Giáo trình Lịch sử Việt Nam (Phần 1)

Nội dung text: Giáo trình Lịch sử Việt Nam (Phần 1)

1. Li nĩi đ u Dân t c ta cĩ m t “pho l ch s b ng vàng” mà th k 20 là nh ng trang s chĩi l i b c nh t c a pho s y. Nu đ ng ý r ng th k 20 là th k “gi i th c” (Déconization) thì cu c Cách m ng tháng Tám, cu c kháng chi n chng Pháp và cu c kháng chi n ch ng M c u n ưc c a dân t c ta đã gĩp vào l ch s nhân lo i nh ư m t trong nh ng quá trình l ch s tiêu bi u nh t cho chân lý c a th i d i: th i đi “gi i th c”, th i đ i c a s k t h p cách m ng vơ s n v i v n đ gi i phĩng dân t c! ð hi u rõ đưc vì sao m t dân t c “ đ t khơng r ng, ng ưi khơng đơng” nh ư dân t c ta, l i cĩ th làm đưc k ỳ tích, nh ng th ng l i cĩ ý ngh ĩa qu c t nh ư th , chúng ta khơng th khơng xem xét đ n s g p g - hi nh p l ch s gi a tinh hoa v ăn c a văn hĩa ph ươ ng Tây và ph ươ ng ðơng, trong đĩ cĩ n n v ăn hĩa đ c đáo c a dân t c ta; mà th hi n rõ nh t c a cu c g p g y chính là s k t h p gi a ch ngh ĩa Mác Lê – nin v i kinh nghi m và truy n th ng đánh gi c gi n ưc m y nghìn n ăm c a dân t c. ðưng l i chi n tranh nhân dân Vi t Nam, ph ươ ng pháp b o l c cách m ng tng h p (“hai chân ba m ũi, ba vùng, ba th quân, ba quy mơ, ba m t tr n, hai hình thái ”) là nh ng s n ph m c a “ch t xám Vi t Nam” cĩ c i ngu n sâu xa t dân gian Vi t Nam mà ðng ta là ng ưi tng k t b ng ph ươ ng pháp lu n ch ngh ĩa Mác Lê – nin. Chính b ng “b u b i” y, “ch t xám” y, chúng ta đã đ s c và đã th ng bi t bao nhiêu nhà chính tr , nhà quân s tài ba c a Pháp và c a M . Tài trí c a các giáo s ư l ng danh trong “top ten” c a M , c a hai ð ng Dân ch và C ng Hịa c a M , c a 5 đ i t ng th ng đã cĩ d p c sát v i trí tu Vi t Nam, mà ph n l n là xu t phát t làng quê, k t h p v i ch ngh ĩa Mác - Lênin! Nh ư th , đ ng sau nh ng trang s Vi t Nam th i hi n đ i, nh t là th i k ỳ 1945 – 1975, cịn cĩ nh ng “ n s X” đang c n đưc gi i! Lch s Vi t Nam 1945 – 1975 là cu n sách tham kh o dành cho sinh viên h c giáo trình L ch s Vi t Nam hi n đ i. Nĩ ch y u cung c p nh ng s ki n và nh n đ nh c ơ b n, cĩ tính g i ý cho sinh viên “mang câu h i l n trong d u mà đi tìm chân lý l ch s ”. Mong sao các b n sinh viên s đ c thêm nhi u tài li u tham kh o khác đưc gi i thi u trong ch ươ ng trình h c. Sách đưc T b mơn L ch s Vi t Nam, Khoa S Tr ưng ð i h c Khoa h c xã h i và Nhân v ăn th c hi n theo s phân cơng c th nh ư sau: PGS. H S Khốch – Ch biên, vi t ph n th nh t, PTS. Hà Minh H ng – vi t ph n th hai, PTS. Võ V ăn Sen – vi t ph n th ba. Các tác gi khơng coi đây là m t cơng trình l ch s đã hồn h o. R t mong ng ưi h c, ng ưi đ c gĩp ý ki n phê bình.
2. Nhân l n xu t b n này, chúng tơi xin chân thành c m ơn Khoa S , Ban xu t b n Tr ưng ð i h c Khoa h c xã h i và Nhân v ăn, các đng nghi p và các b n sinh viên đã nhi t tình giúp cho t p giáo trình đưc tái phát hành. Tp. H Chí Minh , tháng M ưi Hai, 1997 CÁC TÁC GI
3. Ph n th nh t NƯC VI T NAM DÂN CH CƠNG HỊA. CU C KHÁNG CHI N CH NG TH C DÂN PHÁP TR L I XÂM L ƯC VI T NAM (1945 – 1954) I.N ƯC VI T NAM DÂN CH C NG HỊA N ĂM ðU TIÊN SAU CÁCH M NG THÁNG TÁM 1. Tình hình n ưc Vi t Nam dân ch c ng hịa lúc m i ra đ i Nưc Vi t Nam dân ch c ng hịa tr tu i ra đ i trong m t tình th vơ cùng ph c t p. Chi n tranh th gi i l n th II k t thúc m t m t đem l i cho Vi t Nam nh ng thu n l i m i, m t khác c ũng đen l i cho Vi t Nam nh ng khĩ kh ăn m i. Th ng l i c a Liên Xơ và c a các l c l ưng cách m ng, ti n b trong chi n tranh đã làm lay chuy n t n g c h th ng thu c đ a c a ch ngh ĩa đ qu c. Ch ngh ĩa xã h i đã v ưt ra kh i ph m vi m t n ưc, tr thành m t h th ng th gi i và đang là nhân t quy t đ nh c a s phát tri n xã h i lồi ng ưi. Phong trào gi i phĩng dân t c châu Á, châu Phi, châu M Latin phát tri n sơi n i ch ưa t ng th y. Chính quy n nhân dân và ti n b đưc thành l p nh ng n ưc châu Á nh ư Vi t Nam, Lào, Trung Qu c, Mã Lai, Mi n ðin, In-đơ-nê-xi-a Phong trào đu tranh cho dân t c, dân ch , cho s ti n b xã h i c ũng đang tr i d y nhi u n ưc châu Á, châu Phi, châu M La tinh. các n ưc t ư b n ch ngh ĩa phong trào đu tranh cho hịa bình, đu tranh địi t do dân ch c i thi n đ i s ng c a giai c p cơng nhân và nhân dân lao đng ti p t c dâng lên ngày càng m nh. Hàng ng ũ c a ch ngh ĩa đ qu c đã b suy y u nghiêm tr ng và khơng cịn gi đưc đ a v ưu th nh ư tr ưc cu c đ i chi n th gi i. Cu c v t l n giành gi t quy n l i, h t c ng và chèn ép l n nhau trong n i b ch ngh ĩa đ qu c đ ng đ u là mình đã dùng m i th đon x o quy t và tr ng tr n đ c u vãn s suy s p c a chúng nh m ch ng l i các l c l ưng cách m ng th gi i, nh t là cao trào gi i phĩng dân t c đang dân lên m nh m . ðĩ là đc đim n i b t c a tình hình qu c t sau chi n tranh. S thay đi v so sánh l c l ưng y đã đư a l i cho phong trào cách m ng th gi i, nh t là phong trào cách m ng các n ưc thu c đ a và ph thu c vào nh ng thu n l i c ăn b n. Nĩ c v ũ tinh th n đ u tranh ch ng ch ngh ĩa đ qu c c a nhân dân các n ưc thu c đ a, nĩ kìm chân và làm y u l c l ưng c a ch ngh ĩa đ qu c nhi u đ a bàn. Song bên c nh m t thu n l i c ũng cĩ m t khơng thu n l i. Sau chi n tranh, b n đ qu c ra s c ch ng phá phong trào cách m ng, tìm m i cách chi m l i các thuc đ a đã m t, và tranh giành thu c đ a l n nhau. Vi t Nam tr thành đi t ưng đàn áp và giành gi t c a các đ qu c Anh, Pháp, M và
4. bn tay sai c a chúng. Và cĩ th nĩi khi y Vi t Nam n m gi a vịng vây ca ch ngh ĩa đ qu c. Trong n ưc, sau khi chính quyn cách m ng ra đ i ch ưa đy m t tháng thì các quân đi c a Anh và T ưng Gi i Th ch l i d ng danh ngh ĩa ð ng minh vào ðơng D ươ ng gi i giáp quân đ i Nh t đ th c hi n âm m ưu xâm lưc c a h . mi n B c Vi t Nam, 20 v n quân c a T ưng Gi i Th ch chi m đĩng hu h t các thành ph , th xã, th tr n. Chúng giúp cho Vi t Nam Qu c dân đng, Vi t Nam cách m nh đ ng chí h i l p ra các t ch c ph n đ ng nhi u th tr n, th xã. Âm m ưu c ơ b n c a T ưng là l t đ chính quy n nhân dân, l p ra chính quy n ph n cách m ng làm tay sai cho chúng, th c hi n ý đ c a M bi n ðơng D ươ ng thành khu v c cĩ ch đ , “ y tr qu c t ”, th c ra là m t lo i thu c đ a ki u m i c a M . D a vào quân đi c a Tưng, b n tay sai ra s c ch ng phá chính quy n cách m ng, chúng gây ra các v c ưp t ng ti n, c t làm m t n đ nh tình hình chính tr xã h i, t đĩ làm suy y u nhá n ưc c a nhân dân. mi n Nam Vi t Nam, quân đ i c a đ qu c Anh c ũng d ưi danh ngh ĩa đ ng minh vào gi i giáp quân đ i Nh t, h đã tr c ti p trang b và giúp đ cho th c dân Pháp. Quay l i xâm l ưc ðơng D ươ ng, nh m ng ăn ch n phong trào đu tranh cho đ c l p dân t c và dân ch c a th c dân Pháp đã cĩ ngay t trong chi n tranh th gi i l n th hai. Khi chi n tranh th gi i k t thúc, th c dân Pháp ráo ri t chu n b k ho ch tái chi m ðơng D ươ ng. ðưc s chê ch và giúp đ c a quân đ i Anh, th c dân Pháp b t đ u th c hi n k ho ch xâm chi m Nam B và mi n Nam Trung B , dùng mi n Nam làm bàn đp xâm l ưc tồn b n ưc ta m t l n n a. Bè l ũ ph n đ ng thân pháp, Nh t tr ưc đây nh ư b n Tơ-rt-kít, ði Vi t, Qu c dân đ ng ng c đ u d y làm tay sai cho đ qu c Pháp. Âm m ưu và hành đng xâm l ưc c a ch ngh ĩa đ qu c đã đt dân t c Vi t Nam tr ưc m t nguy c ơ r t l n: chính quy n nhân dân cĩ th b tiêu di t nu nh ư khơng cĩ s c m nh c a tồn dân xi t ch t hàng ng ũ d ưi s lãnh đo c a ð ng, c a nhà n ưc ta và c a H Ch t ch quy t đánh b i âm m ưu đen t i c a chúng. Mi đe d a c a chính quy n nhân dân cịn xu t phát t m t phía khác. Chính quy n cách m ng v a m i thành l p, ch ưa đưc c ng c . Lc l ưng vũ trang c a ta ịn non y u, t ch c, trang b và kinh nghi m chi n đ u c a ta cịn ít. N n kinh t , tài chính c a ta sau chi n tranh lâm vào ki t qu , x ơ xác. Nn l t l n x y ra 9 t nh thu c mi n B c ngay sau khi nhân dân ta v a giành đưc chính quy n. H t l t l n là n n h n hán kéo dài làm cho 50% ru ng đ t khơng th cày c y đưc. N n đĩi đ u n ăm 1945 v a c ưp đi sinh mng c a h ơn hai tri u đ ng bào ta, nay l i đang đe d a r t nghiêm tr ng. Nn kinh t n ưc ta v n là nơng nghi p l c h u l i b chi n tranh tàn phá
5. nâng n đang trong tình tr ng đình đn. Nhi u xí nghi p cịn n m trong tay bn t ư b n th c dân Pháp, ch ưa ph c h i đưc s n xu t; hàng v n cơng nhân b th t nghi p. ð i s ng nhân dân vơ cùng thi u th n. Tài chính ti n t b thi u h t n ng, kho b c c a Trung ươ ng ch cịn h ơn 1,2 tri u đ ng ðơng Dươ ng trong đĩ 58 v n là b c rách; đ ng b c ðơng D ươ ng b m t giá vì l m phát. Nh ng khĩ kh ăn tr m tr ng v tài chính, ti n t cịn d ngân hàng ðơng Dươ ng v n n m trong tay b n t ư b n tài chính Pháp. Chúng d a vào đây đ gây s c ép v i ta nh ư đình ch ng ti n cho ngân kh nhà n ưc ta. Chúng tuyên b h y b gi y b c 500 đ ng (th c ch t là c ưp khơng tài s n c a ta mt cách tr ng tr n) trong khi ta ch ưa cĩ gi y b c c a riêng mình. Nh ng khĩ kh ăn đĩ cịn do phía quân đi T ưng tung đ ng ti n “quan kim” và “qu c t ) m t giá l ưu hành trên th tr ưng Vi t Nam. Cĩ th nĩi ch ưa bao gi dân t c ta đ ng tr ưc nhi u khĩ kh ăn ph c t p nh ư v y. V n m nh T qu c nh ư ngàn cân treo s i tĩc. L ch s đ t ra cho ðng, chính ph và nhân dân ta nh ng nhi m v n ng n cĩ ý ngh ĩa quy t đnh đ n t ươ ng lai, địi h i khơng nh ng ph i cĩ lịng quy t tâm và qu c m mà cịn ph i cĩ đ trí sáng su t, bình t ĩnh đ v ưt qua m i thác gh nh nguy hi m, m i sĩng to giĩ c , đưc con thuy n cách m ng Vi t Nam v ưt qua mi hi m nghèo ti n lên phía tr ưc, gi v ng và b o v cho k ỳ đưc chính quy n cách m ng, đ c l p c a t qu c. Trên c ơ s ý chí cách m ng và yêu n ưc c a nhân dân, đ i v i kh i đ i đồn k t dân t c trong m t tr n dân t c th ng nht, ð ng ta, đ ng đ u là H Ch t ch đã n m v ng tay lái đưa con thuy n cách m ng Vi t Nam v ưt qua hi m nghèo, ti n lên phía tr ưc, lãnh đo nhân dân ch ng thù trong gi c ngồi, kh c ph c m i nguy nan, gi c ng và b o v chính quy n cách m ng trong điu ki n c c k ỳ n ng n đĩ. 2. Kháng chi n Nam B và nam ph n Trung B Cách m ng tháng Tám thành cơng ch ưa đy m thángthì th c dân Pháp đã n súng gây h n Nam B ngày 23/9/1945. V i l c l ưng g m 6.000 lính Pháp, d a vào s giúp đ c a h ơn m t v n quân Anh và b n v n quân Nh t, th c dân Pháp m ưu toan đánh chi m Nam B trong vịng b n tu n đ t đĩ làm bàn đp đánh chi m tồn b ưc Vi t Nam, Lào, Campuchia. Tr ưc tình hình đĩ, sáng ngày 23/9/1945, X y và Y ban nhân dân Nam B đ h p t i đưng Cây Mai, Ch L n (nay là s 627-629 Nguy n Trãi, qu n 5). D H i ngh cịn cĩ đng chí Hồng Qu c Vi t thay m t Trung ươ ng ðng và t ng b Vi t Minh. H i ngh quy t đ nh phát đ ng nhân dân Nam B đ ng d y kháng chi n. Quy t đ nh c a H i ngh Cây Mai đã đưc Trung ươ ng ðng, chính ph và H Ch t ch tán thành và quy t tâm lãnh đo, t ch c l c l ưng c nưc chi vi n v m i m t cho cu c kháng chi n Nam B . Kh ng đ nh quy t tâm đĩ, H Ch t ch đã nêu rõ: “b n th c dân Pháp ph i bi t r ng dân
