baân ùn, chuêín bõ cùåp saách cuãa mònh, coá khi chuáng tûâ chöëi ài hoåc; nhûäng àûáa khaác coân coá nhûäng biïíu hiïån àùåc thuâ (khöng an têm, lo lùæng, giêån dûä, thö baåo - hoùåc ngûúåc laåi). Chuáng coá thïí coá nhûäng sinh hoaåt tûå kñch thñch duåc tñnh
  28. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 27 cuãa mònh lêåp ài lêåp laåi nhiïìu lêìn qua viïåc maây moâ cú quan sinh thûåc. Chuáng coá thïí coá nhûäng biïíu hiïån cuãa nhûäng cún tiïu chaãy, hùæc laâo, chaâm hay hen suyïîn laâ nhûäng xaáo tröån laâm cho tinh thêìn bõ kñch àöång nùång nïì thïm. Kïët quaã hoåc têåp cuãa chuáng têët nhiïn laâ tuåt hêåu vaâ chuáng thûúâng than phiïìn laâ khöng thïí laâm gò àûúåc. Sûå suy nhûúåc coá thïí liïn quan vúái möåt sûå thêët voång (thêët baåi trong hoåc vêën hay thêët voång trong tònh caãm), möåt vêën àïì sûác khoeã, möåt sûå thay àöíi möi trûúâng söëng, thay àöíi ngûúâi chùm soác, thay àöíi trûúâng lúáp, sûå ly hön cuãa cha meå, sûå xa caách, sûå suy nhûúåc cuãa ngûúâi cha hay ngûúâi meå Àöi khi khöng coá möåt lyá do thêåt sûå naâo àûúåc nhêån thêëy. Àûáa treã bõ suy nhûúåc, cuäng giöëng nhû ngûúâi lúán boã mùåc, buöng xuöi vaâ hûäng húâ vúái têët caã nhûäng sûå giuáp àúä laâm cho tònh traång cuãa chuáng caâng thïm trêìm troång. Viïåc trõ liïåu cuãa chûáng suy nhûúåc rêët cêëp baách. Cöng viïåc àiïìu trõ tùng gêëp àöi vúái liïåu phaáp têm lyá buâ trûâ vúái caách àiïìu trõ bùçng dûúåc phêím.
  29. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 28 CCAÁCÁÁC GGIIAAII ÀÀOOAAÅÅN PPHHAAÁTÁÁT TTRRIIÏÏÍÍNÍN SSIINNHH LYYÁ ÁÁ CCUÃÃAÃA TTRREE ÃÃ
  30. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 29 Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo treã chêåm phaát triïín Treã em thûúâng phaát triïín nhiïìu mûác àöå khaác nhau, nhûng hêìu hïët àïìu phaát triïín theo möåt biïíu àöì thúâi gian chung nhêët. Nïëu trong voâng vaâi tuêìn möåt lêìn treã maâ khöng gùåp àûúåc caái möëc naâo, thò nïn tham vêën caác baác sô àïí hiïíu roä hún vïì vêën àïì àoá. Coá thïí khöng coá vêën àïì gò – ngoaåi trûâ möåt vaâi trûúâng húåp caá biïåt nhû treã khöng thïí leo lïn cêìu thang àûúåc nhûng laåi coá thïí laâm töët àûúåc nhûäng viïåc khaác, thò thûúâng khöng cêìn phaãi lo lùæng gò caã. Tuy nhiïn, nïëu con baån chêåm phaát triïín, thò baån phaãi phaát hiïån súám àïí bùæt àêìu àiïìu trõ. Noái chung, haäy tin tûúãng vaâo baãn nùng cuãa mònh. Nïëu coá àiïìu gò àoá chûa nùæm roä vïì vêån àöång cuãa con mònh thò phaãi tham vêën yá kiïën baác sô. Baån laâ ngûúâi hiïíu con mònh roä nhêët. Dûúái àêy laâ caác dêëu hiïåu caãnh baáo coá thïí xaãy ra cuãa vêën àïì naây, baån coá thïí sûã duång danh saách naây àïí tiïån theo doäi sûå phaát triïín cuãa con mònh. Tuöíi Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo Kiïím tra - 13 thaáng tuöíi, khöng ngöìi chöìm höím àïí chúi àûúåc - 13 thaáng tuöíi, khöng biïët leo lïn vaâ xuöëng ghïë nhoã àûúåc - 13 thaáng tuöíi, khöng biïët böëc thûác ùn àûa vaâo miïång - 15 thaáng tuöíi, khöng cêìm àûúåc buát chò duâ chó àïí nguïåch
  31. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 30 ngoaåc - 15 thaáng tuöíi, khöng tûå àûáng lïn àûúåc khi àang nùçm chúi trïn nïìn nhaâ - 15 thaáng tuöíi, khöng leo lïn ghïë àïí vúái lêëy àöì vêåt trïn cao àûúåc - 18 thaáng tuöíi, khöng bûúác ài àûúåc Tûâ 12 - 18 thaáng tuöíi, khöng thïí cúãi àïën 18 vúá ra àûúåc thaáng tuöíi - 18 thaáng tuöíi, khöng cêìm àûúåc buát chò vaâ bùæt chûúác veä hònh. - 18 thaáng tuöíi, khöng àaá nöíi möåt quaã banh - 18 thaáng tuöíi, khöng ài xuöëng lêìu àûúåc khi coá ngûúâi nùæm tay dùæt xuöëng - Sau nhiïìu thaáng têåp ài vêîn khöng bûúác ài möåt caách tûå nhiïn vaâ vûäng vaân àûúåc - Chó bûúác ài àûúåc bùçng àêìu ngoán chên Tuöíi Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo Kiïím tra - 21 thaáng tuöíi, khöng lêåt àûúåc caác trang saách - 21 thaáng tuöíi, khöng tûå baám
  32. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 31 thaânh cêìu thang àïí ài lïn ài xuöëng cêìu thang àûúåc - 21 thaáng tuöíi, khöng àaá àûúåc quaã banh duâ àaä coá ngûúâi hûúáng dêîn vaâ àaá thûã cho coi - 24 thaáng tuöíi, khöng cêëm àûúåc buát chò àïí veä nhûäng àûúâng thùèng àûáng Tûâ 19 - 24 thaáng tuöíi, khöng tûå àïën 24 àûáng àûúåc trïn 1 chên thaáng tuöíi - 24 thaáng tuöíi, khöng àêíy àûúåc nhûäng àöì chúi coá baánh xe - 24 thaáng tuöíi, khöng àaá àûúåc traái banh theo yïu cêìu - 24 thaáng tuöíi, khöng biïët sûã duång muöîng - 24 thaáng tuöíi, khöng chaåy vûäng. Tuöíi Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo Kiïím tra - 30 thaáng tuöíi, khöng tûå bûúác ài àûúåc vaâ khöng ài 2 chên 1 luác - 30 thaáng tuöíi, khöng biïët lêåt Tûâ 25 trang saách àïën 30 - 30 thaáng tuöíi, khöng biïët thaáng àaåp loaåi xe ba baánh àûúåc tuöíi - 30 thaáng tuöíi, khöng àûáng
  33. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 32 möåt chên àûúåc Tuöíi Nhûäng dêëu hiïåu caãnh baáo Kiïím tra - 36 thaáng tuöíi, khöng tûå bûúác xuöëng lêìu möåt mònh àûúåc bng 2 chên - 36 thaáng tuöíi, khöng sûã duång àûúåc keáo, hay cöë duâng keáo àïí cùæt caái gò Tûâ 31 àïën 36 - 36 thaáng tuöíi, khöng àûáng thaáng möåt chên àûúåc 2 giêy tuöíi - 36 thaáng tuöíi, khöng giú cao tay àïí neám quaã banh àûúåc - 36 thaáng tuöíi, khöng biïët rûãa vaâ lau khö tay àûúåc
  34. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 33 Trùæc nghiïåm: Baån biïët gò vïì sûå phaát triïín cuãa treã? Moåi em beá múái sinh àïìu khöng coá khaã nùng chöëng choåi vúái bêët cûá àiïìu gò. Àùåt àêu nùçm àêëy. Nhûng noá vêîn lúán lïn khöng ngûâng! Laâm xong baâi trùæc nghiïåm sau àêy, baån seä nhêån ra con baån àaä, àang vaâ seä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böå gò so vúái khaã nùng tiïìm êín cuãa chaáu. 1. Têët caã treã em àïìu phaát triïín nhû nhau, quaá trònh naây rêët suöng seã vaâ seä tiïëp tuåc trong tûúng lai. A. Àuáng B. Sai 2. Àiïìu quan troång nhêët baån coá thïí laâm àïí thuác àêíy sûå phaát triïín trñ oác cuãa treã laâ gò? A. Cho beá ài nhaâ treã hoùåc mêîu giaáo. B. Cho chaáu nghe, súâ, ngûãi àïí coá kinh nghiïåm vïì moåi giaác quan cuãa chaáu. C. Cho chaáu xem nhiïìu saách, bùng video vaâ àôa CD D. Cung cêëp cho chaáu nhiïìu vitamin möîi ngaây. 3. Sûå phaát triïín thïí chêët thûúâng xaãy ra úã böå phêån naâo dûúái àêy? A. Khöng coá trêåt tûå àùåc biïåt B. Tûâ àêìu àïën ngoán chên C. Tûâ ngoán chên lïn àêìu
  35. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 34 D. Àêìu, chên, tay, thên 4. Khi con baån thêët voång vò khöng thïí laâm àûúåc àiïìu gò, nhû cêìm möåt moán àöì chúi hay tûå ùn möåt mònh, töët nhêët baån nïn: A. Can thiïåp vaâo vaâ giuáp chaáu àïí chaáu khöng chaán naãn B. Ngaã lûng trïn ghï ë vaâ àïí cho chaáu tûå tòm caách xoay súã lêëy, cho duâ chaáu khoác ài nûäa. 5. Giaác quan naâo àûúåc phaát triïín hoaân chónh úã treã trûúác tiïn? A. Võ giaác B. Thõ giaác C. Thñnh giaác 6. Treã em di chuyïín lung tung vaâ cûåa quêåy nhiïìu búãi vò: A. Chuáng khöng thoaãi maái B. Chuáng muöën ài àûúåc C. Cú bùæp cuãa chuáng cûá co giêåt maånh vaâ cong laåi maâ khöng phaãi do chuáng àiïìu khiïín. D. Chuáng àang thùm doâ moåi thûá xung quanh. 7. Lêu lêu cho beá úã trêìn truöìng möåt laát rêët töët vò. A. Ngùn caãn chûáng hùm keä do taã loát. B. Cho beá thûã caãm giaác àûúåc toaân böå thên thïí noá. C. Cho beá cûã àöång tûå do toaân böå cú thïí. D. Têët caã caác yá trïn àïìu àuáng. 8. Khi naâo treã bùæt àêìu hoåc noái? A. Ngay tûâ trong buång meå B. Khi múái sinh ra C. Khoaãng 3 thaáng tuöíi
