Bình những tác phẩm thơ nổi tiếng (Phần 3)

Nội dung text: Bình những tác phẩm thơ nổi tiếng (Phần 3)

1. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 1 MMuuåcååc luuåcååc Tiïîn chöìng cuãa Vûúng Troång 3 Anh võn vaâo maâu Huïë àïí yïu em 7 "Chuát chuát" cuãa Lûúng Troång Minh 9 “Trùng khuyïët” cuãa Phi Tuyïët Ba 12 Möåt anh chaâng yïu möåt cö naâng 15 Àïm söng Cêìu 17 Búâ söng vêîn gioá cuãa Truác Thöng 20 Baâi thú tùång vúå 21 Meå qua nhûäng vêìn thú Haiku 23 Khoaãng caách giûäa lúâi cuãa Bùçng Viïåt 27 “Tiïëng thu” cuãa Lûu Troång Lû 29 Gûãi cö gaái àoãng àaãnh cuãa töi Nguyïîn Quang Haâ 31 “Daå thûa thêìy” Voä Thanh An 34 Diïm cuãa Nguyïîn Kim Anh 36 Ngûúâi àaân baâ trong thú YÁ Nhi 39 Ngöìi buöìn nhúá meå ta xûa 42 ”Àöëc thuác” cuãa E. Bagriana 44
2. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 2 Meå 50 ”Vúái anh” cuãa Phaåm Thu Yïën 53 “Vö lyá” cuãa Giaáng Vên 58 XIN 59 Àiïìu coá thêåt 63 ”Cho möåt ngûúâi” cuãa Anh Ngoåc 65 “Khöng àïì” cuãa Vùn Cao 69 “Hoa coã may” cuãa Xuên Quyânh 71 Thi sô Haân Mùåc Tûã vaâ trùng 72 HÖÌ DZÏËNH "Tònh yïu tön thúâ 75 Thú Tïë Hanh 82 Thú tònh Xuên Diïåu 86 Lûu Troång Lû vúái baâi thú "Tiïëng thu" 90 Tiïëng cuöëc 94 "Tuá Xûúng - khi cûúâi, khi khoác, khi than thúã" 99 Xuên vïì 103 Thú xuên Nguyïîn Bñnh 106 Àoåc Viïëng lùng Baác cuãa Viïîn Phûúng 111 Àoåc laåi baâi thú Nguyïn tiïu cuãa Baác Höì 113 Yïën Lan - Bïën söng vaâ phöë huyïån 116 Diïm 121
3. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 3 TTiiïnîînî cchhööìnììngg ccuuãaããa Vûûúúnngg Trrooånåångg Gûãi con sang haâng xoám Mang ba lö tiïîn chöìng Àïën ga taâu chûa àïën Àöìng ngaã chiïìu sau lûng Coá gò maâ gûãi gùæm Ngoaâi goái cúm thêëm vûâng Dêëu baân tay chõ nùæm Seä theo anh ngûúåc rûâng Coá gò ma â cùn dùån Chõ chõu àûång, lo toan Qua bao muâa lûuåt haån Cêëy caây vaâ nuöi con Àûáng bïn nhau phuát chöëc Àöëi mùåt dïî muãi loâng Chõ nhòn lïn hûúáng bùæc
4. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 4 Anh ngoaái tröng vïì laâng. - Àaä mònh em xa chöìng - Àûâng àïí con àúåi meå! Anh noái, loâng rûng rûng Chõ gêåt àêìu lùång leä Röìi quay ài chêåm raäi Boáng àöí daâi xiïu xiïu Ngang àöìng ngoaãnh àêìu laåi Coân thêëy anh nhòn theo (1987) Àoåc baâi thú, ta biïët ngûúâi vúå treã naây úã nöng thön möåt mònh nuöi con, chöìng àang úã trong quên nguä. Anh nghó pheáp vïì thùm vúå con mêëy höm, höm nay lïn àûúâng, chõ àûa tiïîn anh ra ga. Nïëu nhû ngûúâi phuå nûä nöng thön tiïîn chöìng nhûäng nùm àêìu chöëng Phaáp trong "Thùm lûuáa" cuãa nhaâ thú Trêìn Hûäu Thung coân ngûúång nguâng, e êëp khi ài sau chöìng thò ngûúâi con gaái nöng thön naây àaä àûúåc hai cuöåc chiïën tranh laâm cho daây daån: Gûãi con sang haâng xoám Mang ba lö tiïîn chöìng Viïåc chöìng ra ài, vúå àûa tiïîn, vúái ngûúâi Viïåt Nam mònh àaä trúã thaânh quaá quen thuöåc, bònh thûúâng, khöng coá gò phaãi xuác àöång, höìi höåp nûäa. Chiïën tranh àaä laâm cho con ngûúâi quen vúái chia ly. Hai vúå chöìng hiïíu loâng nhau quaá nïn khöng phaãi "gûãi gùæm", "cùn dùån" gò nhau: Coá gò maâ gûãi gùæm Ngoaâi goái cúm thêëm vûâng Dêëu baân tay chõ nùæm
5. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 5 Seä theo anh ngûúåc rûâng Coá gò maâ cùn dùån Chõ chõu àûång, lo toan Qua bao muâa lûuåt haån Cêëy caây vaâ nuöi con Hai khöí thú nhû lúâi noái thûúâng maâ laåi rung àöång, thêëm thña. Àoá laâ thûá ngön ngûä cuãa coäi loâng, cuãa tònh yïu. Con ngûúâi cuãa hêåu phûúng vaâ con ngûúâi cuãa tiïìn tuyïën hoâa vúái nhau laâm möåt, yïu thûúng, caãm thöng vaâ àêìy traách nhiïåm. Noái nhû thïë, khöng coá nghôa laâ hoå hoaân toaân vö caãm trong giêy phuát sùæp phaãi xa nhau. Khöng, loâng hai ngûúâi àïìu àang xuác àöång: Àûáng bïn nhau phuát chöëc Àöëi mùåt dïî muãi loâng Chõ nhòn lïn hûúáng bùæc Anh ngoaái tröng vïì laâng. Hai ngûúâi nhòn vïì hai núi nhûng hai núi coá duång yá: vúå "nhòn lïn hûúáng bùæc" núi chöìng àoáng quên, coân chöìng thò "ngoaái tröng vïì laâng", núi hoå maåc, vúå con, xoám laâng anh sinh söëng. Duâ hiïíu nhau àïën mêëy, tin nhau àïën mêëy, ngûúâi chöìng vêîn noái vúái vúå möåt cêu, möåt cêu thêåt nùång tònh: - Àaä mònh em xa chöìng - Àûâng àïí con àúåi meå! Anh noái, loâng rûng rûng Chõ gêåt àêìu lùång leä Röìi ngûúâi vúå "quay ài chêåm raäi/ boáng àöí daâi xiïu xiïu". Quay ài, loâng coân ngoaãnh laåi, gùåp chöìng mònh cuäng àang ngoaãnh laåi nhòn mònh:
6. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 6 Ngang àöìng ngoaãnh àêìu laåi Coân thêëy anh nhòn theo Baâi thú "Tiïîn chöìng" cuãa nhaâ thú quên àöåi- àaåi taá Vûúng Troång khöng coá gò àùåc biïåt vïì yá tûúãng, vïì ngön tûâ hay thi phaáp, nhûng tûâng cêu, tûâng khöí àïìu tûå nhiïn, àïìu thêëm thña. Nöîi noå, niïìm kia cuãa hai nhên vêåt trûä tònh trong baâi thú cuäng chñnh laâ nöîi niïìm ngûúâi lñnh maâ anh àaä söëng, àaä caãm nhêån, rung àöång trong nhûäng nùm chöëng Myä cûáu nûúác. Baâi thú tûå nhiïn nhû khöng coá sûå laâm thú vêåy. Lúâi bònh cuãa Nguyïîn Buâi Vúåi
7. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 7 AAnnhh vvõõnn vvaaâoâ mmaâuââu HHuuïïë ëë ààïïí íí yyïïuu eem Vúái Huïë, nhaâ thú Trûúng Nam Hûúng khöng phaãi laâ ngûúâi xa laå. Àaä rêët nhiïìu lêìn nhaâ thú daânh cho Huïë nhûäng vêìn thú rêët àeåp. Töi nhúá mònh àaä àûúåc àoåc baâi thú "Maâu Huïë" trïn baáo Vùn nghïå vaâo muâa xuên nùm2001, lûuác àoá töi laâ möåt sinh viïn vùn khoa thñch tòm hiïíu thú vïì Huïë. Trong thú Trûúng Nam Hûúng, tònh yïu quï hûúng cuäng giöëng tònh yïu àöi lûáa, búãi nïëu khöng coá quï hûúng, khöng coá nhûäng àïm hao gêìy thïì heån thò khöng coá anh vaâ em, khöng coá nhûäng vêìn thú run rêíy. Anh võn vaâo maâu Huïë àïí yïu em Trûúác thaânh quaách bao àúâi em cûá treã Söng Hûúng chaãy thon mònh qua dêu bïí Anh mûúån vaânh noán Huïë buöíi vïì thùm. Nheå nhaâng maâ sêu lùæng. Traách kheáo thöi maâ laâm ngûúâi àoåc trùn trúã. Taåi sao nhaâ thú laåi mûúån möåt thûá vö hònh àïí thïí hiïån tònh yïu? Coá gò thùèm sêu trong maâu rïu Huïë? Nhaâ thú àaä hoáan àöíi thúâi gian bùçng lúâi thú bònh dõ cuãa mònh.Thúâi gian àang ngûng àoång trïn nhûäng thaânh quaách rïu phong cöí kñnh cuãa Huïë. Cuäng coá thïí nhaâ thú chó lêëy "em" laâm vñ duå, laâm àöëi tûúång thú àïí diïîn àaåt yá thú. Nhûng úã àêy, nhên vêåt "em" laåi laâ nhên vêåt chñnh trong cêu chuyïån tònh àêìy laäng maån naây. Coá em trong tûâng húi thúã úã Huïë, coá em trong hònh daáng meå, coá em àïí anh thao thûác vïì Huïë àïm ngaây. Giúâ vïì Huïë chó thêëy doâng Hûúng ngú ngêín chaãy, nhû muöën nñu keáo àiïìu gò rêët thûåc maâ laåi múâ aão "Anh
8. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 8 mûúån rïu Huïë àïí yïu em " röìi "Anh mûúån vaânh noán Huïë buöíi vïì thùm". Khöng gian nhû chûäng laåi giûäa cêu thú cho nöîi nhúá niïìm thûúng lan toãa. Tònh yïu trong baâi thú cuäng chñnh laâ möëi tònh sêu nùång cuãa taác giaã àöëi vúái Huïë- quï hûúng mònh. Tònh yïu àoá coá trong têm thûác anh, em vaâ Huïë. Trûúng Nam Hûúng àaä viïët rêët thêåt, àiïìu naây àaä laâm cho baâi thú coá àöå bïìn, sûác neán: Anh võn vaâo maâu mùæt nhûäng ngaây xa Nhûäng uêín khuác trong àiïåu hoâ meå haát Nhûäng àeâo döëc trong àúâi cha bêët trùæc Mùæt Huïë nhòn thùm thùèm túái ngaây xûa. Quaá khûá àûúåc taái hiïån bùçng "Mùæt Huïë". "Mùæt Huïë" chñnh laâ em. Cêu thú buöìn lùæng nhû nûúác mùæt, laåi cöìn caâo nhû chñnh traái tim anh. Àoá laâ thöng àiïåp maâ nhaâ thú muöën gûãi laåi cho ngûúâi àoåc, àïí seã chia cho vúi búát nöîi buöìn. Vaânh noán Huïë, taâ aáo trùæng nûä sinh, nhûäng con àûúâng thú möång Têët caã laâ kyã niïåm àöëi vúái nhaâ thú. Àiïåp khuác "Anh võn" àûúåc lùåp laåi nhûäng böën lêìn. Möåt sûå khùèng àõnh, biïën caái khöng thïí thaânh caái coá thïí. Laâm sao con ngûúâi coá thïí võn vaâo nhûäng caái phi vêåt thïí? Vêåy maâ laåi coá thïí, búãi tònh yïu. Trûúng Nam Hûúng àaä àuáng khi cêìm, nùæm, nhúá, thûúng nhûäng gò chó hiïån hûäu trong möåt traái tim vúái tònh yïu tha thiïët.Tònh yïu àaä laâ vônh hùçng muön thuúã. Àoá chñnh laâ "mùæt nhúá" trong chuöîi kyá ûác ngoåt ngaâo cuãa möîi ngûúâi vïì quï hûúng. Trûúng Nam Hûúng àaä yïu tûâ nhûäng cêu hoâ maái nhò, maái àêíy cuãa meå, àïën nhûäng döëc àeâo ngûúâi cha àaä ài qua. Àoá laâ caái taâi cuãa möåt ngoâi buát khöng biïët mïåt moãi khi ài tòm vaâ lyá giaãi cùån keä nhûäng thùæc mùæc vïì tònh àúâi, tònh ngûúâi. Têët caã laâ sûå döìn neán àïën chaáy boãng àêìu ngoâi buát. YÁ thú àûúåc traãi röång vaâ nhû àang àêåp cuâng möåt nhõp vúái traái tim, vúái hònh boáng em trong maâu Huïë. Anh võn lïn trùng khuyïët tuöíi em chúâ Àúä chöëng chïënh cêu thú buöìn xa Huïë Thúâi gian nhû hao gêìy bïn caánh cûãa. Em àaä àúåi anh, chúâ anh hïët trùng khuyïët àïën trùng troân. Voâng xoay cuãa thúâi gian khöng àöíi. Coã vêîn non tú, sûúng vêîn àêåu àêìy tûâng ngoån coã nhûng em thò khaác. Tuöíi giaâ chùng? Nöîi buöìn àang toãa ra trong tûâng cêu chûä, Huïë goåi anh vïì laåi bïn em, àïí àûúåc giaäi baây têm
9. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 9 sûå. Trûúng Nam Hûúng truát xuác caãm cuãa mònh xuöëng trang thú nhû lúâi tònh tûå.Tònh yïu àöi lûáa àaä biïën thaânh tònh yïu quï hûúng. Taác giaã àaä gûãi vaâo baâi thú têm traång cuãa nhûäng ngûúâi con xûá Huïë àang úã xa bùçng möåt tònh caãm chên thaânh sêu lùæng. Ta nghe trong giai àiïåu thú Trûúng Nam Hûúng möåt nöîi nhúá vö búâ: Anh mûúån maâu nùæng Huïë àïí thûúng em Tûâ maâu rïu àïën maâu nùæng coá bao nhiïu khoaãng caách? Sao töi thêëy têët caã cûá lung linh, múâ múâ, aão aão gêìn maâ laåi xa? Búãi nùæng, mûa xûá Huïë khöng giöëng bêët cûá núi naâo Lúâi bònh cuãa Nguyïîn thõ Anh Àaâo
10. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 10 ""Chhuutáátá cchhuuáátát"" ccuãaã LLûûúúnngg TTrrooånåångg MMiinnhh Hön em chuát chuát lêëy tònh Em hön chuát chuát möåt mònh anh thöi Thïë röìi chuát chuát lïn ngöi Lêu ngaây chuát chuát thaânh àöi vúå chöìng. Töi coá rêët nhiïìu baån thú, nhúâ vêåy maâ töi àûúåc àoåc, àûúåc nghe rêët nhiïìu baâi thú viïët vïì nhiïìu goác nhoã cuãa cuöåc söëng. Chñnh nhûäng goác nhoã êëy cuãa cuöåc söëng àaä cho töi rêët nhiïìu nghõ lûåc, àïí nhûäng hoaâi baäo cuãa mònh trúã thaânh hiïån thûåc. Töi àoåc baâi thú "Chuát chuát" cuãa nhaâ thú Lûúng Troång Minh (Höåi viïn Höåi VHNT Àaâ Nùéng) tûâ caách àêy àaä hún mûúâi nùm, coá leä nhû vêåy töi thuöåc loâng baâi thú naây àïën tûâng chûä. Àûúåc vêåy laâ nhúâ baâi thú viïët chên thûåc, gêìn guäi vúái têm lyá con ngûúâi. Töi nghô nhaâ thú Lûúng Troång Minh quaá gioãi, öng àaä khùæc hoåa hïët sûác cö àoång vïì sûå thuãy chung cuãa tònh yïu chó veãn veån böën cêu thú lûuåc baát vúái 28 kyá tûå, trong àoá àaä coá túái 8 kyá tûå cuãa tûâ laáy "chuát chuát". Àaáng noái hún caã laâ àiïåp ngûä "chuát chuát" coá mùåt trong caã böën cêu thú khöng hïì laâm cho ngûúâi àoåc nhaâm chaán. Ngûúåc laåi, noá laåi aánh lïn rêët nhiïìu sùæc maâu cuãa cuöåc söëng, thêåm chñ coân ngûúâi lïn sûå àa daång cuãa ngûä phaáp trong tiïëng Viïåt. "Chuát chuát" coá thïí laâ àöång tûâ, coá thïí laâ tñnh tûâ. Nïëu laâ àöång tûâ seä cho chuáng ta sûå tha thiïët, nïëu laâ tñnh tûâ seä cho chuáng ta sûå dõu ïm. Têët caã traång thaái têm lyá àoá àaä laâm àeåp hún tònh yïu chên chñnh. Baâi thú àûúåc taác giaã àùåt tïn laâ "Chuát chuát", cuäng laâ tûâ laáy chuát chuát xuêët hiïån trong caã böën cêu thú nhû àaä noái. Nhû vêåy, chuáng ta dïî daâng hiïíu roä
11. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 11 hún yá àõnh cuãa taác giaã laâ muöën nïu bêåt neát àeåp cuãa tònh yïu bùçng sûå chùæt chiu, chùm chuát cuãa con ngûúâi noái chung, giûäa ngûúâi con trai vaâ ngûúâi con gaái noái riïng.Thêåt vêåy, àïí coá tònh yïu cao àeåp khöng gò hún laâ sûå vun àùæp cuãa àöi bïn. "Hön em chuát chuát lêëy tònh", phaãi chùng taác giaã muöën àïì cêåp àïën caá tñnh cuãa ngûúâi con trai. Coá thïí giêy phuát àêìu tiïn ngûúâi con trai coân doâ tñnh, tòm hiïíu. Thïë nhûng, khi biïët rùçng baån gaái cuãa mònh nhêët quyïët yïu mònh- "Em hön chuát chuát möåt mònh anh thöi" thò ngûúâi con trai caãm thêëy yïn loâng. Möîi ngaây thïm möåt chuát yïu, möîi ngaây thïm möåt chuát thûúng, cûá thïë tònh yïu lúán dêìn trong traái tim, têm höìn hai ngûúâi, "Lêu ngaây chuát chuát thaânh àöi vúå chöìng". Àoá laâ àónh cao cuãa tònh yïu. Nhûäng lûuác traâ dû tûãu hêåu, töi thûúâng àoåc baâi thú naây cho baån beâ nghe. Baâi thú "Chuát chuát" àaä àïí laåi nhiïìu bêët ngúâ cho hoå. Hoå khöng nghô nhaâ thú Lûúng Troång Minh coá taâi viïët tònh sûã hay nhû thïë. Tûâ giêy phuát gùåp gúä ban àêìu, àïí yá nhau, röìi yïu nhau, sau àoá laâ sûå nuöi dûúäng tònh yïu cho túái ngaây thaânh vúå thaânh chöìng. Kïët quaã cuöåc hön nhên êëy coá àûúåc laâ nhúâ biïët vun àùæp tònh yïu möîi ngaây möåt chuát. Nïëu nhû viïët bùçng vùn xuöi thò chùæc coá leä phaãi töën khaá nhiïìu giêëy mûåc. Thïë múái biïët laâm thú hay khöng phaãi dïî. Coá lêìn nhaâ thú Àöng Trònh noái vúái töi rùçng: "Caã àúâi laâm thú, chó cêìn ai àoá nhúá thú cuãa mònh dêìu chó möåt cêu, möåt chûä thöi, cuäng haånh phuác lùæm röìi " Haånh phuác cuãa ngûúâi laâm thú khi àûúåc moåi ngûúâi nhúá thú cuãa mònh, cuäng laâ haånh phuác cuãa ngûúâi yïu thú khi gùåp nhûäng yá thú hay àïí àöìng caãm vúái tònh yïu. Chó cêìn chuát chuát thöi cuäng àuã àïí chuáng ta hiïíu nhau hún, cuâng vûúåt qua gian nan, thûã thaách cuãa quy lûuêåt cuöåc söëng. Xin gúãi àïën caác baån vaâ nhaâ thú Lûúng Troång Minh chuát chuát têm tònh naây cuãa töi- ngûúâi yïu thú àêët Quaãng. Lúâi bònh cuãa Huyânh Trûúng Phaát
12. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 12 ““Trrùùnngg kkhhuuyyïïëëtët”” ccuããa PPhhii TTuuyyïïëëtët BBaa Anh ngoã lúâi yïu em Vaâo möåt àïm trùng khuyïët Búãi tònh yïu tha thiïët Biïët troân trûúác àïm rùçm. Em vui luác trùng troân Chaånh loâng khi trùng khuyïët Anh úi anh coá biïët Trùng hay tònh lûáa àöi Sao anh laåi ngoã lúâi Vaâo möåt àïm trùng khuyïët Àïí bêy giúâ thêìm tiïëc Möåt vêìng trùng khöng troân Nhiïìu ngûúâi tòm àïën baâi thú "Trùng khuyïët" cuãa Phi Tuyïët Ba nhû laâ möåt niïìm an uãi búãi gùåp tònh yïu khöng thaânh. Cêu chuyïån trùng khuyïët vêën vñt cuâng chuyïån khuyïët veån cuãa tònh yïu thò coá gò laå àêu. Nguyïîn Du caách àêy hún 200 nùm àaä viïët: Vêìng trùng ai xeã laâm àöi
13. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 13 Nûãa in göëi chiïëc, nûãa soi dùåm trûúâng Thïë nïn, sûác hêëp dêîn cuãa baâi thú naây hùèn laâ àùåc biïåt lùæm. Nïëu khöng, laâm sao ngûúâi ta àoåc, ngûúâi ta haát noá nhiïìu àïën thïë àûúåc. Laåi vêîn laâ tònh yïu. Tònh yïu khöng coá möåt kïët thuác troån veån. Vaâ giûäa trùm ngaân nguyïn cúá chia tay, ngûúâi con gaái vin vaâo möåt caái cúá tûúãng nhû chùèng coá gò, êëy laâ vêìng trùng khuyïët. Anh ngoã lúâi yïu em Vaâo möåt àïm trùng khuyïët Búãi tònh yïu tha thiïët Biïët troân trûúác àïm rùçm Chó coá traái tim nhaåy caãm vaâ àa caãm thò múái coá nhûäng cêu thú thêåt trong saáng, àaáng yïu. Lúâi toã tònh àêìu tiïn laåi rúi vaâo möåt àïm trùng khuyïët. Ngûúâi con trai coá leä chùèng bao giúâ àïí yá túái chuyïån naây àêu. Nhûng laâ möåt cö gaái, chuyïån tûå nhiïn trúâi àêët thöi cuäng trúã thaânh têm sûå cuãa loâng mònh. Àiïìu àoá laâ dïî hiïíu. Haånh phuác vò àoán nhêån tònh yïu, cö muöën böåc baåch nhûäng ngöín ngang trùm möëi, laåi vêîn chuyïån vêìng trùng troân khuyïët, vaâ hònh nhû, caâi vaâo bao nhêåp nhùçng, hû aão khuyïët- troân êëy laâ nhûäng dûå caãm, êu lo khöng thïí naâo noái hïët àûúåc: Em vui luác trùng troân Chaånh loâng khi trùng khuyïët Anh úi anh coá biïët Trùng hay tònh lûáa àöi Vêìng trùng lûuác naây khöng chó laâ möåt thûåc tïë cuãa vuä truå nûäa. Vêìng trùng laâ chûáng nhên cho lúâi toã tònh àïm trûúác. Thêåt xoát xa, àoá laåi laâ möåt àïm trùng khöng troân: Sao anh laåi ngoã lúâi Vaâo möåt àïm trùng khuyïët
14. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 14 Àïí bêy giúâ thêìm tiïëc Möåt vêìng trùng khöng troân Cö muöën traách moác. Maâ cêu thú buöng ra lûãng lú, chùèng biïët traách ai. Traách anh? Khöng! Traách àïm trùng khuyïët? Coá leä chó traách sûå vö tònh, khöng may mùæn. Dêîu rùçng vêìng trùng cûá khuyïët troân theo quy luêåt muön àúâi vêîn thïë nhûng caái troân trùån cuãa vêìng trùng, caái troân trùån cuãa tònh yïu thò khöng vônh hùçng, maäi maäi. Töi thñch caái "àöí löîi" naây. Noá khiïën cho tònh yïu, duâ khöng troån veån, duâ àûát gaánh nhûng vêîn àeåp vaâ nhên vùn. Àoåc baâi thú, cûá mong lúâi ngoã yïu kia diïîn ra vaâo möåt trùng troân vaânh vaåch. Àïí cö gaái, àïí chaâng trai, àïí vêìng trùng khöng phaãi thêìm tiïëc cho sûå dang dúã cuãa möåt möëi tònh. Baâi thú laâm ngûúâi ta chaånh loâng, buöìn nöîi buöìn man maác. Ba khöí thú laâ sûå höìi tûúãng liïìn maåch vïì tònh yïu, tûâ buöíi àêìu àïën ngaây kïët thuác. Dêîu tònh yïu vúi veån ài nhûng trïn hïët, ta bùæt gùåp têm höìn cuãa möåt cö gaái rêët thiïët tha vaâ nhên hêåu khi nghô vïì möëi tònh lúä dúã cuãa mònh, nghô vïì lúâi toã tònh vaâo möåt àïm coá vêìng trùng khuyïët nûãa. Laâ lúâi têm sûå nïn cêu chûä baâi thú cuäng miïn man theo doâng caãm xuác vaâ rêët mûác tûå nhiïn. Maâ nhûäng gò chên thaânh, tûå nhiïn thò rêët dïî hêëp dêîn àûúåc nhiïìu ngûúâi. Lúâi bònh cuãa Nguyïîn thõ Thanh Hiïëu
15. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 15 ””MMöåtå annhh cchhaaânâângg yyïïuu mmööåtååt ccöö nnaaânâ g” HHaaiinnddrricchh HHaaiinnúú Möåt anh chaâng yïu möåt cö naâng Nhûng cö naâng laåi yïu ngûúâi khaác Vaâ ngûúâi khaác laåi yïu cö khaác Cuâng cö naây kïët möëi tú duyïn Vaâ cö naâng uêët ûác, ûu phiïìn Cûúái lûuön keã àêìu tiïn, töët nhêët Trïn àûúâng àúâi mònh vûâa bùæt gùåp; Coân anh chaâng àau khöí triïìn miïn. Àêëy laâ cêu chuyïån cuä, xûa röìi Nhûng nghe ra coân luön múái meã; Ai gùåp phaãi caãnh àúâi nhû thïë, Traái tim mònh cuäng vúä maâ thöi. (Baãn tònh ca 1822 - 1823) Tònh yïu laâ gò? Vúái nhiïìu ngûúâi, tònh yïu laâ coá thêåt song cuäng coá biïët bao ngûúâi caã àúâi loay hoay kiïëm tòm maâ chùèng ra. Haindrich Hainú, chaâng ca sô cuãa aái tònh nùçm trong söë àoá. Khi 25 tuöíi, nhaâ thú àaä tû lûå àùåt buát viïët: Möåt anh
16. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 16 chaâng cö khaác. Phaãi chùng àoá laâ sûå sùæp xïëp cuãa võ thêìn aái tònh trong troâ chúi Tònh yïu? Höëi haã vaâ gêëp gaáp laâm sao trong cuöåc kiïëm tòm súåi dêy àöìng àiïåu, àïí röìi laåi thûúâng xuyïn àoán nhêån nhûäng tònh huöëng trúá trïu: Vaâ cö naâng uêët ûác triïìn miïn. Möåt kïët cuåc xiïët bao cay àùæng vaâ taân nhêîn, cùæt àûát hoaân toaân sûå chúâ àúåi mú höì, beã gêîy niïìm hy voång mong manh àang nhen nhuám. Hainú viïët cho ngûúâi con trai êëy hay cho chñnh mònh: Ai gùp phaãi vúä maâ thöi. Caãm nhêån tònh yïu cuãa gêìn 200 nùm vïì trûúác nay coân nguyïn giaá trõ nïn caâng thöi thuác ngûúâi yïu thú tiïëp tuåc tòm àïën vúái Hainú. Haindrich Hainú (1797 - 1856) laâ möåt nhaâ thú caách maång dên chuã, baån cuãa Caác Maác vaâ laâ möåt cêy buát trûä tònh cuãa nïìn vùn hoåc Àûác. Öng àûúåc mïånh danh laâ ca sô cuãa aái tònh vúái gêìn 10.000 taác phêím, trong àoá coá niïìm hên hoan cuãa haånh phuác vaâ muön nöîi khöí àau cuãa möåt traái tim traân trïì khaát voång. Huyânh Mai Liïn
17. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 17 ÀÀïïmm ssöönngg CCêêìuì Anh qua söng Höìng, söng Àuöëng Muâa mûa boåt nûúác àoã ngêìu Khöng biïët úã núi em úã Ïm ïm möåt khuác söng Cêìu Tiïëng möåt con töm buáng nûúác Voá beâ ai cêët sau lûng Sao trúâi loåt qua mùæt lûúái Rúi àêìy xuöëng caã mùåt söng Con söng cuãa ngûúâi quan hoå Suöët àúâi nûúác chaãy lú thú Em úi! Em laâ cö gaái Tûâ lêu anh àúåi anh chúâ Em laâ cö Têëm thaão hiïìn Àïën giûäa àúâi anh trêíy höåi Tònh àaä trao nhau ïm àïìm
18. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 18 Maâ vêîn mùæt nhòn böëi röëi Söng Cêìu khi àêìy khi vúi Chaãy ngang qua cêu quan hoå Ûúát àêìm vaåt aáo bao ngûúâi Vaåt thûúng ûúát cuâng vaåt nhúá Em noái nheå nhû húi thúã Anh nghe àïí nhúá suöët àúâi: Giûä tònh yïu nhû giûä lûãa, Àûâng quïn, àûâng taân, àûâng nguöi! Tònh yïu coá tûâ phûúng em Ài qua thaáng nùm chúâ àúåi Tònh yïu cuäng tûâ phûúng anh Lûãa rûâng böìn chöìn goác nuái Tònh yïu coá tûâ hai ta Chùèng àuã gêìn maâ giêån döîi Nhaâ xa, mùåt trêån caâng xa Gùåp nhau lêìn naâo cuäng vöåi Ngaây mai chùæc laâ nhiïìu nùæng Nïn sao giùng khùæp trïn àêìu Ngaây mai chùång miïìn aãi Bùæc Tûåa lûng vaâo àïm söng Cêìu (Àöî Trung Lai) Caái duyïn cuãa baâi thú naây laâ duyïn thêìm. Vúái 9 khöí thú vûâa kñn àaáo, vûâa gúåi múã, taác giaã giöëng nhû ngûúâi laái àoâ trong àïm, lùång leä àûa baån àoåc tröi
19. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 19 nhû mú trïn con söng cuãa ngûúâi quan hoå. Ngay vaâo àêìu baâi thú, thi sô àaä thuá nhêån sûå vö têm cuãa mònh: "Anh qua söng Höìng, söng Àuöëng; Muâa mûa boåt nûúác àoã ngêìu- Khöng biïët úã núi em úã- Ïm ïm möåt khuác söng Cêìu". Taác giaã thuá nhêån "khöng biïët" cuäng chñnh laâ àïí lûui vaâo võ trñ baån àoåc maâ cuâng nhau "khaám phaá" àoá thöi. Daám thuá nhêån sûå "vö têm" laâ chñnh búãi "nöåi têm" cuãa thi nhên maånh lùæm. Nöåi têm khöng maånh, laâm sao maâ nghe àûúåc: Tiïëng möåt con töm buáng nûúác- Voá beâ ai cêët sau lûng. Vaâ coân nhòn thêëy àûúåc: Sao trúâi loåt qua mùæt lûúái- Rúi àêìy xuöëng caã mùåt söng. Coá leä khöng phaãi sao trúâi, maâ laâ caãm xuác cuãa Àöî Trung Lai rúi àêìy xuöëng mùåt söng thò àuáng hún. Röìi cuöëi cuâng, àiïìu muöën àaä àûúåc noái: Em úi! Em laâ cö gaái Tûâ lêu anh àúåi anh chúâ Sau khi thöët ra àûúåc hai cêu thú khoá khùn êëy, "ngûúâi laái àoâ" hònh nhû "boã rúi" baån àoåc àïí quay sang têm sûå riïng vúái cö Têëm thaão hiïìn. Baån àoåc cuäng àaânh nñn thúã ngöìi nghe, chûá biïët laâm sao nûäa: Em noái nheå nhû húi thúã Anh nghe àïí nhúá suöët àúâi Giûä tònh yïu nhû giûä lûãa Àûâng quïn, àûâng taân, àûâng nguöi! Hoáa ra taác giaã khöng quïn baån àoåc, khöng quïn ngoån lûãa rûâng böìn chöìn goác nuái- búãi traái tim cuãa anh laâ traái tim àêåp caånh chiïëc ba lö: Tònh yïu coá tûâ hai ta- Chùèng àuã gêìn maâ giêån döîi- Nhaâ xa, mùåt trêån caâng xa- Gùåp nhau lêìn naâo cuäng vöåi. Lúâi thú buöng ra nhû khöng, maâ sao àoåc àïën àêy, loâng ta thêëy nhoái caã lïn. Coá thïí ngûúâi lñnh êëy khöng trúã vïì lùæm chûá? Nhûng duâ muöën duâ khöng, töi vêîn tin tònh yïu chaãy ngang qua cêu quan hoå laâ tònh yïu bêët tûã. Nhûäng ngoån lûãa trêån maåc àaä tùæt vaâ nïëu àiïìu töi tin laâ coá thêåt- thò ûúác ao möåt ngaây naâo àoá, töi vaâ ngûúâi lñnh êëy seä múã "àöi löëi" vïì Haâ Bùæc- àïí cuâng nhau: Tûåa lûng vaâo àïm söng Cêìu. Lúâi bònh cuãa Hoaâng Nhuêån Cêìm
20. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 20 ”BBúú ââ â ssöönngg vvêêînî ggiioá”á ccuuããaãa TTrruuácáác Thhöönngg Laá ngö lay úã búâ söng Búâ söng vêîn gioá Ngûúâi khöng thêëy vïì Xin ngûúâi haäy trúã vïì quï Möåt lêìn cuöëi möåt lêìn vïì cuöëi thöi Vïì thûúng laåi bïën söng tröi Vïì buöìn laåi àaä möåt thúâi toác xanh Lïå xin gioåt cuöëi àïí daânh Trïn phêìn möå meå, vûúng hònh boáng cha Cêy cau cuä, giaåi hiïn nhaâ Coân nghe gioá thöíi söng xa möåt lêìn. Con xin ngùæn laåi àûúâng gêìn Möåt lêìn röìi meå haäy dêìn dêìn ài. Theo töi, àêy laâ baâi thú hay nhêët cuãa Truác Thöng. Baâi thú laâ tiïëng khoác thùm thùèm cuãa ngûúâi con mêët meå, biïët laâ meå khöng bao gòúâ coân nûäa maâ vêîn cêìu xin möåt lêìn meå trúã vïì: "Con xin ngùæn laåi àûúâng gêìn / Möåt lêìn röìi meå haäy dêìn dêìn ài " Baâi thú tûå nhiïn vaâ chên thaânh àïën nöîi khiïën töi khöng nghô anh àaä
21. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 21 laâm ra thú, maâ chñnh "thú àaä laâm ra anh". Töi thuöåc ngay baâi thú àoá khi àoåc lêìn àêìu tiïn. Nhaâ thú Nguyïîn Troång Taåo
22. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 22 BBaaââiâi tthhúú ttùùånåångg vvúúå åå Mònh vûâa laâ chõ laâ em Têëm loâng ngûúâi meå, traái tim baån àúâi Mai naây túái phuát chia àöi Hai ta ai seä laâ ngûúâi tiïîn nhau? Xoát mònh àaä lùæm thûúng àau Töi xin laâm keã di sau àúä mònh Cuöåc àúâi àêu phaãi phuâ sinh Nûúác non chan chûáa nghôa tònh mònh úi. (Höì Dzïënh) Höì Dzïënh àûúåc caác nhaâ nghiïn cûáu vùn hoáa ghi nhêån laâ möåt trong caác nhaâ thú coá chên taâi. "Baâi thú tùång vúå" in trong Tuyïín têåp thú Viïåt Nam 1975- 2000, khöng ghi nùm thaáng saáng taác, nhûng cuäng coá thïí àoaán laâ öng viïët vaâo nhûäng nùm cuöëi àúâi (tûâ 1985 àïën 1990) úã caái tuöíi con ngûúâi àaä phaãi tñnh àïën chuyïån 'ài, úã". Chó coá 4 cêu lûuåc baát vúái taám doâng thú, ai yïu thú chó àoåc hai lêìn laâ thuöåc, Höì Dzïënh àaä thïí hiïån thanh thoaát loâng yïu thûúng, quyá troång ngûúâi baån àúâi cuãa mònh rêët àùçm thùæm, da diïët. Nhaâ thú Nguyïîn Buâi Vúåi
23. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 23 MMee åå å qquuaa nhûänä g vvêêìnììn tthhúú HHaaiikkuu Meå laâ thú . Meå vaâ thú maäi khùæn khñt nhau nhû hònh vúái boáng. Hònh aãnh meå caâng cêìn cuâ, möåc maåc bao nhiïu laåi caâng nïn thú bêëy nhiïuå Trong ngön ngûä thi ca cuãa thïë giúái, dên töåc naâo cuäng coá nhûäng vêìn thú chûáa chan tònh meå. Meå hiïín hiïån trïn àûúâng vïì, trïn tûâng ngoä höìn sêu kñn. Meå laâ chêët liïåu kïët tinh cuãa têët caã nhûäng thiïn anh huâng ca, nhûäng àaåi sûã thi, nhûäng trûúâng thiïn tònh sûã vaâ caã trong nhûäng vêìn thú Haiku àún sú, thêm thuáyå Vúái dên töåc Nhêåt Baãn, Haiku àûúåc xem nhû tinh hoa cuãa vùn hoáa dên töåc. Dûúái goác nhòn cuãa Thiïìn töng, Haiku laâ thïí thú àùåc biïåt coá thïí haâm chûáa àûúåc thûåc taåi nhiïåm mêìu trong voãn veån 17 êm tiïët, vûâa sêu lùæng uyïn thêm, laåi vûâa àún sú giaãn dõ . Nghe qua, gnûúâi ta khoá tûúãng tûúång àûúåc rùçng möåt thûá tònh caãm daåt daâo, mún man bêët têån nhû tònh meå laåi coá thïí êín mònh trong nhûäng vêìn thú gêîy goån naâyå Khöng ! Hoaân toaân ngûúåc laåi : Hònh aãnh meå trong thú Haiku laåi caâng baát ngaát, phiïu diïu hún bao giúâ hïët. Haiku (Haâi cuá) laâ thïí thú àùåc biïåt cuãa Nhêåt Baãn, kïë thûâa tûâ caác daång liïn ca truyïìn thöëng. Tûâ Haiku àûúåc ruát goån tûâ Haikai vaâ Hokkuå Ngûúâi coá cöng àêìu lêåp nïn con àûúâng "Tiïu phong" (Shofu) naây, vaâ àûa àïën àónh cao nghïå thuêåt thi ca thïë giúái laâ Thiïìn sû Matsuo Bashoå Sau Basho, coá ba nhaâ thú lúán cuãa Haiku lêìn lûúåt xuêët hiïån, húåp cuâng Basho thaânh tûá truå cuãa Haiku Nhêåt Baãn : Basho 1644 - 1694. Buson 1716 - 1784.
24. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 24 Issa 1762 - 1826. Shiki 1867 - 1902. Ngoaâi böën vò sao àoá, coân coá vö söë ngûúâi ài theo con àûúâng naây, hoå àûa Haiku lïn bònh diïån niïìm vui nghïå thuêåt vaâ lêëy laâm leä söëng àúâi mònh, cuäng nhû traâ àaåo , hoa àaåo, nhu àaåo vúái möåt triïët lyá sêu thùèm hún, coá thïí goåi laâ Haâi cuá àaåo (Haiku àö). Ngoaâi nhûäng maãng àïì taâi vïì thiïn nhiïn, Haiku coân coá àïì taâi vïì meå. Hònh aãnh Meå hiïån lïn vúái têët caã xuác caãm cuãa khöí àau vaâ veã àeåp nheå nhaâng cuãa sûå giaãi thoaát, chuáng ta seä tòm thêëy úã thú Issa vaâ thú Basho Nhûäng hònh aãnh vûâa nhoã nhoi vûâa mong manh nhû haåt sûúng, gioåt lïå àïën vúái thïë giúái thú Haiku trúã nïn lûung linh, vô àaåi, nhû êín chûáa möåt linh höìn. Issa laâ ngûúâi bêët haånh, nùm lïn 3 mêët meå. Hún ai hïët, Issa hiïíu Meå quan troång biïët dûúâng naâoå Möåt ngaây höåi, treã nhoã nö àuâa vúái baån beâ, tung tùng trong voâng tay meå, Issa thêëy mònh laåc loäng cö àún, nöîi buöìn êåp àïën, vaâ Issa tòm vïì vúái bêìy chim àïí àûúåc chia xeã : Ore to kite asobe yo oya no nai suzume Àïën àêy naâo, vúái töi cuâng chúi àuâa chim seã khöng coân meå trïn àúâi [*] Mêët meå laâ mêët ài möåt phêìn quan troång taåo thaânh sûå söëng. Cuöåc àúâi Issa trúã nïn lang thang, lang thang khùæp nûúác Nhêåt, kiïëm söëng àuã moåi nghïì, nhûäng veã àeåp trïn àúâi dûúâng nhû vö nghôa àöëi vúái Issa, thêåm chñ coân nhû àõa nguåc aám aãnh suöët cuöåc haânh trònh : Aki no kaze Gioá ware wa nairu wa dono jigo ku Gioá muâa thu àõa nguåc naâo àêy cuâng töi giang höì Khi Issa coá dõp trúã vïì vúái biïín, do ngoaåi daáng mïnh möng vaâ muâi hûúng àêåm àaâ võ mùån cuãa biïín, nhaâ thú àaä tòm thêëy húi êëm vaâ tònh thûúng cuãa meå : Naki haha ya umi miru tabi na miru tabi ni Meå yïu úi ! möîi khi nhòn thêëy biïín khi thêëy biïín khúi
25. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 25 Möåt khaám phaá múái laâm thùng hoa têm höìn Issaå Meå àûúåc hoáa thên vïí biïín, möåt caãm giaác vûâa bao la cuãa tònh meå, vûâa mùån maâ êëm aáp cuãa voâng tayå Vïì vúái biïín, Issa vaâ Meå khöng coân ranh giúái nûäa, cuâng hoâa vaâo baãn thïí nhiïåm mêìuå Giúâ àêy, trûúác mùæt Issa, möåt Thiïìn sû, têët caã àïìu coá cuöåc söëng, coá Phêåt tñnh, coá sûå bònh àùèng trong aánh saáng vaâ trong caát buåÀ Núi haåt buåi chûáa tam thiïn àaåi thiïn thïë gioán Möîi hònh aãnh phaáp trêìn laâ hiïån thên cuãa Meå : Tsuyu no tama hitotsu hitosu ni furusato ari Öi nhûäng haåt sûúng trên chêu tûâng haåt hiïån hònh cö ë hûúng Meå laâ têët caã, têët caã àïìu laâ hiïån thên cuãa Meå. Issa àaä chêëm dûát nöîi cö àún ! Bïn caånh nhûäng baâi thú vïìmeå cuãa Issa, Basho cuäng coá möåt baâi thú vïì meå rêët xuác àöång : Te ni toraba kien namida zo atsuki aki no shimo Toác meå coân àêy tan trong lïå noáng sûúng muâ thu bay Möåt àoaån Basho viïët trong cuöën nhêåt kyá nùm 1684 nhû sau : "Cuöëi cuâng töi vïì àïën quï nhaâ vaâo àêìu thaáng 9, cêy hoa hiïn maâ meå thûúâng tröìng trûúác phoâng bêy giúâ khöng coân nûäa, coá leä àaä chïët vò sûúng giaá. Têët caã moåi thûá khaác cuäng àaä àöíi thay - Gûúng mùåt anh töi àaä hiïån nïëp nhùn trïn traán vaâ toác baåc núi thaái dûúng. Chuáng ta vêîn coân söëng, anh chó noái thïë. Röìi, khöng lúâi naâo nûäa, anh múã möåt chiïëc tuái kyã niïåm maâ noái : Haäy nhòn múá toác sûúng cuãa Meå àêy naâyå Àêy laâ chiïëc höåp linh thiïng cuãa Urashima àêëy, ta cuäng seä baåc àêìu". Urashima laâ chaâng ngû phuã huyïìn thoaåi, àaä cûúái cöng chuáa thuãy cung maâ coân nhúá nhaâ. Chaâng vïì quï, mang theo chiïëc höåp cuãa cöng chuáa tùång, dùån àûâng múã ra, nhûng chaâng àaä múã, vaâ tuöíi giaâ àaä êåp xuöëng, tûác thò toác baåc vaâ da nhùn. Möîi chuáng ta laâ möåt Urashima, nghôa laâ möåt keã nhúá cöë hûúng, muöën ngûúåc thúâi gian àïí tòm laåi meå. Nhaâ thú, Urashima vaâ chuáng ta khöng thïí khöng múã chiïëc höåp naâyå Toác meå coân àêy tan trong lïå noáng sûúng muâa thu bay
26. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 26 Basho àaä khoác khi nhòn thêëy toác sûúng cuãa meå, lïå noáng cuãa nhaâ thú nhoã xuöëng, vaâ nhaâ thú khöng daám nêng toác meå lïn vò súå toác êëy seä tan ài nhû sûúng muâa thuå Toác sûúng cuãa meå vaâ sûúng muâa thu lêîn vaâo nhau, chuáng ta khoá loâng phên biïåt àûúåc toác meå tan hay sûúng muâa thu tan vò lïå noáng, coá leä caã hai ! Meå khöng coân nûäa ! Nöîi dùçn vùåt giûäa mêët vaâ coân laâm nhûäng gioåt lïå hiïëm hoi cuãa Thiïìn sû rúi Àïí chuyïín hoáa nöîi àau, Thiïìn sû thi sô àûa meå vïì vúái thiïn nhiïn, toác meå trúã vïì vúái sûúng muâa thu, têët caã hoâa vaâo vuä truå bao la Ú. thïë giúái vö ngaä. Àïí röìi, núi nhûäng caánh hoa àaâo, nhûäng böng tuyïët traáng, nhûäng coã cêy àïìu coá phêìn cuãa meå. Meå khöng coân, nhûng baâi thú bêët huã cuãa Basho, cuãa Issa vêîn coân àoá. Noá toãa nhûäng vêìng saáng dõu hiïìn trïn nïìn trúâi thi ca thïë giúái Meå trúã thaânh vô àaåi ! Ghi chuá (*) Nhûäng vêìn thú Haiku trong baâi naây àïìu do Phan Nhêåt Chiïu dõch (Theo Internet)
27. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 27 KKhoanããnã gg ccaacáácá h ggiiûûäaääa llúââiâi ccuãaã BBùùçnççngg VViiïïåtåt Biïët laâm sao chuáng quaá nhiïìu lúâi ÚÃ nhûäng chöî leä ra cêìn noái ngùæn Bao lêìn em phùèng lùång Àuã khiïën töi baâng hoaâng Khi phêìn noái lêën hïët phêìn àûúåc söëng Lêën hïët moåi àiïìu tiïìm êín giûäa cêu Thò vaån cêu thú cuäng thaânh reã ruáng Liïåu coân gò vang voång úã trong nhau Lúâi noái chùèng mêët tiïìn mua Lûåa lúâi maâ noái cho vûâa loâng nhau Baâi hoåc ngûúâi xûa daåy caâng chiïm nghiïåm caâng thêëy thêëm thña. Àoá laâ caách àöëi nhên xûã thïë giûäa con ngûúâi vúái con ngûúâi trong xaä höåi. Trong tònh yïu vaâ cuöåc söëng gia àònh, lúâi noái laâ möåt trong nhûäng caách àïí gùæn kïët hún tònh caãm. Traái laåi, nhûäng ngön tûâ maâ ngûúâi ta nghô rùçng "lúâi noái gioá bay" laåi khiïën cho biïët bao ngûúâi phaãi suy ngêîm, trùn trúã: Biïët laâm sao chuáng ta quaá nhiïìu lúâi ÚÃ nhûäng chöî leä ra cêìn noái ngùæn
28. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 28 Trong cuöåc söëng àêìy rêîy nhûäng phûác taåp, nhûäng böån bïì, lo toan, con ngûúâi sao traánh khoãi phuát buöìn bûåc. Nöîi caáu giêån àoá laåi chó coá thïí truát vaâo lúâi noái, giaãi toãa bùçng lúâi noái. Thïë múái gêy ra nghõch lyá "nhiïìu lúâi" "úã nhûäng chöî leä ra cêìn noái noái ngùæn". Nghõch caãnh thay, coá khi laåi laâ: Bao lêìn em lùèng lùång Àuã khiïën töi baâng hoaâng Sûå thay àöíi nhanh àïën khöng ngúâ nhû thïë khiïën "töi baâng hoaâng". Laâm sao coá thïí lyá giaãi hïët àûúåc laâ vò sao! Cuöåc söëng vaâ loâng ngûúâi thêåt quaá phûác taåp. Trong tònh yïu vaâ cuöåc söëng gia àònh, duâ coá yïu nhau àïën mêëy, hiïíu nhau àïën mêëy cuäng khöng thïí traánh khoãi nhûäng tònh huöëng nhû vêåy. Sûå mêu thuêîn trong möåt con ngûúâi, möåt lúâi noái khiïën ngûúâi baån àúâi cuãa mònh sûäng súâ, ngaåc nhiïn vaâ röìi bùn khoùn khoá hiïíu tûå hoãi loâng "biïët laâm sao". Nhûäng lûuác nhû thïë ngûúâi ta cêìn phaãi coá caách ûáng xûã thêåt kheáo leáo, thêåt mïìm deão àïí khöng laâm töín thûúng àïën tònh yïu, tònh caãm gia àònh. Ngûúåc laåi, coi ào á laâ möåt caách àïí cuâng hiïíu nhau, xêy dûång tònh yïu bïìn vûäng. Nhûäng chiïm nghiïåm cuãa "töi" caâng thïm sêu sùæc vaâ coá phêìn chua xoát: Khi phêìn noái lêën hïët phêìn àûúåc söëng Lêën hïët moåi àiïìu tiïìm êín giûäa cêu Thò vaån cêu thú cuäng thaânh reã ruáng "Khoaãng caách giûäa lúâi" maâ Bùçng Viïåt chó ra khöng gò khaác laâ "àiïìu tiïìm êín giûäa cêu". Nhûäng gò chêët chûáa, lùæng àoång, êín sêu múái laâ yá nghôa thûåc vaâ sêu xa cuãa lúâi noái. Phêìn lùæng sêu àoá cuäng nhû "haåt ngoåc minh chêu êín giêëu trong têm höìn con ngûúâi" (Nguyïîn Minh Chêu) coá phaãi ai cuäng dïî daâng nhêån ra! Nhêët laâ trong nhûäng giêy phuát loâng ngûúâi khöng bònh yïn nhû thïë thò thêåt khoá. Bùçng Viïåt coá caách biïíu àaåt thêåt àöåc àaáo: "Thò vaån cêu thú cuäng thaânh reã ruáng". Thú ca vöën àûúåc coi laâ mêåt ngoåt cuãa cuöåc söëng, núi höåi tuå nhûäng tònh caãm, caãm xuác chên thaânh trong nhûäng lúâi ngùæn goån, haâm suác. Thûåc tïë chua xoát nhû thïë thò nhûäng gò coân laåi liïåu coá yá nghôa gò? Nhûäng bùn khoùn cuãa ngûúâi trong cuöåc maäi khöng thöi, loâng ngûúâi àêìy day dûát, trúã trùn: Liïåu coân gò vang voång trong nhau
29. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 29 Cêu thú àûúåm buöìn vaâ nöîi niïìm lo lùæng. Chuát "vang voång úã trong nhau" hay laâ sûå tön troång, niïìm tin yïu coân laåi? Coá thïí lùæm khi nhûäng vang voång khöng coân thò nhûäng lúâi leä kia trúã thaânh keã thuâ cuãa haånh phuác, tònh yïu. Vò thïë maâ khoaãng caách giûäa lúâi cêìn phaãi coá. Àöi khi khoaãng lùång àoá laåi giuáp cho àöi lûáa hiïíu nhau nhiïìu hún búái "Laá thû cuãa traái tim àûúåc àoåc trong àöi mùæt" (Tuåc ngûä Ai Len) Tònh yïu coá muön hònh vaån traång vaâ ngön ngûä tònh yïu cuäng muön maâu muön veã. "Khoaãng caách giûäa lúâi" cuãa Bùçng Viïåt khiïën chuáng ta phaãi suy ngêîm, nhòn nhêån laåi caách cû xûã cuãa mònh àêu chó àöëi vúái ngûúâi mònh yïu, vúái gia àònh maâ vúái con ngûúâi trong toaân xaä höåi. Lúâi bònh cuãa Lï Thuây Linh
30. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 30 ““TTiiïïnëënë gg tthhuu”” ccuuããaãa Lûûuu TTrooånåångg LLûû Em khöng nghe muâa thu Dûúái trùng múâ thöín thûác? Em khöng nghe raåo rûåc Hònh aãnh keã chinh phu Trong loâng ngûúâi cö phuå? Em khöng nghe rûâng thu, Laá thu kïu xaâo xaåc, Con nai vaâng ngú ngaác Àaåp trïn laá vaâng khö? (1939) * Bùçng kïët cêëu cuá phaáp: àiïåp ngûä phuã àõnh vaâ cêu hoãi tu tûâ, "Tiïëng thu" àaä àûúåc Lûu Troång Lû thïí hiïån túái toaân bñch húi thúã cuãa vùn hoåc laäng maån. Àiïåp ngûä phuã àõnh "Em khöng nghe" àûúåc sûã duång laâm mö tñp chñnh àïí phaát triïín toaân böå caãm xuác cuãa taác giaã, gúåi ra khöng khñ quaånh vùæng cöí àiïín cuãa Chinh phuå ngêm Cêu hoãi tu tûâ àaä àûúåc taác giaã sûã duång àïí gúåi yá, àõnh hûúáng cho àöåc giaã lùæng vïì phña cö àún êëy maâ taác giaã khöng muöën trûåc tiïëp traã lúâi. "Tiïëng thu", tòïëng cuãa nöîi cö àún, bú vú cuãa con ngûúâi thúâi khöng phûúng
31. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 31 hûúáng trong caãnh nûúác mêët nhaâ tan, coân êín giêëu möåt dûå baáo vïì sûå "cuâng tùæc biïën" cuãa xaä höåi ta thúâi êëy. Haäy lùæng nghe "Tiïëng thu" maâ thêëy Nhaâ thú Nguyïîn Thuyå Kha
32. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 32 ““GGûûiããiã ccöö ggaaááiái ààooãnããngg ààaaãnããnhh cuuãaããa ttööii”” NNgguuyyïïînîîn QQuuaanngg HHaa ââ â Em àûâng tûúãng chó mònh em laâ thiïëu nûä Chó mònh em mùæt biïëc vúái möi höìng Cho em tha höì tö son àiïím phêën Khöng coá anh thò àeåp mêëy cuäng bùçng khöng Khöng coá anh àam mï em laâm gò bùçng kiïìu diïîm Khöng coá anh àùæm say em àêu thêëm men àúâi Noái thêåt nheá, khöng coá anh àöëi taác Em seä vö tònh nhû laá rúi. Böîng àêu anh biïën mêët giûäa àúâi Em seä thêëy giûúâng chiïëu göëi chùn laâ vö nghôa Em seä thêëy thûâa tay thûâa chên thûâa möi thûâa maá Thêëy àúâi vêåt vúâ nhû haåt mûa buåi möì cöi Em yïu úi anh noái cho oaách thöi Anh seä chùèng laâ caái àinh gò nïëu thiïëu em àoãng àaãnh Vaâ anh seä laâ möåt thùçng trúâi àaánh
33. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 33 Nïëu bêët àöì àïí em loåt khoãi tay Naâo hai àûáa mònh cûá baát ngaát trúâi mêy Em nhû baán cêìu Nam, anh nhû baán cêìu Bùæc Khi chöìng khñt lïn nhau thaânh traái àêët Möåt haânh tinh xanh vi vu giûäa vuä truå, sinh thaânh Baâi thú quen maâ laå. Trong àúâi, thiïëu gò nhûäng cö gaái àoãng àaãnh. Nguyïîn Quang Haâ "chúi" trûåc diïån, thùèng thûâng, khöng cêìn yá tûá, voâng vo: Em àûâng tûúãng chó mònh em laâ thiïëu nûä/ Chó mònh em mùæt biïëc vúái möi höìng/ Cho em tha höì tö son àiïím phêën. Höìn vña cuãa baâi thú àaä böåc löå àêìy àuã trong khöí thú naây. Taác giaã nïu lïn möåt àõnh àïì vïì quan hïå xaä höåi. Caái àõnh àïì êëy chùæc nhû àinh àoáng cöåt: Khöng coá anh thò àeåp mêëy cuäng bùçng khöng. ÛÂ nhó. Röìi chûä "àöëi taác" múái cao thuã laâm sao! Ngon xúát maâ húåp tònh, húåp caãnh, húåp lyá. Vaâ tiïëng "thûâa" àûúåc lùåp laåi möåt caách cöë yá, möîi chûä àoåc lïn nhû nhoái vaâo tim cö gaái möåt lêìn. Sûå cö àún múái thêëm thña laâm sao. Hïët khöí thú thûá ba, nhaâ thú coá veã run. Nhûäng tûâ "oaách", "caái àinh", "thùçng trúâi àaánh" laâ ngön ngûä àûúâng phöë àûúåc àùåt vaâo àuáng vùn caãnh nïn dïî chõu. Khöí thú thûá tû thêåt xuêët thêìn, mï àùæm. Sûå tûúãng tûúång, so saánh rêët kheáo. Ngûúâi viïët coá baãn lônh múái daám duâng nhûäng tûâ "nguy hiïím" laâ "chöìng khñt" êëy thoaãi maái. Àêy laâ baâi thú bùæt àûúåc cuãa nhaâ vùn Nguyïîn Quang Haâ. Nguyïîn Buâi Vúåi
34. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 34 ““DDaa åå å thhûûaa thhêêìyììy”” VVooä ää TThannhh AAnn Dêîu biïët rùçng: "Möåt sûå nhõn laâ chñn sûå laânh" Daå thûa thêìy, con àaä nhõn àïën quïn mònh Sao sûå laânh hiïëm thïë? Vêng! Thò coäi lûuên höìi laâ bïí dêu, dêu bïí Con vêîn nhúá lúâi thêìy diïåt oaán bùçng ên Daå thûa thêìy, viïn phêën trùæng àaä àöíi maâu Ngaây nay baãng àen coá núi thay têëm fooác - mi - ca maâu trùæng Buöåc loâng viïn phêën laâ buát daå maâu àen Daå thûa thêìy, con vêîn laâ àûáa beá y nguyïn Run lïn trûúác cuöåc àúâi nhû àaä tûâng run lïn khi thêìy kïu lïn baãng Daå thûa thêìy, con tin sûå nhõn laâ cûáu caánh Bao giúâ cuöåc àúâi laânh hún? Daå thûa thêìy Tûâ ngaân xûa Nhêët tûå vi sû, baán tûå vi sû àaä laâ möåt truyïìn thöëng töët àeåp cuãa dên töåc ta. Vaâ biïíu hiïån cao nhêët cuãa loâng kñnh troång, biïët ún thêìy laâ lûuön lùæng nghe vaâ laâm theo lúâi thêìy dùån. Khöng biïët trong möåt hoaân caãnh cuå thïí naâo maâ ngûúâi hoåc troâ nhoã (sau naây trúã thaânh nhaâ thú Voä Thanh An) àûúåc nghe lúâi
35. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 35 khuyïn Möåt sûå nhõn laâ chñn sûå laânh cuãa thêìy nhûng chó biïët lúâi khuyïn êëy àaä ài theo nhaâ thú suöët cuöåc àúâi vaâ anh àaä cöë gùæng thûåc hiïån lúâi khuyïn êëy àïí mong coá möåt cuöåc söëng bònh yïn. Nhûng cuöåc àúâi vöën àêìy nghõch lyá. Ngúä rùçng möåt nhõn - chñn laânh, hoaá ra nhiïìu lûuác chñn nhõn khöng àûúåc möåt laânh. Thêëm nhuêìn quan àiïím cuãa Phêåt giaáo: Kiïëp ngûúâi laâ coäi lûuên höìi àêìy bïí dêu, cêìn phaãi diïåt oaán bùçng ên, anh àaä nhõn àïën quïn mònh maâ sûå laânh vêîn ñt àïën vúái anh. Phaãi chùng cuöåc àúâi àaä àöíi thay: viïn phêën trùæng àûúåc thay bùçng buát daå àen cho phuâ húåp vúái têëm baãng fooc - mi - ca maâu trùæng, maâ nhûäng quan àiïím xûã thïë thaây daåy ngaây xûa khöng coân phuâ húåp nûäa? Nhûng nhûäng gò àaä àûúåc gieo vaâo têm höìn anh tûâ thuúã êëu thú, anh khöng thïí naâo nhöí lïn vaâ vûát boã ài àûúåc. Quaá nûãa àúâi ngûúâi bûún chaãi, anh phaãi chõu phêìn thiïåt thoâi vïì mònh, chó coân biïët nuöi möåt niïìm tin: sûå nhõn laâ cûáu caánh, nuöi möåt hy voång: cuöåc àúâi seä laânh hún. Gioång thú chên thaânh nhû lúâi têm sûå cuãa ngûúâi hoåc troâ vúái thêìy giaáo sau bao nhiïu nùm xa caách, sao laåi xao àöång loâng ngûúâi àïën thïë. Sau böën lêìn Daå thûa thêìy àïí giaäi baây têm sûå, àïën lêìn thûá nùm ngúä nhû taác giaã khöng coân cêìm loâng àûúåc nûäa May thay, baâi thú buöìn maâ khöng lûuåy, búãi taác giaã àaä biïët nhen lïn ngoån lûãa niïìm tin: Bao giúâ cuöåc àúâi seä laânh hún? Lï Quöëc Haán
36. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 36 ““DDiiïïmm”” ccuuãaããa NNgguuyyïïînîîn KKiimm AAnnhh Coá ngûúâi vñ tònh yïu nhû voã vúái que diïm Nhûng em khöng nghô thïë Búãi que diïm chó möåt lêìn saáng loáe Coân voã bao chaáy àïën trùm lêìn. Em khöng thïí laâ phêìn sêîm núi voã kia Núi hïët lêìn naây àïën lêìn sau lêëp laánh Rêët àa tònh röìi phuå baåc nhû khöng. Nhûng em sùén saâng laâm chiïëc que Daám àöët ca ã traái tim diïm sinh beá xñu Chaáy àïën têån cuâng cuãa thên tùm trùæng treão Duâ kiïëp taân nhûng hiïíu: Àaä àûúåc yïu! Dêîu cho anh coá tham àïën bao nhiïu Vaâ sau nhûäng cuöåc tònh chó dùm ba vïët xûúác Khöng oaán húân àêu vò em tin mònh àûúåc Chûá yïu nhiïìu, baåc phïëch coá gò àêu. Nïëu muöën suöët àúâi úã maäi bïn nhau
37. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 37 Thò cêu vñ kia xin ngûúâi ruát laåi Búãi caái ngùæn nguãi khaác xa caái coân maäi maäi Maâ tònh yïu cêìn ài suöët cuöåc àúâi. Khi viïët baâi thú naây, taác giaã chùæc coân rêët treã va â chûa phaãi àaä quen thuöåc vúái thú ca. Baâi thú coá chöî coân húi vuång vïì, cêu chûä chûa thêåt nhuêìn nhuyïîn, nhûng toaát lïn möåt sûác söëng maänh liïåt, möåt tònh caãm chaáy boãng, treã trung, nguyïn sú, thö nhaáp. Taác giaã khöng àöìng yá vúái so saánh tònh yïu nhû voã vaâ que diïm: Búãi que diïm chó möåt lêìn saáng loáe Coân voã bao chaáy àïën trùm lêìn. Vaâ cuäng thïm lyá do naây nûäa:. Búãi caái ngùæn nguãi khaác xa caái coân maäi maäi Maâ tònh yïu cêìn ài suöët cuöåc àúâi. Nhû thïë, bùæt nguöìn tûâ möåt nhêån thûác vïì tònh yïu, taác giaã àaä biïët xoaáy vaâo hònh tûúång que diïm vaâ voã diïm àïí baây toã nöîi loâng mònh. Vaâ àoá laâ möåt nöîi loâng àêìy traách nhiïåm, àêìy àam mï. Daám yïu vaâ daám àöët chaáy hïët möåt lêìn cho tònh yïu àñch thûåc: Nhûng em sùén saâng laâm chiïëc que Daám àöët caã traái tim diïm sinh beá xñu Hònh aãnh chiïëc àêìu que diïm àûúåc nhòn nhêån nhû traái tim beá xñu quaã laâ möåt saáng taåo àaáng trên troång. Noá laâm cho que diïm söëng àöång hùèn lïn. Caách nhòn àûúåc nhû thïë hùèn khöng phaãi nhòn bùçng mùæt! Yïu mïën, trên troång que diïm "saáng loáe möåt lêìn" bao nhiïu thò taác giaã khinh gheát, reã ruáng sûå "lêëp laánh" "àïën trùm lêìn" úã "phêìn sêîm núi voã kia"! Núi hïët lêìn naây àïën lêìn sau lêëp laánh Rêët àa tònh röìi phuå baåc nhû khöng.
38. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 38 Caái àûúåc vaâ mêët khöng tñnh theo thúâi gian. Möåt giêy- laâ caã cuöåc àúâi. Tham lam nhiïìu hoáa ra nhaåt nheäo caã thöi! Chûá yïu nhiïìu, baåc phïëch coá gò àêu! Möåt nhêån xeát, hay laâ lúâi chï traách? Thêåt thaãm haåi caái hònh aãnh vaâ mêìu sùæc voã diïm sau bao lêìn "lêëp laánh"! Vúái tònh caãm chên thêåt vaâ àam mï chaáy boãng, taác giaã dûúâng nhû àaä hoáa thên thaânh que diïm. Vaâ que diïm àoá saáng choái chên lyá cuãa tònh yïu àñch thûåc: Àoá laâ sûå hïët mònh. Hoáa ra, vêën àïì "baân thïm" cuãa baâi thú laåi trúã thaânh chuã àïì chñnh. Phuã nhêån so saánh diïm vaâ voã diïm vúái tònh yïu hoáa ra laåi laâm cho tònh yïu àûúåc nhòn nhêån saáng roä hún qua chiïëc que diïm nhoã beá maâ coá traái tim vúái nhûäng vïët xûúác sau möåt cuöåc tònh núi voã diïm trùm lêìn lêëp laánh Caái "àùæt", "àöåc" cuãa baâi thú cuäng coân laâ úã àoá nûäa. Lúâi bònh cuãa Phaåm Àûác
39. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 39 Nggûûúúiââiâ ààaaânâân bbaaâ ââ ttrroonngg tthhúú YYÁ ÁÁ NNhhii Coá leä chùèng cêìn thiïët viïët àöi doâng giúái thiïåu, búãi nhaâ thú yá Nhi àaä coá hùèn möåt baâi Tiïíu dêîn vïì ngûúâi àaân baâ trong thú cuãa chõ. Töi chó xin lûúåc ghi nhûäng àiïím chñnh: ngûúâi àaân baâ khöng ûa àöì trang sûác kïí caã nhêîn vaâng vaâ caác chûác nùng; khöng coi têët caã àïìu quan troång cuäng khöng xem thûúâng moåi thûá, rêët ñt baån beâ vaâ khöng thûúâng giao du vúái caác àöìng nghiïåp; ngaåi caác tiïåc vui, nhiïìu khi khoác vò chñnh caái khiïën moåi ngûúâi chung quanh vui sûúáng vaâ laåi muöën theát lïn khi moåi ngûúâi yïn lùång; yïu thú Nguyïîn Du vaâ Nguyïîn Gia Thiïìu. Vaâ laâ ngûúâi àaä bõ lûâa döëi, phaãn trùæc, àaä àûúåc tin cêåy yïu thûúng, àaä löåi qua buân, àaä ài trïn caát, àaä túái nhûäng ngoä cuåt vaâ cuäng àaä túái biïín. Vêng! Àoá laâ ngûúâi àaân baâ maâ ta gùåp trong caác têåp thú: Traái tim vaâ nöîi nhúá (in chung), Àïën vúái doâng söng, Ngûúâi àaân baâ ngöìi àan, Ngaây thûúâng cuãa nhaâ thú yá Nhi- ngûúâi con cuãa maãnh àêët "chûa mûa àaâ thêëm " Mang trong mònh traái tim phuå nûä, ngûúâi àaân baâ cuãa chõ cuäng chõu thûúng, chõu khoá nhû bao ngûúâi meå, ngûúâi vúå, ngûúâi chõ maâ ta àaä gùåp ngoaâi àúâi. Ngaây thûúâng cuäng loay hoay vúái bao cöng viïåc cuãa gia àònh, xaä höåi: Loay hoay trang saách cuä lúâi bònh tûâ nùm xûa thú cöång taác viïn daây cöåp àoåc tûâ muâa nùæng sang muâa mûa quêìn cuãa con cêìn xuöëng gêëu gaåo hïët lo xïëp haâng (Ngaây thûúâng) Vaâ cuäng giûä lêëy sûå thùng bùçng trong cuöåc söëng àïí laâm troân thiïn chûác cuãa ngûúâi vúå, ngûúâi meå. Thïë nhûng ngûúâi àaân baâ àoá àaä coá möåt thúâi trai treã
40. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 40 "chên ài qua gai goác nhûäng dùåm àûúâng", ài qua cuöåc chiïën àêîm maáu vaâ nûúác mùæt, ài qua ranh giúái mong manh cuãa sûå söëng vaâ caái chïët: Núi bom nöí trú vú thaânh Àöìng Húái em àùæp àûúâng, vaá aáo toác vaâng hoe (Quaãng Bònh) Àïí röìi "sau xa caách lùång im, khöng hoâ heån" cuãa thúâi bònh, ngaây trúã vïì sûäng súâ vaâ "chúåt hiïíu giûäa cuöåc àúâi ta söëng, coá nhûäng àiïìu chûa thïí nhêån ra àêu" Tûâng traãi vaâ yá thûác rêët roä vïì cuöåc àúâi mònh, ngûúâi àaân baâ trong thú yá Nhi giöëng nhû möåt vêån àöång viïn "trong nhûäng cuöåc thi cuãa àúâi mònh" maâ cún khaát vaâ tiïëng suáng lïånh hêìu nhû bao giúâ cuäng àïën cuâng möåt lûuác, àïí röìi: giûäa haâng vaån ngûúâi riïng mònh chõ biïët khöng phaãi chó vûúåt qua thúâi gian vûúåt qua nhûäng àöëi thuã chõ phaãi vûúåt qua cún khaát lûuön daây voâ nhû möåt chûáng bïånh möåt nöîi àau tinh thêìn (Vêån àöång viïn) Phaãi chùng khi "móm cûúâi àaáp laåi niïìm hên hoan cuãa haâng vaån ngûúâi xem" chõ àaä giêëu vaâo bïn trong "nöîi àau cuãa chõ, sûå daây voâ cuãa chõ"? Khaát khao ài tòm veã àeåp àñch thûåc, chên giaá trõ cuãa cuöåc söëng, nhaâ thú yá Nhi àaä thûåc sûå nhêîn naåi taåo dûång trong thú mònh hònh tûúång ngûúâi àaân baâ söëng chên thêåt, khöng giaã döëi, nûãa vúâi ; "chêëp nhêån caái ngheâo, chêëp nhêån àún àöåc nhû ngûúâi ta chêëp nhêån caái khuön mùåt vöën coá cuãa mònh" (Gûãi baån). Söëng thêm trêìm, lùång leä nhûng laåi rêët tónh taáo nhêån biïët nhûäng mêu thuêîn, nhûäng àöëi lêåp trong tûâng söë phêån. Chõ àaä tòm thêëy veã àeåp cuãa ngûúâi nghïå sô khi cöë thu mònh laåi "traánh hïët moåi chaâo mûúâi àûa àoán, xa laå vúái nhûäng khen chï baáo chñ, nhûäng tranh lûuêån daâi doâng, xa laå chûác tûúác, tiïëng tùm" àïí coá thïí: àïën gêìn caái àeåp àïën gêìn caác nguyïn mêîu khöng raâng buöåc khöng tö veä (Hoåa sô)
41. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 41 Biïët söëng vaâ chiïm nghiïåm nhûäng àûúåc- mêët, hún- thua cuãa àúâi ngûúâi, ngûúâi àaân baâ àoá coá àûúåc sûå caãm thöng vaâ biïët chia seã nhûäng cay àùæng vaâ bêët haånh cuãa con ngûúâi: Chúåt àùçng sau aánh nhòn gay gùæt noå töi nhêån thêëy nöîi u buöìn. Àùçng sau nhûäng lúâi leä öìn aâo, cay nghiïåt töi nhêån biïët nöîi cö àún (Caái chïët cuãa nhaâ thú) "Cêìm giûä leä phaãi trong àöi tay cuãa mònh vaâ àûa cao lïn maäi maäi", chõ àaä ài àïën cuâng cuãa sûå tûúng phaãn, caái àöëi choåi cuãa cuöåc söëng maâ phên biïåt trùæng- àen, thêåt- giaã àïí coá möåt lêìn "àûáng nghiïm trang trûúác caát baåt ngaân" phaát biïíu quan àiïím nghïå thuêåt cuãa mònh: Duâ chó coá möåt lêìn bûúác ài trïn caát noáng chó möåt lêìn hiïíu thêëu khuác ca kia suöët àúâi töi chùèng thïí bao giúâ àùåt buát viïët nhûäng àiïìu döëi traá (Caát) Dûúâng nhû ngûúâi àaân baâ maâ ta gùåp trong thú cuãa yá Nhi laâ boáng daáng cuãa con ngûúâi chõ- Caái hònh haâi àûúåc taái sinh cuâng vúái ûúác muöën têån hiïën, dêng tùång caã niïìm vui, nöîi buöìn cho caái àeåp cuãa cuöåc söëng. Biïët coá ai trong chuáng ta- nhûäng baån àoåc yïu quyá cuãa chõ- caãm, hiïíu vaâ coá tiïëng noái tri êm khi àoåc thú chõ? Giaá maâ coá thïí "àoåc" àûúåc nhûäng nöîi niïìm giêëu àùçng sau "veã vûâa vöåi vaä vûâa nhêîn naåi" cuãa Ngûúâi àaân baâ ngöìi àan: Giûäa chiïìu laånh Ngûúâi àaân baâ ngöìi àan bïn cûãa söí Dûúái chên chõ Cuöån len nhû quaã cêìu xanh Àang lùn nhûäng voâng chêåm raäi. (Ngûúâi àaân baâ ngöìi àan) Lúâi bònh cuãa Nguyïîn Mêåu Huâng Kiïåt
42. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 42 Nggööiììiì bbuuööìnììn nnhhúúá á mmeå åå tta xxûûaa Bêìn thêìn hûúng huïå thúm àïm khoái nhang veä neão àûúâng lïn niïët baân chên nhang lêëm laáp tro traân xùm xùm boáng meå trêìn gian thuúã naâo Meå ta khöng coá yïëm àaâo noán mï thay noán quai thao àöåi àêìu röëi ren tay bñ tay bêìu vaáy nhuöåm buân aáo nhuöåm nêu böën muâa Caái coâ sung chaát àaâo chua cêu ca meå haát gioá àûa vïì trúâi ta ài troån kiïëp con ngûúâi cuäng khöng ài hïët nhûäng lúâi meå ru Bao giúâ cho àïën muâa thu traái höìng traái bûúãi àaánh àu giûäa rùçm bao giúâ cho túái thaáng nùm meå ta traãi chiïëu ta nùçm àïëm sao Ngên haâ chaãy ngûúåc lïn cao quaåt mo vöî khuác nghïu ngao thùçng búâm búâ ao àom àoám chêåp chúân trong leo leão nhûäng vui buöìn xa xöi Meå ru caái leä úã àúâi sûäa nuöi phêìn xaác haát nuöi phêìn höìn baâ ru meå meå ru con liïåu mai sau caác con coân nhúá chùng Nhòn vïì quï meå xa xùm loâng ta- chöî ûúát meå nùçm àïm mûa ngöìi buöìn nhúá meå ta xûa miïång nhai cúm buáng lûúäi lûâa caá xûúng (Nguyïîn Duy) Tröng ra búâ ruöång Tröng ra búâ ruöång nùm naâo Mûa bay trùæng coã, caâo caâo caánh sen Meå töi noán laá bûúác lïn
43. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 43 Maå non àêìu haå, trùng liïìm cuöëi thu Quanh quanh vêîn möåt maãnh búâ Bao nhiïu toan tñnh àïën giúâ chûa yïn Meå töi gaåt coã bûúác lïn Coã daây, cêy lûuáa phaãi chen nhoåc nhùçn Xoâe tay tñnh thaáng tñnh nùm Tñnh ngûúâi, naâo biïët xa xùm coäi ngûúâi Gieá thúm ai àaä gùåt röìi Àöìng quang, boáng meå nùæng nöi möåt mònh (Hûäu Thónh) Trong caác baâi thú luåc baát thúâi hiïån taåi, töi àùåc biïåt caãm àöång vaâ caãm phuåc hai baâi thú cuãa hai taác giaã: Baâi "Ngöìi buöìn nhúá meå ta xûa" cuãa Nguyïîn Duy vaâ baâi "Tröng ra búâ ruöång" cuãa Hûäu Thónh. Quaã thûåc, töi khöng biïët baâi thú naâo hay hún baâi thú naâo. Nguyïîn Duy thò Nhòn vïì quï meå xa xùm qua nhûäng chúân vûúân cuãa Khoái nhang veä neão àûúâng lïn niïët baân; coân Hûäu Thónh laåi Tröng ra búâ ruöång nùm naâo vúái àöi mùæt àau àaáu daáng Meå töi noán laá bûúác lïn. Giûäa möåt ngûúâi meå àaä lïn niïët baân vaâ möåt ngûúâi meå àang bûúác lïn búâ ruöång- àaânh loâng, töi khöng thïí xïëp baâi thú naâo hay hún. Meå cuãa Nguyïîn Duy àöåi noán mï, coân meå cuãa Hûäu Thónh thò àöåi noán laá, tûâ bao àúâi nay vêîn thïë- caác baâ meå Viïåt Nam vêîn chó lêëy cêy laá trong vûúân àïí che nùæng che sûúng. Baâ meå noán mï nhùæn caác con: Meå ru caái leä úã àúâi sûäa nuöi phêìn xaác haát nuöi phêìn höìn Baâ meå noán laá xoâe hai baân tay nhoåc nhùçn cuãa mònh ra vaâ àïëm: Quanh quanh vêîn möåt maãnh búâ Bêëy nhiïu toan tñnh àïën giúâ chûa yïn
44. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 44 Möåt meå yïn nghó trong coäi vônh hùçng vaâ möåt meå nûäa vêîn chûa yïn trûúác maå non àêìu haå, trùng liïìm cuöëi thu. Cuâng duâng hai tiïëng xa xùm, Nguyïîn Duy thò viïët: Nhòn vïì quï meå xa xùm loâng ta- chöî ûúát meå nùçm àïm mûa Coân àêy laâ Hûäu Thónh: Xoâe tay tñnh thaáng tñnh nùm Tñnh ngûúâi, naâo biïët xa xùm coäi ngûúâi Möåt àùçng laâ xa xùm cuãa àêët àai quï hûúng, möåt àùçng laâ xa xùm cuãa biïìn biïåt coäi ngûúâi- Quaã thûåc töi naâo roä, naâo hay caái xa xùm naâo laâ xa xùm hún Lúâi bònh cuãa Hoaâng Nhuêån Cêìm
45. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 45 ”ÀÀööcëëcë tthhuuácáác”” ccuuãaããa EE. Baaggrriiaannaa Khi em húân tuãi, öëm àau Xin anh àûâng àïën lûuyå sêìu sang anh Möåt mònh chõu khöí, cuäng àaânh! Thuá kia giêëu vïët thûúng mònh hang sêu Möåt mònh liïëm laám niïìm àau Möåt mònh göìng sûác phña sau gian phoâng Lïå ngûng chaãy thêëm vaâo loâng Bao nhiïu maáu àöåc laåi höìng qua tim Gieo thaânh ngön ngûä lùång im Núi xa anh coá nghe em tûå tònh? Àaä quen àau khöí möåt mònh Sêìu em trôu xuöëng vai anh laâm gò Traán àûâng nhùn nïëp nghô suy Thöi àûâng toác ruä haâng mi muöån phiïìn Möåt mònh chõu khöí àaä quen Nhûng khi vui sûúáng laåi theâm coá anh
46. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 46 Roát vui tûâ traái tim mònh Sang tim anh àïí veån tònh lûáa àöi Traân àêìy giïëng mùæt em vui Mùæt anh phaãn chiïëu, vúái lúâi haát em Tûâ àöi möi moång dõu mïìm Cêu ca àêåu xuöëng ïm àïìm möi anh (Lûä Huy Nguyïn dõch) Giúái maây rêu thûúâng phaân naân rùçng: phuå nûä lùæm lûuác thêåt laâ khoá hiïíu, khi mònh quan têm túái hoå thò hoå traánh neá, khi khöng quan têm thò hoå laåi toã ra khöng vûâa yá. Thêåt chùèng biïët àêu maâ lûúâng! Vêåy phaãi laâm thïë naâo àêy? Coá leä baâi thú "Àöëi thuác" cuãa E. Bagriana seä phêìn naâo giuáp phaái maånh hiïíu àûúåc têm tû, tònh caãm cuãa chõ em phuå nûä. Xeát vïì cêëu truác, baâi thú àûúåc chia laâm hai phêìn tûúng ûáng vúái hai nûãa têm traång cuãa ngûúâi con gaái: khi àau buöìn, cö cöë gùæng chõu àûång möåt mònh; coân khi vui, cö laåi muöën san seã niïìm vui vúái ngûúâi yïu. Hai têm traång êëy thoaåt liïn tûoãng chûâng nhû traái ngûúåc nhau, àöëi lêåp nhau nhûng thûåc chêët chuáng laâ hai nûãa böí sung cho nhau, hoaâ vaâo nhau trong traái tim cö gaái. Múã àêìu baâi thú, cö àaä lïn tiïëng vúái möåt gioång thiïët tha, gêìn nhû laâ van lún: Khi em húân tuãi, öëm àau Xin anh àûâng àïën luyå sêìu sang anh Möåt mònh chõu khöí, cuäng àaânh! Thûúâng thûúâng, àöëi vúái phuå nûä, nhûäng khi buöìn baä, àau öëm, hoå khöng muöën ngûúâi yïu cuãa mònh phaãi nhòn thêëy mònh trong böå daång sêìu naäo, tiïìu tuyå. Nhûng hún thïë laâ hoå khöng muöën ngûúâi yïu cuäng phaãi sêìu naäo, phiïìn muöån thay mònh. Búãi vêåy, hoå thûúâng eáp loâng, nñn nhõn, chõu àûång möåt mònh. ÚÃ àêy nhaâ thú Bagriana àaä cuå thïí hoaá sûác chõu àûång cuãa cö gaái thöng qua hònh aãnh so saánh "Thuá kia giêëu vïët thûúng mònh hang sêu". Nïëu nhû loaâi thuá kia khi bõ thûúng thûúâng àún àöåc tòm túái möåt caái hang thêåt sêu, êín mònh úã àoá, liïëm laáp vïët thûúng cho àïën khi naâo khoãi múái thöi, thò cö gaái trong baâi thú cuäng vêåy.
47. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 47 Nhûäng lûuác nhû thïë, ai daám baão phuå nûä laâ yïëu àuöëi? Khöng! Coá nhûäng lûuác hoå yïëu àuöëi nhû ngûúâi ta vêîn hùçng nghô vïì hoå. Coá chùng chó laâ möåt chuát yïëu mïìm thoaãng qua trong loâng (yïëu mïìm chûá khöng phaãi laâ yïëu àuöëi). Ngûúâi ta thûúâng noái nhûäng lûuác cö àún, yïëu mïìm, maâ caãm thêëy súå haäi thò hay noái thêåt to, thêåt nhiïìu àïí xoaá ài nöîi súå. Coá leä búãi vêåy maâ ta chó nhêån ra möåt chuát yïëu mïìm êëy trong loâng cö gaái thöng qua viïåc taác giaã sûã duång àiïåp ngûä "möåt mònh" hay "möåt mònh chõu khöí, cuäng àaânh!", "Àaä quen àau khöí möåt mònh", "Möåt mònh chõu khöí àaä quen". Dûúâng nhû cö àang muöën khùèng àõnh laåi sûác chõu àûång cuãa mònh àöìng thúâi àïí trêën an loâng mònh. Nhûng nhòn chung, ta vêîn khöng thïí phuã nhêån àûúåc möåt sûác maånh phi thûúâng àang êín chûáa trong loâng cö. Chuáng ta cuäng àaä tûâng àûúåc biïët chñnh sûác maånh êëy àaä àem laåi cuöåc söëng tûå do vaâ haånh phuác àïën cho My trong truyïån ngùæn "Vúå chöìng A Phuã" cuãa Tö Hoaâi. Vaâ giúâ àêy cuäng chñnh laâ caái sûác maånh tiïìm taâng êëy àaä giuáp cho cö gaái cuãa Bagriana vûúåt qua àûúåc moåi àúán àau vïì thïí xaác: Möåt mònh liïëm laám niïìm àau Möåt mònh göìng sûác phña sau gian phoâng Àiïìu gò àaä mang laåi cho cö sûác maånh phi thûúâng êëy? Phaãi chùng laâ tònh yïu? Chó coá tònh yïu chên thaânh, khöng võ kyã múái laâ sûác maånh giuáp cö chiïën thùæng moåi nöîi àau. Ngûúåc laåi, moåi nöîi àúán àau àûúåc cö döìn neán laåi röìi chuyïín hoaá thaânh thûá ngön ngûä cuãa tònh yïu, àïí böìi àùæp cho cêy tònh yïu thïm xanh töët: Bao nhiïu maáu àöåc laåi höìng qua tim Gieo thaânh ngön ngûä lùång im Núi xa anh coá nghe em tûå tònh? Nhúâ vêåy maâ mùåc duâ úã xa, cö vêîn coá thïí troâ chuyïån, têm sûå cuâng ngûúâi mònh yïu. Nïëu biïët cö àang öëm àau, buöìn tuãi, liïåu chaâng coá yïn loâng khöng? Chùæc laâ chaâng seä lo nöîi lo cuãa cö! Chaâng seä àau vúái nöîi àau cuãa cö! Vêåy thò vò cúá gò cö laåi gieo vaâo loâng chaâng böëi bêån têm êëy? Biïët laâ khi mònh traánh neá coá thïí ngûúâi yïu seä giêån döîi, hoùåc lo êu, phiïìn muöån, cö àaä nheå nhaâng lïn tiïëng: Àaä quen àau khöí möåt mònh
48. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 48 Sêìu em trôu xuöëng vai anh laâm gò Traán àûâng nhùn nïëp nghô suy Thöi àûâng toác ruä haâng mi muöån phiïìn Nghe àûúåc nhûäng lúâi noái chûáa àêìy tònh caãm naây liïåu ngûúâi yïu cö coân coá thïí phiïìn muöån àûúåc nûäa khöng? Nïëu nhû nhõp thú àïìu, chêåm úã àoaån thú àêìu rêët phuâ húåp vúái têm traång buöìn baä, trêìm lùæng thò sang àïën àoaån thú thûá hai nhõp thú nhanh, khöng àïìu laåi phuâ húåp vúái têm traång vui tûúi cuãa cö gaái. Nhûäng khi öëm àau, buöìn tuãi, cö cöë gùæng nñn nhõn, chõu àûång möåt mònh, êëy vêåy maâ khi coá chuyïån gò àoá vui veã thò cö laåi khöng thïí giêëu, khöng thïí vui veã möåt mònh àûúåc. Vêåy múái noái phuå nûä quaã thêåt laâ laå! Möåt mònh chõu khöí àaä quen Nhûng khi vui sûúáng laåi theâm coá anh Roát vui tûâ traái tim mònh Sang tim anh àïí veån tònh lûáa àöi Khi àem niïìm vui cuâng chia seã vúái ngûúâi yïu, niïìm vui trong cö nhû àûúåc nhên lïn gêëp böåi. Traân ngêåp trong niïìm vui, traân ngêåp trong aánh mùæt thûúng yïu cuãa ngûúâi baån trai, têm höìn cö nhû àûúåc chùæp thïm àöi caánh àïí bay lïn giûäa khöng gian röång lúán cuãa niïìm haånh phuác: Traân àêìy giïëng mùæt em vui Mùæt anh phaãn chiïëu, vúái lúâi haát em Vaâ röìi lúâi ca tiïëng haát caâng goáp phêìn laâm cho haånh phuác cuãa hoå àûúåc troån veån hún, dõu ïm hún: Tûâ àöi möi moång dõu mïìm Cêu ca àêåu xuöëng ïm àïìm möi anh Àoåc thú cuãa Bagriana, ta thêëy úã höìn thú cuãa baâ coá möåt chuát gò àoá tûúng àöìng vúái höìn thú cuãa Xuên Quyânh mùåc duâ hoå laâ hai ngûúâi phuå nûä úã hai àêët nûúác khaác nhau vaâ àùåc biïåt laâ hoå söëng caách xa nhau caã thïë kyã. Phaãi chùng àoá laâ
49. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 49 nhûäng têm höìn phuå nûä yïu thûúng nöìng nhiïåt, lûuác naâo cuäng daânh troån têm sûác àïí chi chuöët cho caái haånh phuác bònh dõ cuãa àúâi thûúâng? Toám laåi, tònh yïu lûuön coá quy luåêt riïng cuãa noá. Nïëu ta chó biïët lyá giaãi nhûäng vêën àïì cuãa tònh yïu nhû nhûäng vêën àïì thöng thûúâng khaác trong cuöåc söëng thò quaã laâ rêët khoá khùn. Nhûng nïëu ta biïët duâng ngön ngû ä cuãa tònh yïu, biïët lùæng nghe tiïëng noái tûâ chñnh traái tim yïu thûúng chên thaânh thò ta seä dïî daâng coá àûúåc lúâi giaãi àaáp xaác àaáng. (Mai Dõch, thaáng 5/2002)
50. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 50 MMeeå åå Con vïì thùm meå chiïìu mûa Múái hay nhaâ döåt gioá lûuâa böën bïn Haåt mûa súåi thùèng súåi xiïn Cûá nhùçm vaâo meå nhûäng àïm trùæng trúâi Con ài àaánh giùåc möåt àúâi Maâ khöng che nöíi möåt núi meå nùçm (Tö Hoaân - Tuyïín têåp thú luåc baát Viïåt Nam taái baãn- 2000) Baâi thú naây vûâa àûúåc tuyïín choån vaâo "Tuyïín têåp thú luåc baát Viïåt Nam" taái baãn thaáng 7 nùm 2000, Nhaâ xuêët baãn Vùn hoaá Thöng tin êën haânh. Chuáng töi coá baâi thú naây nhúâ möåt lêìn nhaâ thú quên àöåi Trêìn Àùng Khoa cheáp vaâ gûãi cho baáo Giaáo duåc vaâ Thúâi àaåi. Khoa baão: "Baâi thú in úã baáo Quên khu 3, Khoa nhúá vaâ cheáp cho anh". Töi sûäng ngûúâi vò tiïëc. Giaá baâi thú àûúåc in vaâo trang thú dûå thi cuãa baáo chñ thò giaãi laâ cêìm chùæc. Höm Trêìn Àùng Khoa àûa baâi "Meå", cuöåc thi àaä kheáp laåi röìi! (cuöåc thi thú lûuåc baát, baáo Giaáo duåc vaâ Thúâi àaåi). Àêy laâ möåt baâi thú hay vúái moåi ngûúâi àoåc duâ ngûúâi àoá thñch thú truyïìn thöëng hay thú hiïån àaåi, duâ ngûúâi àoá thñch thú Viïåt vêìn àiïåu mûúåt maâ ngên lïn
51. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 51 nhû haát hay theo thûá thú "lai Têy" luãng ca luãng cuãng, luåc cuåc laâo caâo! Baâi thú hay vò noá giaãn dõ, ñt lúâi vaâ truyïìn caãm. Con vïì thùm meå chiïìu mûa Múái hay nhaâ döåt gioá lûuâa böën bïn Caái "chiïìu mûa" àuáng laâ caái kñp nöí cuãa baâi thú. Nïëu höm anh vïì thùm meå maâ trúâi nùæng thò tinh yá möåt chuát anh cuäng coá thïí biïët laâ nhaâ döåt nhûng khöng caãm àûúåc têån àaáy loâng caái nöîi döåt naây! Cêu thú coá möåt chuát thaãng thöët úã hai tûâ "múái hay". Thò ra trûúác àêy, anh khöng biïët gò, anh cûá tûúãng Caái sûå "gioá lûuâa böën bïn" laâ anh viïët thêåt. Maái döåt nhûng caã phïn cuäng raách thò gioá múái "lûuâa böën bïn" àûúåc, nghôa laâ caái nhaâ cuãa meå thêåt töìi taân. Hai cêu tiïëp theo thêåt raát: Haåt mûa súåi thùèng súåi xiïn Cûá nhùçm vaâo meå nhûäng àïm trùæng trúâi Hònh nhû coá baãn àêu àoá in "Haåt mûa súåi àûáng, súåi xiïn", cuäng khöng sao vò sùæc thaái biïíu caãm cuãa cêu thú khöng thay àöíi. Ngûúâi àoåc caãm thêëy nhûäng haåt mûa êëy cuäng àang laâm buöët loâng mònh. Àúâi ngûúâi ta coá khi ùn mùåc àoái raách nhûng trúâi coân cho nguã ngon lêëy sûác, àùçng naây mûa döåt, gioåt mûa hùæt, bùæn vaâo ngûúâi laâm cho meå khöng nguã àûúåc maâ aác nghiïåt thay, àêëy laâ nhûäng "àïm trùæng trúâi" meå nùçm nhúá àûáa con ài àaánh giùåc úã chiïën trûúâng xa! Cêu kïët nhû möåt niïìm ên hêån vaâ cao hún nûäa laâ möåt sûå phaãn tónh cuãa lûúng tri: Con ài àaánh giùåc möåt àúâi Maâ khöng che nöíi möåt núi meå nùçm Ngûúâi con thûúng meå, giêåt mònh maâ noái vêåy chûá àêu chó coá löîi cuãa anh? Cêu thú ghim vaâo loâng ngûúâi àoåc, vaâo möîi chuáng ta, nhùæc chuáng ta rùçng haånh phuác cuãa con ngûúâi thiïët thûåc, cuå thïí, coá khi tûúãng laâ nhoã beá nhûng thêåt ra lúán lao vö cuâng. Coá khi ai àoá mú ûúác nhûäng caái cao xa trïn chñn têìng mêy maâ quïn ài maái nhaâ coân döåt cuãa ngûúâi meå chiïën sô.
52. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 52 Taác giaã baâi thú naây- nhaâ thú Tö Hoaân laâ möåt sô quan cêëp taá vïì hûu úã Bùæc Giang. Töi chûa gùåp anh lêìn naâo nhûng cuäng àaä hún möåt lêìn àöìng caãm vúái nhûäng nöîi niïìm nhên baãn trong thú anh. Baâi thú ài cheo leo trïn möåt súåi dêy moãng maãnh, möåt bïn laâ thú lûuåc baát vaâ möåt bïn laâ möåt baâi ca dao múái. Noá laâ baâi thú lûuåc baát vò caái tûá thú rêët roä. Chó coá ba cùåp lûuåc baát khöng hún khöng keám maâ noá noái àûúåc vúái chuáng ta bao nhiïu àiïìu vïì tònh meå con, vïì hêåu phûúng vaâ tiïìn tuyïën. AÁm aãnh vaâ day trúã, baâi thú hay vò àûúåc viïët ra bùçng möåt phuát xuêët thêìn cuãa taác giaã. Àoåc xong, ngûúâi àoåc coá thïí nghô: hay quaá nhûng cuäng dïî quaá, coá gò cao siïu àêu nhó maâ sao mònh laåi khöng nghô ra? Lúâi bònh cuãa Nguyïîn Buâi Vúåi
53. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 53 ”VVúúiááiá aannhh”” ccuuãaããa Phhaaååm Thhuu YYïïënëën Dêîu biïët rùçng anh rêët yïu em Vêîn coá luác loâng em tröëng traãi Yïu em àêëy nhûng loâng anh e ngaåi Traái tim àa caãm núi em Biïët laâm sao em vêîn dïî vui buöìn Rûng rûng maäi trûúác möåt baâi haát cuä Möåt cêu thú hay traái tim nûác núã Khaát khao bao nhiïu trûúác möåt buöíi bònh minh Em seä ra sao nïëu chùèng laâ mònh Quïn laäng hïët ûúác mú thúâi thiïëu nûä Chó laâm ùn, nuöi con, giùåt giuä Chùæc chùèng coân àaáng àûúåc anh yïu Nïëu cho em laâm laåi tûâ àêìu Ngûúâi em choån vêîn chó laâ anh àêëy Anh laâ cuöåc àúâi em, giaãn àún sêu sùæc vêåy
54. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 54 Àûâng ghen húân vúái traái tim em Baâi thú bònh úã àêy nïëu kyä tñnh chùæc chûa thïí ûng yá àïí goåi laâ möåt baâi thú hay theo nghôa toaân bñch. Baâi thú coân úã daång khaá àún giaãn (khöng phaãi laâ giaãn dõ), caác yá tûúãng àûúåc trònh baây trûåc tiïp bùçng ngön ngûä cuãa taác giaã chuã yïëu laåi laâ thûá ngön ngûä khaái niïåm, ñt hònh tûúång vaâ caác thuã phaáp nghïå thuêåt. Baâi thú “Vúái anh” cuãa Phaåm Thu Yïën khöng traân ngêåp caãm xuác, cuäng khöng noái lïn möåt àiïìu gò múái meã, tuy nhiïn phaãi cöng nhêån rùçng àêy laâ möåt yá tûúãng hay, yá thuá vaâ böí ñch nhaän tiïìn trong àúâi söëng tònh caãm gia àònh. Vaâ vúái veã thaânh thûåc, dõu daâng rêët phuå nûä, baâi thú àaä àùåt ra vaâ giaãi quyïët àûúåc möåt trong nhûäng tònh huöëng, hay àuáng hún laâ möåt têm thïë rêët thûúâng gùåp trong quan hïå vúå chöìng, ngûúâi yïu. Xeát trïn phûúng diïån êëy, coá thïí noái taác giaã àaä thaânh cöng vaâ nhû thïë cuäng àaä laâ àuã cho möåt baâi thú. Baâi thú khöng nhûäng nhùæc ta phaiã biïët quyá troång thïë giúái riïng cuäng nhû baãn sùæc têm höìn cuãa ngûúâi mònh yïu maâ coân khuyïën caáo ta phaãi biïët giûä lêëy nhûäng neát riïng vaâ baãn sùæc êëy trong suöët cuöåëc söëng chung àöi, vò möåt trong nhûäng baãn chêët laâm nïn sûác kyâ diïåu khöng cuâng cuãa tònh yïu chñnh laâ sûå bñ êín cuãa caã thïí xaác lêîn têm höìn Tö Hoaân Khi lêëy anh, chõ mûúâi taám tuöíi Hai mûúi nùm caâi then cûãa chúâ chöìng Hai mûúi nùm nûúác mùæt àêìm aáo göëi Àïm muâa naâo vúái chõ cuäng muâa àöng Möîi ngaây nhúá moãi moân àöi mùæt chõ Hai mûúi nùm mong möåt laá thû vïì Hai mûúi nùm chúâ tay anh goä cûãa Ngoån àeân àuâa lûâa chõ nhûäng canh khuya Ngûúâi vúå xûa chúâ chöìng hoaá àaá Nûúác mùæt rúi nuái trùæng sûúng muâ
55. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 55 Chõ chúâ anh buöìn àau hún kiïëp àaá Öi cuöåc àúâi àêu cêìn lùæm Voång Phu Dûúâng nhû àöëi vúái caác vùn nghïå sô, ngûúâi meå, ngûúâi chõ laâ caã möåt niïìm thú. Nïëu nhû khi hûúáng vïì meå, ngoâi buát cuãa hoå thûâúng rûng rûng, cung kñnh, thò khi àöëi vúái chõ, àoá laâ caã möåt niïìm trên troång, thiïët tha. Ngay caã trong möåt baâi thú àêìy bi phêîn vaâ quyïët liïåt nhû "Töëng Biïåt haânh", ngûúâi li khaách êëy khi nhùæc vïì chõ cuäng ngêåm nguâi thûúng caãm, xoát xa. Ta àaä tûâng coá möåt ngûúâi chõ giaâu àûác hy sinh nhû "Chõ töi" cuãa Troång Àaâi, cuãa Ngoåc Chêu, nay laåi gùåp möåt "chõ töi" rêët àöîi phiïìn ûu cuãa Tö Hoaân. Ngûúâi chõ êëy khöng àau nöîi àau muöån mùçn, maâ ngûúâi chõ êëy àau vò nöîi phaãi laâm ngûúâi chinh phuå tröng chúâ möåt khaách chinh phuå àùçng àùéng, biïìn biïåt Bïn caånh àoá, hònh aãnh ngûúâi chinh phuå khùæc khoaãi boáng keã chinh phu khöng biïët tûå luác naâo àaä trúã thaânh nguöìn caãm taác cuãa bao thïë hïå thi nhên, nöíi tiïëng laâ "Chinh phuå ngêm" cuãa Àoaân Thõ Àiïím, hay möåt neát caãnh trong "Tiïëng thu": Em khöng nghe raåo rûåc Hònh aãnh keã chinh phuå Trong loâng ngûúâi cö phuå (Lûu Troång Lû) Vaâ àùåc biïåt, nhaâ thú Hûäu Loan àaä tûâng caãm thaán: Öi lêëy chöìng chiïën binh Lêëy chöìng thúâi chiïën chinh Mêëy ngûúâi ài trúã laåi? Súå khi mònh ài maäi Súå khi mònh khöng vïì Thò thûúng ngûúâi vúå beá nhoã (Chuyïån hoa sim) Thïë nhûng, "ngûúâi em nhoã hêåu phûúng" trong "Chuyïån hoa sim" àaä ngaä xuöëng, thïí hiïån sûå taân baåo cuãa chiïën tranh, àïí laåi bao àau àúán, xoát xa cho
56. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 56 "ngûúâi trai khoái lûãa". Ngûúâi con gaái êëy àaä ngaä xuöëng, thanh thaãn, nhûgn coân ngûúâi chinh phuå trong "Mong chúâ" khöng àûúåc sûå thanh yïn àoá, chõ àaä phaãi söëng, söëng lay lùæt, söëng moân trong möåt niïìm hy voång, möåt niïìm tin vö búâ vúái ngûúâi viïîn phu. Tuy goåi ngûúâi cö phuå êëy bùçng "chõ", nhûng chùæc gò ngûúâi phuå nûä êëy thûåc sûå laâ chõ cuãa nhaâ thú? hay àoá chó laâ möåt thuã paáhp nghïå thuêåt tùng niïìm xuác caãm cho baâi thú? hoùåc laâ nhaâ thú àaä caãm kñch trûúác têëm loâng son sùæt cuãa ngûúâi chinh phuå àïí röìi trên troång goåi bùçng "chõ" vúái möåt niïìm kñnh thûúng tha thiïët? Khi lêëy anh, chõ mûúâi taám tuöíi Hai mûúi nùm caâi then cûãa chúâ chöìng Hai mûúi nùm nûúác mùæt àêìm aáo göëi Àïm muâa naâo vúái chõ cuäng muâa àöng Ngaây lêëy chöìng, chõ vûâa trong xuên sùæc. Thïë nhûng, trong thúâi binh loaån, haånh phuác chung àaä mêët thò haånh phuác riïng àêu coân. Anh böìng suáng ài gòn giûä haånh phuác lúán cuãa àêët nûúác, vaâ cuäng àïí baão toaân haånh phuác con cuãa mònh. Thúâi chinh chiïën, ngûúâi ta khöng ào thúâi gian bùçng ngaây nûäa, ngûúâi ta cuäng chùèng ào bùçng nùm, maâ laâ chuåc nùm. Vaâ chõ, ngoát 20 nùm trúâi, buái toác chúâ chöìng. 20 nùm, àoá laâ möåt khoaãng thúâi gian khöng daâi nïëu so vúái thúâi gian trûâúng kyâ khaáng chiïën, nhûng cuäng chùèng phaãi laâ ñt àöëi vúái möåt àúâi ngûúâi, nhêët laâ àöëi vúái tuöíi xuên. Àöëi vúái phuå nû ä bêy giúâ, thúâi gian quaã laâ keã thuâ cuãa sùæc diïån, nhûng vaâo caái thúâi êëy, thúâi gian chñnh laâ keã thuâ cuãa loâng tin. 20 nùm àùçng àùéng tröi qua, maâ boáng anh vêîn mõt muâ núi goác biïín. Thûúng thay ngûúâi cö phuå quaånh queä phoâng khöng, laånh leäo möåt mònh. Thïë cho nïn: Hai mûúi nùm caâi then cûãa chúâ chöìng Hai mûúi nùm nûúác mùæt àêìm aáo göëi Àïm muâa naâo vúái chõ cuäng muâa àöng "Hai mûúi nùm caâi then cûãa chúâ chöìng", cêu thú êëy khöng thuêìn chó thöng tin vïì chõ, khöng chó la â möåt cêu thú "vêåt liïåu" àïí xêy dûång baâi thú. Cêu thú êëy sêu sùæc biïët bao, noá ca ngúi loâng thuyã chung, son sùæt, möåt loâng möåt daå
57. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 57 cuãa ngûúâi chinh phuå. cêu thú êëy laâ haâm suác, vaâ hay hún caã trong têët caã caác cêu thú "thöng tin" vïì 20 nùm cuãa chõ: Hai mûúi nùm caâi then cûãa chúâ chöìng Hai mûúi nùm nûúác mùæt àêìm aáo göëi Hai mûúi nùm mong möåt laá thû vïì Hai mûúi nùm chúâ tay anh goä cûãa Sûå cö àún, laånh leäo hùçng àïm laåi xeáo quùçn traái tim chõ, nöîi mong chúâ khùæc khoaãi ngaây ngaây laåi àoaå àaây àöi mùæt chõ. Dûúâng nhû trong mùæt chõ, ngûúâi ta chó thêëy möåt maân thûúng nhúá bao phuã, ngûå trõ; tuyïåt nhiïn khöng coá àiïìu gò khaác coá thïí àuåc thuãng maân nhúá thûúng êëy, vûúng àoång núi mùæt chõ nûäa. Àïm muâa naâo vúái chõ cuäng muâa àöng Möîi ngaây nhúá moãi moân àöi mùæt chõ Thïë röìi, tröng chuyïån nay maâ nghô àïën chuyïån xûa. Cêu chuyïån ngaân àúâi "chúâ chöìng hoaá àaá" sao quaá thûåc? quaá àúán àau? Thïë nhûng ngûúâi vúå xûa coân coá thïí hoaá àaá Voång Phu böìng con ngaây ngaây voång doäi tröng chöìng, ngûúâi vúå nay khöng thïí trúã thaânh àaá, maâ chõ cûá vêîn phaãi söëng, söëng moân trong nöîi khùæc khoaãi, nhúá thûúng, cö leã, lûuãi thuãi ài vïì tuyïåt möåt mònh. Hoaá ra, thaânh àaá àöi khi laåi giuáp ngûúâi ta búát sêìu muöån hún? "Öi cuöåc àúâi àêu cêìn lùæm Voång Phu". Cêu thú cuöëi baâi kïu lïn nhû möåt tiïëng caãm thûúng àêìy àau xoát cho söë phêån cuãa nhûäng ngûúâi phuå nûä chúâ chöìng. Cêu thú ngên lïn möåt nòïm caãm xoát, tiïëng ngên êëy nhû àêåp vaâo vaách thaânh nuái àaá Voång Phu sûâng sûäng giûäa baâi thú, êm vang, àöìng voång taåo nïn möåt dû ba trong loâng ngûúâi. Yïën Vi
58. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 58 ““VVö llyá”á ccuuãaããa GGiiaaánáángg VVêênn Cuäng chùèng biïët vò àêu maâ khoác Khi anh ài qua khöng kõp thêëy mònh Bûúác vöåi vaä, coá àiïìu gò phña trûúác Coá àiïìu gò maâ khöng phaãi vò em? Nöîi muãi loâng cûá thïë ngêåp trong tim Khöng biïët gioá cûá aâo lïn tûâng àúåt Cuäng chùèng hiïíu vò sao mònh khöng tan thaânh nûúác Chaãy ngûúåc chiïìu àûúâng anh. Töi maånh daån goåi àêy la â möåt baâi thú hay, tuy coá veã nhû tûâ ngaây ra àúâi noá chûa thûåc sûå gêy êën tûúång gò àùåc biïåt cho cöng chuáng yïu thú, vò noá khöng tung ra àûúåc möåt chêët liïåu hay thuã phaáp thú naâo thêåt múái meã, àöåc àaáo, ngay caã nguöìn caãm xuác úã àêy cuäng dòu dõu, nheâ nheå vúái nhûäng tûâ ngûä hiïìn laânh rêët dïî bõ chuöåi ài trong loâng ngûúâi àoåc vaâo caái buöíi thú tuön ra nhû thaác lûu ä hiïån nay. ÊËy vêåy maâ xin baån cûá nhêín nha àoåc kyä, nghô kyä möåt chuát, baån seä thêëy trong caái voác daáng beá nhoã veãn veån coá taám cêu thú, baâi thú vêîn àöång àïën khöng biïët bao nhiïu àiïìu vïì thïë giúái têm höìn cuãa con ngûúâi trong tònh yïu cuäng nhû trong cuöåc söëng noái chung. Anh Ngoåc
59. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 59 XXIINN Em àem thên haânh khêët Khêët thûåc thuúã sú sinh Em xin gò thïë nhó ??? Chuát sûäa cho êëm loâng Hay xin tònh mêîu tûã Àûâng boã beá bú vú Laåc loäng giûäa sûúng múâ Em nùçm àêëy maá höìng phún phúát thùæm Chiïëc nöi xinh laâ noán laá keã ùn maây Möi chuám chñm taái cuâng sûúng tuyïët laånh Trú troåi lùæm ,thïë àúâi bao bêët haånh Em beá quaá àïí biïët àúâi àau khöí Em ùn xin trong nöîi niïìm bêët têån
60. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 60 Traái tim non em naâo biïët àúâi àau Àöi möi thú thónh thoaãng chuám chñm cûúâi Em móm cûúâi cho nhên gian khoác búãi vò em Em thú quaá àïí cho trúâi ûáa lïå Khuác daåo loâng ai rao baán nûäa tònh thûúng (Nhên Phong) Treã con lûuön laâ niïìm thûúng, niïìm haånh phuác cuãa têët caã moåi ngûúâi. Treã con laâ biïìu tûúång cuãa sûå vui tûúi, hoaâ bònh. Treã con laâ "mêìm", laâ "buáp" maâ moåi ngûúâi àïìu nêng niu, chùm chuát. Thú ca noái vïì treã em, cuäng àïìu àïì cêåp àïën nhûäng àùåc àiïím êëy cuãa caác em: Treã em laâ buáp trïn caânh Àûúåc ùn, àûúåc nguã, àûúåc hoåc haânh laâ ngoan Thïë nhûng, coá phaãi têët caã treã em àïìu coá thïí "àûúåc ùn, àûúåc nguã, àûúåc hoåc haânh" nhû thïë khöng? Möåt lêìn rong ruöíi trïn phöë, Phong àaä bùæt gùåp möåt caãnh tûúång hïët sûác àau loâng vïì möåt "buáp mùng" súám bõ vuâi dêåp; àêëy laâ möåt àûáa beá haânh khêët nùçm trú troåi bïn hiïn vùæng. Thûúng cho em súám phaãi "mang thên haânh khêët, khêët thûåc thuúã sú sinh", anh bùn khoùn maäi möåt nöîi niïìm "Em beá êëy xin gò?", vaâ nöîi ray rûát êëy cûá khùæc khoaãi, quùån thùæt, trúã thaânh àêìu àïì cuãa baâi thú "Xin ". Tiïu àïì coân boã lûãng nhû mong moãi möåt sûå hoaâi àaáp, thïí hiïån sûå cuâng cûåc bïë tùæc trong viïåc tòm kiïëm lúâi giaãi àaáp. Phaãi, anh hoang mang laâ phaãi. Búãi leä, khi con ngûúâi ta thiïëu thöën, vö phûúng múái bêët àùæc dô ài con àûúâng maåt vêån, tuãi nhuåc nhêët laâ ài xin maâ thöi. Thïë maâ em beá úi, em thiïëu thön gò? em mong moãi gò? Tiïìn û? Em àêu cêìn. Vêåy em cêìn chi? "Em xin gò thïë nhó???" Möåt cêu hoãi ài keâm ba dêëu hoãi chêëm thïí hiïån sûå cuâng cûåc cuãa nöîi thaãng thöët, hoang mang. Anh liïn tiïëp àûa ra nhûäng phoãng àoaán Chuát sûäa cho êëm loâng Hay xin tònh mêîu tûã
61. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 61 Àûâng boã beá bú vú Laåc loäng giûäa sûúng múâ Dûúâng nhû nhûäng phoãng àoaán êëy, caái naâo cuäng húåp lyá caã, cuäng laâm cho ngûúâi ta thùæt loâng caã. Nhûng nïëu em xin sûäa, àiïìu êëy thêåt khöng khoá, caái khoá laâ beá khöng xin sûäa, beá xin chuát tònh thûúng cuãa ngûúâi meå àaä àïí beá cuâ bêët cuâ bú núi vóa heâ, dûúái trúâi sûúng giaá. Chùèng biïët em coá chõu àûång àûúåc caái reát êím cuãa "sûúng múâ" àang tûâ tûâ thêím thêëu qua lúáp da moãng manh, lan toaã khùæp thên thïí nhoã beá, yïëu àuöëi khöng? Chùèng biïët meå cuãa em coá chaånh loâng khi àïí em cö àöåc giûäa trúâi sûúng gioá thïë naây khöng? Chùèng biïët Sao maâ nhiïìu àiïìu ta "chùèng biïët" thïë nhó? Àöëi diïån vúái em, ta chó thêëy em thêåt thiïn thêìn. Möåt thiïn thêìn laåc loäng giûäa chöën phuâ khöng. Kiïëp haânh khêët khöng taân aác àïën nöîi àoaåt mêët cuãa em sûå ngêy thú, höìn nhiïn, vö tû Em nùçm àêëy maá höìng phún phúát thùæm Chiïëc nöi xinh laâ noán laá keã ùn maây Möi chuám chñm taái cuâng sûúng tuyïët laånh Trú troåi lùæm ,thïë àúâi bao bêët haånh Em beá quaá àïí biïët àúâi àau khöí Em ùn xin trong nöîi niïìm bêët têån Traái tim non em naâo biïët àúâi àau Àöi möi thú thónh thoaãng chuám chñm cûúâi Em móm cûúâi cho nhên gian khoác búãi vò em Em thú quaá àïí cho trúâi ûáa lïå Khuác daåo loâng ai rao baán nûäa tònh thûúng Giûäa doâng àúâi cuöån tröi, em vêîn bònh thaãn nùçm àêëy, dêëu yïn bònh trïn gûúng mùåt em coân àoång, möåt nuå cûúâi maâu tñm cuãa em àaä mang àïën cho em möåt
62. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 62 giêëc möång dõu ïm trong "chiïëc nöi xinh", núi giang sún riïng maâ em ngûå trõ; möåt nuå cûúâi maâu tñm cuãa em àaä laâm chuân bûúác chên keã lûä khaách, àaä laâm rúi lïå caã nhên gian. Em khöng phuâ húåp vúái núi naây, sûå traái khoaáy êëy em naâo biïët, búãi leä "em beá quaá", "em thú quaá"; chó coá nhûäng ngûúâi "biïët àúâi àau khöí" múái vò "àöi möi thú thónh thoaãng chuám chñm cûúâi" cuãa em maâ "ûáa lïå" "khoác búãi vò em" maâ thöi. Cêu thú cuöëi cuâng chöët laåi baâi, nhûng khöng chöët laåi caãm xuác loâng ngûúâi. Khuác haát rong cuãa ngûúâi haânh khêët àaä trúã thaânh "khuác daåo loâng" nhûäng keã võ nhên, cay àùæng úã chöî, "khuác daåo" êëy laåi laâ lúâi "rao baán tònh thûúng". Lúâi hoãi rao baán êëy laâ cuãa ai phaát ra? Khöng thïí laâ em, thiïn thêìn bïn lïì, hay laâ cuãa ngûúâi àaä duâng em laâm moán haâng àïí baán tònh lêëy tiïìn? Khöng, àêëy laâ cuãa ngûúâi vûâa chûáng kiïën àöi möi em nhoeãn nuå cûúâi trong mú. Dûúâng nhû anh súå tònh thûúng cuãa mònh chûa àuã traãi àùæp cho em giûäa àïm sûúng, anh cêìu mong tònh thûúng cuãa bao ngûúâi qua laåi ruã chuát cho em. Thïë nhûng, coá ai àoaái hoaâi, coá ai cho khöng em? Àaânh phaãi mua maâ thöi, duâng loâng maâ mua loâng. Thêåt xoát xa! Yen_Vy
63. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 63 ÀÀiiïïìuì ccooá áá thhêêååtåt Em cûá nghô àoá laâ trong cöí tñch Chuyïån hai ngûúâi thúâi treã yïu nhau Röìi xa caách búãi cuöåc tònh ngang traái Àïí nhúá thûúng ài baåc maái àêìu Em vêîn nghô àoá laâ huyïìn thoaåi Chuyïån naâng Tö hoáa àaá tröng chöìng Àöi trai gaái thûúng cuöåc tònh dang dúã Maâ hoáa thaânh nuái Cöëc söng Cöng Nhûng khi àaä xa anh ngaân ngaây leã Dûãng dûng qua bao khuön mùåt trong àúâi Em múái hiïíu àoá laâ àiïìu coá thêåt Trong möîi ngûúâi chó coá möåt ngûúâi thöi. Chuyïån kïí rùçng: ngaây xûa coá möåt àöi trai gaái yïu nhau thùæm thiïët, nhûng taåo hoaá trúá trïu àaä chia uyïn reä thuyá, àöi ngûúâi àöi ngaã. Thïë nhûng khoaãng caách khöng laâ raâo caãn tònh yïu. Duä möîi phûúng möåt phûúng, nhûng hoå
64. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 64 vêîn lûuön hûúáng vïì nhau, dêîu thúâi gian phuã sûúng lïn toác, nhûng tònh yïu vêîn trinh nguyïn thuúã ban àêìu. Laåi coá chuyïån ngûúâi chinh phuå chúâ khaách chinh phu moân moãi thaânh àaá, Nhûäng cêu chuyïån êëy bûúác ra tûâ huyïìn thoaåi, tûâ cöí tñch ài vaâo lúâi kïí, truyïìn miïång qua bao àúâi, thïë nhûng àaä ai tûâng chûáng kiïën bao giúâ? Thï laâ truyïìn thuyïët vêîn laâ truyïìn thuyïët, thïm yá võ cho àúâi, cho cuöåc söëng, nhûng chùèng ai hïì muåc kñch súã thõ bao giúâ, nïn nhûäng cêu chuyïån êëy àöëi vúái "em" àún thuêìn chó laâ "truyïån" maâ thöi. Ai maâ ngúâ sûå tñch thaânh sûå thêåt, nhûäng "vêîn nghô" cuãa "em" àaä hoaân toaân àöíi khaác khi maâ "àaä xa anh ngaân ngayâ leã". Coá ngûúâi naâo àoá àaä noái rùçng: "thúâi gian laâ thuöëc thûã cuãa tònh yïu". "Ngaân ngaây leã" maâ cö gaái thöët lïn thêåt nhiïìu yá nghôa: hoùåc laâ möåt thúâi lûúång khöng xaác àõnh, chó möåt thúâi gian rêët daâi, daâi àùçng àùéng, hoùåc laâ cö gaái àaä ngöìi àïëm tûâng ngaây tröi qua kïí tûâ khi chaâng trai cêët bûúác. Hiïíu theo caách naâo ài chùng nûäa, cuäng roä raâng hiïín hiïån möåt têëm chên tònh àaáng trên troång: "dûãng dûng qua bao khuön mùåt trong àúâi". Dûúâng nhû têm trñ cö, traái tim cö àaä ùm ùæp möåt boáng hònh, khöng thïí thay thïë, khöng thïí chêët chûáa thïm. Tûâ àoá, cö múái ngúä ngaâng nhêån ra: "Trong möîi ngûúâi chó coá möåt ngûúâi thöi"; thò ra nhûäng cêu chuyïån thuyã chung, thùæm thiïët trong truyïìn thuyïët, cöí tñch thuúã naâo laâ àiïìu coá thêåt, thêåt, rêët thêåt. Vaâ noá àang xaãy ra vúái cö àêy, maâ thïë gian naây àêu chó mònh cö yïu, biïët yïu? Vêåy laâ bao cêu chuyïån nöìng hêåu xa xûa thuúã naâo, qua bao traãi nghiïåm thaáng nùm vêîn hoaân nguyïn giaá trõ vaâ maäi saáng tûúi. Yen_Vy
65. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 65 CChhoo mmööååtå ngûúâiâi”” cuuããaãa AAnnhh NNggooåcååc Tiïîn ngûúâi ra cûãa röìi Töi quay vaâo lùång leä Chúåt thêëy mònh cö àún Giûäa ngöín ngang baân ghïë. Khi ngûúâi khöng yïu ta Buöìn àaä àaânh möåt nheä Khi ta khöng yïu ngûúâi Sao cuäng buöìn àïën thïë? Nhû àaánh mêët àiïìu gò Loâng bêng khuêng khoá taã Nhû thïí mùæc núå ai Moán núå khöng thïí traã. Coá leä ta thûúng ngûúâi Giúâ naây àang lûuãi thuãi Hay laâ ta thûúng ta
66. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 66 Tûâng chõu nhiïìu hùæt huãi Ngúä chùèng coá gò àêu Maâ sao thaânh rùæc röëi Têët caã chó möåt lúâi Noái hay laâ khöng noái? Àoåc thú Anh Ngoåc nhû chúåt àûúåc möåt lêìn bùæt gùåp caãm xuác cuãa chñnh mònh, maâ àêu phaãi cuãa riïng mònh: Khi ngûúâi khöng yïu ta Buöìn àaä àaânh möåt nheä Khi ta khöng yïu ngûúâi Sao cuäng buöìn àïën thïë? Khöí thú nhû traãi ra trûúác mùæt chñnh traái tim vaâ nhûäng àiïìu coân êín giêëu. Ai laåi khöng biïët nûäa: Yïu maâ khöng àûúåc yïu thò àau khöí laâ chuyïån cuãa muön àúâi. Yïu àún phûúng möåt ngûúâi maâ chuöëc lêëy nöîi àau cho riïng mònh roä raâng laâ chuyïån cuãa khöng ñt ngûúâi. Coân: Khi ta khöng yïu ngûúâi Sao cuäng buöìn àïën thïë? laâ cuãa riïng ai? Xin àûâng giêëu caãm xuác cuãa mònh nûäa. Xin àûâng cöë toã veã thúâ ú trûúác nhûäng lúâi yïu daânh cho mònh dêîu mònh "Khöng yïu ngûúâi". Coá tiïëc nuöëi, coá bêng khuêng, coá huåt hêîng nhû vûâa àaánh mêët caái gò àoá cuãa mònh, dêîu mònh coân chûa nhêån. Nghô thêåt hay ngûúâi ta trao tùång mònh khöng muöën nhêån nhûng traã ài röìi laåi thêëy bêng khuêng, liïåu khöng muöën nhêån hay khöng thïí nhêån? Àïí nhùæm mùæt tiïëc nuöëi: Nhû àaánh mêët àiïìu gò Loâng bêng khuêng khoá taã Nhû thïí mùæc núå ai
67. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 67 Moán núå khöng thïí traã Mùæc núå? Núå ên tònh ngûúâi trao tùång cho ta, núå möåt tònh yïu. "Khöng yïu ngûúâi" maâ nhû thïí mònh mùæc núå, caái moán núå coá nguyïn do. Ai àuã can àaãm àïí cùæt xûã raåch roâi caái moán núå kia, moán núå cuãa riïng mònh hiïíu vaâ tûå mònh nhùæc mònh. Cêu thú nhû möåt sûå day dûát, dùçn vùåt. Chó "nhû thïë" thöi nhûng roä raâng khöng thïí laâ sûå buöng xuöi húâ hûäng trûúác moán quaâ àûúåc tùång. Tûâ trong sêu thùèm nhûäng tiïëc nuöëi day dûát bêng khuêng ta bùæt gùåp möåt sûå so saánh quaã húi laå êín sau chuát maâu sùæc võ kyã: Coá leä ta thûúng ngûúâi Giúâ naây àang lûuãi thuãi Hay laâ ta thûúng ta Tûâng chõu nhiïìu hùæt huãi Coá leä phaãi thïë, nghô mònh röìi ùæt seä nghô àïën ngûúâi caái võ kyã cuãa Anh Ngoåc dùæt ngûúâi àoåc àïën sûå àöìng voång caãm xuác cuãa con tim. Thïë múái hiïíu, ta thûúng keã ùn maây búãi ta súå möåt ngaây kia ta cuäng lêm vaâo caãnh ùn maây nhû hoå (yá cuãa möåt nhaâ thú dùån con). Coân Anh Ngoåc thûúng ngûúâi búãi ta tûâng chõu chûá khöng phaãi seä chõu. Cêu thú nhúâ àoá toaát lïn möåt têm sûå kñn àaáo nhûng khöng keám phêìn chên thêåt. Thò ra "cho möåt ngûúâi" nhûng cuäng laâ àïí cho mònh. "Hay laâ ta thûúng ta" cêu thú chúåt buöët àau möåt cêu tûå hoãi daânh cho mònh, möåt sûå hiïíu mònh àïën thûúng ngûúâi sêu sùæc. Caái laâm cho caã baâi thú chúåt khoá hiïíu vaâ trúã nïn nhû baâi toaán àöë, laâ úã khöí thú cuöëi cuâng, khöí thú kheáp laåi baâi thú, dêîn ngûúâi àoåc vïì vúái caái núi bùæt àêìu cuãa noá. Cûá tûúãng hiïíu hïët phêìn naâo chúåt trúã nïn möng lûung khöng taâi naâo ài sêu hún àûúåc nûäa laâ thïë naây àêy: Ngúä chùèng coá gò àêu Maâ sao thaânh rùæc röëi Têët caã chó möåt lúâi Noái hay laâ khöng noái?
68. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 68 Noái gò? Khöng noái gò? Noái nhûäng bêng khuêng khoá taã, noái nhûäng tiïëc nuöëi day dûát, noái caái ngöín ngang khi "chúåt thêëy mònh cö àún", hay seä noái vïì "ta thûúng ta tûâng chõu nhiïìu hùæt huãi?". Chó coá thïë thöi maâ trúã thaânh rùæc röëi, chó coá thïë thöi maâ laâm thú tùång "cho möåt ngûúâi", nhûng cuäng chó dûâng laåi àûúåc úã àoá. Khi töi nhòn boáng ngûúâi êëy khuêët xa, múái biïët mònh thûúng àïën töåt cuâng cêu thú vaâ nhûäng àiïìu Anh Ngoåc muöën "noái hay khöng noái". Khöng, khöng thïí nhêån moán quaâ ngûúâi êëy tùång cho ta, caã traái tim vaâ tònh yïu chên thaânh nhêët nhûng noái lúâi chöëi tûâ àêu dïî phaãi khöng ai? Àïí maäi coân day dûát: Têët caã chó möåt lúâi Noái hay laâ khöng noái? Lúâi bònh cuãa Nguyïîn thi Thu Haãi
69. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 69 ““KKhhöönngg ààïïì”ìì” cuuãaããa VVùùnn CCaaoo Con thuyïìn ài qua àïí laåi soáng àoaân taâu ài qua àïí laåi tiïëng, àoaân ngûúâi ài qua àïí laåi boáng, töi khöng ài qua töi àïí laåi gò? (Tuyïín têåp thú Viïåt Nam 1975- 2000) Thú cuäng nhû gûúng mùåt ngûúâi con gaái. Coá veã àeåp trúâi cho, coá veã àeåp cha meå cho. Coá caái àeåp sùæc saão, coá caái àeåp thuyâ mõ. Möåt caái nöët ruöìi xinh xinh àùåt úã àêu àêëy trïn mùåt taåo nïn möåt sûå haâi hoaâ, nhûng nïëu àùåt khöng àuáng chöî seä taåo nïn sûå phaãn caãm Thú hay cuäng coá nhiïìu caách: hay vò lúâi àeåp, hay vò tònh nöìng, hay vò yá sêu, hay vò yá tûúãng múái. Coá baâi thú taác giaã viïët, chûä traâo ra àêìu buát, buång daå nhû sùæp phaát cuöìng. Coá baâi thú àïën nhanh nhû möåt baâi thuöåc loâng cheáp sùén. Coá baâi thú nhû tûå nhiïn nhùåt àûúåc. Coá baâi thú laâ sûå chiïm nghiïåm möåt àúâi, sûå àau àúán trùn trúã möåt àúâi, sûå aám aãnh möåt àúâi. "Khöng àïì" cuãa nhaåc sô Vùn Cao thuöåc loaåi àoá chùng? Nghe ra thò thêåt dïî vaâ tûúãng nhû khöng coá gò: Con thuyïìn ài qua àïí laåi soáng àoaân taâu ài qua àïí laåi tiïëng àoaân ngûúâi ài qua àïí laåi boáng Coá khaã nùng quan saát àúâi söëng laâ coá thïí coá àûúåc nhûäng yá thú naây- ba cêu thú cuâng möåt caách diïîn àaåt, möåt mö tñp. Àêëy laâ sûå quan saát bùçng mùæt, bùçng tai nhûng àïën cêu cuöëi "Töi khöng ài qua töi/ àïí laåi gò?". Chûä "töi" úã àêìu doâng xaác àõnh taác giaã laâ chuã thïí, chûä "töi" cuöëi doâng laâ baãn thïí. Chûä "töi" cuöëi cêu
70. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 70 laâ "nhaän tû", "thêìn tû" cuãa caã cêu vaâ caã baâi. Khöng coá chûä "töi" êëy, baâi thú khöng coá lyá do töìn taåi. Theo caách lyá giaãi àún giaãn úã trïn "Con thuyïìn ài qua àïí laåi soáng/ àoaân taâu ài qua àïí laåi tiïëng/ àoaân ngûúâi ài qua àïí laåi boáng " ngûúâi àoåc seä húi khûång laåi möåt chuát khi àoåc cêu cuöëi "töi khöng ài qua töi/ àïí laåi gò?" röìi têm tûúãng oaâ vúä trong niïìm thuá võ, caãm thöng, gêåt guâ taán thûúãng: Vùn Cao muöën noái àïën àúâi söëng têm höìn, tònh caãm, tû tûúãng cuãa ngûúâi nghïå sô maâ tûâ caá nhên mònh ngêîm ra, öng àaä thêëy. Ngûúâi nghïå sô khöng thïí chó "ài qua" cuöåc àúâi nhû con thuyïìn (cuäng àuã àïí laåi soáng!) nhû con taâu (cuäng àuã àïí laåi tiïëng) nhû àoaân ngûúâi (cuäng àuã àïí laåi boáng) maâ phaãi ài qua mònh nghôa laâ lùæng nghe, caãm nhêån, saâng loåc, àaánh giaá, rung caãm, kiïím nghiïåm, vêåt vaä vúái chñnh loâng mònh, têm can mònh múái mong àïí laåi cho àúâi möåt chuát tinh chêët cuãa taâi hoa saáng taåo. Àêy khöng phaãi loaåi thú duâng trñ thöng minh, ngöìi möåt lûuác nghô ra maâ laâ àaä trùn trúã, day dûát, ngêîm nghô möåt àúâi àïën möåt lûuác naâo àoá, cêu thú voåt ra, coá lûuác ngûúâi àeã ra noá, cuäng coân thêëy bêët ngúâ, huöëng chi ngûúâi àoåc! Phaâm baâi thú hay, cêu thú hay, àoåc xong, mònh laåi thêëy khöng coá gò ghï gúám caã, sao mònh laåi khöng nghô, khöng caãm, khöng viïët àûúåc nhû thïë nhó? Baâi thú hay laâ baâi thú ai cuäng thêëy laâ cuãa mònh. Lúâi bònh cuãa Nguyïîn Buâi Vúåi
71. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 71 ““HHooaa coo ãã ã mmayy”” ccuuããaãa XXuênn QQuuyyânâânhh Caát vùæng, söng àêìy cêy ngêín ngú Khöng gian xao xuyïën chuyïín sang muâa Tïn mònh ai goåi sau voâm laá Löëi cuä em vïì nay àaä thu Mêy trùæng bay ài cuâng vúái gioá Loâng nhû trúâi biïëc luác nguyïn sú Àùæng cay gûãi laåi bao muâa cuä Thú viïët àöi doâng theo gioá xa Khùæp neão dêng àêìy hoa coã may AÁo em sú yá coã gùm àêìy Lúâi yïu moãng maãnh nhû maâu khoái Ai biïët loâng anh coá àöíi thay? Baâi thú mang tïn möåt loaâi hoa coã khöng nhùçm vaâo àöëi tûúång hoa àïí miïu taã hay nhên àoá maâ àaâm àaåo möåt àiïìu gò. Caái bònh thûúâng àïën mûác têìm thûúâng cuãa chêët liïåu söëng úã àêy laâ àïí gúåi vïì möåt yá tûúãng khaác, möåt caãm xuác khaác: Àoá laâ sûå xuác àöång bêng quú trûúác nhûäng taác àöång vu vú vaâ khöng àêu cuãa ngoaåi caãnh, noá chó roä raâng hún möåt chuát caái maâ Xuên Diïåu tûâng noái: "Töi buöìn khöng hiïíu vò sao töi buöìn".
72. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 72 Baâi thú khöng àõnh noái möåt àiïìu gò thêåt roä raâng, maånh meä, möåt yá tûúãng sêu sùæc hay möåt caãm xuác to taát, dêng traâo Noá chó laâ möåt cêu hoãi bêng quú, hay àuáng hún laâ möåt tiïëng thúã daâi nheâ nheå. Têët caã chó coá thïë thöi. (sûu têìm)
73. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 73 TThhii ssôô HHaânâân MMùùåcå TTûûã ãã vvaaâ â ttrrùùnngg Nùm hai mûúi böën tuöíi, Haân Maåc Tûã cho ra mùæt têåp thú àêìu tiïn vúái caái tïn hïët sûác bònh dõ "Gaái quï". Êm àiïåu chung cuãa têåp thú ïm àïìm, nheå nhaâng, du dûúng, man maác. Giûäa caái êm àiïåu chung êëy àöåt ngöåt xuêët hiïån àöi cêu, àöi hònh aãnh khaác laå gêy êën tûúång maånh nhû laâ àiïìm baáo möåt höìn thú dõ biïåt. "Beän leän" àûúåc nhiïìu ngûúâi nhùæc nhúã möåt phêìn do caách noái khaác laå êëy: Trùng nùçm soáng soaãi trïn caânh liïîu Àúåi gioá àöng vïì àïí laã lúi Lêìn àêìu tiïn trong thi ca Viïåt Nam xuêët hiïån hònh aãnh: "Trùng nùçm soáng soaãi ". Xûa nay ta chó thêëy trùng treo, trùng àêåu, trùng lêëp loá chûa tûâng ai thêëy "trùng nùçm" caã. Nhòn thêëy "trùng nùçm" quaã laâ khaác thûúâng. Dêëu hiïåu cuãa sûå khaác thûúâng àoá àaä coá mêìm möëng tûâ baâi thú àûúâng lûuêåt "Thûác khuya" vúái hònh aãnh "Boáng nguyïåt leo song súâ sêîm göëi" cuãa Tûã. Tûâ "boáng nguyïåt leo " àïën "trùng nùçm soáng soaãi ", àaä heá múã möåt caách noái vïì trùng khöng giöëng ai. Thûåc ra Haân Maåc Tûã khöng phaãi laâ ngûúâi àêìu tiïn nhên caách hoaá trùng Nhûng nhòn thêëy "trùng nùçm", "trùng leo" thò chó coá Haân Maåc Tûã. Caách noái cuãa Tûã laå nhûng khöng kyâ bñ. Möåt àöi nhaâ thú muöën laâm laå thú mònh bùçng caách àûa vaâo nhûäng caách thïí hiïån bñ hiïím. Tûã khöng hïì bñ hiïím. Caái daáng "nùçm soáng soaãi" cuãa trùng rêët gêìn guäi, quen thuöåc. "Nùçm soáng soaãi" laâ möåt kiïíu nùçm hïët sûác thoaãi maái, tûå nhiïn. Trùng khöng chó "nùçm soáng soaãi" maâ coân: "Àúåi gioá àöng vïì àïí laã lúi". Trùng cuäng theâm khaát nhû ngûúâi, cuäng àa tònh nhû ngûúâi. Phaãi chùng tûâ caách thïí hiïån naây cuãa Haân Maåc Tûã maâ Hoaâi Thanh,
74. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 74 Hoaâi Chên trong cuöën "Thi nhên Viïåt Nam" cho rùçng "Gaái quï" cuãa Haân Maåc Tûã "khöng coá veã mú maâng, thanh saåch"? Coân Vuä Ngoåc Phan thò so saánh: "Caái quan niïåm vïì tònh yïu cuãa Haân Maåc Tûã khöng àûúåc thanh cao nhû Thïë Lûä". Möåt àùçng taã tònh yïu úã chöën böìng lai tiïn caãnh, úã coäi möång; möåt àùçng taã tònh yïu núi coäi trêìn khaác nhau laâ chuyïån bònh thûúâng. Coá thïí caái quan niïåm vïì tònh yïu cuãa Haân Maåc Tûã khöng thanh saåch nhû Thïë Lûä nhûng àöíi laåi tònh yïu cuãa Tûã àúâi thûúâng hún, gêìn guäi hún, chên thêåt hún. Tûã khöng hïì giêëu giïëm khaát voång trêìn tuåc cuãa mònh. Àiïìu àaáng noái laâ Haân Maåc Tûã trêìn tuåc nhûng khöng dung tuåc. Tûã khöng dung tuåc ngay caã khi taã trùng trong tû thïë "trêìn truöìng": Ö kòa, boáng nguyïåt trêìn truöìng tùæm, Löå caái khuön vaâng dûúái àaáy khe Nïëu thay tûâ "trêìn truöìng" bùçng caái tûâ maâ ngûúâi ta hay duâng "khoaã thên" thò yá coá thïí khöng àöíi nhûng sùæc thaái biïíu caãm àaä giaãm ài àaáng kïí. "Khoaã thên" nghe coá veã chûä nghôa quaá khöng húåp vúái caách noái tûå nhiïn nhûng rêët êën tûúång cuãa Haân Maåc Tûã. Phaãi "trêìn truöìng" múái húåp vúái "soáng soaãi" vúái "löå" àïí laâm nöíi bêåt "caái khuön vaâng dûúái àaáy khe". Nguyïîn Du tûâng taã Kiïìu tùæm: "Roä raâng trong ngoåc, trùæng ngaâ Daây daây sùén àuác möåt toaâ thiïn nhiïn" Höì Xuên Hûúng cuäng àaä tûâng hoaå bûác tranh thiïëu nûä nguã ngaây: "Àöi goâ böìng àaão sûúng coân ngêåm Möåt laåch àaâo nguyïn suöëi chûãa thöng" Têët caã àïìu nhùçm tön vinh caái veã àeåp maâ taåo hoaá àaä ban tùång cho ngûúâi phuå nûä. Trong baâi viïët: "Haân Maåc Tûã, anh laâ ai?". Nhaâ thú Chïë Lan Viïn àaä lïn tiïëng bïnh vûåc cho Haân Maåc Tûã: "Khi ta thñch" daây daây sùén àuác möåt toaâ thiïn nhiïn" cuãa Nguyïîn Du, ta phaãi thñch "boáng nguyïåt trêìn truöìng tùæm" cuãa anh. Vaâ chaã leä cö Höì Xuên Hûúng coá quyïìn maâ "boáng trùng anh thò bõ cêëm?". Cöng bùçng maâ noái ñt ai trïn thïë gian naây tön vinh veã àeåp trúâi ban cho "boáng trùng" nhû Haân Maåc Tûã. Haân Maåc Tûã àaä khöng ngêìn ngaåi goåi àoá laâ caái "khuön vaâng"
75. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 75 caái khuön àûúåc àuác bùçng vaâng roâng. Thïë thò coá gò laâ dung tuåc, laâ khöng thanh cao? Trong "Gaái quï" caách noái, caách thïí hiïån cuãa Tûã àang coân chên chêët, hiïìn laânh "lúâi thú dïî daâng, tûá thú bònh dõ", "Beän leän" chñnh laâ khúãi àêìu cho thiïn taâi thú ca Haân Maåc Tûã. Àïën "Hûúng thúm", "Mêåt àùæng" vaâ àùåc biïåt laâ "Maáu cuöìng vaâ höìn àiïn" ta bùæt gùåp "nguöìn saáng laå toaã ra tûâ möåt linh höìn vö cuâng khöí naäo". Ta nhû laåc bûúác vaâo möåt thïë giúái cuãa trùng. úã àoá khöng chó trùng leo, trùng nùçm, trùng coân bõ cùæn, trùng tûå tûã Haân Maåc Tûã say trùng, uöëng trùng, nguã vúái trùng, chúi trùng, tùæm cuâng trùng Trùng cuãa Haân Maåc Tûã laâ "trùng vaâng, trùng ngoåc". Coá nhûäng cêu thú toaân trùng: "trùng, trùng trùng laâ trùng, trùng, trùng " Hiïëm thi sô naâo trïn thïë giúái tûâ xûa àïën nay noái nhiïìu àïën trùng nhû Tûã. Ngûúâi ta lyá giaãi vò trùng liïn quan àïën cùn bïånh maâ Tûã mùæc phaãi nhûng ñt ai thêëu hiïíu sûå cö àún cuãa Tûã. Bõ àêíy vaâo hoaân caãnh cö àöåc, Tûã chó coân biïët lêëy trùng laâm baån. Hònh tûúång trùng trong thú Haân Maåc Tûã àaä goáp phêìn taåo nïn möåt höìn thú dõ biïåt maâ "Beän leän" coá võ trñ hïët sûác quan troång trïn con àûúâng phaát triïín taâi nùng thi ca cuãa Haân Maåc Tûã. Theo Vov.news
76. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 76 HHÖÖ ÌÌ Ì DDZZÏÏËNË HH ""TTòònnhh yyïïuu ttöönn tthhúúâ ââ Àïm qua ta guåc àêìu lïn saách Möång thêëy höìn àau thöín thûác buöìn Ta chúåt nhúá ra ngaây viïîn caách Laâ ngaây em seä xa ta luön. Mai möët mêy thu laåc cuöëi trúâi Tònh thu khön chïët, nhú á khön nguöi Quò lïn chöìng giêëy chûa thaânh saách Ta seä kïu thêìm: "Em gaái öi! " Ngûåc nghe àau nhoái buöíi chia ly Ta khoác àúâi ta chùèng nghôa gò! Möåt thoaáng hoa bay, vaâi daãi nùæng Àaä taân chêìm chêåm kiïëp thú ài.
77. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 77 Tûâ xûa, ta àaä heån ta röìi: Xuên sùæc, xa nhòn lûu lûuyïën thöi, Maâ baån, chó nïn laâ baån maäi Àûâng vûúng hoa bûúám, luyå cho àúâi. Vêîn tûúãng em laâ baån cuãa ta Xuên vïì laånh leäo giöëng xuên qua Vui chên theo roäi àûúâng mong ûúác, Ta giêåt mònh hay: lïå àaä nhoaâ! Em seä ài vaâ ta seä ài. Mai naây, ta chïët giûäa chia li - Mêy Nam nïëu laåc vïì phûúng Bùæc, Xin nhúá, àúâi thú chùèng nghôa gò! Tiïu àïì cuãa baâi thú laâ "Tùång", vêåy, Höì Dzïënh tùång ai? Cho mònh hay cho ngûúâi? Nïëu cho ngûúâi, ùæt Höì Dzïënh àaä àïì tïn ngûúâi mònh muöën tùång; coân úã àêy, àöëi tûúång trûä tònh saáng taåo àaä êín ài, chó trú laåi möîi chûä "tùång", àún àöåc, vö phûúng, vö voång nhû chñnh têm traång cuãa Höì Dzïëch trong baâi thú. Nhû vêåy, coá thïí hiïíu Höì Dzïënh àaä viïët baâi thú naây àïí tùång cho mònh, cho möëi "duyïn yá" (1) cuãa mònh. Àïm qua ta guåc àêìu lïn saách Möång thêëy höìn àau thöín thûác buöìn Ta chúåt nhúá ra ngaây viïîn caách Laâ ngaây em seä xa ta luön.
78. BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 78 Khi maân àïm buöng xuöëng: laâ luác moåi xuác caãm con ngûúâi trúã nïn lùæng àoång, möåt thúâi àiïím daânh riïng àïí con ngûúâi tûå vêën loâng mònh, trùn trúã vúái bao nöîi niïìm, bao nghô suy. Vaâ vaâo chñnh ngay thúâi luác êëy, nhaâ thú àaä miïn man nghô àïën möåt "ngaây viïîn caách" sùæp xaãy túái Duy Sún, möåt nhaâ thú hiïån àaåi, àaä tûâng böåc baåch: Khi trêìm tû trûúác trang giêëy trùæng Laâ caãm xuác anh sêu lùæng chñn dêìn Nhû ngûúâi thúå tröån tûâng meã vûäa Xêy nhûäng cöng trònh bùçng caác vêìn thú Thïë nïn, khi "guåc àêìu lïn saách", miïn man "möång thêëy höìn àau thöín thûác buöìn", Höì Dzïëch àaä "quyâ lïn chöìng giêëy chûa thaânh saách" maâ kïu lïn: "Em gaái öi! " Bao nhung nhúá, ngheån ngaâo, bao caãm xuác quay quùæt vïì "em" dêng traâo, bêåt lïn thaânh tiïëng goåi thï thiïët êëy! Chùèng biïët tûâ bao giúâ muâa thu ài vaâo thú ca vúái möåt hònh aãnh ûúác lïå cho nöîi buöìn, sûå hiu hùæt, taân taå. Xuên Diïåu, möåt nhaâ thú röëi rñt, cuöìng si tònh yïu, cuöåc söëng àaä phaãi coá luác dûâng bûúác chên höëi haã cuãa mònh núi vûúân thu aão naäo Rùång liïîu àòu hiu àûáng chõu tang Toác buöìn buöng xuöëng lïå ngaân haâng Àêy muâa thu túái! Muâa thu túái! Vúái aáo mú phai dïåt laá vaâng Thu mang buöìn gieo rùæc núi núi, tûâ vûúân thu àïën bïën àoâ (2), tûâ mùåt höì àïën chiïëc laá (3). Vaån vêåt àêåm buöìn thu, thu phuã buöìn lïn vaån vêåt. Chuã thïí vaâ khaách thïí, möåt taåo buöìn, möåt hûáng chõu nöîi buöìn, gùæn kïët vúái nhau, caâng laâm cho sûå sêìu u caâng töåt bêåc. Möåt trong nhûäng khaách thïí cuãa sêìu thu êëy laâ: "mêy thu". ÚÃ àêy, "mêy thu" chùèng nhûäng trôu sêìu maâ coân rúi vaâo traång thaái cö àöåc, "laåc loaâi cuöëi trúâi", caâng thï thiïët, caâng töåi nghiïåp biïët bao nhiïu! Nhû mêy thu trú troåi cuöëi trúâi xa, "tònh thu" caâng khùæc khoaãi vúái nöîi "khön chïët", "khön nguöi", àau àúán biïët dûúâng naâo! Tûåa nhû vïët cöë thûúng thónh thoaãng laåi nhûác nhöëi, aão tûúãng vïì möëi tònh viïîn caách laåi nhoái lïn àöi khi; maâ vïët thûúng cuäng