6. Vi t Nam khơng mu n đ máu, dân Vi t Nam yêu chu ng hịa bình, nh ưng nu c n ph i hi sinh m y tri u chi n s ĩ, n u c n ph i kháng chi n bao nhiêu năm đ gi gìn đc l p c a Vi t Nam đ cho con cháu Vi t Nam kh i ki p nơ l thì th nào chúng ta c ũng v n kiên quy t hy sinh. Vì dân Vi t Nam tin ch c r ng th nào cu c kháng chi n này c ũng s thành cơng” 1. Gi v ng l i th đ c l p, nhân dân Sài Gịn – Ch L n, nhân dân Nam B đã nh t t đ ng lên chi n đ u b o v T qu c. Cu c chi n đ u c a nhân dân Nam B trong nh ng ngày đu khĩi l a m c dù đi ng ũ ch ưa đưc t ch c ch t ch , v ũ khí thơ s ơ và r t nhi u thi u th n nh ưng đã di n ra h t s c oanh li t. Ph i h p ch t ch v i các l c l ưng v ũ trang đánh đ ch trên các đng ph , ngay chi u ngày 23/9/1945, nhân dân Sài Gịn đã tri t đ t ng bãi cơng bãi th , tri t đ t n c ư ra kh i thành ph , kiên quy t khơng h p tác v i gi c Pháp. Các cơng s , xí nghi p, hãng buơn đu đĩng c a, ch khơng ng ưi h p, xa ng ng ch y. Cơng nhân nhà máy đng lo t ngh vi c. Nhà đèn b phá, m i th v t d ng nh ư gi ưng t , bàn gh , qu y hàng, xe bị, xe kéo, xe th m đ u đưc kéo ra đưng. Các c ơ s kinh t kho tàng đã b phá, mt s c u đưng b đánh s p và phá ho i. C thành ph ng n ngang v t ch ưng ng i c n b ưc ti n quân đ ch. Kt h p đánh đ ch vịng ngồi và đánh đch trong thành ph , cho t i ngày 30/9, sau m t tu n l kh i h n, quân Pháp ch ưa thốt ra đưc ngồi khu vc c ư trú và r t kh n đ n, m c dù chúng cĩ ch d a c a quân Anh và quân Nh t đ chi m đưc m t s cơng s n i thành. Nhi u l n chúng d a vào quân Anh, quân Nh t đ phá vịng vây Sài Gịn nh ưng đu b th t b i. ð i vi k thù, Sài Gịn tr thành m t thành ph ch t, m t thành ph khơng đin nưc, thi u l ươ ng th c, khơng cĩ ho t đ ng s n xu t. ðiu đĩ gây cho chúng mt n i kinh hồng lo s . ð g th khĩ kh ăn và đ ch viên binh, Pháp đã nh G ơ-ra-xi (Gracey) làm trung gian xin điu ch nh v i ta, c ũng c n t rõ thái đ thi n chí và l p tr ưng chính ngh ĩa c a mình, m t khác ta c ũng c n cĩ th i gian đ đư a nhân dân t n c ư kh i thành ph , tranh th c ng c l c l ưng, chu n b cho lâu dài, ta đã ch p nhân ng ng b n m t tu n l đ điu đình. Trong th i gian đình chi n, đ gây áp l c đ i v i Pháp. y ban kháng chi n Nam B ra lnh tri t đ thi hành t ng đình cơng và b t h p tác v i gi c trong tồn x . Cu c đình chi n khơng đi đn k t qu do âm m ưu ngoan c c a Pháp c t đ ch vi n binh, chu n b l c l ưng phá vịng vây Sài Gịn – Ch L n. Cu c ci n đ u c a nhân dân Sài Gịn-Ch L n l i di n ra ác li t h ơn. ðúng nh ư d đốn c a ta, ngày 3/10, m t ti u đồn thu c trung đồn thu c đ a s 5 (5 RIC) c a Pháp đ n Sài Gịn. Ngày 5/10, t ưng L ơ-cơ-lec (Lecelerc) đn Sài Gịn nh ưng v i các đơn v b binh và s ư đồn xe b c thép mi t Pháp t ăng vi n. C ũng trong th i gian này, nh ng đơn v cu i cùng 1 H Chí Minh tuy n t p, ST, H. 1960 tr226
7. ca s ư đồn 20 quân đi Hồng gia Anh đn Sài Gịn. D a vào s so sánh lc l ưng cĩ l i đĩ, l i đưc s h tr c a quân Anh, quân Nh t, L ơ-cơ-lac quy t đ nh phá vịng vây Sài Gịn. T ngày 10/10 quân Anh m ưn ti ng quân đ ng minh đi gi i giáp quân đi Nh t các t nh mi n ðơng Nam B , d n đưng cho Pháp m r ng chi m đĩng các t nh ph c n Sài Gịn. Cu i tháng 10/1945 th c dân Pháp đưc t ăng vi n thêm trung đồn b binh Ma-rc, m t ti u đồn k binh và m t đ i th y binh. ð n cu i tháng 11/1945, chúng đã chi m các th xã, các đưng giao thơng chi n l ưc, vùng cao su các t nh mi n ðơng, mi n Trung và m t ph n mi n Tây Nam B . T tháng 12/1945 tr đi đ ch đánh phá m nh, m r ng vùng chi m đĩng nơng thơn, càn quét ác li t. Nh ư v y trong vịng 3 tháng, v i quân s đưc t ăng vi n và v i ưu th v h a l c, trang b , l i đưc quân Anh h tr , quân Pháp đã chi m đĩng h u h t các thành ph , th xã, các đưng giao thơng chi n lưc Nam B . Cùng v i vi c đánh phá các t nh Nam B , quân Pháp c ũng m r ng chi n tranh ra các t nh Nam Trung B và Tây nguyên. Ngày 19/10/1945 m t ti u đồn quân Pháp d ưi s che ch c a quân đ i Anh và quân đi Nh t đ b lên Nha Trang d n đưng đ chi m đĩng các t nh mi n Nam Trung B . Nh ưng đây b ta bao vây và ph n cơng m nh, nên th c dân Pháp bu c ph i dùng l c l ưng t mi n ðơng Nam B theo đưng 14 hành quân chi m vùng ba biên gi i (Vi t Nam, Lào, Campuchia) đ t đĩ chi m đánh các t nh Nam Trung B và Tây nguyên. ðn đ u tháng 2/1946 nhi u t nh l và đưng giao thơng quan tr ng Tây Nguyên và Nam Trung B đã b đ ch chi m. Cu c ti n cơng t c a đ ch ra các t nh Nam B , Nam Trung B , Tây Nguyên là mt th thách l n đ i v i quân dân ta mi n Nam. Quân dân ta mi n Nam đã chi n đ u r t ngoan c ưng và quy t li t trên các m t tr n. Nh ưng do ch ưa cĩ th i gian chu n b , l c l ưng v ũ trang tp trung mi n Nam B l i r i r c và ph c t p nên cu c kháng chi n t i đây lúc đu g p nhi u khĩ kh ăn lúng túng. L i d ng ch y u c a ta, th c dân Pháp đã phá đưc vịng vây, m r ng cùng chi m đĩng. Gi a lúc đĩ, ngày 25/10/1945 H i ngh tồn x ðng b Nam B h p t i Thiên H (Cái Bè, M Tho). Ngồi đi bi u các ð ng b t nh và thành ph Nam B , v d Hi ngh cĩ đ ng chí Hồng Qu c Vi t, đ i di n Ban th ưng v Trung ươ ng ðng và các đng chí Lê Du n, Tơn ð c Th ng. H i ngh đã quy t đ nh nh ng vn đ quan tr ng đ đ y m nh cu c kháng chi n Nam B , nh ư tăng c ưng s lãnh đo c a ð ng đ i v i l c l ưng v ũ trang, c ng c các đơ n v đã cĩ và xây d ng các đơn v m i, t ch c l i các quân khu, khơi ph c chính quy n cách m ng nh ng n ơi đã tan rã, chu n b thành l p y ban kháng chi n mi n Nam, phát tri n cơng tác các đơ th H i ngh đã c đ ng chí Tơn ð c Th ng ph trách y ban kháng chi n và ch đ o các
8. lc l ưng v ũ trang Nam B . H i ngh Thiên H cĩ ý ngh ĩa quy t đ nh l n đi v i cu c kháng chin Nam B . Ngồi nhi m v chung cho c n ưc, Trung ươ ng ðng, Chính ph và H Ch t ch c ũng đã k p đ ra nh ng ch tr ươ ng đ lãnh đo cu c kháng chi n mi n Nam. Ch th “kháng chi n ki n qu c” ngày 25/11/1945 đã nêu rõ “ph i đ ng viên l c l ưng tồn dân kiên trì kháng chi n, t ch c và lãnh đo cu c kháng chi n lâu dài”. Ban th ưng v Trung ươ ng ðng đã đ ra nhi m v c th c a quân và dân ta mi n Nam là: “c t đ t liên l c gi a thành ph đã l t vào tay đch, phong t a nh ng thành ph y v kinh t , bao vây v chính tr , nhi u lo n v quân s Ph i áp d ng chi n tranh du kích tri t đ và c đ ng nhân dân thi hành b t h p tác các thành ph quân đ ch làm ch và thi hành “nhà khơng đng v ng” n u quân đ ch tr n v quê. ðiu ct t là ph i gi a v ng liên l c gi a các chi n khu đ th ng nh t ch huy” 2. Nh ng v ăn ki n k trên đã c v ũ và h ưng d n đ duy trì, đy m nh cu c kháng chi n c a nhân dân mi n Nam. Cu c kháng chi n c a nhân dân mi n Nam đưc chính ph Trung ươ ng tr c ti p ch đ o và đưc c n ưc chi vi n v m i m t. V i tình c m “máu ch y ru t m m” v i ý th c b o v đ c l p t do c a T qu c, nhân dân mi n Bc nh t là thanh niên đã h ăng hái gia nh p quân đ i, lên đưng Nam ti n. Ch m t th i gian ng n sau khi ti ng súng bùng n mi n Nam, m t s đơn v đ u tiên c a quân gi i phĩng mi n B c đã nhanh chĩng vào đn ti n tuy n mi n Nam. Các đơn v Nam ti n t th đơ Hà N i, c ăn c đ a Vi t Bc, các t nh đ ng b ng B c B và mi n B c Trung B đã t p n p lên đưng vào Nam đánh gi c c u n ưc. H đã sát cánh cùng quân và dân mi n Nam chi n đ u anh d ũng trên các m t tr n ðơng B c Sài Gịn, Nha Trang S đĩng gĩp s c ng ưi s c c a và m i s chi vi n khác c a nhân dân mi n B c, s sát cánh chi n đ u v i đ ng bào mi n Nam c a các đồn quân Nam ti n là hình nh vơ cùng đp đ c a m i tình ru t th t B c Nam khơng gì chia c t đưc c a nhân dân c n ưc ta. T cu i tháng 10/1945, khi đ ch đánh r ng ra các t nh Nam B , Nam Trung B , Tây Nguyên thì cu c chi n đ u c a nhân dân ta trên các m t tr n tr nên gay go ác li t. Nhân dân đã tích c c th c hi n làm “v ưn khơng nhà tr ng”, phá ho i ng ăn ch n các m ũi ti n quân c a đ ch. các đơ th , các đ n đin cao su đã n i lên các cu c đ u tranh chính tr , t ng bãi cơng, khơng h p tác v i gi c. m t tr n Nam Trung B và Tây Nguyên cu c chi n đ u c a quân dân ta nh m ng ăn ch n các cu c ti n cơng c a đ ch c ũng di n ra vơ cùng ác li t và anh d ũng. T i Nha Trang, l c l ưng v ũ trang đ a ph ươ ng và các chi đi Nam ti n đã tiêu hao, bao vây giam chân quân đch trong thành ph h ơn 3 tháng li n. T i Tây Nguyên các đi dân quân c m t c a đ ng bào dân t c cùng các đơ n v v ũ trang đ a ph ươ ng và các chi đi Nam ti n đã anh 2 Văn ki n ð ng t 25/12/1945 đ n 31/12/1947, ST, H. 1969, tr 17-18
9. dũng ch n đ ch nhi u n ơi, b o tồn đưc l c l ưng kháng chi n trong điu ki n l c l ưng so sánh r t chênh l ch v phía đch Tr i qua 5 tháng kháng chi n (tháng 9/1945-2/1946) là s th thách đ y gian kh đ i v i quân dân mi n Nam, đ i v i c dân t c ta và c ch đ m i. Cu c chi n đ u anh d ũng đĩ đã ng ăn ch n t ng b ưc ti n cơng c a đ ch, phát tri n chi n tranh du kích, gi v ng và m r ng l c l ưng, tích l ũy đưc kinh nhi m chi n đ u, gĩp ph n b o v và c ng c chính quy n cách m ng, to điu ki n cho c n ưc chu n b l c l ưng v m i m t cho cu c kháng chi n tồn qu c v sau. 3. Kh c ph c h u qu chi n tranh, b ưc đ u xây dng đ t n ưc v các m t chính tr , quân s , kinh t , xã h i, v ăn hĩa giáo d c và ngo i giao a/ Gi v ng, c ng c chính quy n dân ch nhân dân, xây d ng n n mĩng c a ch đ m i Ngay sau khi giành đưc chính quy n, chính ph đã ban hành nhi u sc l nh và ngh đ nh đ b o v và c ng c chính quy n, coi đây là nhi m v ht s c c p bách, s ng cịn c a nhân dân ta lúc này. Chính quy n là cơng c sc bén đ gi v ng tr t t an ninh, đ m b o quy n t do dân ch cho nhân dân. ðiu quan tr ng và c p bách h ơn c là ph i tranh th th i gian đ t ch c t ng tuy n c , b u c Qu c h i và thành l p Chính ph chính th c.Thơng qua t ng tuy n c mà th c hi n quy n dân ch cao nh t c a qu n chúng, đ h p tác hĩa b máy nhà n ưc v m t nguyên t c và đ l p ra mt hi n pháp đ t nn t ng cho ch đ xã h i m i. Vì v y, ch m t ngày sau khi nhà n ưc cách m ng ra đ i, trong phiên hp đ u tiên c a chính ph lâm th i, ngày 3/ 9/3945, H Ch t ch đã đ ngh ph i t ch c t ng tuy n c càng s m càng t t, v i ch đ ph thơng đ u phi u. Trên c ơ s đĩ ngày 8/9/1945 Ch t ch chính ph lâm th i n ưc Vi t Nam Dân Ch C ng Hịa đã ra s c l nh s 14 v cu c t ng tuy n c đ b u qu c h i. B n s c l n đã kh ng đ nh yêu c u b c thi t c a t ng tuy n c và chúng ta đã cĩ đ c ơ s pháp lý, cĩ đ nh ng điu ki n khách quan và ch quan đ ti n hành cu c t ng tuy n c đĩ. S c l nh quy đ nh: “Trong m t th i hn 2 tháng k t ngày ký s c l nh này s m cu c t ng tuy n c đ b u Qu c dân đ i h i” ( ðiu 1); “T t c cơng dân Vi t Nam, c trai và gái t 18 tu i tr lên đu cĩ quy n tuy n c và ng c , tr nh ng ng ưi đã b t ưc mt quy n cơng dân và nh ng ng ưi trí ĩc khơng bình th ưng” ( ðiu 2); “s đi bi u c a qu c dân ð i h i n đ nh là 330 ng ưi” ( ðiu 3); “M t y ban đ d th o th l cu c t ng tuy n c s đưc thành l p” ( ðiu 5) 3. B n s c lnh cịn quy đnh m t s v n đ liên quan đn vi c d th o Hi n pháp trình qu c h i và trách nhi m thi hành. 3 Cơng báo n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa, s 1, 29/9/1945