  36. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 35 D. Khoaãng 6 thaáng tuöíi. 9. Möåt àûáa beá 2 tuöíi biïët trung bònh bao nhiïu tûâ? A. 50 tûâ. B. 150 tûâ. C. 250 tûâ D. 300 tûâ 10. ÚÃ tuöíi naâo baån nïn cho treã ùn thûác ùn àùåc? A. 4 thaáng B. 5 thaáng C. 6 thaáng D. 7 thaáng 11. ÚÃ tuöíi naâo hêìu hïët treã em bùæt àêìu têåp ài? A. 10 àïën 11 thaáng B. 12 àïën 13 thaáng C. 14 àïën 15 thaáng D. 16 àïën 17 thaáng 12. Khi naâo treã cêìn mang giaây? A. Khi vuâa múái sinh ra B. Luác àûúåc 6 thaáng tuöíi C. Khi bùæt àêìu ài chêåp chûäng D. Khi bùæt àêìu ài vûäng E. Khi beá bùæt àêìu ài ra ngoaâi 13. Khi naâo treã chúi vúái caác treã em khaác möåt caách hoâa àöìng lêìn àêìu tiïn trong àúâi? A. Luác múái sinh
  37. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 36 B. Luác 6 thaáng C. Luác 1 tuöíi D. Luác 2 tuöíi 14. Têët caã treã em àïìu sùén saâng hoåc caách ài vïå sinh khi àûúåc? A. 12 thaáng tuöíi B. 18 thaáng tuöíi C. 24 thaáng tuöíi D. 36 thaáng tuöíi E. Khöng coá cêu naâo àuáng. 15. Thöng thûúâng ai laâ ngûúâi àêìu tiïn chuá y á àïën vêën àïì phaát triïín cuãa treã? A. Böë meå cuãa beá B. Baác sô cuãa beá C. Ngûúâi chùm soác beá haâng ngaây
  38. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 37 Àaáp aán trùæc nghiïåm kiïën thûác vïì sûå phaát triïín cuãa beá Kiïën thûác cuãa baån vïì sûå phaát triïín cuãa con mònh ra sao? Nïëu baån àaä tûå traã lúâi 15 cêu hoãi trùæc nghiïåm thò haäy àöëi chiïëu vúái baãn àaáp aán sau àêy: 1. Têët caã treã em àïìu phaát triïín nhû nhau, quaá trònh naây rêët suön seã vaâ seä tiïëp tuåc trong tûúng lai. Traã lúâi: B. Sai. Chùèng co á àûáa treã naâo phaát triïín giöëng àûáa naâo caã. Con baån coá thïí phaát triïín nhanh hay chêåm hún caác treã cuâng tuöíi, vûúåt tröåi úã khêu naây nhûng tuåt laåi sau úã khêu khaác. Caác baác sô cho giúái haån laâ 9 thaáng cho nhûäng möëc phaát triïín quan troång cuãa beá. Vñ duå: möåt söë treã biïët ài khi àûúåc 10 thaáng tuöíi, trong khi caác beá khaác phaãi àúåi àïën 19 thaáng tuöíi. Trong bêët cûá trûúâng húåp naâo, baån cuäng àïìu khöng cêìn lo lùæng. Möåt söë beá coân boã qua möåt söë giai àoaån (khöng lêåt, khöng boâ chùèng haån ). Coá trûúâng húåp coân thuåt luâi taåm thúâi trûúác khi tiïëp tuåc phaát triïín: Möåt àûáa treã nguã àûúåc suöët àïm coá thïí bùæt àêìu laåi thûác dêåy nûãa àïm khi chaáu biïët noái. Cêìn phaãi hoåc hoãi nhiïìu hún vïì quaá trònh phaát triïín maâ con baån àang traãi qua. 2. Nïn laâm gò àïí thuác àêíy sûå phaát triïín trñ naäo cuãa treã? Traã lúâi: B: Cho chaáu nghe, súâ, ngûãi àïí coá kinh nghiïåm vïì moåi giaác quan cuãa chaáu. Caác nhaâ nghiïn cûáu baão rùçng cho treã nhiïìu kinh nghiïåm liïn quan àïën moåi giaác quan cuãa chaáu nhû súâ, moá, nïëm, ngûãi, nghe vaâ nhòn laâ àiïìu töët nhêët baån nïn laâm àïí thuác àêíy sûå phaát triïín trñ naäo cuãa treã.
  39. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 38 Cuå thïí: nïn troâ chuyïån vúái con baån, àoåc saách cho chaáu nghe, cuâng chúi vúái chaáu, àïí chaáu súâ vaâ àöì vêåt múái, àûa chaáu àïën möåt núi an toaân maâ úã àoá chaáu coá thïí tûå do tòm hiïíu moåi thûá. Baån àûâng quïn toã ra thûúng yïu chaáu bùçng caách öm êëp, êu yïëm vaâ àaáp laåi nhûäng cûã chó cuãa beá. AÃnh hûúãng vaâ sûå quan têm cuãa baån seä giuáp beá caãm thêëy an toaân vaâ yïn têm, vò thïë beá seä tiïëp tuåc con àûúâng phaát triïín àöåc lêåp. 3. Sûå phaát triïín thïí chêët thûúâng xaãy ra úã böå phêån naâo trûúác? Traã lúâi: B. Tûâ àêìu àïën ngoán chên. Noái chung, ban àêìu treã em àiïìu khiïín àûúåc àêìu vaâ cöí (khoaãng 2 thaáng tuöíi), sau àoá laâ caánh tay vaâ baân tay (biïët cêìm nùæm bùæt àêìu khoaãng 3 thaáng) röìi àïën phêìn thên (àa söë caác beá ngöìi vûäng khi àûúåc 8 thaáng tuöíi) vaâ cuöëi cuâng laâ àiïìu khiïín àûúåc cùèng chên vaâ baân chên (hêìu hïët treã ài àûúåc úã 14 àïën 15 thaáng tuöíi). 4. Khi con baån thêët voång vò khöng thïí laâm àûúåc àiïìu gò, nhû cêìn möåt moán àöì chúi hay tûå ùn möåt mònh, töët nhêët baån nïn Traã lúâi: B. Àïí chaáu tûå tòm caách xoay súã lêëy. Moåi bûúác phaát triïín àoâi hoãi phaãi cöë gùæng. Baån cûá àïí cho beá cêìm möåt nùæm àêìy khoai têy hay baánh kem vaâ boã hïët vaâo miïång, têët nhiïn mùåt beá seä teâm lem. Nhûng cûá àïí beá tûå xoay súã lêëy. Àêy laâ möåt bûúác quan troång àïí beá coá tñnh tûå lêåp. Nïëu beá quaá thêët voång, baån coá thïí àöång viïn bùçng caách laâm mêîu cho beá (nhû lêëy muöîng muác baánh kem röìi múái àûa lïn miïång). Haäy àïí beá cöë gùæng cho àïën khi laâm àûúåc. Àiïìu töët nhêët baån cêìn laâm khi beá caãm thêëy thêët voång laâ tuyïn dûúng nhûäng cöë gùæng cuãa beá àïí noá tiïëp tuåc cho àïën khi laâm àûúåc hay khöng coân hûáng nûäa vaâ chuyïín sang laâm thûá khaác. 5. Giaác quan naâo àûúåc phaát triïín hoaân chónh úã treã trûúác tiïn? Traã lúâi: C. Thñnh giaác Treã sú sinh bùæt àêìu reân luyïån giaác quan naây tûâ trong buång meå, àùåc biïåt laâ vaâo 3 thaáng cuöëi thúâi kyâ mang thai, caác nghiïn cûáu cho thêëy khi àoá treã coá thïí nghe nhõp tim àêåp cuãa meå vaâ àoán nhêån caác êm thanh tûâ bïn ngoaâi nhû gioång noái vaâ tiïëng nhaåc. Khaã nùng nghe seä
  40. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 39 hoaân thiïån vaâo cuöëi thaáng àêìu tiïn trong cuöåc àúâi, mùåc duâ chuáng seä mêët möåt thúâi gian lêu hún àïí thêåt sûå hiïíu laâ mònh àang nghe gò. Baån nïn tòm hiïíu nhiïìu hún vïì khaã nùng nghe vaâ nhòn cuãa treã. 6. Treã em di chyïín lung tung vaâ vuâng vêîy rêët nhiïìu búãi vò. Traã lúâi: D. Chuáng àang thùm doâ moåi thûá xung quanh Caác em beá thûúâng di chuyïín lung tung búãi vò chuáng àang tòm hiïíu thïë giúái xung quanh vaâ àùåc biïåt laâ núi chuáng àang nùçm. Moåi caái àaá, nùæm, àêåp, vaâ vêîy seä cho chuáng nhiïìu thöng tin vïì möi trûúâng xung quanh vaâ thên thïí chuáng. Nhûäng gò chuáng caãm thêëy seä gûãi tñn hiïåu trúã laåi naäo cuãa treã àïí giaãi thñch cho chuáng hiïíu vaâ duâng caác kiïën thûác naây böí sung cho sûå phaát triïín sau naây. 7. Cho beá úã trêìn truöìng trong möåt laát laâ rêët quan troång búãi vò: Traã lúâi: D. Têët caã àïìu àuáng. Thúâi gian beá úã trêìn truöìng laâ thúâi gian beá thñch thuá nhêët. Sau khi tùæm hay thay taä, cho beá chúi trïn möåt caái mïìn hay khùn tùæm thêåt mïìm seä taåo àiïìu kiïån cho beá duöîi ngûúâi ra maâ khöng bõ haån chïë cûã àöång búãi quêìn aáo. Àoá cuäng laâ möåt phûúng phaáp töët thuác àêíy caãm xuác cuãa beá. Caãm giaác vïì nhûäng súåi dïåt lan trïn lûng vaâ chên beá, sûå vuöët ve êëm aáp cuãa baân tay baån khi baån öm beá. Vaâ bêët kyâ baác sô naâo cuäng seä khuyïn baån rùçng möåt ñt phuát möîi ngaây khöng mùåc taä cho beá laâ möåt caách töët àïí ngùn chùån bïånh phaát ban do taä loát gêy ra (noáng vaâ êím bïn trong taä dêîn àïën viïåc da bõ töín thûúng). Phêìn möng beá thoaáng maát seä giuáp da beá mau khö vaâ thoaãi maái. 8. Khi naâo treã bùæt àêìu hoåc noái? Traã lúâi: A. Ngay tûâ trong buång meå. Kïët quaã nhûäng cuöåc nghiïn cûáu gêìn àêy cho thêëy beá àaä bùæt àêìu hoåc mêîu cêu, vêìn vaâ êm tûâ rêët lêu trûúác khi treã coá thïí phaát êm möåt tûâ naâo àoá. Khi coân nùçm trong tûã cung, treã àaä coá thïí nghe thêëy nhûäng gò baån noái vaâ àaä coá thïí tiïëp thu theo caách gieo nhõp gieo vêìn cuãa baån. Thúâi gian àêìu sau khi sinh, treã vêîn tiïëp tuåc hoåc bùçng caách lùæng nghe ngûúâi khaác noái chuyïån vúái mònh vaâ treã cuäng àaä tûå mònh bêåp beå phaát êm.