10. Bng ý chí s t đá c a m t dân t c quy t tâm b o v n n đ c l p v a giành đưc, tồn th nhân dân Vi t Nam t Nam chí B c, t mi n xuơi đ n mi n ng ưc, khơng phân bi t trai gái tr già, đã giành cho ngày l ch s tr ng đi-ngày 6/1/1946: tồn dân sơi n i đi b phi u. Ti Hà N i, b t ch p s phá ho i điên cu ng c a k thù, nhân dân Th đơ t p tung cao đ cho t ng tuy n c, g n 92% c tri c n i thành và ngo i thành đã đi b phi u, ng ưi đ t phi u cao nh t là Ch t ch H Chí Minh v i 94,8%. ðc bi t Nam B , Nam Trung B và Tây Nguyên, d ưi bom đ n ca gi c Pháp, đơng đ o nhân dân v n đi b phi u.T i Nam B cĩ 42 cán b chi n s ĩ đã hy sinh trong khi làm nhi m v t ng tuy n c , b t ch p s ng ăn ch n c a k thù, nhi u t nh Nam B đã cĩ s c tri đi b u r t cao nh ư Sa ðéc 93,54%, B c Liêu 90,77%v.v Trên ph m vi c n ưc cĩ 89% c tri đi b phi u. C n ưc b u đưc 333 đi bi u vào qu c h i đ u tiên c a n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa. Th ng li c a cu c t ng tuy n c đã kh ng đ nh s ng h tuy t đ i c a nhân dân c n ưc đ i v i Vi t Minh, v i H Ch t ch, nâng cao đ a v c a Chính ph mi do qu c h i c ra đ i v i trong n ưc và trên tr ưng qu c t . Chính ph nưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa cĩ đ danh ngh ĩa đ i di n cho tồn dân đ gi i quy t các nhi m v đ i n i và đi ngo i, t ch c và lãnh đo tồn dân th c hi n nhi m v kháng chi n ki n qu c. Ngày 2/3/1946 qu c h i khĩa I n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa h p phiên đu tiên và đã thơng qua danh sách chính ph liên hi p chính th c do H Ch t ch thành l p. Ngày 4/3/1946 chính ph h p phiên đu tiên quy t đnh chính sách m i m t c a nhà n ưc ta. Sau cu c b u c Qu c h i, t i các đa ph ươ ng thu c Trung B và B c B, nhân dân đã b u ra H i đ ng nhân dân và y ban hành chính các c p t xã lên t nh. y ban hành chính các c p thay th cho y ban nhân dân. B máy chính quy n dân ch nhân dân các c p b ưc đ u đưc c ng c và ki n tồn, đã th c s tr thành ch d a kiên c cho chính quy n cách m ng Trung ươ ng t n t i phát tri n tr ưc s t n cơng thâm đ c c a b n đ qu c và tay sai. Trong tình hình đt n ưc đang đ ng tr ưc thù trong gi c ngồi đe d a nghiêm tr ng, vi c xây d ng l c l ưng v ũ trang nhân dân c ũng là m t nhi m v c p bách và vơ cùng quan tr ng. Kh p n ơi trên c n ưc, phong trào luy n tp quân s , tìm ki m v ũ khí di n ra sơi n i trong các t ng l p các gi i lao đng. Các đ i t v t ch là l c l ưng xung kích c a tồn dân n i d y giành chính quy n trong t ng kh i ngh ĩa tháng Tám nay đưc c ng c m r ng thành cơng c s c bén đ b o v chính quy n cách m ng c ơ s . Ch trong th i gian ng n t khi cách m ng tháng Tám th ng l i đ n cu i 1945, l c lưng dân quân t v đã t ăng lên hàng ch c v n ng ưi cĩ m t h u h t thơn
11. xã, đưng ph , xí nghi p. ðây là l c l ưng chi n l ưc h t s c tr ng y u trong l c l ưng v ũ trang nhân dân Bên c nh l c l ưng t v ta cịn chú tr ng xây d ng l c l ưng v ũ trang tp trung. T các đơn v Vi t Nam gi i phĩng quân trong cách m ng tháng Tám đã m r ng và đi thành V qu c đồn (tháng 9/1945), là l c l ưng quân đi chính quy c a nhà n ươ c Vi t Nam Dân ch C ng hịa. Nĩ đưc xây dng, phát tri n t t c các t nh, thành ph trong c n ưc, m i t nh cĩ m t chi đi, ngồi ra cịn cĩ trên 10 chi đi Nam ti n ph c v chi n tr ưng mi n Nam và Nam Trung B đang đánh Pháp. Nam B sau ngày 23/9/1945, X y và y ban nhân dân, T n cơng đồn tr c ti p t ch c và lãnh đo l c l ưng t v , mua s m v ũ khí , kh n tr ươ ng hu n luy n, l c l ưng t v tr thành ch d a cho s ra đ i các chi đi v ũ trang chính quy đ m nhân vai trị nịng c t cho cu c kháng chi n mi n Nam H th ng t ch c ð ng và cơng tác chính tr trong v qu c đồn đưc xây d ng và đc bi t coi tr ng. Tuy m i ra đ i, m i th thi u th n, t tri th c quân s đ n trang b , nh ưng V qu c đồn đã đm b o s th ng nh t ch huy, n i b đồn k t, gi v ng và phát tri n b n ch t cách m ng s n sàng chi n đ u và chi n đ u ch ng thù trong gi c ngồi b o v chính quy n cách mng non tr . Th ng l i c a cu c t ng tuy n c b u Qu c h i, H i đ ng nhân dân các cp và s c ng c m t b ưc h th ng chính tr t o nên n n mĩng v ng ch c ca ch đ m i. Th ng l i đĩ gĩp ph n nâng cao uy tín c a n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa trên tr ưng qu c t . Th ng l i đĩ khơng ch là là bi u dươ ng s c m nh và ý chí s t đá c a kh i đồn k t tồn dân mà cịn t o ra c ơ s pháp lý v ng ch c c a m t nhà n ưc cách m ng đ th c hi n nhi m v đi n i, đ i ngo i trong th i k ỳ m i đ y chơng gai th thách. b/ Trên mât tr n ch ng gi c đ i, gi c d t, kh c ph c nh ng khĩ kh ăn v kinh t , tài chính Nn đĩi x y ra 9 t nh phía B c B và n n d t v i 90% dân s mù ch do ch ngh ĩa th c dân đ l i nh ư là nh ng đ i h a đe d a s s ng cịn c a ch đ m i. Vì v y ngày 3/9/1945 trong phiên h p đ u tiên c a H i đ ng chính ph . H Ch t ch đã đ ngh đ ng viên l c l ưng tồn dân m hai chi n d ch: 1/ T ăng gia s n xu t và ti t ki m l ươ ng th c di t gi c đĩi; 2/ phát tri n bình dân h c v tr gi c d t. H Ch t ch đã kêu g i đ ng bào c n ưc nh ng c ơm s áo và chính ng ưi nêu g ươ ng tr ưc cho m i ng ưi noi theo. Ng ưi nĩi: “Lúc chúng ta nâng bát c ơm ăn, ngh ĩ đ n k đĩi kh , chúng ta khơng kh i đ ng lịng. V y tơi đ ngh v i đ ng bào c n ưc tơi xin th c hành tr ưc: C 10 ngày nh n ăn m t b a, m i tháng nh n 3 b a. ðem g o đĩ (m i b a m t b ơ) đ c u dân nghèo”
12. Tinh th n “nh ưng c ơm s áo”, m t truy n th ng t t đ p c a dân t c Vi t Nam đã đưc đ ng viên. Theo g ươ ng H Ch t ch, đ ng bào c n ưc đã phát huy m i sáng ki n đ c u đĩi nh ư l p “H ũ g o c u đĩi”, “ngày đng tâm” nh n ăn Chính ph đã cĩ nh ng bi n pháp tích c c đ điu hịa thĩc go gi a các đ a ph ươ ng trong tồn qu c và ra l nh nghiêm tr b n đ u c ơ tích tr thĩc g o. Nh ưng đĩ ch là nh ng bi n pháp c p bách và t m th i, v n đ c ơ b n hơn là ph i đ y m nh t ăng gia s n xu t. Ngày 19/10/1945 m t y ban Trung ươ ng ph trách v n đ s n xu t đưc thành l p, các ban khuy n nơng các đ a ph ươ ng c ũng ra đ i đ h ưng d n nhân dân s n xu t. Ngày 16/11/1945 B qu c dân kinh t ra thơng t ư quy t đ nh vi c t m giao đ t v ng ch , ru ng đt cơng và ru ng đ t t ư khơng cày c y h t cho nh ng ng ưi thi u ru ng. Vi kh u hi u “Khơng m t t c đ t b hoang”, “T c đ t t c vàng”, phong trào thi đua s n xu t đưc d y lên kh p các đ a ph ươ ng. Khơng nh ng nơng dân mà c cơng nhân, c ơ quan, tr ưng h c, các đơn v b đ i c ũng đ u h ăng hái t ch c s n xu t. Di n tích hoang hĩa, v ng ch đ u đưc khai phá gieo tr ng l ươ ng th c và hoa màu. ðê đp b phá v trong mùa l ũ đưc b i đ p li. H tr phong trào tồn dân t ăng gia s n xu t, chính quy n cách m ng ra sc l nh bãi b thu thân và các th thu vơ lý c a ch đ c ũ4. Mi n thu ru ng đ t đ i v i vùng b l ũ l t và cĩ chi n s Nam B , Nam ph n Trung B, cùng các lo i ru ng hoang hĩa m i đưc khai phá gieo tr ng; chính ph cũng ra thơng t ư gi m tơ 25%, gi m thu ru ng 20% trong tồn qu c cho nơng dân, t ch thu ru ng đ t c a đ qu c Vi t gian ch a cho dân cày nghèo, chia l i ru ng đ t cơng cho c nam và n 5. ði v i giai c p cơng nhân và các tng l p nhân dân lao đ ng, chính ph đã chú tr ng gi i quy t nh ng quy n li thi t th c phù h p v i điu ki n cho phép nh ư đã đ trình Qu c h i d án lu t lao đ ng, tr ưc m t là quy đnh ngày làm 8 ti ng cho cơng nhân viên ch c, gi i ch ph i đ m b o ch đ h p đ ng v i cơng nhân Nh nh ng bi n pháp tích c c trên đã gĩp ph n cho s n xu t nơng nghi p c n ưc s m đưc khơi ph c. Di n tích v mùa n ăm 1946 B c B gieo c y đưc 800.000 ha, s n l ưng thu ho ch đưc 1.155.000 t n (n ăm 1944 đt 832.000 t n). Di n tích tr ng tr t và s n l ưng các lo i hoa màu cũng t ăng g p b i. V i ý chí cách m ng và quy t tâm b o v ch đ m i, c nưc đã chung s c đ y lùi đưc n n đĩi. ð i s ng c a nhân dân, đ c bi t là nơng dân đưc c i thi n m t b ưc. V m t tài chính và ngu n nhân sách c a nhà n ưc đang đng tr ưc nh ng khĩ kh ăn th thách n ng n , ngồi s ng h h t mình c a nhân dân, chính ph c ũng ph i đ ra nh ng bi n pháp c p bách đ kh c ph c. 4 Sc l nh s 11 ngày 7/9/1945 bãi b thu thân, s c l nh s 15 ngày 30/1/1946 bãi b thu th tr ch và caca1 th l b t nơng dân n p nh ư thu th u d u, v ng, l c 5 Thơng t ư ngày 20/11/1945
13. Ngày 4/9/1945 chính ph ban hành s c l nh s 4 v Qu đ c l pvà Tu n l vàng nh m đ ng viên s đĩng gĩp “c a đ ng bào tồn qu c ng h nn đ c l p c a T qu c”. ðưc đ ng bào c n ưc và ki u bào n ưc ngồi nhi t li t h ưng ng, ch trong m t th i gian ng n, nhân dân đã t nguy n gĩp đưc 370kg vàng, 20 tri u đ ng vào Qu đ c l p và 40 tri u đ ng vào Qu đm ph qu c phịng Vn đ ph i cĩ n n tài chính đc l p t ch , chính ph n ưc Vi t Nam dân ch c ng hịa đã ra s c l nh s 186 ngày 31/1/1946 cho phép phát hành gi y b c t i mi n Nam Trung B t v ĩ tuy n 16 tr vào; cu i n ăm 1946 trong kỳ h p th 2, Qu c h i quy t đ nh phát hành gi y b c ðơng D ươ ng ngân hàng. Phát hành gi y b c Vi t Nam trong hồn c nh nh n ưc khơng cĩ vàng làm tr kim, khơng cĩ ngo i t m nh làm h u thu n, nh ưng l i đưc tồn dân h ưng ng tiêu dùng. ðây là m t th ng l i to l n c a nhân dân ta và c ũng là th t b i sâu cay c a th c dân Pháp. Giành đưc ch quy n v ti n t, chúng ta đã gi i quy t đưc m t ph n v n đ ch tiêu c a chính ph , ph v s n xu t và đi s ng , b ưc đ u xây d ng n n tài chính đc l p c a n ưc Vi t Nam m i. Cu c đ u tranh đ gi v ng ch quy n đ c l p trên các l ĩnh v c kinh t cũng khơng kém ph n ph c t p và m i m đ i v i nhà n ưc cách m ng. ð i vi các xí nghi p cơng nghi p c n thi t cho qu c k dân sinh nh ư ngành đin, n ưc ( các thành ph ), khai thác than (H ng –gai, C m-ph ), g ch ngĩi( ðáp C u), v i s i(Nam ð nh), xi m ăng (H i Phịng) s a ch a c ơ khí (Hà N i) ta v n đ cho t ư b n Pháp và t ư b n n ưc ngồi ti p t c kinh doanh theo lu t l và ch u quy n ki m sốt c a chính ph Vi t Nam theo s c l nh ngày 9/10/1945. ðng th i chúng ta c ũng khơi ph c các m than Tân Trào (Tuyên Quang) Quy t Th ng (Ninh Bình), ti p t c khai thác m thi c T ĩnh Túc (Cao B ng), ph h i s a ch a xe l a Tr ưng Thi (Vinh, Ngh An) Trên l ĩnh v c giao thơng v n t i đưng th y, đưng b , đưng s t, đưng khơng c ũng b ưc đ u đưc ph c h i, đ m b o sinh ho t, đi l i bình th ưng c a nhân dân. V th ươ ng nghi p, m t m t tr n g n bĩ tr c ti p v i đ i s ng hàng ngày c a nhân dân đã đưc chính ph Vi t Nam h t s c quan tâm, nghiêm cm các ho t đ ng đ u c ơ tích tr , ch đen, m đưng cho s l ưu thơng hàng hĩa, kêu g i các nhà buơn đng ra kinh doanh, l p phịng th ươ ng m i và Nha th ươ ng v Vi t Nam giúp chính ph b ưc đ u n m các ho t đ ng th ươ ng m i trên th tr ưng n i đ a. V v ăn hĩa giáo d c, do h u qu c a chính sách ngu dân c a th c dân Pháp, m t ch đ th ng tr mà “nhà tù nhi u h ơn tr ưng h c”, h ơn 90%dân chúng Vi t Nam mù ch . Vì v y ch ng n n mù ch khơng ph i ch là nhi m v v ăn hĩa mà cịn ý ngh ĩa chính tr sâu s c, nĩ gĩp ph n đ m b o cho ng ưi lao đng nâng cao trình đ v ăn hĩa tham gia qu n lý đ t n ưc m t cách cĩ
14. hi u qu . H Ch t ch đã nêu rõ “mu n gi v ng n n đ c l p, mu n làm cho dân m nh n ưc giàu, m i ng ưi Vi t Nam ph i hi u bi t quy n l i c a mình, ph i cĩ ki n th c m i đ cĩ th tham gia vào cơng cu c xây d ng n ưc nhà mà tr ưc h t ph i bi t đ c bi t vi t ch qu c ng ”6. Ngày 8/9/1945 H Ch tch ký s c l nh thành l p Nha bình dân h c v ch ăm lo cơng cu c ch ng n n mù ch và c ũng chính Ng ưi đ ng ra phát đ ng phong trào xĩa n n mù ch trong tồn qu c. Ch trong vịng 1 n ăm k t ngày 8/9/1945 đn 8/9/1946 tồn qu c đã m đưc 74.957 l p h c v i 95.665 giáo viên và đã xĩa mù ch cho 2.520.673 ng ưi. C ũng th i gian này các tr ưng ph thơng và đi h c c ũng đưc khai gi ng. Dù trong hồn c nh đt n ưc cịn khĩ kh ăn thi u th n tr ăm b nh ưng n n giáo d c m i b ưc đ u đưc xác l p nh m đào t o nh ng cơng dân đc l p, nh ng cán b trung thành, cĩ n ăng l c đ ph ng s T qu c, ph c v cho s nghi p kháng chi n ki n qu c nh ư ưc nguy n c a H Ch tch trong th ư g i h c sinh nhân ngày khai gi ng n ăm h c đ u tiên sau cách mng tháng Tám: “Sau 80 tr i nơ l làm cho n ưc nhà y u hèn, ngày nay chúng ta c n ph i xây d ng l i c ơ đ mà t tiên đ l i cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo k p các n ưc khác trên hồn c u. Trong cu c ki n thi t đĩ, nưc nhà trơng mong ch đ i các cháu r t nhi u. Non sơng Vi t Nam cĩ đưc v vang sánh vai các c ưng qu c n ăm châu đưc hay khơng, chính là nh m t ph n l n cơng h c t p c a các cháu” 7. Nh ng quan đim c ơ b n nh t ca m t n n giáo d c m i đưc nêu ra trong th ư c a H Ch t ch là ánh sáng soi đưng cho s nghi p giáo d c c a n ưc Vi t Nam đ c l p t do. Va giành đưc chính quy n v tay nhân dân, nhà n ưc cách m ng tuy thi u các ph ươ ng ti n thơng tin nh ưng báo chí cách m ng và cơng tác xu t bn s m tr thành v ũ khí s c bén ch ng thù trong gi c ngồi, gĩp ph n giáo dc tinh th n yêu n ưc, chí c ăm thù gi c và ý th c cách m ng cho đơng đ o qu n chúng nhân dân. Báo C gi i phĩng, S th t, C u qu c là nh ng t báo đưc qu n chung tín nhi m và cĩ tác d ng l n nh t trong vi c tuyên truy n ph bi n ch tr ươ ng đưng l i c a ð ng và m t tr n Vi t Minh. Cu c v n đ ng đ i s ng m i do H Ch t ch đ x ưng đưc đơng đ o đng bào c n ưc h ưng ng nh m xây d ng m t đáo đưc m i v i n i dung c n - ki m - liêm – chính, bài tr các t n n xã h i c ũ nh ư n n r ưu chè, c b c, tr m c ưp, m i dâm,nh ng h t c cúng t , ma chay, c ưi xin linh đìnhv.v Trên m t tr n v ăn hĩa m i ta đã t p h p đồn k t đưc các lc l ưng v ăn hĩa yêu n ưc ti n b , làm th t b i âm m ưu chia r phá ho i ca k thù. Nĩ đt n n mĩng v ng ch c cho m t n n v ăn hĩa cách m ng mang đm tính ch t dân t c, khoa h c và đi chúng, gĩp ph n thúc đ y s nghi p kháng chi n ki n qu c. 6 H Chí Minh Tuy n t p, ST, H.1960, tr 222 7 H Chí Minh Tuy n t p, ST, H.1960, tr 208
15. c/ Hịa hỗn v i quân T ưng, đàm phán v i phía Pháp phá v th bao vây và uy hi p c a k thù Trong hồn c nh ph i đ i phĩ v i th c dân Pháp tr l i xâm l ưc mi n Nam và s uy hi p l t đ c a quân T ưng và tay sai mi n B c, trên c ơ s kh ng đ nh th c dân Pháp là k thù chính, ðng, Chính ph và H Ch tch đã v ch rõ “ph i trành các tr ưng h p m t mình đi phĩ v i nhi u l c l ưng đng minh (Tàu, Pháp, Anh, M ) tràn vào n ưc ta”. M ũi nh n c a cách mng lúc này ch y u là đánh Pháp đang xâm l ưc mi n Nam. ð i v i quân đi T ưng Gi i Th ch ta ch tr ươ n t m th i hịa hỗn v i kh u hi u “Hoa – Vi t thân thi n”, tránh nh ng s khiêu khích, xung đt khơng cĩ l i. đng th i ph i ra s c l i d ng mâu thu n trong n i b c a chúng đ phân hĩa chúng; kiên quy t gi v ng ch quy n c a ta. Song v sách l ưc bi n pháp đi phĩ v i quân T ưng thì ph i r t m m d o, linh ho t đ gi i quy t hàng lo t v n đ khĩ kh ăn ph c t p ch ưa t ng đ t ra. H Ch t ch đã ch rõ: “ðng tr ưc tình hình gay go và c p bách y, ð ng ph i dùng m i cách đ sng cịn, ho t đ ng và phát tri n, đ lãnh đo kín đáo và cĩ hi u qu h ơn, và đ cĩ th i gi c ng c d n l c l ưng c a chính quy n nhân dân, c ng c m t tr n th ng nh t. Lúc đĩ, ð ng khơng th t do. Do d là h ng h t, ð ng ph i quy t đốn mau chĩng, ph i dùng nh ng ph ươ ng pháp, dù là nh ng ph ương pháp đau đn, đ c u vãn tình th ”8. Tr ưc tình hình vơ cùng c ăng th ng và ph c t p lúc đĩ, ð ng và chính ph ta r t bình t ĩnh, ch đ ng đ i phĩ, khơng m c m ưu khiêu khích c a k thù. Chúng ta đã nhân nh ưng m t s yêu sách c a quân T ưng nh ư nh n tiêu ti n “Quan kim” và “Qu c t ”, cung c p m t ph n l ươ ng th c cho chúng. T i phiên h p đ u tiên, Qu c h i khĩa I đã đng ý cho b n tay chân ca T ưng 70 ch trong Qu c h i và 5 gh trong Chính ph Liên hi p chính th c. ð gi m b t s c ép cơng kích c a k thù, đt l i ích dân t c lên trên, ðng đã tuyên b “t gi i tán”, nh ưng s th t là t m h i rút vào ho t đ ng bí mt, ti p t c lãnh đo đ t n ưc, lãnh đo chính quy n cách m ng. ði v i b n ph n đ ng tay sai c a quân đ i T ưng đã ra m t ch ng phá cách m ng thì ta kiên quy t v ch tr n b m t bán n ưc h i dân c a chúng tr ưc cơng lu n. ð i v i b n ph n đ ng cĩ b ng ch ng đã gây t i ác các đa ph ươ ng đu b tr ng tr theo pháp lu t. ð i v i các t ch c ph n đ ng tay sai Nh t, ngày 5/9/1945 chính ph đã ban hành sc l nh gi i tán, nh ư “ði vi t qu c gia xã h i đ ng”. S c l nh ngày 12/9/1945 cho an trí nh ng ng ưi nguy hi m cho n n dân ch c ng hịa Vi t Nam, s c l nh l p tịa án quân s tr ng tr b n ph n cách m ng Trong quá trình th c hi n sách l ưc hịa hỗn v i quân đi T ưng và tay sai, ðng, Chính ph và H Ch t ch luơn luơn b o v nguyên t c đ c lp và ch quy n c a dân t c, d a vào th c l c cách m ng c a qu n chún, 8 H Chí Minh Tuy n t p, ST, H.1960, tr 358
16. khơng khéo đánh lùi t ng b ưc, đánh b i t ng âm m ưu phá ho i c a chúng, bo v chính quy n cách m ng. Khi các k thù đã c u k t v i nhau đ nh ưng cho Pháp đưa quân ra mi n B c th c hi n ý đ xâm l ưc c a chúng, bu c chúng ta ph i “t ươ ng k t u k ”, tranh th th i c ơ đánh b i hồn tồn âm m ưu ph n đ ng c a quân đ i T ưng Gi i Th ch và quét s ch b n tay sai ca chúng. mi n Nam theo s dàn x p gi a Anh, M và Pháp, ngày 28/1/1946 quân Anh rút kh i Sài Gịn, đn ngày 5/3/1946 chúng rút kh i mi n Nam ðơng D ươ ng nh ưng cho Pháp quy n chi m đĩng t v ĩ tuy n 16 tr vào. Th c dân Pháp và b n T ưng Gi i Th ch c ũng đ t đưc s th a hi p. Ngày 28/2/1946 hi p ưc Pháp – Hoa đưc ký k t gi a đ i s Pháp v i b tr ưng ngo i giao c a chính ph T ưng Gi i Th ch. Theo hi p ưc, Pháp nh ưng cho cho T ưng m t s quy n l i kinh t , chính tr nh ư h y b các tr ngo i pháp quy n c a Pháp trên đt Trung Qu c, nh ưng cho T ưng Gi i Th ch mt “khu đ c bi t” đ t do buơn bán và cĩ quy n ki m sốt thu quan càng H i Phịng, bán cho T ưng đon đưng s t t H Ki u đ n Cơn Minh (thu c đưng s t Hà N i – Vân Nam), nh ng ki u dân Trung Qu c ðơng Dươ ng s đưc h ưng nhi u quy n l i đ c bi t. Ng ưc l i T ưng nh ưng cho quân đi Pháp quy n thay th quân đ i T ưng chi m đĩng phía B c ðơng D ươ ng t v ĩ tuy n 16 tr ra làm nhi m v gi i giáp quân đ i Nh t. Nh ư th là “vì mu n c u vãn quy n l i chung c a đ qu c, ch ng phong trào cách m ng vơ s n và cánh m ng thu c đ a, Anh, Pháp, M và tưng đã t m d p mâu thu n b ph n ðơng d ươ ng. Coi đĩ thì hi p ưc Hoa – Pháp khơng ph i là chuy n riêng c a T ưng và Pháp. Nĩ là chuy n chung c a phe d qu c và b n tay sai c a chúng thu c đ a” 9. Tình hình tr nên kh n tr ươ ng và ph c t p, đ t ra tr ưc ð ng, chính ph và nhân dân ta nh ng nhi m v c p bách và ph i đưc gi i quy t k p th i: Ho c là, c m v ũ khí ch ng th c dân Pháp khơng cho chúng đ b lên mi n B c. Làm nh ư v y t c là cùng m t lúc chúng ta ph i đươ ng đu v i quân Pháp v i c quân T ưng đang cĩ m t trên đt n ưc ta. Trong khi đĩ l c lưng ta ch ưa đưc chu n b chu đáo, chính quy n dân ch nhân dân ch ưa đưc v ng m nh. Ho c là ph i đàm phán, nhân nh ưng t m th i cho Pháp m t s quy n li quan tr ng v i điu ki n Pháp ph i cơng nh n quy n t ch c a dân t c ta. Nh ư v y, ta cĩ th tránh đưc tình tr ng ph i đ i phĩ v i nhi u k thù, đy đưc 20 v n quân t ưng ra kh i mi n B c, tranh th th i gian hịa hỗn đ ti p t c c ng c và phát tri n l c l ưng cách m ng, chu n b m i m t đ bưc vào m t cu c chi n đ u tồn di n, m nh m trong tồn qu c v sau. 9 Văn ki n ð ng t 25/11/1945 đ n 31/12/1947, ST, H.1969, tr 20
17. Ngồi hai gi i pháp trên khơng cịn gi i pháp nào khác h ơn. ðúng nh ư ch th “Tình hình và ch trươ ng” c a Ban ch p hành Trung ươ ng ngày 3/3/1946 đã ch rõ: “V n đ lúc này khơng ph i là mu n hay khơng mu n đánh”. V n đ là bi t mình bi t ng ưi, nh n đ nh m t cách khách quan nh ng điu ki n l i h i trong n ưc và ngồi n ưc mà ch tr ươ ng cho đúng” Trên c ơ s phân tích m t cách bình t ĩnh khách quan, ð ng, chính ph và H Ch t ch trong H i ngh Trung ươ ng m r ng H ươ ng Canh (Hà ðơng) đêm 5/3/1946 đã ch n gi i pháp đàm phán v i Pháp. Ngày 6/3/1946 chính ph ta đã ký v i đ i di n chính ph Pháp b n hi p đnh s ơ b , đ t c ơ s cho m t cu c đàm phán đi đn hi p đ nh chính th c. Ni dung c a hi p đ nh s ơ b là: • Chính ph Pháp cơng nh n n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa là m t qu c gia t do n m torng kh i liên hi p Pháp, cĩ chính ph riêng, ngh vi n riêng, quân đi riêng, tài chính riêng. S th ng nh t 3 kỳ do nhân dân ta quy t đ nh. • Chính ph n ưc Vi t Nam đ ng ý đ cho 15.000 quân Pháp đưc vào mi n B c thay cho quân đ i T ưng Gi i Th ch. M i n ăm s rút 1/5 s quân đĩ v Pháp và sau 5 n ăm s rút v h t. • Hai bên s ng ng cu c xung đ t và gi nguyên quân đi hai bên ti v trí c ũ nh m t o điu ki n c n thi t đ đi đ n m t cu c điu đình thân thi n đ bàn v các v n đ ngo i giao c a Vi t Nam, ch đ tươ ng lai c a ðơng d ươ ng, nh ng quy n l i kinh t và v ăn hĩa c a Pháp Vi t Nam. Ký hi p đ nh s ơ b 6/3/1946 t m hịa v i Pháp, ta đã đy đưc 20 v n quân T ưng và tay sai ra kh i đ t n ưc, giành thêm th i gian hịa bình c n thi t đ c ng c chính quy n cách m ng, m r ng m t tr n dân t c th ng nh t, phát tri n quân đi, chu n b l c l ưng cho cu c kháng chi n lâu dài. Th c ti n l ch s đã ch ng t r ng vi c ký hi p đ nh s ơ b 6/3/1946 là m t ch tr ươ ng đúng đn c a ð ng và chính ph ta. Nhi m v đ t ra cho quân và dân c n ưc sau khi ký hi p đ nh s ơ b là đu tranh bu c đ qu c Pháp thi hành hi p đ nh, ti p t c đàm phán ngo i giao gi a hai chính ph đ đi đ n m t hi p đ nh chính th c. M t khác, v phía ta ph i tranh th c ng c và phát tri n l c l ưng v m i m t. Sau khi ký hi p đ nh s ơ b , th c dân Pháp đã gi m t ph n b i, vi ph m nh ng điu đã ký k t. mi n B c, sau khi đã đĩng quân các thành ph th xã quan tr ng, Pháp b t đ u cĩ nh ng hành đng khiêu khích, uy hi p qu n chúng,liên l c mĩc n i v i các đ ng phái ph n đ ng, t p h p vi t gian bán nưc đ phá ho i chính quy n cách m ng. Chúng v ch k ho ch phong t a vùng bi n và đánh chi m t Qu ng Yên đn Mĩng Cái đ l p “X Nùng t tr ”; chúng m các cu c ti n cơng S ơn La, Lai Châu đ l p “X Thái t
18. tr ” mi n Nam, Pháp ti p t c m r ng càn quét kh ng b nhân dân, t p hp b n ph n đ ng trong các giáo phái Cao ðài, Hịa H o t ch c l c l ưng vũ trang làm tay sai cho chúng. M t khác chúng thành l p chính ph “Nam kỳ t tr ” do Nguy n V ăn Thinh c m đ u, âm m ưu tách Nam B ra kh i Vi t Nam. Tr ưc nh ng hành đng b i ưc đĩ a th c dân Pháp, hân dân ra đã kiên quy t ch ng l i b ng m i hình th c nh m ng ăn ch n nh ng âm m ưu và hành đng ph n hi p đ nh c a chúng. Hàng lo t các cu c bãi cơng bãi th , bi u tình n ra kh p n ơi. N i b t là cu c t ng bão cơng, bãi ch ngày 3/8/1946 c a nhân dân Sài Gịn ph n đ i th c dân Pháp tri u t p H i ngh bù nhìn ðà L t, địi chúng ph i tơn tr ng hi p đ nh đã ký k t và ph i ti p t c đàm phán v i ta. Do s c m nh đ u tranh kiên quy t c a nhân dân ta, phía Pháp bu c ph i ch p nh n đàm phán. ð chu n b cho cu c đàm phán chính th c gi a hai chính ph , phía Pháp và chính ph ta đã h p H i ngh trù b ðà L t nh m trao đ i các v n đ ph i gi i quy t trong cu c đàm phán chính th c Paris 10 . Trong ba tu n l H i ngh trù b ðà L t (17/4 – 11/5/1946) trên các vn đ quan h Vi t – Pháp, v n đ ch đ t ươ ng lai c a ðơng d ươ ng, v n đ th ng nh t 3 k ỳ c a VI t Nam đ u khơng đi đ n th a thu n nào cho dã tâm phá ho i hi p đ nh đ th c hi n âm m ưu xâm l ưc c a th c dân Pháp. Mi cu c tro đ i H i ngh đi đ n k t thúc b ng cách ghi nh n s b t đ ng ý ki n c a hai bên. Th c hi n k ho ch ngo i giao c a chính ph , ngày 16/4/1946 phái đồn Qu c h i do đ ng chí Ph n V ăn ð ng d n đ u lên đưng sang Pháp. Ti p theo ngày 31/5/1946 H Ch t ch c ũng lên đưng sang Pháp v i t ư cách th ưng khách c a chính ph Pháp Ngày 26/4/1946 phái đồn ta do đng chí Ph m V ăn ð ng d n đ u đ n Paris và ngày 26/4/1946 H Ch t ch đ n Paris m đ u cu c đi th ăm chính th c n ưc Pháp. Ngày 6/7/1946 cu c đàm phán chính th c gi c chính ph ta và chính ph Pháp đã khai m c Phơng-ten-nơ-blơ (Fontainebleau). H i ngh đã bàn v các v n đ : đ a v c a Vi t Nam trong kh i liên hi p Pháp, nh ng m i quan h ngo i giao v i các n ưc, t ch c liên bang ðơng d ươ ng, vn đ th ng nh t 3 k ỳ và vi c tr ưng c u dân ý Nam B , nh ng v n đ kinh t v ăn hĩa và th o m t d án hi p ưc. Cũng nh ư H i ngh trù b ðà L t, l p tr ưng c a chính ph Pháp hồn tồn khơng cĩ gì thay đi, nĩ đ i l p v i l p tr ưng chính ngh ĩa và thi n chí ca chính ph ta. M c dù phái đồn ta kiên trì và c g ng đ cho cu c đàm phán cĩ k t qu t t, song th c dân Pháp v n ngoan c gi l p tr ưng ph n 10 Phái đồn Pháp do Mác An-đơ -rê (Mare Andre’) d n đ u; phái đồn ta do đng chí Võ Nguyên Giáp dn đ u.