  41. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 40 9. Möåt àûáa beá 2 tuöíi biïët trung bònh bao nhiïu tûâ? Traã lúâi: B. 150 tûâ. Caác nghiïn cûáu vïì ngön ngûä cuãa treã cho thêëy hêìu hïët caác treã em lïn 2 biïët àûúåc khoaãng 150 tûâ khi chuáng àûúåc 2 tuöíi vaâ coá thïí kïët húåp caác tûâ àoá thaânh cêu ngùæn. Caác chuyïn gia tin rùçng trong thúâi gian naây, treã em hoåc khoaãng 10 tûâ hoùåc hún möîi ngaây. Vaâ khi àûúåc 6 tuöíi, hêìu hïët treã àaä coá khoaãng 13.000 tûâ. Caác em beá àûúåc böë meå daânh nhiïìu thúâi giúâ troâ chuyïån vúái chuáng seä coá lûúång tûâ vûång nhiïìu hún nhûäng em beá khöng àûúåc khuyïën khñch noái nhiïìu. 10. ÚÃ tuöíi naâo baån nïn cho treã ùn thûác ùn àùåc? Traã lúâi: C: 6 thaáng. Trong khi caác bêåc cha meå thûúâng nghô bùæt àêìu cho treã ùn thûác ùn àùåc khi chuáng àûúåc 4 thaáng tuöíi laâ àûúåc thò caác chuyïn gia cuãa trung têm Dinh dûúäng treã em khuyïn rùçng nïn àúåi àïën khi beá àûúåc 6 thaáng tuöíi. Taåi sao vêåy? Sûäa meå laâ thûá beá dïî tiïu hoáa nhêët, cung cêëp àuã nùng lûúång vaâ chêët dinh dûúäng cêìn thiïët cho beá. 11. ÚÃ tuöíi naâo hêìu hïët treã em bùæt àêìu têåp ài? Traã lúâi: C. 14 àïën 15 thaáng Hêìu hïët caác em beá têåp ài khi àûúåc 14 àïën 15 thaáng tuöíi, nhûng phaåm vi thöng thûúâng khaá röång. Möåt söë treã cêët bûúác chên àêìu tiïn khi àûúåc 9 thaáng tuöíi, trong khi caác beá khaác phaãi àïën 17, 18 thaáng tuöíi. Caác baác sô àïìu khuyïn baån khöng nïn lo lùæng nïëu àïën 18 thaáng tuöíi treã múái ài àûúåc. 12. Khi naâo treã cêìn mang giaây? Traã lúâi: E. Khi treã bùæt àêìu ài ngoaâi trúâi. Caác chuyïn gia noái rùçng baån àûâng nïn bùæt treã mang giaây cho àïën khi beá ài daåo quanh quanh ngoaâi trúâi hay khi phaãi ài trïn nhûäng bïì mùåt göì ghïì khaác. Ài chên àêët thûúâng xuyïn giuáp treã giûä thùng bùçng nhanh hún.
  42. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 41 13. Khi naâo treã chúi vúái caác treã em khaác möåt caách hoâa àöìng lêìn àêìu tiïn trong àúâi? Traã lúâi: D. Khoaãng 2 tuöíi. Trong vaâi thaáng àêìu àúâi, chuáng khöng thêåt sûå chúi cuâng vúái nhûäng treã khaác trong möåt phong caách hoâa àöìng maâ caã hai bïn cuâng laâm àïí cuâng àaåt àïën möåt muåc àñch, cho àïën khi chuáng àûúåc 2 tuöíi. Viïåc treã chúi chung khöng xaãy ra súám hún vò trûúác àoá treã em cêìn phaãi phaát triïín ngön ngûä vaâ möåt söë kyä nùng giao tiïëp. Treã em cuäng cêìn vûúåt qua giai àoaån chó biïët àïën mònh thöi, giai àoaån maâ chuáng bêån röån vúái viïåc tòm hiïíu baãn thên vaâ thïë giúái xung quanh, khöng coá khaã nùng quan têm àïën nhûäng àiïìu thuá võ úã nhûäng baån khaác hay khaã nùng tûå thay àöíi, v.v. 14. Têët caã treã em àïìu sùén saâng hoåc caách ài vïå sinh khi àûúåc: Traã lúâi: E. Khöng coá cêu naâo àuáng. Hêìu hïët treã em khöng sùén saâng vïì thïí chêët àïí bùæt àêìu àûúåc daåy döî caách ài vïå sinh cho àïën khi ñt nhêët chaáu àûúåc 18 àïën 24 thaáng tuöíi. Möåt söë em chöëng àöëi cho àïën caã nùm sau àoá. Tham khaão hûúáng dêîn treã tûå laâm vïå sinh 15. Thöng thûúâng ai laâ ngûúâi àêìu tiïn chuá yá àïën vêën àïì phaát triïín cuãa treã? Traã lúâi: A. Böë meå. Baác sô seä hoãi baån vïì sûå phaát triïín cuãa em beá möîi khi baån àïën, nhûng chó xem qua con baån trong vaâi phuát vaâ chó kiïím tra möîi nùm vaâi lêìn. Thúâi gian êëy khöng àuã àïí baác sô chuá yá àïën bêët kyâ vêën àïì naâo. Baån laâ ngûúâi chùm soác treã möîi ngaây, xem chaáu chúi, noái chuyïån nhû thïë naâo vaâ so saánh chaáu vúái nhûäng àûáa treã khaác. Nïëu baån thêëy coá chuyïån gò xaãy ra vúái con hay thêëy coá nhûäng àiïím con baån keám so vúái nhûäng àûáa treã khaác, haäy laâm theo baãn nùng vaâ baân baåc vúái baác sô. Nïëu giaãi àaáp cuãa baác sô khöng laâm baån thoaã maän, haäy àïì cêåp laåi vêën àïì lêìn nûäa hoùåc tòm möåt baác sô khaác. Viïåc can thiïåp súám rêët quan troång, vaâ baån laâ ngûúâi àêìu tiïn coá thïí giuáp chaáu khi chaáu cêìn.
  43. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 42 Con töi bõ luân û? Laâm sao baån biïët con baån coá quaá cao hay quaá thêëp khöng? Mùåc duâ treã em phaát triïín caã vïì hònh daáng lêîn kñch thûúác, möåt àûáa treã khoeã maånh phaãi tiïëp tuåc phaát triïín theo möåt töëc àöå àïìu àùån úã tuöíi cuãa chaáu ngay tûâ thúâi thú êëu. Àïí kiïím tra xem con baån coá phaát triïín bònh thûúâng khöng, baác sô seä cên vaâ ào chaáu trong àúåt kiïím tra sûác khoeã vaâ sau àoá ghi kïët quaã vaâo biïíu àöì tiïu chuêín phaát triïín cuãa chaáu röìi lûu trong höì sú sûác khoeã. Biïíu àöì phaát triïín cuãa treã duâng àïí àaánh dêëu mûác àöå phaát triïín caá nhên cuãa möîi chaáu trïn möåt àûúâng cong trong möåt khoaãng thúâi gian. Àûúâng cong àûúåc lêåp tûâ caác thöng tin vïì troång lûúång vaâ chiïìu cao lêëy tûâ dûä liïåu thu thêåp trïn haâng ngaân treã em vaâ rêët coá ñch trong viïåc àiïìu khiïín sûå phaát triïín cuãa treã.
  44. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 43 Laâm sao biïët chùæc rùçng con töi phaát triïín bònh thûúâng? Sûå phaát triïín bònh thûúâng (khi àûúåc cung cêëp àêìy àuã chêët dinh dûúäng, nguã àuã vaâ luyïån têåp àïìu àùån) laâ möåt trong nhûäng dêëu hiïåu cho thêëy sûác khoeã cuãa treã töët. Möåt àûáa treã coá chïë àöå dinh dûúäng keám seä khöng phaát triïín bònh thûúâng. Trong nhûäng trûúâng húåp naây, tuy treã vêîn phaát triïín nhûng mûác àöå phaát triïín trïn biïíu àöì theo doäi cuãa baác sô seä giaãm xuöëng. Tuy nhiïn, haäy nhúá rùçng sûå phaát triïín cuãa con baån àûúåc quyïët àõnh chuã yïëu do di truyïìn. Dinh dûúäng keám chó taác àöång àïën tó lïå phaát triïín cuãa treã. Ngaây nay, khoá maâ tòm ra möåt trûúâng húåp naâo treã phaát triïín khöng bònh thûúâng do chïë àöå dinh dûúäng keám. Thuác möåt àûáa treã coá “gien luân” ùn nhiïìu thûác ùn, nhiïìu vitamin hún mûác cêìn thiïët, khoaáng chêët hoùåc nhûäng chêët dinh dûúäng àûúåc quy àõnh chùæc chùæn seä khöng gia tùng chiïìu cao lïn àûúåc bao nhiïu. Nhûäng vêën àïì ngoaâi têìm tay baån: Baån àang lo lùæng liïåu con baån coá cao bùçng caác baån cuâng lúáp khöng nhûng cêu hoãi quan troång hún àûúåc traã lúâi ngay laâ con baån coá àang phaát triïín úã mûác àöå bònh thûúâng khöng. Nïëu baác sô nghi ngúâ coá vêën àïì - nhû tó lïå phaát triïín cuãa chaáu bònh thûúâng nhûng vûâa múái chêåm laåi - coá thïí cûá cên ào chaáu cêín thêån hún trong möåt vaâi thaáng nûäa àïí biïët liïåu sûå phaát triïín cuãa treã bõ aãnh hûúãng do vêën àïì vïì sûác khoãe hay chó laâ sûå thay àöíi thöng thûúâng, vaâ chuyïån phaát triïín chêåm laåi àoá coá phaãi do dinh dûúäng khöng. Coân laåi thò caác nguyïn nhên khaác laâm cho chaáu cao hay thêëp khöng nùçm trong têìm tay baån maâ laâ do möåt trong nhûäng yïëu töë sau: - Têìm voác thêëp do di truyïìn: Nhûäng treã em naây thûâa hûúãng gien voác daáng thêëp tûâ böë meå chuáng. Thûúâng laâ möåt hay caã hai ngûúâi
  45. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 44 hay caã hoå haâng cuäng àïìu thêëp. Mùåc duâ chuáng thêëp hún mûác trung bònh trïn biïíu àöì phaát triïín nhûng nhûäng treã em naây àïìu phaát triïín bònh thûúâng vaâ khoeã maånh, khöng coá triïåu chûáng naâo cuãa bïånh têåt aãnh hûúãng àïën sûác khoeã cuãa chaáu. Chuáng thûúâng àïën tuöíi dêåy thò vaâo àöå tuöíi trung bònh vaâ cuöëi cuâng seä cao bùçng böë meå cuãa chuáng. Noái chung, khöng coá phûúng phaáp àiïìu trõ naâo daânh cho caác treã thiïëu chiïìu cao do di truyïìn toã ra hûäu hiïåu. - Chêåm phaát triïín thïí chêët (chêåm dêåy thò): Mùåc duâ coá kñch thûúác trung bònh tûâ khi múái sinh nhûng nhûäng àûáa treã traãi qua möåt khoaãng thúâi gian phaát triïín chêåm hún mûác bònh thûúâng (trong khoaãng tûâ 6 thaáng àïën 2 nùm tuöíi) thò khi àûúåc 2-3 tuöíi, noá chêåm phaát triïín vïì thïí chêët. Khi àïën tuöíi dêåy thò, noá seä phaát triïín bònh thûúâng vaâ traãi qua giai àoaån dêåy thò trïî hún so vúái nhûäng thiïëu niïn khaác. Vò tuöíi dêåy thò àïën trïî, chuáng seä tiïëp tuåc phaát triïín sau khi nhûäng thiïëu niïn khaác àaä dûâng laåi vaâ vò thïë chuáng “theo kõp” baån cuâng trang lûáa khi cao gêìn bùçng ngûúâi lúán. Böë meå hay hoå haâng thên thiïët cuãa nhûäng àûáa treã naây trûúác kia chùæc hùèn cuäng chêåm dêåy thò. Treã em chêåm phaát triïín vïì thïí chêët khöng cêìn möåt biïån phaáp àiïìu trõ naâo caã. Nïëu baác sô nhêån thêëy con baån phaát triïín quaá chêåm hay gêìn nhû thïë, hoå seä thûåc hiïån caác cuöåc kiïím tra kyä hún àïí àïì ra caác phûúng phaáp àiïìu trõ thñch húåp. - Ngoaâi caác yïëu töë trïn, möåt söë taác nhên khaác gêy nïn tònh traång chêåm phaát triïín vaâ voác daáng nhoã beá cuãa treã laâ sûå giaãm hoaåt àöång cuãa tuyïën giaáp, sûå thiïëu huåt hoocmon tùng trûúãng, chûáng loaäng xûúng, möåt söë àiïìu kiïån vïì di truyïìn, sûå keám dinh dûúäng vaâ sûå thay àöíi bïånh maän tñnh.