19. đng xâm l ưc cho nên cu c đàm phán đã th t b i. H i ngh đã ch m d t ngày 12/9/1946. Ngày 13/9/1946 phái đồn c a ta xu ng tàu v n ưc. Hi ngh Phơng-ten-nơ-bơ-lơ th t b i do chính ph Pháp gây ra đã làm cho tình hình bang giao vi t – Pháp thêm c ăng th ng, nguy c ơ m t cu c chi n tranh đã đn g n. C n ph i cĩ m t quy t đ nh nhanh chĩng nh m kéo dài thêm th i gian hịa hỗn, ti p t c b xung l c l ưng, làm cho nhân dân Pháp và nhân dân th gi i th y rõ thi n chí hịa bình c a Vi t Nam và dã tâm xâm l ưc c a th c dân Pháp. Chính vì l đĩ ngày 14/9/1946 H Ch t ch đã ký v i Mu-Te (Moutet) b tr ưng thu c đ a Pháp m t b n t m ưc. ðây là s nhân nh ưng cu i cùng c a ta nh m c u vãn tình th c a đ t n ưc khĩ kh ăn lúc đĩ. Ngày 20/10/1946 H Ch t ch tr v đ n T qu c trong s đĩng ch đy tin t ưng c a tồn dân. Cu c hành trình ngo i giao c a H Ch t ch và phái đồn chính ph Vi t Nam Dân ch C ng hịa trên đt Pháp tuy ch ưa gi i quy t đưc nh ng m c tiêu c ơ b n c a cu c đàm phán, song uy tín c a nhà n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa đã đưc chìn ph Pháp, nhân dân Pháp, ng ưi n ưc ngồi tơn tr ng, h đ hi u rõ v n đ Vi t Nam h ơn tr ưc, làm cho s đơng ng ưi Pháp đ ng tình ng h Vi t Nam đ c l p. H tán thành xây d ng m i quan h c ng tác Vi t – Pháp trên tinh th n bình đng, th t thà, cùng cĩ l i. Tranh th th i gian hịa hỗn gi a các cu c đàm phán, chính ph và nhân dân ta ra s c c ng c , xây d ng và phát tri n l c l ưng v m i m t, chu n b cho cu c kháng chi n lâu dài s p đ n. mi n Nam, b đ i và cán b ti n m nh vào các vùng b t m chi m, t ch c và phát tri n l c l ưng v ũ trang đ a ph ươ ng và chi n tranh du kích, phát đng qu n chúng đ u tranh phá t tr gian, khơi ph c và phát tri n chính quy n nhân dân. các đơ th , nh t là Sài GỊn, các cu c mít tinh, bi u tình, đình cơng, bãi ch n ra liên ti p. Phong trào lan r ng lơi kéo các t ng lp tri th c , cơng th ươ ng gia đu tranh đ i “chính ph Nam k ỳ t tr ”, địi th ng nh t T qu c. K t h p v i các ho t đ ng i t t tr gian c a các l c lưng v ũ trang, n i lên phong trào qu n chúng v n đ ng ng y binh b hàng ng ũ đ ch v v i nhân dân ho c làm n i ng cho ta h đ n đ ch. Cu c đ u tranh c a nhân dân Nm b và mi n Nam Trung B t ngày 6/3/1946 đn cu i n ăm 1946 phát tri n m nh m ,liên t c, tồn di n đã giành đưc nh ng tháng l i to l n, t o nên nh ng bi n chuy n c ăn b n cho cu c kháng chi n. Chính quy n cách m ng đã khơi ph c và phát tri n trên 1000 xã trong t ng s 1.234 xã Nam B . Vùng gi i phĩng nơng thơn r ng g p nhi u l n so vi tr ưc ngày 6/3, nhi u c ăn c đ a đưc hình thành và c ng c nh ư ðng Tháp m ưi, U Minh, chi n khu D, các c ăn c nh liên huy n, liên xã c ũng đưc thành l p. H th ng các c ăn c đ a lên hồn đĩ đã t o thành ch d a vng ch c cho b đ i ta ho t đ ng tác chi n m t cách c ơ đng.
20. sau m i th i gian tác chi n đánh đ ch trong quá trình chúng m r ng chi n tranh, l c l ưng v ũ trang Nam B đ ng tr ưc nh n khĩ kh ăn lúng túng. ð kh c ph c cho cu c kháng chi n lâu dài, v n đ xây d ng l c l ưng vũ trang đưc nhà n ưc cách m ng h t s c quan tâm. T các t ch c c u qu c trong m t tr n Vi t minh đưc khơi ph c và m r ng, l c l ưng v ũ trang 3 th quân Nam B đã phát tri n. nơng thơn, h u h t các xã đu cĩ t ch c t v và du kích. các đơ th , l c l ưng t v c ũng đưc c ng c và ho t đ ng hi u qu , nh t là l c l ưng v thành ph Sài Gịn. Các đơ n v b đi t p trung – các chi đi V qu c đồn, đưc xây d ng t c p t nh đ n c p quân khu. Tồn Nam B đã xây d ng đưc 25 chi đ i, t ăng 250% so v i lúc mi hình thành. H th ng t ch c ð ng trong l c l ưng v ũ trang đã đưc thành l p t c p X đ n c p c ơ s . ðây là l c l ưng nịng c t c a tồn dân đánh gi c, cho s phát tri n lâu dài và th ng l i to l n c a cu c kháng chi n Nam B trong nh ng n ăm v sau. Nam Trung B và Tây Nguyên chi n tranh du kích đã b ưc đ u phát tri n. Các thành th các cu c đ u tranh chính tr c a qu n chúng đã xu t hi n, nhi u c ăn c du kích đã hình thành nơng thơn và r ng núi. Ngồi các đơ n v b đ i t p trung vùng t do liên khu 5, đn tháng 7/1946 c c Nam Trung B đã xây d ng đưc 4 trung đồn ch l c và 1 ti u đồn Tây Nguyên – ti u đồn N ơ-trang-lơn, g m h u h t các chi n s ĩ ng ưi dân t c thi u s . Các đơ n v b đ i t p trung đây đã chi n đ u r t anh d ũng, v ưt qua m i thi u th n khĩ kh ăn, b nh t t đ ch n t ng b ưc ti n c a đ ch. Nĩi chung tình hình chính tr và quân s Nam B , c c Nam Trung B t sau 6/3/1946 đ n cu i n ăm 1946 cĩ nh ng thay đi l n, l c l ưng kháng chi n đã đưc c ng c và phát tri n r ng rãi, đư a cu c kháng chi n c a nhân dân mi n Nam sang m t th i k ỳ m i. Th c t l ch s đã kh ng đ nh ch tr ươ ng “hịa đ ti n” v i vi c ký hi p đ nh s ơ b 6/3 và t m ưc 14/9 là hồn tồn đúng đn. mi n B c, tranh th th i gian hịa hỗn quân và dân ta c ũng ra s c xây d ng và phát tri n l c l ưng m i m t. Ngày 29/5/1946, theo sáng ki n ca H Ch t ch, h i liên hi p qu c dân Vi t Nam (g i t t là Liên Vi t) đưc chính th c ra đ i Hà N i nh m đồn k t r ng rãi các t ch c, đ ng phái và cá nhân ch ưa tham gia m t tr n Vi t minh. ðây là m t th ng l i m i c a chính sách đi đồn k t dân t c c a H Ch t ch và là m t địn m nh đánh vào âm m ưu chia r c a th c dân Pháp. Ngày 27/5/1946, ði h i đ i bi u cơng nhân tồn qu c h p th đơ Hà N i quy t đ nh thành l p T ng liên đồn lao đng Vi t Nam nh m đồn k t l c l ưng lao đ ng trí ĩc và chân tay,khơng phân bi t dân t c, tơn giáo, nam n đ kháng chi n th ng l i và xây d ng ch đ dân ch nhân dân. ð n cu i n ăm 1946 t ng s đồn viên cơng đồn c n ưc đã t ăng lên kho ng 30 v n ng ưi. Ngày 27/7/1946 t ch c ð ng Xã H i Vi t Nam ra đ i nh m t p h p đồn k t trí th c yêu nưc, ch n âm m ưu chia r , lơi kéo c a th c dân Pháp. ð t p h p r ng rãi
21. các t ng l p ph n yêu n ưc vào cu c đ u tranh ch ng đ qu c, ng h chính quy n cách m ng, th c hi n quy n l i c a ch em, H i Liên hi p ph n Vi t Nam đưc thành l p ngày 20/10/1946. Trên c ơ s m t tr n dân t c th ng nh t đưc c ng c m r ng, sau khi quân đi T ưng rút kh i n ưc ta, cu i tháng 6/1946 b n “Vi t qu c”, “Vi t Cách” c ũng theo chân quân T ưng chu n kh i n ưc ta. Trong điu ki n đĩ, ðng và chính ph đã t p trung c ng c thêm m t b ưc b máy nhà n ưc, chu n b cho cu c kháng chi n lâu dài. T ngày 28/10 – 29/11/1946 Qu c hi n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa h p k ỳ th 2 t i Hà N i đã thơng qua danh sách chính ph m i do H Ch t ch đ ng đ u và b n Hi n pháp n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa. ðây là b n Hi n pháp đ u tiên trong l ch s nưc nhà, ph n ánh đ y đ nh ng th ng l i to l n c a cách m ng Vi t Nam, ph n ánh tính ch t cách m ng và dân ch c a ch đ m i do cu c cách m ng tháng Tám mang l i. Vi c qu c h i thơng qua b n Hi n pháp, đ o lu t c ơ bn nh t c a n ưc Vi t Nam m i, là m t th ng l i chính tr quan tr ng, nĩ làm cho nhà n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa cĩ ch d a m nh m v pháp lý, m t b máy nhá n ưc cĩ c ơ c u hồn ch nh và dân ch do nhân dân bu ra. Nhi m v xây d ng l c l ưng v ũ trang cách m ng c ũng đưc ð ng và chính ph h t s c chú ý. V qu c đồn t khi chính th c tr thành quân đi qu c gia c a n ưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa đưc biên ch th ng nh t t t ti u đ i đ n trung đồn 11 , v sau phát tri n lên các đi đồn. L c l ưng t v ti p t c đưc c ng c và phát tri n tr thành ch d a chi n l ưc c a Quân đi nhân dân Vi t Nam, nĩ hình thành m t m ng l ưi kh p n ơi t thành th đn nơng thơn v i kho ng 1 tri u ng ưi. Trong cơng tác xây d ng l c l ưng v ũ trang, ð ng và nhà n ưc ta đ c bi t chú tr ng giáo d c b n ch t cách m ng, ki n tồn h th ng t ch c ð ng và h th ng cơng tác chính tr t trên xu ng c ơ s . Cơng tác đào t o cán b cũng đưc ti n hành m t cách kh n tr ươ ng. Tr ưng quân chính B c S ơn, tr ưng võ b Tr n Qu c Tu n đưc thành l p đ u n ăm 1946. ð n cu i n ăm 1946, các tr ưng quân s đã đào t o đưc hàng ngàn cán b b xung cho các đơ n v c ơ s tr ưc khi cu c kháng chi n bùng n . Ngày 19/10/1946 H i ngh quân s tồn qu c c a ð ng h p d ưi s ch t a c a T ng bí th ư Tr ưng Chinh chu n b m t cách c th h ơn cho cu c kháng chi n tồn qu c. Gn 1 n ăm t m hịa hỗn, l c l ưng c a ta đã đưc xây d ng đ b ưc vào m t tr n chi n đ u quy t li t v i quân thù. T h tu n tháng 11/1946 tr đi tình hình tr nên h t s c c ăng th ng. Trong khi ta v n kiên nh n tranh th hịa bình, thì th c dân Pháp quy t xâm xơ đy ta vào chi n tranh. Chúng ti p t c th c hi n chính sách “vi c đã r i” 11 ðn cu i n ăm 1946 l c l ưng v ũ trang t p trung cĩ 30 trung đồn, t ng s quân là 8 v n ng ưi
22. hịng đt l i ách th ng tr c a chúng lên đt n ưc ta m t l n n a. Nam B và Nam Trung B th c dân Pháp đã t p trung quân ti n cơng vào các phịng tuy n c a ta, th c hi n chính sách đàn áp kh ng b nhân dân r t dã man. mi n B c, nh ng đám mây đen chi n tranh c a Pháp ngày m t kéo đn g n, chúng tìm cách gây h n đánh chi m các thành ph chi n l ưc c a ta. Ngày 24/11/1946 Pháp n súng đánh chi m các v trí xung y u c a ta Hi Phịng. Cùng ngày Pháp ti n đánh ta L ng S ơn, chúng dùng c tr ng pháo, máy bay khu tr c, thi t giáp đ t n cơng. ð b o v thành ph thân yêu ca mình, các đơ n v t v và b đ i t p trung đã cùng nhân dân chi n đ u di t hàng tr ăm tên Pháp. Sau m y ngày chi n đ u quy t li t, do t ươ ng quan lc l ưng khơng cĩ l i cho ta, nên quân ta đã rút lui ra kh i các thành ph và hình thành vịng vây giam chân quân Pháp các v trí này. Ti Hà N i, t đ u tháng 12/1946 th c dân Pháp liên ti p gây xung đ t vi l c l ưng vũ trang ta. Sau v đ t nhà thơng tin ta ph Tràng Ti n, ngày 17/12/1946 Pháp gây ra v tàn sát đng bào ta ph Hàng Bún. Ngày 18/12 Pháp chi m c ơ quan B tài chính và B giao thơng cơng chánh, gây ra các v xung đ t Long Biên, khu C ðơng, khu Yên Ninh ðêm 18/12 chúng gi t i h u th ư bu c chính ph n ưc ta ph i gi i tán l c l ưng t v chi n đu, giao quy n ki m sốt th đơ Hà N i cho quân đ i Pháp. Chúng đe d a nu nh ng địi h i đĩ khơng đưc th c hi n thì ngày 20/12 quân đi Pháp s hành đng. Th c dân Pháp đã xé b t t c các hi p đ nh chúng đã ký k t v i ta. Chúng quy t gây ra cu c chi n tranh xâm l ưc tồn b đ t n ưc ta. T qu c lâm nguy! V n m nh dân t c b đe d a! th c dân Pháp đã bu c chúng ta ph i đng lên chi n đ u đ bào v chính quy n cách m ng, b o v đ c l p và t do c a T qu c. Vì v y ngày 19/12/1946 H i ngh Ban th ưng v Trung ươ ng ðng h p t i V n Phúc (Hà ðơng) đã quy t đ nh phát đ ng cu c kháng chi n tồn qu c. * S nghi p đ u tranh đ b o v và c ng c chính quy n cách m ng nh ng n ăm 1945 – 1946 c a dân t c ta di n ra vơ cùng gay go và quy t li t trên các m t tr n chính tr , quân s , ngo i giao, kinh t , v ăn hĩa t ư t ưng. Cu c đ u tranh này cĩ v trí quan tr ng đ c bi t, đĩ là khâu quy t đ nh đ u tiên trong quá trình đu tranh đ gi v ng và phát tri n thành qu c a cách mng tháng Tám, s nghi p c ng c và phát tri n n ưc Vi t Nam Dân ch Cng hịa. Cĩ đưc nh ng th ng l i đĩ là do tồn th nhân dân Vi t Nam đã đồn kt ch t ch d ưi ng n c lãnh đo c a ð ng. Cĩ đưc th ng l i đĩ là do “ðng ta, đ ng đ u là H Ch t ch, v i đưng l i chính tr vơ cùng sáng su t, v c ng r n v nguyên t c, v a m m d o v sách l ưc, đã đư a n ưc nhà v ưt qua muơn vàn khĩ kh ăn t ưng nh ư khơng sao v ưt n i. Lúc thì t m