  46. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 45 Giai àoaån tûå chùm soác baãn thên Khi con baån phaát triïín àïën möåt giai àoaån nhêët àõnh, chaáu seä tûå mònh laâm möåt söë viïåc nhû thay quêìn aáo, lêëy cheán àuäa ùn cúm. Viïåc hoåc caách tûå chùm soác baãn thên mònh laâ möåt phêìn quan troång trong quaá trònh phaát triïín nhên caách caá nhên vaâ nhêån thûác xaä höåi cuãa treã. Nhu cêìu tûå chùm soác cuãa treã phaát triïín khi naâo? Treã coá nhu cêìu tûå chùm soác baãn thên tûâ rêët súám, àöi khi chó vûâa àûúåc 1 tuöíi. Khaã nùng naây bùæt àêìu böåc löå roä khi treã àûúåc 18 thaáng tuöíi. Khi chaáu àûúåc 4 tuöíi, mùåc duâ treã vêîn cêìn sûå giuáp àúä vaâ chùm soác cuãa baån nhûng hêìu hïët àaä biïët caách tûå mònh laâm lêëy möåt söë viïåc nhû: mùåc quêìn aáo, chaãi rùng, rûãa tay, ùn möåt mònh vaâ tûå ài tùæm. Quaá trònh tûå chùm soác cuãa treã diïîn ra nhû thïë naâo? Mùåc duâ con baån khöng coá khaã nùng tûå chùm soác baãn thên cho àïën khi chaáu àïën tuöíi têåp ài, nhûng baån seä súám nhêån ra möåt söë thay àöíi úã chaáu. Vaâo khoaãng 8 thaáng tuöíi, con baån àaä bùæt àêìu hiïíu möåt vêåt liïn quan àïën möåt vêåt khaác nhû thï ë naâo vaâ bùæt àêìu sûã duång àöì vêåt àuáng chûác nùng cuãa noá. Chaáu biïët duâng lûúåc chaãi àêìu, bêåp beå noái qua àiïån thoaåi àöì chúi vaâ coân laâm àûúåc nhiïìu àiïìu khaác nûäa. Möåt vaâi tuêìn sau àoá, chaáu àaä tûå uöëng hïët möåt ly nûúác vaâ vaâi thaáng sau chaáu àaä tûå cêìm ly àïí uöëng. Àïën 11 thaáng tuöíi, chaáu biïët àûa tay hay chên lïn khi baån mùåc quêìn aáo cho chaáu. Con baån seä thêåt sûå coá nhûäng caãm nhêån riïng cuãa mònh khi chaáu àûúåc 1 tuöíi. Khoaãng 15 thaáng tuöíi, chaáu nhêån ra mònh úã trong gûúng vaâ khöng coân cöë vúái túái àïí chaåm vaâo möåt àûáa beá khaác khi àûáng trûúác gûúng nûäa. Ngay sau àoá, cuäng giöëng nhû nhûäng àûáa treã khaác, chaáu seä traãi qua thúâi gian liïn tuåc noái “khöng” . Àoá laâ caách tûå böåc löå caãm giaác tûå lêåp cuãa treã.
  47. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 46 Do nhêån thûác caá nhên phaát triïín, 3 nùm sau, treã seä coá nhiïìu tiïën böå trong viïåc tûå chùm soác baãn thên. Con baån seä nùæm vûäng möåt vaâi kyä nùng nhû: - Duâng muöîng: möåt söë treã àoâi tûå mònh duâng muöîng khi àûúåc 13 thaáng tuöíi vaâ hêìu hïët treã em biïët àûúåc kyä nùng quan troång naây khi àûúåc 17-18 thaáng tuöíi. Khi lïn 4 tuöíi, con baån àaä sûã duång àûúåc muöîng vaâ àuäa nhû ngûúâi lúán vaâ chaáu bùæt àêìu hoåc caách ùn cuãa ngûúâi lúán. - Tûå cúãi quêìn aáo: Con baån hoåc àûúåc caách cúãi quêìn aáo trong khoaãng thúâi gian tûâ 13 àïën 20 thaáng tuöíi. - Àaánh rùng: Chaáu bùæt àêìu muöën tûå laâm viïåc naây khi àûúåc 16 thaáng tuöíi, nhûng chó àïën 3 hay 4 tuöíi chaáu múái coá àuã khaã nùng laâm viïåc àoá möåt mònh. - Rûãa vaâ lau khö tay: Kyä nùng naây phaát triïín trong thúâi gian tûâ 19 àïën 30 thaáng. Àêy laâ àiïìu maâ baån nïn daåy cho chaáu biïët súám khi sûã duång nhaâ vïå sinh vò chùæc hùèn laâ baån khöng muöën tay chaáu àêìy vi khuêín. - Mùåc quêìn aáo: Chaáu coá thïí tûå mùåc quêìn aáo röång khi àûúåc 20 thaáng tuöíi.Treã vêîn cêìn möåt vaâi thaáng trûúác khi coá thïí tûå mùåc aáo chui àêìu vaâ phaãi mêët tûâ möåt àïën 2 nùm nûäa múái tûå mùåc àûúåc moåi loaåi quêìn aáo. Àïën khoaãng 27 thaáng tuöíi, chaáu múái coá thïí tûå cúãi giaây. - Sûã duång nhaâ vïå sinh: Hêìu hïët treã em àïìu chûa thïí tûå ài vïå sinh cho àïën khi chuáng àûúåc ñt nhêët 18 àïën 24 thaáng. Möåt söë khaác thò phaãi mêët thïm 1 nùm sau múái biïët àûúåc. Dêëu hiïåu cú baãn cho biïët khi naâo thò treã àaä hiïíu àûúåc àiïìu naây laâ chaáu biïët khi naâo thò mònh cêìn ài vïå sinh vaâ thïí hiïån cho baån biïët bùçng caách rïn nho nhoã hay mùåt muäi àoã ûãng lïn. Nïëu baån muöën biïët nhiïìu hún vïì vêën àïì naây, haäy xem caách hûúáng dêîn treã tûå laâm vïå sinh. - Tûå ùn: treã em lïn 3 tuöíi àaä biïët tûå búái cúm ùn khi àoái. Vaâ khi àûúåc 4 tuöíi rûúäi thò treã àaä laâm àûúåc àiïìu naây möåt caách thaânh thaåo. Nïëu con baån muöën tûå mònh laâm àiïìu naây, baån nïn bñ mêåt giuáp chaáu bùçng caách àïí cheán cúm hay ly sûäa úã möåt núi vûâa têìm tay cuãa treã.
  48. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 47 Sau àoá treã phaát triïín thïë naâo? Theo thúâi gian, con baån seä tûå chùm soác mònh töët hún. Trûúác khi baån nhêån ra àiïìu àoá, chaáu àaä coá thïí tûå cöåt dêy giaây vaâ tûå tùæm bùçng voâi sen. Vaâ luác naây chó laâ vêën àïì thúâi gian cho àïën khi chaáu biïët giùåt giuä vaâ nêëu nûúáng. Vai troâ cuãa ngûúâi lúán: Khuyïën khñch treã laâ àiïìu quan troång nhêët! Bêët cûá luác naâo chaáu thûã laâm möåt viïåc gò, cho duâ chaáu coá laâm àûúåc hay khöng, baån cuäng nïn noái vúái chaáu rùçng baån rêët tûå haâo vïì sûå cöë gùæng cuãa chaáu vaâ khuyïn chaáu thûã laâm laåi möåt lêìn nûäa. Baån cuäng àûâng vöåi giuáp chaáu, àiïìu cêìn thiïët nhêët laâ chaáu coá àu ã thúâi gian àïí tûå mònh laâm àûúåc nhûäng àiïìu naây, viïåc nhanh hay chêåm tuây thuöåc vaâo möîi àûáa treã. Vò thïë àûâng taåo aáp lûåc cho chaáu maâ haäy cû xûã thêåt kheáo leáo. Nïëu viïåc hoåc rûãa tay cuãa chaáu laâm cho buöìng tùæm löån xöån trong möåt vaâi ngaây, hay chaáu cûá choån mùåc aáo len cuä, möåt caái vaáy maâu àoã choái, quêìn jean xanh, vaâ deáp cao su, haäy cûá àïí chaáu tûå nhiïn. Caâng luyïån têåp nhiïìu, chaáu caâng khaá hún. Haäy theo saát con baån khi chaáu bùæt àêìu tûå laâm möåt àiïìu gò. Tuy nhiïn nhúá nhùæc nhúã vaâ giaãi thñch cho chaáu biïët nhûäng viïåc chaáu khöng àûúåc laâm nhû khöng àûúåc bêåt loâ nûúáng lïn hay duâng dao cùæt thõt. Chùæc chùæn ban àêìu chaáu seä chöëng laåi, khöng thich nhûng röìi chaáu seä hiïíu ra thöi. Baån phaãi lo lùæng khi naâo? Töëc àöå phaát triïín caác kyä nùng cuãa treã rêët khaác nhau, möåt söë treã phaát triïín rêët nhanh. Nhûng nïëu con baån khöng quan têm àïën viïåc tûå mònh laâm möåt àiïìu gò luác chaáu lïn 2 tuöíi, haäy nhúâ àïën sûå chêín àoaán cuãa baác sô nhi khoa. Nhûng baån cûá yïn têm, röìi treã cuäng seä biïët
  49. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 48 caách tûå chùm soác vaâ seä phaát triïín bònh thûúâng cho duâ trïî hún caác treã cuâng lûáa khaác.