23. hỗn v i Pháp đ đui c quân T ưng và quét s ch b n ph n đ ng tay sai ca T ưng, giành th i gian c ng c l c l ưng, chu n b tồn qu c kháng chi n ch ng th c dân Pháp xâm l ưc, điu mà ðng đã bi t ch c là khơng th nào tránh kh i” Lê Du n đã vi t trong tác ph m “D ưi lá c v vang c a ðng ” 12 . II. KHÁNG CHI N TỒN QU C CH NG TH C DÂN PHÁP VÀ CAN THI P M (1946-1954) 1. Phát tri n th c l c, đ y m nh cu c kháng chi n tồn dân, tồn di n ch ng đ ch m r ng chi n tranh (1946-1954) a/ Cu c kháng chi n tồn qu c bùng n và s hình thành đưng l i kháng chi n c a ð ng c ng s n ðơng d ươ ng Th c dân Pháp đã tr ng tr n xé b hi p đ nh 6/3/1946 và T m ưc 14/9/1946, chúng quy t tâm xâm l ưc n ưc ta m t l n n a. Tr ưc hành đng b i ưc và xâm l ưc c a Pháp, nhân dân ta ch cịn m t con đưng: Cm v ũ khí đng lên kháng chi n b o v n n đ c l p t do c a T qu c. Theo quy t đ nh c a Ban th ưng v Trung ươ ng ðng, chính ph và H Ch t ch đã phát đng cu c kháng chi n trong tồn qu c ch ng pháp xâm lưc Ngày 20/12/1946 L i kêu g i Tồn qu c kháng chi n cùa H Ch tch đã truy n đi kh p c n ưc “Hi đ ng bào tồn qu c Chúng ta mu n hịa bình, chúng ta đã nhân nh ưng. Nh ưng chúng ta càng nhân nh ưng, th c dân Pháp càng l n t i, vì chúng quy t tâm cưp n ưc ta m t l n n a. Khơng! Chúng ta thà hy sinh t t c ch khơng ch u m t n ưc, nh t đnh khơng ch u làm nơ l Hi đ ng bào! Chúng ta ph i đ ng lên! Bt k ỳ đàn ơng đàn bà, b t k ỳ ng ưi già ng ưi tr , khơng chia tơn giáo, đng phái, dân t c, h là ng ưi Vi t Nam thì ph i đ ng lên đánh th c dân Pháp, c u T qu c. Ai cĩ súng dùng súng, ai cĩ g ươ m dùng gươ m, khơng cĩ g ươ m thì dùng cu c thu ng, g y g c, ai c ũng ph i ra s c ch ng th c dân c u n ưc. Hi anh em binh s ĩ, t v , dân quân! Gi c u n ưc đã đn! Ta ph i hy sinh đ n gi t máu cu i cùng đ gi gìn đt n ưc. Dù ph i gian lao kháng chi n, nh ưng v i m t lịng kiên quy t hy sinh, th ng l i nh t đ nh v dân t c ta” 12 Lê Du n, D ưi lá c v vang c a ð ng , ST. H. 1970, tr 31
24. Li kêu g i tồn qu c kháng chi n c a H Ch t ch th hi n ý chí ca c dân t c ta, dù ph i hy sinh gian kh , quy t kháng chi n đ n cùng đ b o v n n đ c l p dân t c v a m i giành đưc. L i kêu g i đã nêu lên mt cách khái quát m c tiêu c ơ b n c a cu c kháng chi n, t ư t ưng quy t chi n quy t th ng c a dân t c Vi t Nam, quan đim chi n tranh nhân dân, tồn dân đánh gi c c a cu c kháng chi n. 20 gi 03 phút ngày 19/12/1946 cơng nhân nhà máy đin Yên Ph phá máy, tồn thành ph Hà N i b c t đin. Hi u l nh cu c kháng chi n tồn qu c b t đ u t ti ng súng c a quân dân ta Hà N i đêm 19/12/1946. Ngày 22/12/1946 Ban th ưng v Trung ươ ng ðng ra ch th “Tồn dân kháng chi n”, nêu lên m t cách tồn di n nh ng t ư t ưng v đưng li, ph ươ ng châm chi n l ưc c a cu c chi n tranh nhân dân, tồn dân, tồn di n, lâu dài, d a vào s c mình là chính và nh t đ nh th ng l i. Trên cơ s đĩ, đ ng chí Tr ưng Chinh vi t lo t bài đă ng trên báo S th t – cơ quan ngơn lu n c a Trung ươ ng ðng c ng s n ðơng D ươ ng bàn v nh ng v n đ c ơ b n c a đưng l i kháng chi n. T các bài vi t y đ n tháng 9/1947, tác ph m “ Kháng chi n” nh t đ nh th ng l i. Li kêu g i tồn qu c kháng chi n c a H Ch t ch, ch th “Tồn dân kháng chi n” c a ð ng, tác ph m “Kháng chi n nh t đ nh th ng l i” ca đ ng chí Tr ưng Chinh, là nh ng v ăn ki n l ch s quan tr ng v ch ra các v n đ c ơ b n và cĩ c ơ s khoa h c v m c đích, tính ch t, n i dung, ph ươ ng châm, tri n v ng t t th ng c a cu c kháng chi n. Th c dân Pháp ti n hành cu c chi n tranh nh m thơn tính n ưc ta, duy trì quy n l i thu c đ a c a chúng ðơng d ươ ng, đĩ là cu c chi n tranh phi ngh ĩa, chi n tranh xâm l ưc, ngày càng b nhân dân Pháp và nhân dân ti n b trên th gi i lên án, chúng ngày càng b cơ l p và suy yu. Cịn nhân dân ta đ b o v n n đ c l p, th ng nh t, dân ch , ph i cươ ng quy t đ ng lên kháng chi n ch ng th c dân Pháp và b n tay sai ca chúng. ðĩ là cu c chi n tranh t v , chi n tranh chính ngh ĩa và ti n b v a đ ch ng l i xâm l ưc giành gi i phĩng cho dân t c, v a đ t ng bưc th c hi n nhi m v dân ch , đem l i ru ng đ t cho nơng dân. Cu c kháng chi n đĩ do tồn dân ti n hành. M i ng ưi yêu n ưc Vi t Nam khơng phân bi t đ u cĩ ngh ĩa v và quy n l i tham gia. ð cĩ cu c kháng chi n tồn dân, ðng và chính ph ph i đ ng viên, t ch c l c l ưng, lãnh đo tồn dân chi n đ u theo kh u hi u “M i ng ưi dân là m t ng ưi lính, m i ph là m t m t tr n, m i làng là m t pháo đài”. Tính ch t tồn dân c a cu c kháng chi n cĩ quan h m t thi t v i kháng chi n tồn di n. Cu c kháng chi n đĩ khơng ch di n ra trên m t tr n quân s mà trên t t c các m t tr n kinh t , chính tr , v ăn hĩa
25. V quân s ph i ra s c tiêu di t l c l ưng đ ch, b i d ưng l c l ưng ta, ti n lên quét đch ra kh i n ưc ta, l y l i tồn b đ t n ưc. Mu n kháng chi n thành cơng ph i cĩ l ưc l ưng v ũ trang hùng h u g m 3 th quân b đ i chính quy, b đ i đ a ph ươ ng và dân quân du kích. Quân đi đĩ t nhân dân mà ra, phát tri n t khơng đ n cĩ, t nh đ n l n, t y u đn m nh. V tác chi n c ũng g m 3 hình th c c ơ b n: du kích chi n, v n đng chi n, tr n đ a chi n, trong đĩ du kích chi n là l i đánh ph bi n nh t. V chính tr , ph i gi v ng và t ăng c ưng kh i đồn k t tồn dân trong m t tr n dân t c th ng nh t r ng rãi, tranh th s đ ng tình ng h ca nhân dân ti n b trên th gi i. ð th c hi n nhi m v đĩ ph i ra s c cng c nhà n ưc dân ch nhân dân, c ng c b máy lãnh đo cu c kháng chi n, c ng c h u ph ươ ng kháng chi n. V minh t ph i ra s c xây d ng n n kinh t kháng chi n trên hai nguyên t c v a kháng chi n v a ki n qu c và t cung t c p v m i m t nh m m c đích b o đ m cung c p cho m t tr n, cho tồn dân kháng chi n lâu dài, đng th i ph i ra s c phá ho i kinh t đ ch. V v ăn hĩa ph i đánh đ n n v ăn hĩa ngu dân c a th c dân Pháp, xây d ng n n v ăn hĩa m i dân t c, khoa h c và đi chúng. T t c m i ho t đ ng v ăn hĩa kháng chi n ph i nh m vào kh u hi u “Yêu n ưc và căm thù gi c”, ph i kích thích chí anh hùng c a t p th và cá nhân Xu t phát t so sánh l c l ưng gi a ta và đch lúc đĩ, chúng ta ch tr ươ ng đánh lâu dài, c a đánh v a gi gìn, b i d ưng l c l ưng ta, chuy n y u thành m nh, ra s c đánh tiêu hao, tiêu di t l c l ưng đ ch, làm cho chúng hao mịn và ki t qu r u rã, t m nh chuy n thành y u, t th ng chuy n thành b i. Cu c kháng chi n lâu dài này ch do nhân dân ta t làm l y. Chúng ta l y s c m nh v t ch t, tinh th n trong ngu n vơ t n c a chính ngay tính ch t chính ngh ĩa, ti n b c a cu c chi n tranh nhân dân c a dân t c ta. Da vào s c mình là chính c ũng là m t ph ươ ng châm c ơ b n c a ta trong cu c kháng chi n này. Trên đây là nh ng n i dung c ơ b n trong đưng l i kháng chi n c a ðng và chính ph Vi t Nam Dân ch C ng hịa. V i đưng l i đĩ, quân dân ta đã cĩ v ũ khí s c bén, nim tin v ng ch c đ ch ng l i cu c chi n tranh xâm l ưc c a Pháp, đưa kháng chi n đ n th ng l i hồn tồn. b/ Cu c chi n đ u kìm gi đ ch các đơ th trong nh ng ngày đu kháng chi n. Theo m nh l nh kháng chi n c a H Ch t ch, đêm 19/12/1946 quân dân c nưc ta nh t t vùng d y v i khí th xung thiên, ti n cơng m nh m vào quân xâm l ưc đ b o v đ c l p t do cho T qu c.
26. Th đơ Hà N i đã m đ u ti n súng kháng chi n tồn qu c. Cu c kháng chi n đây khơng nh ng cĩ tác d ng c v ũ c n ưc trong nh ng ngày đu kháng chi n, mà cịn cĩ tác d ng giam chân đ ch trong th i gian cn thi t, đ hồn thành nh ng cơng vi c chu n b và tri n khai l c l ưng cho cu c kháng chi n tr ưng k ỳ. B t ng t ư l nh đã v ch k ho ch tác chi n v i yêu c u gi v ng tr n đ a Th đơ ít nh t trong 15 ngày. Chi u ngày 19/12/1946 B ch huy mt tr n Hà N i đưc ph bi n tình hình kh n c p và trao nhi m v s n sang chi n đ u t v . 20 gi ngày 19/12 quân dân Hà N i n súng chi n đu. ðin t nhà máy đin Yên Ph ph t t t, pháo t các pháo đài Láng, Xuân T o, B ch Mai b n vào n i thành. Trên các đưng ph , l c l ưng t v , cơng nhân đã n mìn, ch t cây, ng c t đèn ; cơng nhân xe đin đy toa xe làm ch ưng ng i v t. Cu c chi n đ u ngay t đ u đã di n ra ác li t, nh t là nhà d u Shell, ph Khâm Thiên, ga Hàng C , đ u c u Long Biên, ph Hàng ðu, khu v c B c B Ph , đ n Th y, thành C a ðơng, rp Magiêtích, nhà Th Chính, khu ch Hơm, khu Lị L n, Hàng Bơng, Hàng Tr ng, Hàng Da, tr ưng bay B ch Mai Ngay ngày chi n đ u đ u tiên quân dân Hà N i đã bi u th tinh th n “Quy t t cho T qu c quy t sinh” v i thái đ bình t ĩnh và qu c m, chu n b s n sàng đĩn nh n các đt ph n cơng v i quy mơ l n h ơn và ác li t h ơn c a đ ch. ðn ngày 30/12/1946, đch cĩ thêm vi n binh đã đánh ra ngo i thành trên m t phm vi r ng t V ĩnh tuy đ n Ơ C u D n, Kim Liên, Ơ Ch D a, Kim Mã, Ng c Hà, Th y Khê và Yên Ph v i vịng cung dài hơn 10km. Quân dân Hà N i đã chi n đ u quy t li t ng ăn ch n đ ch t ng bưc vịng ngồi. Bên trong dân quân liên khu 1 kiên c ưng bám tr đánh đch phía sau. Cu c chi n đ u quy t li t đĩ đã càng làm cho quân ta thêm dày d n kinh nghi m và tr ưng thành v nhi u m t. Ngày 7/1/1947, trung đồn liên khu 1 chính th c đưc thành l p và đn H i ngh quân s tồn qu c ngày 12/1/1947 quy t đ nh t ng trung đồn liên khu 1 danh hi u “Trung đồn Th đơ”, g n li n v i chi n cơng c a trung đồn trong nh ng ngày đu tiên tồn qu c kháng chi n Hà N i. Trung tu n tháng 2/1947, đ ch l i m nh ng cu c t n cơng m i nh m chia c t liên khu 1 và tiêu di t trung đồn Th đơ. đây ta và đch qu n nhau d d i, giành gi t t ng c ăn nhà, t ng thang gác. ð ch cho máy bay ném bom ph Hàng Thi c, Hàng Cĩt, Hàng L ưc, Hàng ðưng, khu ch ð ng Xuân Ác li t nh t là khu ch ð ng Xuân, các chi n s ĩ trung đồn Th đơ đã qu n vi nhau đ ch t ng gĩc ch , t ng qu y hàng. Cu c chi n đ u c a quân dân liên khu 1 ngày càng tr nên khĩ kh ăn, ch t v t; ph m vi ho t đ ng c a ta b thu h p, ngu n d tr h u c n ngày càng ít d n; l c l ưng ph i h p chi n đ u ngo i thành ngày càng xa h ơn, trong khi đch l i đưc t ăng vi n và đĩng thêm nhi u v trí dày đc, bao vây liên khu 1, n ơi đĩng quân c a trung đồn Th đơ.