  50. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 49 Ngön ngûä trong nùm àêìu tiïn Coá thïí con baån seä noái súám hún hoùåc muöån hún so vúái nhûäng àûáa treã khaác. Nhûng khi chaáu bùæt àêìu phaát ra àûúåc nhûäng tiïëng nhû "ba" hay "ma ma ma" (khoaãng 10 thaáng) vaâ cûá thïë "noái" tiïëp thò baån khöng viïåc gò phaãi lo lùæng. Haäy so con baån vúái nhûäng toám tùæt chung dûúái àêy: - Múái sinh: khoác, nhêån ra tiïëng meå. - 1-4 thaáng: móm cûúâi, cau maây, cûúâi to, noái bêåp beå nhûäng tiïëng nhû "ö" vaâ "a", nhêån ra tiïëng goåi tïn beá. - 5-7 thaáng: hiïíu àûúåc caác tûâ "meå" vaâ "ba". - 7-8 thaáng: noái bêåp beå thaânh chuöîi "ba ba ba", "ma ma ma". - 8-12 thaáng: laâu baâu, khoác nhai nhaãi, noái nhûäng tiïëng khaác nhau thaânh cêu vö nghôa, laâm nhûäng cûã chó coá nghôa nhû chó vaâo möåt àöì vêåt, giú tay lïn àoâi àûúåc böìng - 11-14 thaáng: coá thïí noái nhûäng tûâ àêìu tiïn, hiïíu àûúåc khoaãng 50 tûâ hoùåc hún.
  51. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 50 Khaã nùng tûå chùm soác úã tuöíi têåp ài Khi con baån coân laâ möåt àûáa treã sú sinh, baån phaãi tûå tay laâm moåi thûá cho chaáu: thay taä, lau miïång sau bûäa ùn Nhûng lúán hún, beá seä biïët tûå laâm möåt vaâi viïåc nhoã nhû cúãi aáo, lêëy cheán ùn cúm. Nhòn beá laâm nhûäng viïåc àoá möåt caách vuång vïì, baån coá caãm giaác vûâa vui vûâa lo lùæng. Nhûng baån cuäng cêìn biïët rùçng, tûå chùm soác baãn thên laâ möåt phêìn quan troång cuãa sûå phaát triïín cuãa treã vïì mùåt caá nhên vaâ xaä höåi. Tûâ 12 - 18 thaáng: Nhêån thûác vïì sûå tûå lêåp cuãa con baån naãy núã khi beá àûúåc 1 tuöíi. Khaã nùng nhêån thûác vïì baãn thên àang bùæt àêìu phaát triïín (khoaãng 15 thaáng tuöíi, con baån àaä nhêån ra mònh trong gûúng vaâ khöng coân cöë vúái tay àïí chaåm vaâo möåt beá khaác trûúác mùåt vò beá àaä nhêån ra àoá chñnh laâ mònh). Àiïìu àoá khiïën cho beá muöën tûå mònh tòm caách hoåc hoãi moåi thûá. Khöng lêu sau, con baån cuäng nhû hêìu hïët caác treã àang têåp ài khaác seä traãi qua giai àoaån luön noái "khöng" vúái têët caã moåi thûá. Baån baão "àïí meå gaâi nuát aáo cho", beá khöng chõu vaâ àêíy ra, cöë tûå laâm möåt mònh Àûúåc 13 thaáng tuöíi, con baån àaä tûå cúãi quêìn aáo, bùæt àêìu tûâ nhûäng thûá àún giaãn nhû quêìn thun vaâ vúá. Sau àoá, beá seä tûå tòm caách cúãi aáo, vaáy àêìm vaâ nhûäng quêìn aáo cêìu kyâ hún. Trong khi baån bûåc böåi vò phaãi mang vúá laåi nhiïìu lêìn cho beá thò àöëi vúái noá, viïåc cúãi àûúåc vúá laâ möåt thaânh cöng lúán vaâ beá rêët tûå haâo vïì àiïìu àoá. Möåt kyä nùng nûäa maâ beá bùæt àêìu hoåc trong thúâi gian naây laâ sûã duång muöîng. Möåt söë treã biïët duâng muöîng khi chuáng múái àûúåc 13 thaáng tuöíi vaâ hêìu hïët treã em thaânh thaåo viïåc naây khi àûúåc 18 thaáng tuöíi. Nhûng cêìm àûúåc muöîng khöng coá nghôa laâ beá seä cho thûác ùn vaâo miïång goån gaâng àûúåc. Con baån chùæc chùæn khöng thïí duâng thaânh
  52. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 51 thaåo àûúåc nhû ngûúâi lúán cho àïën khi beá lïn 4 tuöíi. Vò thïë, haäy chuêín bõ doån deåp nhûäng àöëng bûâa böån beá baây ra trong thúâi gian naây. trúã vïì Tûâ 19 - 24 thaáng: Vaâo khoaãng 20 thaáng, hêìu hïët treã em àaä biïët tûå cúãi quêìn aáo. Àêy laâ möåt thaânh cöng quan troång àöëi vúái treã, vaâ beá thñch laâm ài laâm laåi cho baån xem. Àêy cuäng laâ thúâi gian maâ moåi ngûúâi trong gia àònh baån phaãi mêët cöng chaåy theo beá trong luác beá khöng mùåc quêìn aáo. Khi beá àaä biïët cúãi quêìn aáo, beá cuäng bùæt àêìu biïët mùåcquêìn aáo vaâo. Nhûng beá phaãi cêìn thïm möåt thúâi gian nûäa múái coá thïí mùåc àûúåcaáo chui àêìu vò àiïìu naây àoâi hoãi möåt sûå nhanh nheån maâ luác naây beá chûa coá àûúåc.ÚÃ giai àoaån naây, beá cuäng bùæt àêìu quan têm àïën viïåc tûå laâm vïå sinh. Dêëu hiïåu cho thêëy beá àaä biïët àûúåc àiïìu naây laâ thúã höín hïín möåt caách khoá nhoåc vaâ baáo cho ngûúâi lúán biïët beá muöën ài vïå sinh trûúác khiquaá muöån. Àïí biïët thïm thöng tin, xem Hûúáng dêîn treã laâm vïå sinh. Nïëu beá àang hoåc caách duâng bö, baån cuäng nïn daåy cho beá biïët caách rûãa saåch vaâ lau khö tay.Cêìn chó cho beá tûâng bûúác möåt vaâ phaãi nhùæc beá laâm thûúâng xuyïn. trúã vïì Tûâ 25 - 30 thaáng: Khi beá àaä biïët mùåc vaâ cúãi quêìn aáo, beá cuäng àaä biïët thaáo giêìy ra. Àêy tûúãng chûâng nhû laâ möåt kyä nùng àún giaãn nhûng thûåc ra khöng phaãi vêåy. Beá cêìn phaãi thêåt kheáo leáo múái coá thïí thaáo giêìy ra tûâng chiïëc möåt, vaâ nïëu phaãi laâm viïåc naây khi àang àûáng, beá cêìn phaãi giûä thùng bùçng trïn möåt chên. Haäy àïí beá thay quêìn aáo vaâi lêìn möîi ngaây, àiïìu àoá rêët töët. Duâ thïë naâo ài nûäa thò treã em vêîn thûúâng laâm bêín quêìn aáo khi chúi vaâ trong luác ùn. Ngûúåc laåi, nïëu con baån khöng muöën tûå thay quêìn aáo, baån cuäng àûâng eáp buöåc chaáu. Giai àoaån naây cuäng laâ luác baån haäy giaãm búát sûå chùm soác àöëi vúái treã. Con baån bùæt àêìu thûåc hiïån möåt söë nguyïn tùæc vïå sinh cú baãn. Chaáu coá thïí chûa nhúá laâ phaãi cêìm theo khùn lau muäi, nhûng baån haäy daåy chaáu cuái mùåt xuöëng, che muäi laåi khi nhaãy muäi. Àêy laâ pheáp vïå sinh cú baãn maâ caác nhaâ treã vêîn thûúâng daåy cho treã em àïì traánh lêy nhiïîm caác bïånh thöng thûúâng.
  53. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 52 Àêy laâ thúâi gian con baån muöën tûå mònh laâm moåi thûá, vò thïë chaáu cûá khùng khùng àoâi tûå àaánh rùng. Haäy àïí beá thûã laâm, nhûng baån phaãi úã bïn caånh àïí giuáp beá. Con baån cêìn möåt thúâi gian nûäa múái coá thïí tûå àaánh rùng (khi beá àûúåc 6 hay 7 tuöíi). trúã vïì Tûâ 31- 36 thaáng: Khi con baån gêìn àûúåc 3 tuöíi, beá muöën tûå mònh laâm nhiïìu viïåc hún nûäa. Beá tûå lêëy cheán xúái cúm vaâ tûå pha sûäa. Baån haäy taåo àiïìu kiïån cho beá laâm àûúåc àiïìu àoá. Vñ duå nhû baån nhúâ beá mang cheán laåi cho baån xúái cúm. Sau àoá nhúâ beá roát sûäa ra taách tûâ möåt êëm nhoã. Baån haäy àöång viïn tñnh tûå lêåp cuãa con mònh bùçng caách àïí möåt ñt nho khö vaâ baánh quy trong àôa nhûåa röìi àùåt trong têìm vúái cuãa beá. Coá thïí beá laâm àöí möåt ñt lïn saân nhaâ nhûng baån àûâng àïí yá maâ haäy hoan nghïnh nhûäng cöë gùæng cuãa beá. ÚÃ tuöíi naây, con baån muöën tûå mang giêìy vaâ cöë gùæng gaâi khuy aáo Chuyïån naây laâm cho thúâi gian sinh hoaåt buöíi saáng cuãa baån seä keáo daâi thïm 10 phuát. Tuy nhiïn, baån vêîn seä coá àuã thúâi gian nïëu dêåy súám hún thûúâng ngaây möåt chuát. Con baån seä rêët phêën khúãi khi àûúåc laâ "ngûúâi giuáp viïåc" cho baån vaâ coá thïí laâm nhûäng viïåc àún giaãn nhû mang lûúåc chaãi àêìu vaâ noán àïën cho baån vaâo möîi buöíi saáng hay doån cheán àuäa, muöîng àïí ùn cúm töëi. Haäy têån duång nhûäng luác naâyàïí daåy cho beá tûå cêët àöì chúi sau khi chúi xong. Mùåc duâ beá chûa thïí tûå doån deåp phoâng mònh nhûng nïëu baån àïì nghõ beá cêët àöì chúi trúã laåi vaâo thuâng hay giuáp baån xïëp saách lïn kïå, beá seä rêët thñch thuá cuâng laâm vúái baån. trúã vïì Khi naâo phaãi lo lùæng? Töëc àöå phaát triïín caác kô nùng cuãa treã rêët khaác nhau, möåt söë treã phaát triïín nhanh hún caác em khaác cuâng lûáa. Nhûng nïëu treã khöng toã ra quan têm àïën viïåc tûå mònh laâm bêët cûá möåt àiïìu gò khi beá àaä lïn 2 tuöíi hoùåc khöng thïí tûå àaáp ûáng cho nhûäng nhu cêìu cú baãn cuãa mònh, ngay caã viïåc tûå ùn, baån nïn hoãi yá kiïën baác sô. Nhûng haäy yïn têm, con cuãa baån coá thïí chó traãi qua nhûängthúâi kyâ quan troång khaác chêåm hún so vúái nhûäng treã cuâng lûáa maâ thöi. Möåt söë treã em rêët coá yá thûác vïì ùn mùåc. Nhûng hêìu hïët caác bêåc cha meå laåi hay phaát khuâng lïn vaâ khöng coá thúâi gian raãnh àïí suy
  54. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 53 nghô vïì quêìn aáo cuãa beá cuäng nhû khöng coi troång lùæm vïì maâu sùæc maâ nhiïìu tre ã thñch. Nïëu con baån khùng khùng àoâi choån böå quêìn aáo cho riïng mònh, baån nïn taåo àiïìu kiïån cho beá choån lûåa. Baån àûa cho beá 2 böå àïí beá choån möåt trong hai. Möåt söë bêåc cha meå thûúâng tiïët kiïåm thúâi gian buöíi saáng bùçng caách cho beá chuêín bõ quêìn aáo tûâ àïm höm trûúác. Caãm giaác tûå haâo maâ beá coá khi àûúåc choån quêìn aáo riïng cho mònh seä laâm cho baån vui lêy vaâ quïn ài nhûäng khoá khùn khaác. Khaã nùng tûå chùm soác cuãa treã seä tiïën böå rêët nhanh trong nùm àêìu tiïn beá chuêín bõ ài hoåc. Hêìu hïët àaä biïët tûå laâm nhûäng viïåc àún giaãn nhû: mùåc quêìn aáo, rûãa tay, ùn uöëng vaâ tùæm (nhûng khöng nhêët thiïët phaãi laâm saåch). Caâng lúán, con baån laåi caâng cöë gùæng tûå lêåp. Trûúác khi baån nhêån ra àiïìu naây, beá àaä coá thïí tûå cöåt dêy giaây vaâ tùæm bùçng voâi sen. Vaâ luác naây chó coân laâ vêën àïì vïì thúâi gian cho àïën khi treã biïët giùåt quêìn aáo vaâ nêëu ùn. Àïën luác àoá, cho duâ baån coá ûúác àûúåc chùm soác nhû höìi coân laâ treã sú sinh möåt laát thöi thò beá cuäng seä khöng àöìng yá. Nhûng thûåc ra, àiïìu naây chñnh laâ sûå thïí hiïån tñnh tûå lêåp cuãa beá vaâ cuäng chñnh laâ möåt phêìn thûúãng quyá baáu cho nhûäng gò baån àaä laâm cho beá.
  55. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 54 Giuáp àúä beá trong tûâng giai àoaån phaát triïín Nïëu biïët caách giuáp àúä con trong nhûäng thúâi àiïím quan troång, noá seä phaát triïín thaânh àûáa beá khoãe khoùæn, lanh lúåi, nùng àöång. Sau àêy laâ nhûäng gò baån nïn laâm àïí giuáp cho chaáu úã nhûäng thúâi àiïím quan troång: Treã sú sinh: Beá phaãi traãi qua möåt chùång àûúâng daâi trûúác khi coá thïí ài chêåp chûäng quanh phoâng. Àïí hoaân thaânh möîi chùång àûúâng, duâ chuáng coá nùçm yïn, lùn qua lùn laåi hay ài, möåt àûáa beá cêìn coá sûå kïët húåp àuáng caách giûäa sûå phaát triïín sûác maånh cú bùæp, sûå thùng bùçng vaâ sûå giuáp àúä cuãa cha meå. Sau khi treã sú sinh coá thïí giûä cho caái àêìu ngay ngùæn, chuáng bùæt àêìu tòm caách cûã àöång. Chuáng cöë gùæng nêng khuyãu tay lïn, sau àoá laâ nêng toaân böå caánh tay. Treã sú sinh phaãi qua 6 thaáng àêìu àúâi múái àiïìu khiïín àûúåc tû thïë, àoá laâ nïìn taãng cho têët caã caác cûã àöång khaác nhû vúái tay vaâ cêìm nùæm. Khi thay àöíi troång lûúång, con baån seä phaát triïín sûác maånh cuãa caánh tay kïët húåp vúái cú bùæp úã vai. Àiïìu naây giuáp beá coá thïí àûa tay cheáo ngang qua àêìu hay giú tay lïn trúâi. Vúái phêìn thên trïn vûäng chùæc, chaáu coân duâng tay àïí taác àöång vaâ tûå àiïìu khiïín caái àêìu noá kheáo leáo hún. Cuãng cöë kyä nùng cho chaáu: àùåt con baån nùçm sêëp trïn saân trong möåt thúâi gian ngùæn àïí chaáu luyïån têåp àïìu àùån möîi ngaây (tuy nhiïn khöng phaãi vaâo giúâ nguã trûa hay töëi cuãa chaáu àïí traánh nhûäng nguy hiïím cuãa höåi chûáng àöåt ngöåt tûã vong úã treã em) Vúái tay vaâ cêìm nùæm (4-5 thaáng): Khi múái sinh, con baån thûúâng nùæm chùåt tay. Trong tuêìn àêìu, chaáu seä vung vêíy tay vaâ tûå àöång nùæm chùåt trong loâng baân tay bêët cûá vêåt gò. Khi nhûäng phaãn ûáng naây biïën mêët, vaâo khoaãng 3-4 thaáng
  56. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 55 tuöíi, nöî lûåc àêìu tiïn àiïìu khiïín baân tay cuãa beá seä gùåp truåc trùåc: chaáu seä duâng caã hai tay àïí cêìm àöì vêåt. Khoaãng 6 àïën 7 thaáng tuöíi con baån seä vúái túái vaâ ngöìi khaá hún coá nghôa laâ chaáu seä tòm hiïíu kyä hún nhûäng àöì vêåt thu huát chaáu. Mùåc duâ con baån coá thïí àïí àöì vêåt trïn tay rúi xuöëng, noá vêîn khöng thïí thaã cho vêåt rúi möåt caách hiïåu quaã vaâ chñnh xaác cho àïën khi chaáu àûúåc 18 thaáng tuöíi. Cuãng cöë kyä nùng cho beá: àïí nhûäng àöì vêåt khaác nhau trong têìm tay beá, cho beá nhûäng àöì chúi vûâa vúái baân tay cuäng nhû nhûäng àöì vêåt lúán hún àoâi hoãi beá phaãi cêìm bùçng caã hai tay. Cuäng cêìn thay àöíi hònh daång cuãa àöì chúi: vñ duå nhû nhùåt möåt quaã banh àoâi hoãi caác kyä nùng khaác so vúái cêìm möåt khöëi vuöng. Haäy àùåt vaâ di chuyïín caã hai àöì vêåt àoá sao cho vûâa têìm vúái cuãa beá, àöi khi àùåt bïn caånh chaáu àïí chaáu phaãi xoay ngûúâi múái lêëy àûúåc chuáng. Biïët lêåt qua lêåt laåi (4-6 thaáng): Khi con baån àûúåc 4 thaáng, haäy àùåt nhûäng àöì vêåt chaáu thñch úã möåt chöî xa àuã cho chaáu luyïån têåp àïí vúái túái àoá. Luác giú tay lïn, chaáu coá thïí nghiïng ngûúâi xa möåt chuát vaâ àöåt nhiïn caãm thêëy khoá khùn, bõ giêåt mònh nhûng khöng hoaãng súå. Cuöëi cuâng chaáu seä biïët caách lêåt qua lêåt laåi theo yá mònh. Caái lêåt vuång vïì àêìu tiïn cuãa beá goåi laâ lêåt voâng troân vò nûãa trïn vaâ nûãa dûúái cuãa thên ngûúâi beá di chuyïín nhû laâ möåt thïí thöëng nhêët. Khoaãng 6 thaáng tuöíi con baån coá thïí xoay voâng thên mònh, khung xûúng chêåu cuãa beá bùæt àêìu uöën cong laåi vaâ caã vai cuäng vêåy. Xoay ngûúâi úã thùæt lûng cho pheáp chaáu nhòn xung quanh khi ngöìi. Khi con baån nùçm ngûãa, beá seä tûå àaá chên mònh, nhêëc möng khoãi mùåt àêët, vaâ àûa ngoán chên lïn miïång, cûã àöång àoá laâm cho cú buång maånh thïm. Chaáu seä súám lêåt ngûúåc laåi töët hún. Cuãng cöë kyä nùng cuãa beá: Cho beá úã trïn saân röång àïí lùn vaâ lêåt khi beá muöën. Ngöìi thùèng dêåy (6-7 thaáng): Nhûäng àöång taác trïn giuáp treã phaát triïín cú úã lûng vaâ buång. Giúâ àêy, beá coá thïí tûå àiïìu khiïín àûúåc tû thïë cuãa mònh vaâ àûáng thùèng lûng, duâ chó laâ trong chöëc laát, trûúác khi chaáu ngöìi xuöëng maâ khöng cêìn ai giuáp àúä. Àïí giûä thùng bùçng, treã em dûåa vaâo hïå thöëng tiïìn àònh, laâ böå maáy cú thïí duâng àïí duy trò sûå cên bùçng vaâ nhêån biïët