27. Tr ưc tình hình m i, B t ng ch huy đã ra l nh cho B h huy m t tr n Hà N i cho Trung đồn Th đơ rút kh i liên khu 1 v h u ph ươ ng kháng chi n. Na đêm 17/2/1947, Trung đồn Th đơ đã th c hi n m t cu c rút quân th n k ỳ v ưt kh i vịng vây các đn bĩt đ ch, đem theo c tr em, ng ưi b nh, th ươ ng binh, máy mĩc, d ng c s ch a máy v ũ khí v.v tr v h u ph ươ ng an tồn. ðn tr ưa ngày 18/2/1947, Trung đồn Th đơ đã v t i V ăn Hồnh, Long T u thu c đ a ph n Phúc Yên tr ưc s đĩn ti p ni m n c a đ ng bào h u ph ươ ng kháng chi n. Vi tinh th n kháng chi n anh d ũng tuy t v i, quân dân Hà N i đã quy t gi t ng t c đ t, t ng c ăn nhà, đánh nhau v i đ ch g n 200 tr n, gi t và làm b th ươ ng hàng ngàn tên đch, phá h y hàng ch c xe c ơ gi i, bn r ơi và phá h y 5 máy bay, thu nhi u đ n d ưc và quân trang quân dng, phá tan âm m ưu c a gi c Pháp đ nh tiêu di t quân ch l c c a ta, tiêu di t các cơ quan đu não c a ð ng và chính ph . Tr i qua 2 tháng chi n đ u trong điu ki n so sánh l c l ưng chênh l ch v phía đ ch 13 , quân dân Th đơ Hà N i đã hồn thành xu t s c nhi m v giam chân đ ch trong thành ph m t th i gian dài đ h u ph ươ ng k p th i huy đng l c lưng kháng chi n, di chuy n đưc kho tàng, cơng x ưng v chi n khu, bào v cho Trung ươ ng ðng, chinh ph v c ăn c đ a lãnh đo kháng chi n. Cùng v i Hà N i, các thành ph khác B c B và B c Trung B quân dân ta đã chi n đ u và giam chân đch gây cho chúng nhi u khĩ kh ăn kh n đ n. Nam ð nh, cu c chi n di n ra ác li t. Quân dân thành ph và các tnh lân c n đã d n kho ng trên 600 tên đch đưc trang b đ y đ vào khu nhà máy s i và bao vây chúng ngĩt 3 tháng li n t 19/12/1946 – 12/3/1947. ðch đã m nhi u đ t phá vây nh ưng đã b ta đánh lui b t chúng ph i quay v c th . Cĩ quân đ n c u vi n, đ ch l i ti p t c ph n kích. Sau m t tu n chi n đ u liên t c, đ tránh m t cu c chi n đ u b t l i, ph i ch ng đ ch c hai m t trong đánh ra ngồi đánh vào, ngày 12/3/1947 quân ta đã rút lui kh i thành ph đ b o tồn l c l ưng. Vinh (Ngh An) ngay t đ u quân dân ta đã bu c đ ch ph i đ u hàng. Hu , l c l ưng đ ch đây cĩ kho ng 1000 quân đĩng Mang Cá, đn ð i Cung, đ n Phan ðình Phùng Lúc 2 gi 30 phút sang ngày 20/12/1946 quân dân Th a Thiên Hu đã t n cơng vào các v trí đ ch khu C u Ga, c u Tràng Ti n, c u An C u, khách s n Thanh Minh, tr ưng 13 Lc l ưng ch l c c a đ ch đơng h ơn g p 3 l n, v ũ khí b binh nhi u h ơn ta g p 9 l n, pháo binh h ơn 5 ln.
28. Kh i ð nh, khách s n Morin, tr ưng Thiên H u (Providence) Ti ng súng ti n cơng đ ng lo t c a quân dân thành ph Hu ngay đêm đu tiên đã di n ra r t anh d ũng và quy t li t. K t h p ti n cơng v i bao vây đ ch, quân dân thành ph đã d ng đ y các chi n l ũy trên đưng ph , phá c u cng, t ch c b n t a gây cho đ ch nhi u khĩ kh ăn lúng túng. Tr ưc tình hình đĩ, B ch huy quân đ i Pháp ðơng D ươ ng đã quy t đ nh t p trung l c l ưng đ ng c u, gi i vây cho quân c a chúng Hu , đ ng th i m r ng vùng chi m đĩng ra c 3 t nh Th a Thiên, Qu ng Tr và Qu ng Bình. Tr ưc cu c hành quân quy mơ l n c a đ ch, trong khi lc l ưng ta cịn nh , khơng th đươ ng đu v i quân đ ch m nh h ơn, ngày 8/2/1947 ta ph i rút lui kh i thành ph đ b o tồn l c l ưng. Sau 50 ngày đêm bao vây và ti n cơng đ ch quân dân thành ph Hu đã di t đưc trên 200 đch, h 1 máy bay, phá 3 xe thit giáp, nhi u xe vn t i, thu m t s súng đ n. Quân dân thành ph Hu đã nêu cao tinh th n quy t t cho đ c l p t do, m đ u cho phong trào kháng chi n c a Bình Tr Thiên khĩi l a và anh hùng. ðà N ng, cho đ n gi a tháng 12/1946 s quân đ ch t ăng lên 6.500 tên. Sáng 20/12/1946, ch ng l i cu c t n cơng c a đ ch nh m đánh b t lc l ưng ta ra kh i thành ph , cu c chi n đ u c a quân dân ta n ra r t quy t li t. Ta c t đ t đưng liên l c c a chúng t th xã đn sân bay, di t kho ng 2 trung đ i đ ch. Cho đ n cu i tháng 12/1946, ta đã đánh lui nhi u cu c phá vây c a Pháp. ð u tháng 1/1947, đ ch t ăng vi n, cho 2000 quân đ b gi i vây thành ph . Trong hồn c nh đĩ, V qu c quân và t v rút ra ngồi ph i h p v i quân dân các huy n Hịa Vang, ði L c, ðin Bàn l p vành đai bao v y ðà N ng. Nam B và Nam Trung B chi n tranh du kích đã đưc đ y m nh, đánh phá các c ơ s h u c n nh ư các kho x ăng, kho đn trong lịng đch; đánh đch trên các tuy n giao thơng; đưng s t Sài Gịn – M Tho b ta ct đ t nhi u đon. B đi ch l c và dân quân du kích ph i h p b ưc đ u phá chi n thu t “tháp canh De Latour” c a đ ch. Nhân dân thành ph Sài Gịn Ch Ln – Gia ðnh đã đy m nh m i ho t đ ng kháng chi n. Cơng nhân các xí nghi p đ u tranh ch ng đàn áp, kh ng b , địi c i thi n sinh ho t. Anh ch em trí th c thành ph đ u tranh địi chính ph Pháp ph i đàm phán vi chính ph kháng chi n do H Ch t ch lãnh đo. Hàng ngàn anh ch em cơng nhân, h c sinh, tri th c cơng ch c đã b thành ph ra b ưng bi n tham gia kháng chi n. Trong nh ng tháng đ u tiên c a cu c kháng chi n tồn qu c v i ý chí vì đc l p t do c a T qu c, quân và dân ta đã giành l y th ch đng ti n cơng, bao vây giam chân đ ch Th ðơ Hà N i và các thành ph khác. Nam B và Nam Trung B , chi n tranh du kích đã tiêu hao
29. và phân tán l c l ưng đ ch. Nhìn chung trong c n ưc, cu c chi n đ u ca quân và dân ta đã gây cho đch nhi u khĩ kh ăn, thi t h i. Song đ qu c Pháp là m t n ưc cĩ ti m l c v kinh t và quân s m nh h ơn ta. Sau m t th i gian b đ ng phịng ng trong các thành ph , đ u n ăm 1947, đưc vi n binh t Pháp sang, m t s quân rút b t t Nam B ra, b ch huy quân đi Pháp cho m các cu c hành quân gi i vây các thành ph , m r ng ph m vi chi m đĩng c a chúng các đơ th và đưng giao thơng chi n l ưc. B c B, đ u tháng 1/1947, t Lai Châu, Tu n giáo đ ch ti n v đánh chi m S ơn La, r i ti n xu ng Yên Châu, M c Châu, Su i Rút. Cu i tháng 1/1947, đch gi i vây H i D ươ ng, đánh thơng con đưng s 5, n i liên l c H i Phịng-Hi D ươ ng-Hà N i. Tháng 2/1947 đ ch chi m th xã Qu ng Yên. Tháng 3/1947, chúng đánh chi m Uơng Bí, Tràng B ch, ðơng Tri u. ð m r ng khu chi m đĩng xung quanh Hà N i, tháng 3/1947 đch đánh chi m C Loa ( ðơng Anh), Hà ðơng. Chúng m cu c hành quân l n đánh Xuân Mai, Hịa Bình, Ch B , M c Châu chi m đĩng đưng s 6 nh m n i li n Hà N i-Hịa Bình- Sơn La qua S m N ưa (Lào), chia c t khu IV v i Vi t B c. Bình Tr Thiên, đch t Xê Pơn (Lào) ti n v Lao B o, đánh xu ng ðơng Hà (2/1947) nh m ki m sốt đưng s 9. ð ch đ quân chi m ga L ăng Cơ (tháng 1/1947) gi i vây cho Hu (2/1947) và đánh thơng liên l c gi a Hu , ðà N ng. T thành ph Hu , đ ch đánh chi m th xã Qu ng Tr n i đưng liên l c v i ðơng Hà. Sau đĩ đch đánh ra Qu ng Bình, chi m th xã ðng H i và m t s huy n khác. Cho đ n cu i tháng 2/1947, quân pháp đã ki m sốt đưc m t vùng r ng l n Bình Tr Thiên và Qu ng Nam, n i đưc Bình Tr Thiên v i Trung Lào qua con đưng s 9. Tr ưc tình hình đch đưc t ăng vi n, m các cu c ti n cơng t, nm v ng t ư t ưng đánh lâu dài, sau khi đã hồn thành nhi m v tiêu hao và giam chân đch trong các thành ph m t th i gian, quân đ i ta đã rút v nơng thơn r ng l n v a ch n đ ch, tiêu hao l c l ưng c a chúng, v a giúp đ đ ng bào t n c ư, v a b o v c ơ quan chính quy n và các đồn th cách m ng. Chi n tranh lan r ng đã gây thêm cho ta nhi u khĩ kh ăn song khơng th lay chuy n đưc quy t tâm kháng chi n lâu dài nh ưng nh t đ nh th ng ca dân t c Vi t Nam. c/ Xây d ng th tr n kháng chi n lâu dài, phá v k ho ch t n cơng Vi t B c c a đ ch Ph i h p v i cu c chi n đ u anh d ũng và quy t li t nh m tiêu hao và giam chân đch trong các đơ th , quân và dân c n ưc tranh th th c hi n các nhi m v di chuy n c ơ quan, kho tàng, máy mĩc, n đ nh n ơi ăn ch n
30. và sinh ho t cho đ ng bào t n c ư, xây d ng th tr n kháng chi n lâu dài. Các c ơ quan Trung ươ ng ðng, chính ph , m t tr n rút kh i Hà Ni, đ n đ u tháng 3/1947 đã lên đn c ăn c đ a Vi t B c, Vi t B c tr thành c ăn c đ a c a c n ưc trong kháng chi n v i ni m tin t t th ng c a nhân dân vi t Nam. Vi ý chí thà hi sinh t t c ch nh t đ nh khơng ch u m t n ưc, khơng ch u làm nơ l , nhân dân đã t tay mình phá c u c ng đưng xá, nhà c a 14 nh ng n ơi đch cĩ th chi m đĩng l p c ăn c ch ng l i kháng chi n. Vi c phá ho i nhà c a và các cơng trình cơng c ng là m t hy sinh l n th hi n quy t tâm kháng chi n v i ni m tin t t th ng c a nhân dân Vi t Nam. Sau khi rút kh i các thành ph l n và các vùng đch chi m đĩng, đng bào t n c ư v nơng thơn đã đưc ð ng, chính ph các c ơ quan đồn th đ a ph ươ ng t ch c giúp đ n ơi ăn ch n , vi c làm. Riêng Trung B, trong n ăm 1947, cĩ 82.000 đ ng bào t n c ư đã cĩ ch và vi c làm. Nhi u tr i s n xu t c a đ ng bào t n c ư đã đưc thành l p. Nhân dân các vùng t do phát huy truy n th ng đồn k t đùm b c l n nhau trong ho n n n, nh ưng c ơm s áo, th ươ ng ng ưi nh ư th th ươ ng thân. Cơng tác “tiêu th ” đ kháng chi n đã cĩ tác d ng ng ăn ch n m t ph n các ho t đng hành quân càn quét c a đ ch vào h u ph ươ ng c a ta. Phá ho i đ kháng chi n là m t ch tr ươ ng đúng, song trong vi c th c hi n c th cĩ lúc, cĩ n ơi đã phá ho i m t các tràn lan làm thi t h i đ n tài s n c a nhân dân và c a nhà n ưc. Trong nh ng ngày đu kháng chi n, giai c p cơng nhân đã đem h t sc mình b o v và di chuy n máy mĩc, nguyên v t li u v vùng an tồn ca nơng thơn r ng núi khu V, khu IV, các t nh Vi t B c ti p t c s n xu t, hàng v n t n nguyên v t li u đã v ưt qua bao nhiêu đon đưng b phá ho i, qua nhi u sơng su i, đèo cao, núi non hi m tr đưc chuy n v hu ph ươ ng an tồn. S máy mĩc và nguyên v t li u đĩ tuy ít i nh ưng đĩ là c ơ s v t ch t quý giá đ xây d ng nên n n k thu t qu c phịng và mt s ngành cơng nghi p, ti u th cơng đáp ng m t ph n nhu c u v ũ khí, đn d ưc cho các l c l ưng v ũ trang và nhu c u sinh ho t đ i s ng ti thi u c a nhân dân nh ư v i, gi y, xà phịng, mu i, diêm Trên m t tr n nơng nghi p, chính ph đã ban hành các chính sách đ duy trì và phát tri n s n xu t đ y m nh th c hi n vi c gi m tơ 25%, chia ru ng đ t c a th c dân Pháp và vi t gian cho nơng dân cày c y, v n đ ng thành l p các t đ i cơng, v n cơng đ gi i quy t khĩ kh ăn v thi u nhân cơng nơng thơn, đ m b o k p th i v s n xu t. Các l c l ưng v ũ trang 14 K t ngày 19/12/1946, ta đã phá 1536km đưng s t,74553 c u, 59100 nĩc nhà, 84 đu máy xe l a và 868 toa xe