  57. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 56 chuyïín àöång trong khöng gian. Hïå thöëng hoaåt àöång bïn trong tai tiïëp nhêån thöng tin vïì tònh traång cuãa cú thïí vaâ gûãi chuáng àïën naäo böå. Vò thïë con baån coá thïí àiïìu chónh àûúåc daáng àiïåu cuãa noá vaâ kïët húåp àïí giûä cú thïí vûäng chùæc. Khi con baån àûúåc gêìn 8 thaáng tuöíi, chaáu coá thïí vúái ngang qua thên mònh àïí lêëy thûác ùn hay àöì chúi. Di chuyïín tay phaãi vïì phña bïn traái vaâ ngûúåc laåi. Caã hai baán cêìu naäo cuãa chaáu àaä àûúåc sûã duång, àêy laâ möåt bûúác tiïën quan troång trong viïåc kïët húåp nhiïìu hoaåt àöång cuâng luác. Cuãng cöë kyä nùng cuãa beá: Cho beá ngöìi giûäa caác àöì chúi coá sûác hêëp dêîn, àùåt möåt söë àöì chúi bïn caånh àïí chaáu cûã àöång möåt söë cú trong luác xoay ngûúâi àïí lêëy. Haäy àïí nïåm úã xung quanh chaáu phoâng khi chaáu mêët thùng bùçng. ÙÉm vaâ àu àûa chaáu qua laåi, àïí chaáu nhuán nhaãy trïn àêìu göëi, cuâng nhaãy vúái beá àïí taåo cho beá nhûäng caãm giaác khaác nhau. Boâ (7-9 thaáng): Khi con baån lêìn àêìu tiïn cöë gùæng boâ bùçng tay vaâ àêìu göëi, chaáu bùæt àêìu toâ moâ. Sûå toâ moâ seä khiïën chaáu thûã di chuyïín vïì phña trûúác bùçng caác phûúng thûác khaác nhau. Chaáu coá thïí tò loâng baân tay lïn mùåt saân (giöëng nhû àêíy vïì phña sau) vaâ tò caã chên lïn mùåt saân (xïëp laåi úã giûäa), giú möåt tay lïn (vaâ cuái mùåt xuöëng) hoùåc àaá möåt chên ra (röìi laåi cuái mùåt xuöëng). Haânh àöång boâ coá thïí àûúåc thûåc hiïån dûúái nhiïìu hònh thûác nhû di chuyïín bùçng chên vaâ tay, möng àûa lïn cao, tay vaâ buång chaåm saân hay boâ nhanh nheån bùçng tay vaâ àêìu göëi. Àûâng cöë gùæng thuác àêíy quaá trònh giûä thùng bùçng naây. Giaáo sû Jane Smith chuyïn àiïìu trõ cho treã em úã Myä noái: "Chùèng coá ñch gò khi baån cho chaáu duâng caác duång cuå thuác àêíy khaã nùng àûáng súám". Nhûäng àöì têåp ài thêåt sûå laâm trò hoaän sûå phaát triïín vò caái giaá lúán cuãa xe têåp ài (ngang höng beá) che hïët, khöng cho beá nhòn thêëy chuyïín àöång cuãa chên, khiïën chaáu khöng höìi ûáng àûúåc, trong khi chñnh nhên töë naây giuáp cho viïåc nhêån àõnh sûå phaát triïín vïì thïí chêët lêîn têm lyá. Cuãng cöë kyä nùng cho beá: Cho beá têåp boâ trïn nhûäng bïì mùåt khaác nhau nhûng an toaân nhû traãi nïåm úã trïn saân hay dùæt chaáu ra ngoaâi baäi coã. trúã vïì Àûáng thùèng (7-9 thaáng):
  58. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 57 Têåp cho chaáu àûáng thûúâng dïî hún nùçm. Khi phaãi cöë gùæng chöëng laåi lûåc huát cuãa traái àêët, cú thïí nhoã beá naây bùæt àêìu khúãi àöång bùçng caách nhêån biïët cú bùæp úã chên vaâ toaân thên cûáng caáp hún. Khi khöng àiïìu khiïín àuã têìm xa, chaáu seä haå thêëp ngûúâi hún bùçng caách ngöìi phõch xuöëng. Chaáu seä têåp ngöìi xöím xuöëng trong khi tay võn vaâo thaânh nöi hay laâ nhûäng àöì vêåt khaác. Trong khi àûáng, con baån seä caãm thêëy cùng thùèng, böìi höìi vaâ troång lûúång seä thay àöíi. Troång lûúång seä thay àöíi tûâ tûâ khi chaáu bûúác ngang hay khi ài daåo. Kyä nùng vêån àöång naây rêët quan troång, àùåc biïåt laâ khi treã võn vaâo àöì vêåt àïí ài chûá khöng nùæm tay böë meå, àiïìu naây cho pheáp chaáu àiïìu khiïín töët hún vaâ quyïët àõnh àöå daâi cuãa bûúác chên vaâ thúâi gian bûúác. Ài daåo cuäng giuáp phaát triïín caác phaãn ûáng thùng bùçng cuãa treã, khi ngoán chên baám vaâo saân vaâ sûã duång cú höng - sûå xoay ngûúâi hoaân haão cuöëi cuâng trûúác khi tûå ài möåt mònh. Cuãng cöë kyä nùng cuãa beá: Hûúáng dêîn beá ài vïì phña nhûäng àöì vêåt cûáng úã möåt àöå cao nhêët àõnh àïí beá coá thïí vúái túái. Beá phaãi àûáng thùèng lûng, khöng àûúåc cong trong khi àûáng hay ài. Nhûäng àöì chúi coá baánh xe maâ beá coá thïí cêìm hay àêíy ài xung quanh seä khuyïën khñch beá cûã àöång. trúã vïì Tûå ài àûúåc möåt mònh (9-18 thaáng): Khi con baån àiïìu khiïín àûúåc phêìn thên trïn, àaä biïët xoay thùæt lûng vaâ coá thïí thay àöíi chên, beá àaä sùén saâng kïët húåp caác kyä nùng vêån àöång cho möåt hoaåt àöång cuöëi cuâng: cêët bûúác chên àêìu tiïn maâ khöng cêìn sûå giuáp àúä. Chaáu seä coá möåt daáng àiïåu riïng cuãa möåt ngûúâi àaä biïët ài: chên múã röång vaâ bûúác nheå, buång àûa ra phña trûúác, tay àûa lïn cao. Kiïíu ài múái laå naây taåo nïìn taãng cho khaã nùng chöëng àúä. Duâng tay khöng chó giuáp beá giûä thùng bùçng maâ coân giuáp öín àõnh phêìn thên trïn, vò thïë beá coá thïí têåp trung vaâo phêìn thên dûúái. Búãi vò caác em beá chûa thï í àûáng thùng bùçng lêu trïn möåt chên, chuáng coá thïí àûa chên lïn röìi boã xuöëng thêåt nhanh vaâ coá thïí ài chêåp chûäng tûâng bûúác ngùæn. Têåp ài laâ möåt viïåc laâm têët yïëu nhûng chùèng coá gò bêët thûúâng khi treã àaánh mêët kyä nùng vêån àöång àêìu tiïn naây taåm thúâi. Caác nhaâ nghiïn cûáu thêëy rùçng coá thïí möåt àûáa treã múái têåp ài seä quay laåi têåp nhûäng àöång taác vïì tay mùåc duâ trûúác àoá chuáng àaä têåp cêìm nùæm. Àiïìu quan troång laâ do böå oác cêìn nhêån thûác laåi chñnh noá khi möåt kyä nùng múái
  59. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 58 àûúåc tiïëp thu sau möåt vaâi tuêìn. Khi caánh tay khöng cêìn phaãi àûa lïn cao trong luác ài nûäa thò treã em têåp ài seä chó àûa möåt tay. Cuãng cöë kyä nùng cuãa beá: cho beá têåp ài trong nhaâ úã nhûäng chöî an toaân àïí chaáu coá thïí ài àûúåc úã bêët cûá núi naâo. Ài chên àêët laâ töët nhêët khi úã trong nhaâ. Khi beá àaä vûäng vaâng trïn àöi chên cuãa mònh, haäy mang giêìy mïìm cho beá àïí beá têåp ài trïn sên coã, con baån khoá maâ chõu dûâng laåi khi beá duâng kyä nùng ài àûáng àïí chaåy, leo treâo, nhaãy nhoát, ài túái ài lui vaâ möåt ngaây naâo àoá chaáu coá thïí thûã "àêëu quyïìn Anh"!
  60. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 59 Sûå phaát triïín cuãa treã 12 thaáng tuöíi Bûúác àûúåc nhûäng bûúác chên àêìu tiïn laâ sûå kiïån quan troång àêìu tiïn cuãa treã trong giai àoaån naây. Àöi khi trong thaáng naây, con baån àaä tûå mònh bûúác nhûäng bûúác chên àêìu tiïn (nhûng nïëu chaáu chûa ài àûúåc, baån cuäng àûâng lo lùæng). Hêìu hïët treã em bûúác nhûäng bûúác daâi trïn àêìu ngoán chên vaâ hai muäi chên àûa vïì hai bïn. Cuäng vaâo thúâi gian naây, con baån bùæt àêìu tûå ùn bùçng muöîng mùåc duâ chaáu vêîn thûúâng àuát thûác ùn ra ngoaâi miïång. Troâ chúi múái: Giúâ àêy, troâ chúi cuãa con baån seä thay àöíi, bùæt àêìu tûâ viïåc nùæm vûäng caác kyä nùng vêån àöång (chaáu biïët duâng ngoán caái vaâ ngoán troã àïí cêìm nùæm möåt vêåt) àïën viïåc luyïån têåp caác cú bùæp. Möåt söë treã em úã tuöíi naây keáo daâi thúâi gian chuá yá khoaãng 2 àïën 5 phuát vaâo nhûäng hoaåt àöång im lùång: chùm chuá ngùæm nghña vaâ mên mï baân chên noá chùèng haån. Chaáu thñch àêíy, neám vaâ xö ngaä moåi thûá. Chaáu seä cho baån möåt moán àöì chúi röìi àoâi lêëy laåi, vaâ thñch chúi vúái nhûäng thûá coá thïí boã àöì vaâo röìi àöí ra nhû caái thuâng giêëy, höåp Chaáu cuäng thñch chúi vúái nhûäng chiïëc bònh vaâ xoong nöìi bùçng caách àùåt caái nhoã vaâo trong caái lúán hún, thñch laâm moåi ngûúâi giêåt mònh búãi tiïëng àöång lúán chuáng gêy ra khi àêåp caác àöì vêåt vaâo nhau Laâm cho giúâ ài nguã trúã nïn thoaãi maái hún: Khi treã nguã nhûäng giêëc ngùæn trong ngaây, baån seä coá chuát ñt thúâi gian àïí nghó ngúi vaâ chùm soác baãn thên. Nhûng khi con baån àûúåc gêìn 1 tuöíi, chaáu seä bùæt àêìu khöng chõu nguã trûa, vaâ sûå tûå do phaát triïín seä khiïën chaáu laâm röëi loaån giúâ giêëc nguã.