31. đa ph ươ ng cĩ ph ươ ng pháp đánh đch đ b o v s n xu t, giúp nhân dân nhanh chĩng thu ho ch mùa màng, c t gi u lúa g o. Giai cp nơng nhân đã phát huy m nh m tinh th n yêu n ưc, kh c ph c m i khĩ kh ăn v thiên tai và d ch h a, b i đ p s a ch a l i h th ng th y l i, đê điu, b o đ m t ưi tiêu đ s n xu t, ch ng l ũ l t, đ y m nh sn xu t nơng nghi p. n ăm 1947, s n l ưng lúa đã lên đn 2.189.880 t n (1946 đt ch ưa đy 2.000.000 t n). Phong trào t ăng gia s n xu t di n ra sơi n i kh p n ơi gĩp phân xây d ng ti m l c kinh t cho kháng chi n. Các c ơ quan th ươ ng nghi p c a nhà n ưc đã c g ng đ n đ nh đ i sng sinh ho t c a nhân dân, ti p t ph c v b đ i và b máy nhà n ưc các c p. Nha ti p t đưc thành l p cĩ nhi m v thu mua, d tr , và phân ph i thĩc g o, mu i, v i, đ m b o nhu c u ăn, m c cho l c l ưng v ũ trang và nhân dân h u ph ươ ng. V chính tr , đ b máy nhà n ưc phát huy đưc hi u l c trong điu ki n chi n tr ưng b chia c t, chính ph quy t đ nh chia n ưc thành 14 khu chính. Trung ươ ng ch đ o các c p b ng m t hê th ng giao thơng liên lc khá ch t ch , các y ban hành chính đưc chính quy n thành y ban kháng chi n hành chính th c hi n c hai nhi m v kháng chi n và ki n qu c. Kh i đồn k t tồn dân, s c m nh chính tr c a cu c kháng chi n đưc c ng c . M t tr n Liên Vi t thu hút ngày càng r ng rãi các t ng l p nhân dân yêu n ưc, các nhân s ĩ đi vào kháng chi n. V quân s , H i ngh quân s tháng 1/1947 c a ð ng đã quy t đ nh tăng c ưng m i m t cho cơng tác xây d ng quân đ i. L c l ưng b đ i ch l c c a b qu c phịng và c a khu đưc b sung phát tri n, đưc hu n luy n v chính tr quân s . C nh đĩ ð ng nhà n ưc ta h t s c quan tâm xây d ng phát tri n l c l ưng đ a ph ươ ng. Tháng 2/1947, B qu c phịng ra thơng t ư th ng nh t l c l ưng n a v ũ trang d ưi tên g i là dân quân. ðưng l i tồn dân v ũ trang, tồn dân đánh gi c cĩ l c l ưng v ũ trang cách m ng g m ba th quân đã đưc th hi n ngay t ngày đu kháng chi n tồn qu c. Vai trị lãnh đo tuy t đ i c a ð ng trong quân đi đưc c ng c , h th ng t ch c ð ng t quân y Trung ươ ng đn c ơ s chi b đưc xây d ng. V tác chi n, t th c ti n cu c chi n đ u c a l c l ưng v ũ trang Nam B n ăm đ u tiên sau cách m ng tháng Tám và cu c chi n đ u giam chân đch các thành ph đ u 1947, Trung ươ ng đã ch rõ s c n thi t ph i nhanh chĩng và tích c c chuy n sang chi n thu t du kích v n đ ng chi n đ tránh thi t h i c a ta. Hu ph ươ ng và c ăn c đ a là nhân t th ưng xuyên quy t đ nh th ng li trong chi n tranh. Ngồi c ăn c đ a Vi t B c, nhi u c ăn c đ a nh khác đưc hình thành trong tồn qu c. ðĩ là vùng t do c a liên khu IV: gm Thanh Hĩa, Ngh An, Hà T ĩnh; vùng t do liên khu V: g m m t
32. phn Qu ng Nam, các t nh Qu ng Ngãi, Bình ðnh, Phú Yên, Ninh Thu n, đĩ là chi n khu các t nh, liên t nh Qu ng Bình, Qu ng Tr , Th a Thiên, mi n ðơng và mi n Tây Nam B . ð tr thành ch d a v ng ch c ca l c l ưng v ũ trang và b máy lãnh đo kháng chi n, các c ăn c đ a đĩ ph i đưc xây d ng v các m t chính tr , quân s , kinh t , v ăn hĩa. Mt tr n v ăn hĩa giáo d c c ũng đưc xây d ng và phát tri n phù hp v i điu ki n kháng chi n. H i ngh cán b tháng 4/1947 c a ð ng đã đ ra nhi m v ph i ti p t c phát tri n phong trào bình dân h c v , thanh tán n n mù ch cho nhân dân, m tr ưng các vùng dân t c thi u s. S nghi p giáo d c đào t o nhân tài cho kháng chi n v t t c các ngành, tr ưc h t là y t , canh nơng, quân gi i, ngo i giao, th ươ ng m i ; cơng tác tuyên truy n kháng chi n sáng tác th ơ ca nh c k ch giáo d c yêu nưc, ch ng v ăn hĩa ngu dân c a Pháp c ũng đưc coi tr ng. Trên c ơ s đĩ m t tr n v ăn hĩa đưc ch n ch nh m t b ưc, nh t là t sau n ăm 1947 khi các c ăn c kháng chi n đưc c ng c , ho t đ ng kháng chi n ti n tri n m nh. Vi nh ng c g ng v ưt b c trên đây, ðng và chính ph ta đã lãnh đo và t ch c nhân dân c n ưc ra s c xây d ng l c l ưng kháng chi n trên các m t tr n quân s kinh t v ăn hĩa xã h i, b ưc đ u xác l p nên cơng trình cu c kháng chi n tồn dân tồn di n. d/ Chi n th ng Vi t B c thu đơng 1947 Sau g n m t n ăm k t ngày kháng chi n tồn qu c bùng n , th c dân Pháp tuy chi m đưc cá thành ph và đưng giao thơng chi n l ưc, ph m vi chi m đĩng c a chúng đưc m r ng, song chúng khơng th c hi n đưc ý đ tiêu di t l c l ưng kháng chi n c a ta; ng ưc l i chúng b sc kháng c mãnh li t c a quân dân ta, l c l ưng chúng b hao mịn, phân tán. Nhân dân Pháp ph n đ i chi n tranh xâm l ưc, n i b chính gi i Pháp mâu thu n, phong trào gi i phĩng dân t c các thu c đ a Ma- đa-gat-ca, An-giê-ri, Ma-rc đã gây thêm cho Pháp nhi u khĩ kh ăn. Pháp khơng d dàng huy đng l c l ưng chi vi n cho quân đ i c a chúng ðơng D ươ ng. V phía ta, do đ ch r ng ph m vi chi m đĩng nên kháng chi n g p nhi u khĩ kh ăn, song l c l ưng c a ta v n d n d n t ăng c ưng m i m t, ti p t c các ho t đ ng kháng chi n tiêu hao, tiêu di t sinh l c đ ch làm cho húng b sa l y trong chi n tranh. Tr ưc tình hình đĩ tháng 4/1947 chính ph Ramadier 15 c Bơ-la (Bollaert) sang làm Cao y Pháp ðơng D ươ ng thay ðác-gi ăng-li-ơ. Chính ph Pháp v n theo đui chi n tranh ðơng D ươ ng v i âm m ưu m i. chúng v a t ăng c ưng l c l ưng quân s , v a l a b p chính tr , nh ưng b 15 Th t ưng Le’on Blum đ , Ramadier lên thay tháng 1/1947
33. mt hi u chi n xâm l ưc s m b v ch tr n tr ưc chính sách ngo i giao ca nưc Vi t Nam Dân ch C ng hịa mu n ch m d t chi n tranh b ng đàm phán 16 . Ngay khi đn ðơng D ươ ng Bơ-la th c hi n nhi m v chính tr là ra sc t p h p b n vi t gian ph n đ ng l p cái g i là “M t tr n qu c gia th ng nh t” làm tay sai, xúc ti n âm m ưu chu n b thành l p chính ph bù nhìn Trung ươ ng. Trong di n v ăn đ c t i Hà ðơng ngày 10/9/1947, Bơ-la tr ng tr n tuyên b n ưc Pháp khơng cơng nh n quy n đ c l p c a Vi t Nam. V quân s Pháp c g ng t p trung l c l ưng chu n b k ho ch hành quân l n B c B đ đánh vào ch l c và c ơ quan đu não kháng chi n. Va-luy T ng ch huy quân đ i vi n chinh Pháp ðơng D ươ ng quy t đ nh rút b t các đ n b t, b b t m t s vùng chi m đĩng, t p trung lc l ưng c ơ đng và ph ươ ng ti n chi n đ u cho cu c ti n cơng l n d tính vào mùa thu B c B . K ho ch c a Va-luy nh m gi i quy t chi n tranh ðơng D ươ ng b ng quân s trong vịng hai tháng. H tr cho k ho ch đánh lên Vi t B c, chính ph Pháp t ăng vi n thêm hai v n quân t Pháp sang ðơng D ươ ng l c l ưng Pháp ðơng Dươ ng lúc này kho ng 115.000 quân trong đĩ ng y binh 25.000 (kho ng 22%); ngồi ra chúng cịn 6 ti u đồn pháo, 4 trung đồn thi t giáp, 100 máy bay và 77.000 t n tàu chi n. Tr ưc âm m ưu quân s và chính tr c a Pháp, ð ng, chính ph và H ch t ch đã kêu g i tồn dân t ăng c ưng đồn k t, tích c c chu n b đánh b i âm m ưu m i c a đ ch, đưa cu c kháng chi n ti n lên. Ngày 15/9/1947, Ban th ưng v Trung ươ ng ðng ra ch th “Bơ-la nĩi gì ta ph i làm gì?” kh ng đ nh l p tr ưng tr ưc sau nh ư m t c a dân t c ta trong cu c kháng hi n này là đc l p th ng nh t. ch th đ ra nhi m v cn kíp là: đồn k t tồn dân m t cách r ng rãi và ch t ch h ơn, ra s c tuyên truy n c đ ng đ l t m t n b n th c dân xâm l ưc Pháp tr ưc nhân dân ta, ph i tích c c chu n b m i m t đ đ i phĩ v i cu c t n cơng cĩ th lan r ng và ác li t c a đ ch. V m t quân s , ph i chu n b ch ng các cu c hành quân c a đ ch nh m đánh xuyên m ũi dùi, đánh vịng th t rng, nh y dù sâu vào h u ph ươ ng ta. Ph i phát tri n dân quân và v ũ trang nhanh chĩng cho quân ta đánh vào vùng sau l ưng đch và các vùng đch ki m sốt, làm cho đch khơng th d n l c l ưng ti n xa các thành ph l n do chúng chi m đĩng, ph i phá t tr gian, g p rút xây d ng làng kháng chi n Quân dân c n ưc ta nh t là Vi t B c nêu cao quy t tâm chu n b lc l ưng s n sàng đi phĩ v i âm m ưu uân s c a đ ch, quy t phá tan k 16 Ngày 25/4/1947 Chính ph ta g i cho chính ph Pháp th ư đ ngh đình chi n và m l i đàm phán; H Ch t ch s n sàng ti p Pơn Muýt c v n c a Bơ la ngày 12/5/1947
34. ho ch quân s đánh nhanh gi i quy t nhanh c a gi c Pháp trong Thu ðơng n ăm 1947. Sau nhi u tháng chu n b , Va-luy đã t p trung l c l ưng g m 1 s ư đồn b binh, 2 ti u đồn quân nh y dù, 2 ti u đồn cơng binh, 1 th y đ i gm 40 tàu chi n ca nơ và m t đơn v lính th y đánh b , 40 máy bay, 800 xe c ơ gi i cho cu c t n cơng Vi t B c. M c đích c a chúng nh m: • ðánh phá c ăn c đ a chính c a ta, tiêu đit c ơ quan đu não kháng chi n, tiêu dit ph n l n ch l c ta, chi m đĩng biên gi i Vi t – Trung tri t đưng liên l c qu c t c a ta. • Giành th ng l i v quân s đ th ng nh t l c l ưng ph n đng ti n t i thành l p chính ph bù nhìn tồn qu c. • Phá ho i các c ơ s kinh t , kho tàng, mùa màng, c ưp thĩc lúa, tri t đưng ti p t hịng làm gi m kh n ăng chi n đ u c a ta Ngày 7/10/1947 Pháp huy đng 12000 quân chia thành 3 cánh t n cơng Vi t B c. Sáng s m 7/10 binh đồn quân dù do Sơ-va-nh c (Sauvagnac) ch huy đ quân xu ng th xã B c c n, ch M i, Ch ð n. Cùng ngày binh đồn cơ gi i do Bo-ph ơ-rê(Beufree’) ch huy t L ng S ơn đánh lên Cao B ng vịng xu ng B c c n, bao vây Vi t B c phía đơng và phía B c. Ngày 9/10 binh đồn h n h p b binh và lính th y đánh b do cơm-muy- nan(Communal) ch huy t Hà N i ng ưc sơng H ng, sơng Lơ lên Tuyên Quang đn Chiêm Hĩa đ đánh vào ði T , bao vây Vi t B c phía Tây. Ph m vi chi n d ch bao g m 12 t nh. Các cánh quân đ ch hình thành nh ng m ũi th c sâu vào H u Ph ươ ng c a ta v i nh ng g ng kìm dài t 3 đ n 4 tr ăm km đánh th ng vào trung tâm c ăn c phía B c. Da vào ưu th v binh l c và ph ươ ng ti n c ơ đng, đ ch s d ng l i đánh t p kích b t ng th c sâu vào h u ph ươ ng c a ta, t o thành m t th bao vây, chia c t, phân tán và đy ta vào th b đ ng đ tiêu di t Cu c t n cơng c a gi c Pháp lên Vi t B c đã đt ra tr ưc m t chúng ta, tr ưc h t là quân dân Vi t B c nh ng th thách l n. Tr ưc nh ng âm m ưu quân s và chính tr m i c a th c dân Pháp, Trung ươ ng ðng, Chính Ph và H Ch t ch đã kêu g i tồn dân t ăng c ưng đồn kt, tích c c chu n b lc l ưng đánh b i âm m ưu m i c a đ ch, đ y m nh cu c kháng chi n ti n lên. Ngày 15/10/1947, Th ưng v Trung ươ ng ðng l i ra ch th “ Ph i phá tan cu c ti n cơng mùa đơng c a gi c Pháp”. Trên c ơ s đánh giá nh ng ch yu khi đ ch đánh lên vùng r ng núi, đ a hình hi m tr , v n đ ng khĩ kh ăn, ph i phân tán m ng l c l ưng, ph i v n chuy n liên l c và ti p t xa, khơng hp khí h u d b b nh t t và d b tiêu di t. Ch th đã rõ cu c t n cơng c a
35. đch tuy r t m o hi m nh ưng vì l c l ưng cĩ h n nên s c t n cơng c a chúng ào t lúc đ u. Nhi m v c a quân và dân ta là ph i phá k ho ch c a đ ch, làm cho chúng b thi t h i n ng n , khơng ng ưc l i đưc sau chi n d ch mùa đơng này, bu c đ ch ph i chuy n sang th th . Ch th đã v ch ra ph ươ ng hưng hành đng và ph ươ ng th c tác chi n c th cho các đ a ph ươ ng, các l c l ưng v ũ trang giành quy n ch đ ng đánh đ ch. Trên kh p các m t tr n, quân và dân ta đã anh d ũng chi n đ u, tiêu hao tiêu di t sinh l c đ ch, t ng b ưc phá v các g ng kìm c a chúng. m t tr n đưng s 3, quân ta đã đánh đa lơi, ph c kích, t p kích đ ch trên 20 tr n l n nh Ch M i, Ch ð ng, Phú Thơng, Phú Minh, c t đ t đưng ti p t c a ðch, bu c chúng ph i rút quân kh i Ch ð n, ch Rã vào cu i tháng 11/1947. m t tr n đưng s 14, đã di n ra nhi u tr n ph c kích, đ c bi t là tr n ph c kích Bơng Lau ngày 30/10/1947, quân ta đã phá h ng 27 xe, di t h ơn mt đ i đ i đ ch, thu nhi u v ũ khí, đ n d ưc, c t đưng ti p t , khơng cho đch g p đ i quân c a Com-muy-nan, cơ l p đ ch và cu i cùng bu c chúng ph i rút quân kh i b n Thi. Hai g ng kìm ðơng và Tây c a đ ch khơng khép li đưc mà đã b b gãy. Trên m t sơng Lơ-Chiêm Hĩa, quân và dân ta đã liên t c ch n đánh đch hàng ch c tr n. N i b t là các tr n ðoan Hùng, Khoan B và Khe Lau, đánh chìm nhi u tàu chi n, ca nơ, di t nhi u đ ch. Ph i h p v i Vi t B c, các chi n tr ưng trên tồn qu c đã ho t đ ng mnh,kìm ch đ ch khơng cho chúng t p trung binh l c nhi u vào chi n tr ưng chính. Ti Nam bơ, quân và dân ta giành quy n ch đ ng đánh đch nhi u tr n, di t nhi u đ ch các n ơi nh ư Long Xuyên, Tân An, Cà Mau, R ch Giá, Hà Tiên, Châu ðc, C n Th ơ, B c Liêu, Sa ðéc, B n Tre, M Tho, Th D u Mt, Biên Hịa v.v Sài Gịn, đi danh d đã b n ch t tên vi t gian Nguy n V ăn Sâm – ng ưi đ ng ra thành l p chính ph b ũ nhìn làm tay sai cho Pháp. liên khu V, l c l ưng v ũ trang c a ta đã đt kích vào Ninh Hịa (8/10/1947), ph c kích đ ch tr i D u (9/11/1947), t p kích đ ch c a bi n Cam Ranh (7/12/1947). Hà N i , đ i danh d đã di t tên Vi t gian Tr ươ ng ðình Tri gây ti ng vang l n. Tr ưc tình hình khĩ kh ăn do b thi t h i nhi u m t tr n, các cánh quân khơng g p đưc nhau, các m c tiêu c a chi n d ch khơng th c hi n đưc, bu c đ ch ph i rút lui kh i Vi t B c, đánh d u m t th t b i v chi n l ưc đ u tiên trong cu c chi n tranh xâm l ưc c a chúng ðơng d ươ ng, m c dù đch cĩ chi m đĩng đưc m t s đ a đim trên đưng s 3 và 4, phá đưc m t s