  61. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 60 Nïëu baån tùæm hay kïí chuyïån cho chaáu nghe trûúác khi ài nguã, àiïìu àoá seä giuáp öín àõnh giúâ giêëc nguã cuãa chaáu. Àoá cuäng laâ möåt yá kiïën hay trong viïåc kiïn trò thûåc hiïån möåt chuöîi haânh àöång naâo àoá cho àïën khi beá thiu thiu nguã: cho ùn, tùæm vaâ mùåc àöì nguã vaâo cho chaáu, chúi möåt troâ chúi naâo àoá, àoåc saách cho chaáu nghe, haát möåt baâi haát hay cho nghe möåt baãn nhaåc, sau àoá àùåt chaáu xuöëng giûúâng. Bêët cûá àiïìu gò baån laâm àïìu nïn xïëp vaâo kïë hoaåch àïìu àùån, àiïìu àoá seä taåo nhiïìu thúâi gian cho baån úã bïn con mònh nhiïìu hún. Baån coá thïí phên chia caác hoaåt àöång naây vúái chöìng mònh (baån tùæm cho con, anh êëy àoåc truyïån vaâ cûá nhû thïë) vaâo möîi buöíi töëi, hoùåc taåo cho ca ã hai möåt ñt thúâi gian nghó möîi tuêìn, cöë gùæng cùæt búát nhûäng àïm baån phaãi àaãm nhêån viïåc cho con nguã. Thêåt khoá rúâi chaáu ra: Con baån tûå nhiïn yïu vaâ nûúng tûåa vaâo baån. Vò thïë, chaáu rêët buöìn khi baån phaãi coá viïåc rúâi chaáu ra nhû phaãi ài chúå, ài vïå sinh, chaáu phaãi ài nguã Haäy àún giaãn hoáa viïåc baån ài khoãi, àûâng keáo daâi tònh traång naây quaá mûác cêìn thiïët búãi nhûäng lúâi taåm biïåt, mi gioá, "baái bai" Haäy nhanh lïn vaâ chó cêìn hön möåt caái laâ àuã. Con baån seä súám ngûâng khoác khi baån ra ngoaâi. Hoåc nhiïìu ngön ngûä hún: Thúâi àiïím naây, vöën tûâ cuãa treã coá thïí chó göìm möåt vaâi tûâ ngoaâi nhûäng tûâ quen thuöåc nhû "ma ma", "mùm mùm" vaâ "ba ba". Nhiïìu àûáa treã 1 tuöíi àaä bêåp beå noái àûúåc nhûäng cêu ngùæn, àêìy àuã gioång àiïåu maâ nghe nhû chuáng àang noái möåt thûá tiïëng nûúác ngoaâi. Luác naây con baån cuäng coá thïí àaáp laåi nhûäng cêu hoãi vaâ nhûäng yïu cêìu àún giaãn, àùåc biïåt nïëu baån cho chaáu möåt söë gúåi yá bùçng nhûäng àiïåu böå. Vñ duå hoãi chaáu "miïång con àêu?" vaâ chó vaâo miïång. Hoùåc thûã baão chaáu "àûa meå caái taách naâo" vaâ chó vaâo caái taách. Con baån cuäng coá thïí traã lúâi theo caách riïng cuãa chaáu, chó sûã duång cûã chó riïng, nhû laâ lùæc àêìu àï í noái "khöng". Haäy têån duång sûå tiïëp thu cuãa treã àïí bùæt àêìu daåy treã caách ûáng xûã vaâ laâm thïë naâo àïí giuáp àúä ngûúâi khaác. Haäy nhêën maånh tûâ "laâm ún" vaâ "caãm ún" khi baão chaáu laâm àiïìu gò vaâ laâm cho caác troâ chúi cuãa chaáu thïm thuá võ bùçng caách chuyïín hûúáng sang möåt troâ chúi múái. Duâ
  62. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 61 chaáu beá coá thïí khöng tiïëp thu ngay àûúåc nhûng bùæt àêìu tûâ luác naây cuäng khöng bao giúâ laâ súám. Àùåt tïn cho moåi thûá: Viïåc giuáp treã goåi àuáng tïn àöì vêåt vaâ tïn cuãa chaáu hay khöng laâ tuây thuöåc úã baån. Baån laâm caâng nhiïìu, vöën tûâ cuãa con baån caâng phong phuá hún. Khöng ngûâng noái chuyïån vúái chaáu vaâ daán nhaän vaâo àöì vêåt. Àïëm nhûäng bêåc cêìu thang khi con baån ài lïn vaâ chó vaâo tïn cuâng maâu sùæc cuãa traái cêy hay hoa quaã úã cûãa haâng thûåc phêím. Àoåc cho con baån nghe nhûäng cuöën saách coá tranh aãnh minh hoåa vaâ yïu cêìu chaáu chó hay goåi tïn nhûäng nhên vêåt quen thuöåc. Hoãi vïì suy nghô cuãa chaáu: thñch mang vúá maâu àoã hay maâu xanh, hoùåc chaáu thñch chúi vúái con gêëu hay buáp bï Chaáu coá thïí seä khöng traã lúâi nhûng cûá thûã laåi lêìn nûäa xem, baån seä ngaåc nhiïn vïì khaã nùng hoåc hoãi cuãa chaáu!
  63. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 62 Con töi coá phaát triïín bònh thûúâng khöng? Baån nïn nhúá rùçng, möîi treã em laâ möåt caá nhên riïng biïåt vaâ chaáu coá nhûäng sûå phaát triïín riïng vïì thïí chêët vúái töëc àöå tiïën triïín khaác nhau. Nhûäng kyä nùng naây àún giaãn chó laâ möåt hûúáng dêîn vïì nhûäng gò treã coá khaã nùng laâm àûúåc bêy giúâ hay sau àoá ñt lêu. Vaâ nïëu baån sinh non thò con baån cuäng coá thïí laâm àûúåc nhûäng àiïìu tûúng tûå nhû nhûäng àûáa treã cuâng tuöíi. Àûâng lo lùæng quaá! Giai àoaån phaát triïín tûâ 1 - 2 tuöíi Nûãa chùång àêìu trong nùm naây, hêìu hïët caác beá àaä biïët ài, nhiïìu treã bùæt àêìu troâ chuyïån. Khi beá àûúåc 2 tuöíi, hêìu hïët caác bêåc cha meå àïìu khöng nhêån ra rùçng beá àaä cao hún thay vò àêìy àùån hún. Àûâng ngaåc nhiïn khi töëc àöå phaát triïín nhanh trong nùm àêìu tiïn laåi taåm ngûng laåi. Con baån seä thay àöíi úã rêët nhiïìu phûúng diïån. Nïn chuåp hònh vaâ lûu aãnh cuãa chaáu laåi àïí nhúá xem trûúác àêy chaáu nhû thïë naâo. Con töi phaát triïín nhû thïë naâo? Suöët nùm thûá hai trong cuöåc àúâi, àûáa beá bùæt àêìu ài chêåp chûäng coá thïí nùång gêëp 3 lêìn so vúái khi múái sanh. Baån seä chuá yá àïën sûå thay àöíi daáng àiïåu bïì ngoaâi cuãa beá hún laâ sûå phaát triïín thêåt sûå. Thay vò buång troân, tay vaâ chên mïìm thñch húåp cho viïåc boâ bùçng caã tay chên, suöët nùm thûá hai naây, con baån gêìn nhû saåch seä, goån gaâng hún, trúã nïn cûáng caáp hún do hoaåt àöång nhiïìu hún vaâ bùæt àêìu ra daáng möåt àûáa treã chuêín bõ vaâo trûúâng hún laâ möåt em beá nhû trûúác àêy. Töi coá nïn lo lùæng quaá khöng?
  64. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 63 Cuäng giöëng caác em beá, nhûäng àûáa treã bùæt àêìu thay àöíi voác daáng cú thïí. Kñch thûúác bònh thûúâng cuäng tùng lïn khi treã lúán hún. Àiïìu naây tiïëp tuåc àaánh dêëu sûå phaát triïín cuãa beá. Baác sô nhi khoa seä giuáp baån trong nhûäng lêìn baån khaám àõnh kyâ cho beá. Nhòn möåt àûáa beá, baån thûúâng xem noá coá quaá gêìy hay coá söí sûäa khöng. Nïëu kñch thûúác cú thïí cuãa treã tùng lïn àïìu àùån trong suöët 2 nùm àêìu thò baån yïn têm laâ con baån àang phaát triïín bònh thûúâng. Nïëu con baån vui veã, nùng àöång vaâ thñch chuá yá àïën thïë giúái xung quanh, chaáu seä àoâi ùn àuã lûúång thûác ùn maâ cú thïí chaáu àoâi hoãi. Baån haäy cho chaáu ùn nhûäng thûác ùn giaâu chêët dinh dûúäng, laâm cho bûäa ùn vui veã, vaâ cho pheáp chaáu ùn nhûäng thûác ùn traáng miïång maâ chaáu thñch. Qua giai àoaån naây, treã em thûúâng lêëy àuã chêët dinh dûúäng chuáng cêìn, möåt àûáa beá nùång hún bònh thûúâng cuäng khöng nïn ùn theo chïë àöå haån chïë lûúång nùng lûúång maâ khöng coá möåt lúâi khuyïn àùåc biïåt vïì y tïë hay sûå giaám saát naâo. Tiïëp theo thò sao? Baån coá thoái quen so con mònh vúái nhûäng treã em khaác: cao bao nhiïu, têåp ài súám thïë naâo, biïët têåp àïëm ra sao. Mùåc duâ àiïìu àoá laâ quan troång, nhûng haäy nhúá con baån laâ con baån, duy nhêët, vaâ hûúáng dêîn chaáu biïët chêëp nhêån nhûäng gò cú thïí chaáu coá. Chiïìu cao vaâ cên nùång cuãa chaáu chó laâ taåm thúâi. Con baån seä coân phaát triïín túái kñch thûúác maâ gien cuãa chaáu quy àõnh. Baån cêìn giuáp chaáu nhêån thûác àûúåc àiïìu àoá.
  65. CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ 64 Phaát triïín têm thêìn vêån àöång chung Haäy so saánh àïí biïët con baån coá phaát triïín töët khöng. Sú sinh: Beá nguã nhiïìu 20/24 giúâ. 2 thaáng: Móm cûúâi. - Ngoác àêìu lïn möåt chuát khi àùåt treã nùçm sùæp. 3 thaáng: - Cûúâi ra tiïëng. - Khi àùåt treã nùçm sêëp, noá giûä àûúåc àêìu vaâ vai thùèng. 6 thaáng: - Phên biïåt àûúåc ngûúâi laå, nhêån ra meå. - Khi àùåt treã nùçm sêëp, treã biïët xoay troân, trûúân vaâ lêåt. - Coá thïí ngöìi dûåa vaâo meå hay vaâo göëi, vaách tûúâng 9 thaáng: - Biïët phaát êm ba, maá, baâ vaâ biïët chaâo. - Ngöìi vûäng. - Lêîy trûúân gioãi, boâ nhanh. - Coá thïí võn vaâo baân ghïë vaâ tûå àûáng dêåy, lêìn ài. 12 thaáng: